Hallo! Deze gids zal u helpen om uw leerlingen te begeleiden voor hun ontdekking van het Pass. We stellen u een parcours in drie tentoonstellingen. Voor elke tentoonstelling zijn er twee activiteiten: - opdrachten die in groep moeten worden uitgevoerd met het opdrachtenboekje, - uitdagingen voor de hele klas, waarbij u de spelleider bent. In de Gids voor de leerkracht vindt u: - een korte beschrijving van de tentoonstellingen - een tabel met de opdrachten om u te helpen de verdeling van de groepjes te organiseren, - de antwoorden op de opdrachten die de leerlingen krijgen, - de spelregels voor de uitdagigen die u gaat animeren. Dit teken in uw gids geeft aan dat er uitleg komt over de plaats van de proeven. Op de tentoonstelling ziet u ze ook op de vloer bij de proeven die bij deze opdrachten horen. [10 + ] Het geeft aan dat de vragen bestemd zijn voor kinderen van 10 jaar of ouder. Als u dit luik uitklapt, vind u een aantal praktische raadgevingen, evenals een plan van het Pass. Nu hoeft u zich alleen nog in het avontuur te stroten. Aarzel niet om u tot het onthaal te richten voor bijkomende inlichtingen. Een prettige dag in het Pass! Het animatieteam Ik ben wat ik doe... Een avontuur in drie tijden
Praktische organisatie 1 Verdeel de klas in 6 groepjes. Een ideaal groepje bestaat uit 4 leerlingen, maar dat hangt natuurlijk af van de grootte van de klas. Met dit aantal kan elk groepje elke opdracht uitvoeren. 2 Geef elk groepje een nummer dat het moet onthouden. 3 Geef elk groepje een opdrachtenboekje. 4 Kies het gedeelte van het parcours dat u wilt afleggen en ga naar de aangeduide plaatsen (zie plan hieronder). 5 Geef een paar woordjes uitleg over de tentoonstelling aan de hand van uw gids (zie verder). 6 Met behulp van de verdeeltabel geeft u elk groepje zijn eerste opdracht. Geef ongeveer 10 minuten om de opdracht uit te voeren. 7 Als een opdracht voltooid is, geeft u de volgende. Zo worden de leerlingen ideaal verdeeld over de ruimte. 8 Op elk moment in het parcours kunt u ervoor kiezen om de beschreven uitdagingen te animeren opdat de leerlingen dieper nadenken over en beter bevatten wat ze zien. 9 Ga op dezelfde manier te werk voor de andere gedeelten van het parcours.
Tentoonstelling Verhalenzolder Geschatte tijd: 1.30 u I Te doen: 6 opdrachten en 1 uitdaging. De tentoonstelling Oproepen van het leven van de mensen die in de steenkoolmijnen hebben gewerkt. De Verhalenzolder is opgebouwd rond een spektakel dat wordt geprojecteerd op drie reuzenschermen. De 3 sequenties, die in een lus worden afgespeeld, kunnen afzonderlijk van elkaar worden bekeken, maar ze vullen elkaar aan: het werk, de vrije tijd, de sociale strijd, alles is met elkaar verbonden. Rond de enorme schermen vertellen voorwerpen, documenten en films over het leven van de arbeiders en hun gezinnen en bijgevolg ook over de geschiedenis van deze streek, die ook een beetje onze geschiedenis is: Immigratie, Het Werk, De coron, Thuis, De gevaren, De woedes, In het café. Achteraan de tentoonstelling, aan de linkerkant, bevindt zich de lift waarmee u naar de top van het Kabelrad kunt gaan. Alvorens te beginnen 1 Verzamel uw leerlingen rond de maquette. 2 Herinner hen eraan dat de site van het Pass een oude steenkoolmijn is. De maquette stelt de site voor zoals ze was voor de mijnsluiting. 3 Vraag hen de maquette te vergelijken met het plan van het Pass: welke gebouwen bestaan nog, welke zijn verdwenen. 4 Kijk samen met hen naar de weg de wagentjes aflegden. Bij de uitgang van de lift werden de steenkolen met wagentjes opgehaald. Deze reden vervolgens naar de "Belvédère" om daarna af te dalen naar de ertswasserij via de huidige "Pass'erelle". De lege wagentjes werden weer naar de put gebracht om opnieuw naar beneden te gaan. 5 Verken samen de Belvédère (u gaat door de tentoonstelling Van Koetjes en kalfjes). Duid de plaats aan waar de wagentjes vroeger in en uit de lift gingen (tussen de poten van het kabelrad; vandaag staat er een scherm). Stel de leerlingen vragen over de helling van de bodem (zo konden de volle wagentjes rijden dankzij de zwaartekracht alleen). Waar komt u uit? Verdeeltabel van de opdrachten Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Opdracht 6 Team 1 Team 2 Team 3 Team 4 Team 5 Equipe 6 Tentoonstelling Verhalenzolder I Pagina 01
