Visuele retorica in kranten Seminar Ilse Frans 1606918 19-03-2015 Rob van den Idsert
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Definitievragen 3 Deelvragen 7 Conclusie 29 reflectie 31 Bronnen 32
Voorwoord Ik heb altijd al veel interesse gehad in beelden. Dit is ook een van de grootste redenen waarom ik de studie Communicatie en Multimedia Design ben gaan doen. In het tweede jaar hebben we ons bezig gehouden met visuele retorica. Ik vond het onderwerp ontzettend interessant. Hoe kun je mensen overtuigen doormiddel van beelden? en misschien nog interessanter: hoe worden wij beïnvloed door beelden? Vragen zoals deze hebben ook veel te maken met de specialisatie concept die ik op dit moment doe. We zijn veel bezig met het creëren van communicatie concepten en het creëren van goede Art en Copy. Welke tekst kun je bij een beeld toevoegen om iets nog overtuigender te maken of andersom. Hoe kan iets er opeens heel anders uitzien door er een andere tekst bij te voegen? Voor het vak seminar heb ik dus gekozen voor het onderwerp visuele retorica. Ik wilde uitzoeken hoe de relatie tussen visuele retorica en kranten precies in elkaar zat. De hoofdvraag van mijn onderzoek is geworden: Hoe zorgen De Volkskrant, Het NRC Handelsblad en de telegraaf er, door middel van hun beeldkeuze in hun artikelen over de mijnramp in Turkije op 13 mei 2014, voor hoe mensen over deze gebeurtenis denken? Ik wil gaan onderzoeken hoe visuele retorica wordt toegepast in deze kranten en hoe mensen hierdoor worden overtuigd. Mijn eerste deelvraag is dan ook: Welke methodes kunnen worden toegepast om mensen te overtuigen van een bepaald standpunt? Mijn tweede deelvraag is: Hoe verschillen en wat is het verband tussen de beeldvorming in de artikelen? Door mijn eerste deelvraag te beantwoorden kwam ik op het analyse apparaat dat ik heb gebruikt om mijn tweede deelvraag te kunnen beantwoorden. Dit is dan ook de reden dat ik in mijn verslag de twee deelvragen samen heb genomen. Ik begin mijn verslag met een aantal definities rondom mijn hoofdvraag om gelijk helder te hebben waar de hoofdvraag over gaat. 2
Definitievragen 1. Wat is visuele retorica? Voordat ik deze vraag wil beantwoorden wil ik eerst kijken naar wat nou precies Retorica is. Rhetor betekent spreker en is vertaald uit het Grieks. Griekenland is dan ook de plek waar deze term ontstaan is. Klassieke retorica houdt zich bezig met alle middelen waarmee je als spreker probeert je publiek van een bepaald standpunt te overtuigen. (Beeldtaal, 2010) Klassieke retorica hield zich vroeger alleen bezig met het gesproken woord, later werd retorica ook toegepast en opgemerkt in de geschreven en de visuele berichten. Om goed te omschrijven wat visuele retorica precies inhoudt wil ik twee definities naast elkaar zetten. Volgens het boek Defining Visual Rhetorics (Hill, C. & Helmers, M., 2008) is de definitie van visuele retorica: visual rhetoric is a product individuals create as they use visual symbols for the purpose of communicating. Volgens de website van Stanford (2014) is de definitie van retorica: visual rhetoric is a form of communication that uses images to create meaning or construct an argument. De eerste definitie omschrijft dat visuele retorica te maken heeft met alle beelden die we gebruiken in de communicatie. Daartegen meent Stanford dat visuele retorica een vorm van communiceren is die afbeeldingen gebruikt om iets een betekenis te geven of om als argument te gebruiken. Ik heb ervoor gekozen om deze definities naast elkaar te zetten zodat de verschillende kanten van visuele retorica naar voren komen. Visuele retorica gaat over de overtuigingskracht van beeld. De eerste vraag die hier belangrijk is, is: Wanneer is een beeld bedoelt om iemand te overtuigen? Volgens de definitie van Stanford moeten de beelden die in de communicatie worden gebruikt ergens een betekenis aan geven of een argument voor iets zijn, maar is dit niet het geval bij alle afbeeldingen die worden gebruikt in de communicatie? Mijn voorkeur gaat uit naar de eerste definitie. Naar mijn mening heeft visuele retorica te maken met alle afbeeldingen die gebruikt worden in de communicatie. Visuele Retorica stelt de vraag naar de overtuigingskracht van beeld en welke middelen er worden ingezet om te overtuigen. (Beeldtaal, 2010)