Opdracht 1 I In de voetsporen van de steenkool De opdracht wordt uitgevoerd bij de maquette, bij de ingang van de tentoonstelling. Ga rond de maquette staan, lees de teksten en druk op de knoppen. Hoe heette het gebouw waarin je je nu bevindt ten tijde van de steenkoolwinning? Omcirkel het goede antwoord De sorteerinrichting > De losvloer van put nr. 11 De "salle des machines" Waarvoor diende dit gebouw? De mijnwerkers kleedden zich hier om om af te dalen in de mijn. waar > niet waar Hier kwamen de lege wagentjes toe om af te dalen in de mijn. > waar niet waar Hier bevond zich de motor van de lift. waar > niet waar Van hieruit vertrokken de wagentjes vol steenkolen. > waar niet waar Naar welk gebouw vertrokken de wagentjes met steenkolen? > De ertswasserij Waarom moest de steenkool gesorteerd worden? > Omdat er samen met de steenkool ook afvalstoffen werden opgehaald. Zoek de grote heuvel op de maquette. Hoe heet hij? Waaruit bestaat hij? > De terril > Uit afval uit de mijn Pagina 02 I Tentoonstelling Verhalenzolder
Opdracht 2 I Niet duurzame bron? De opdracht wordt uitgevoerd tegenover de maquette, bij de pall in de vitrine met steenkool en fossielen. Kies eerst uw taal, vervolgens "Is er een mijnput in mijn tuin?" en vervolgens "Meer weten!". Je moet naar vraag 3 gaan, maar eerst moet je antwoorden op de vragen 1 en 2, kijken of je juist hebt geantwoord en onmiddellijk op OK drukken rechts onderaan het scherm. Als je bij vraag 3 komt, kies je een antwoord en wacht je op de verklaringen. Waarom worden er in België niet langer steenkolen ontgonnen? De kostprijs voor de ontginning werd te hoog. > waar niet waar Er was geen steenkool meer. waar > niet waar De complexiteit van de steenkooladers maakte de ontginningen moeilijk. > waar niet waar De handenarbeid was te duur. > waar niet waar [10 + ] Keer terug naar het menu door twee keer op de pijl rechts onderaan te drukken. Kies nu "Kennen steenkolen geen grenzen?" en vervolgens "Spel". In België werd de steenkoolontginning stilgelegd in 1992. Maar steenkool wordt in andere landen nog ontgonnen. Speel en luister vervolgens naar de verklaringen. Noem 5 landen in minstens 3 werelddelen waar nog steenkool wordt ontgonnen. > Engeland, Duitsland, Tsjechische Republiek, Polen, Turkije, Spanje, Griekenland, Rusland, USA, Canada, Zuid-Afrika, India, Pakistan, Argentinië, Chili, Colombia, China, Japan, Australië, Nieuw-Zeeland. Waarom wordt er volgens jou in die landen nog steeds steenkool ontgonnen en niet hier? > Minder hoge kosten, gemakkelijk toegankelijke aders, enz. Tentoonstelling Verhalenzolder I Pagina 03
Opdracht 3 I Kwestie van energie Het eerste deel van de opdracht wordt uitgevoerd bij het begin van de tentoonstelling, met behulp van de paal bij de vitrines waarin stukjes steenkool en fossielen tentoongesteld staan. Kies eerst uw taal en vervolgens "Wat zijn steenkolen?" en "Spel". Speel om te weten waaruit steenkool is samengesteld. Luister vervolgens naar de verklaringen. Waaruit is steenkool samengesteld? Omcirkel het (of de) goede antwoord(en) > Groene algen Beenderen Schelpen > Bladeren Stenen > Bomen Het tweede deel van de opdracht wordt uitgevoerd bij de bank die zich voor het eerste reuzenscherm bevindt en waarin een zak zit. Steenkool is een brandstof, wat wil dat zeggen? Dat je er huizen mee kunt bouwen. Dat hij niet brandt. > Dat hij energie levert wanneer je hem verbrandt. Steenkool wordt een fossiele brandstof genoemd omdat: Hij zwart is. > Hij bestaat uit planten die mettertijd versteend zijn. Hij in de zee te vinden is. Noem een andere fossiele brandstof. > Aardolie [10 + ] Wordt een fossiele brandstof volgens jou beschouwd als een hernieuwbare energiebron? Waarom? > Neen > Omdat er slechts een bepaalde hoeveelheid van aanwezig is en omdat ze niet opnieuw wordt gevormd. Welke hernieuwbare energieën ken je? >Windenergie, geothermische energie, zonne-energie, hydraulische energie, Pagina 04 I Tentoonstelling Verhalenzolder
Opdracht 4 I Aan het werk! De opdracht wordt uitgevoerd bij het eerste reuzenscherm. Bekijk de film. Je ziet de mijnwerkers aan het werk. Waar gingen ze op zoek naar steenkool? > Onder de grond, in de mijn Welke twee instrumenten moesten de mijnwerkers zeker meenemen voordat ze naar beneden gingen? > Lamp, helm De mijnwerkers stappen in een soort kooi. Waarvoor diende die? > Om de mijnwerkers naar hun werkplaats te brengen en ze op het einde van de werkdag weer naar boven te halen. Wat deden de vrouwen? > Ze sorteerden de steenkool. Wat deden de kinderen? > Ze trokken en duwden de wagentjes. Opdracht 5 I Vrije tijd De opdracht wordt uitgevoerd bij het tweede reuzenscherm. Lees eerst de vragen door. Bekijk vervolgens aandachtig de film. Wat deden de volwassenen op feestdagen en zondagen om zich te ontspannen? Geef drie voorbeelden. > Zingen, dansen, voetballen, boogschieten, muziek, veldlopen Waarmee speelden de kinderen op de terril? Voor welk spel? > Met een taartbodem of een deksel van een vuilnisbak Je ziet het interieur en de koer van een mijnwerkershuisje van vroeger. Kijk goed. Waar ging men water halen voor de was? > Bij de put [10 + ] Als wij vandaag water nodig hebben, draaien we de kraan open of doen we een fles open. Is dit overal ter wereld zo? > Neen Waarom is het volgens jou belangrijk om water te hebben om goed te kunnen leven? > Voeding, hygiëne, gezondheid, landbouw, enz. Tentoonstelling Verhalenzolder I Pagina 05
Opdracht 6 I Geen school! De opdracht wordt uitgevoerd in de zone Aan het werk die op de vloer is aangeduid langsheen de rekken (links). [10 + ] Lees eerst goed de instructies en kijk vervolgens naar de film die op het TV scherm. Op welke leeftijd begonnen de kinderen te werken? > Rond 9 jaar, na hun eerste communie Hoeveel uren per dag werkten ze? > 12 uur per dag Wat moesten ze doen? > Ze trokken de steenkolen naar boven en hielpen bij het onderhoud van de machines. Beneden zorgden ze voor de paarden, openden ze de verluchtingsgaten of duwden ze de wagentjes door smalle en moeilijke doorgangen. Is kinderarbeid volgens jou nog steeds toegestaan in België? > Neen Is dit overal ter wereld zo? > Neen Waarom is het volgens jou belangrijk dat kinderen naar school gaan? > Toegang tot opleidingen om zichzelf en de maatschappij vooruit te helpen, het beleven van de kindertijd (pyschologisch), gezondheid, enz. Pagina 06 I Tentoonstelling Verhalenzolder
Uitdaging 01 I Spoorzoeken Neem uw leerlingen mee naar de top van het kabelrad via de lift die zich links achteraan de Verhalenzolder bevindt. Duur: 20 min. Doel: Observatie en analyse van het landschap en de sporen die de menselijke activiteit hierin heeft achtergelaten. Het is de bedoeling de sporen van vroegere mijnontginningen terug te vinden. Goed om te weten: De geschiedenis van de activiteit van een streek laat zijn sporen na in het landschap. Dit is zeker het geval in de Borinage. De top van het kabelrad (64 m) vormt een observatiepunt dat ideaal is om het landschap te "lezen". Een aantal sporen maakt vandaag ook deel uit van de site van het Pass. Men onderscheidt: > De terrils, bestaande uit afval uit de mijn > De mijnwerkersbuurt, met de oude mijnwerkershuisjes > De oude spoorwegen (de snelheidspiste van het Pass, de afbakeningen tussen de velden, enz.) > De oude putten (afgebakend met witte hekken, bij de ingang van het Pass). > De oude gebouwen (de Garage, de Silo, de vroegere ateliers, de "zaal der gehangenen", de "salle des machines", enz.) > De verbindingstunnel (vlak naast de ingang van de "Pass'erelle") Verloop: 1 Afhankelijk van het weer vraagt u de leerlingen hun jas weer aan te trekken. Op de top kan het koud zijn. 2 Ga samen naar de top van het kabelrad met de lift. Het panoramische terras op de top is perfect beveiligd. Toch kan de hoogte indruk maken op mensen met hoogtevrees. 3 Verdeel de leerlingen over de vier zijden van het terras. 4 Vraag hen op zoek te gaan naar sporen van de steenkoolontginning (gebouwen, reliëf, woningen, enz.) met de maquette in het achterhoofd. Tentoonstelling Verhalenzolder I Pagina 07