2. Wat is er precies gebeurt tijdens de mijnramp in Turkije? In kranten wordt het nieuws aan ons gepresenteerd. Waar we soms denken dat kranten objectief zijn, is dit niet altijd zo. Hiernaast in de tabel in het kort wat er feitelijk is gebeurt tijdens de mijnramp in Turkije op dinsdag 13 mei. Wat? Waar? Wanneer? Mijnramp In Soma, Turkije. Ongeveer 250 km ten zuiden van Istanbul. Dinsdag 13 mei 2014 Wie? Op het moment van de ramp waren er 787 Kompels in de mijn. Hiervan zijn 301 kompels overleden en 122 mensen liggen met verwondingen in het ziekenhuis. Waarom? Waarschijnlijk was de mijn niet veilig en werd deze niet goed gecontroleerd op veiligheidsvoorschriften. Hoe? De mijnramp is waarschijnlijk ontstaan door een kortsluiting in de stroom verdeelkast. Hierdoor ontstond een explosie en vervolgens brand. 4
3. Wat voor krant is de Volkskrant? Algemeen De Volkskrant is een kwaliteitskrant en is opgericht in 1919. In eerste instantie was de Volkskrant een Rooms-katholieke krant, maar dit karakter hebben ze losgelaten. De Volkskrant is op politiek gebied links van het midden en richt zich op de hoger opgeleide bevolking. De krant is gericht op nieuws over de politiek, het buitenland en media. Doelgroep/lezers De doelgroep van de Volkskrant zijn politiek links georiënteerde mensen. 56% van de lezers heeft een Hbo-diploma of hoger en ze werken voornamelijk in de dienstverlenende sector. De gemiddelde leeftijd van de Volkskrant is erg hoog en ligt op 53 jaar. Tegenover adverteerder claimt De Volkskrant dat hun lezers nieuwsgierige mensen zijn die genieten van elke dag. Ze willen goed geïnformeerd worden, maar zelf een mening vormen. De doelgroep leest vaak boeken en bezoekt graag een theater of schouwburg. Bereik: De offline oplage van de Volkskrant in 2013 was 255.097 en de online oplage was 78.399 (HOI,2014). Beelbeleid De beeldredactie van de Volkskrant bestaat uit negen personen. Men kan niet echt stellen dat de volkskrant een vast beeldbeleid heeft en hoe die er dan precies uitziet, omdat dit (bij alle kranten) sterk afhangt van het soort artikel. Wel stelt Frank Schallmaier, beeldredacteur bij de Volkskrant, dat fotografie een grote rol speelt in de Volkskrant. Wij vinden foto s juist heel belangrijk. Bij andere kranten zal het vast anders zijn, maar ons budget voor foto s is de laatste jaren alleen maar verruimd. Fotografen krijgen meer opdrachten en ook de fotoredactie is ondanks bezuinigingen op volle sterkte gebleven (Schallmaier, 2011). Bij de meeste kranten komen nieuwsbeelden van een fotobureau, zo ook bij de Volkskrant, maar zij maken ook erg veel gebruik freelancers, eigen correspondenten of huisfotograaf Raymond Rutting. Als de Volkskrant gebruik maakt van een persbureau vragen ze om kwalitatief goede foto s. Frank Hamdorff redactiemanager bij fotobureau Holland Hoogte stelt dat de Volkskrant vaak belt voor foto s van het prestigieuze bureau Magnum, meer dan andere kranten. Over het beeldbeleid van de Volkskrant kan gezegd worden dat ze vaak bovenop het nieuws zitten door het gebruik maken van eigen fotografen en dat de kwaliteit van hun foto s vaak erg goed is. (rippen, A, 2012) 4. Wat voor krant is het NRC Handelsblad? Algemeen Het NRC Handelsblad is een kwaliteitskrant en opgericht in 1970. De krant heeft een liberaal karakter. De krant is erg gericht op cultuur en economie, maar heeft hiernaast nog veel meer katernen. Doelgroep De doelgroep van het NRC Handelsblad zijn politiek rechts georiënteerde mensen en de grootste leeftijdscategorie zijn mensen tussen de 50 en 64 jaar. (NOM, 2013) 75% van de lezers heeft een Hbo-diploma of hoger. (NRC Media, 2012) De lezers willen zelf een mening vormen, zijn autonoom en hebben een open wereldbeeld. Bereik De offline oplage van het NRC Handelsblad in 2013 was 189.979 en de online oplage was 24.611 (HOI,2014). Beeldbeleid Volgens Kristel Vermeulen oud fotoredacteur van het NRC Handelsblad, wil de krant beelden die een stapje verder zijn dan het eerste beeld waar men aan denkt bij een artikel. De redacteuren moeten een stap verder durven denken dan een plaatje bij het praatje. Wanneer er een meeting plaatsvindt en hier een artikel over geschreven zou moeten worden. Is het mogelijk om een foto van deze meeting bij het artikel te plaatsen, maar bij het NRC willen ze juist nadenken over: waar gaat de meeting precies over? Moeten we er een reportage bij maken? Het beeldbeleid van het NRC Handelsblad gaat dus dieper op het artikel in. Ze willen meer uitleg geven over de desbetreffende onderwerpen.
5. Wat voor krant is de Telegraaf? Algemeen De telegraaf is de grootse krant in Nederland en is opgericht in 1893. De krant is politiek rechts en heeft een groot amusement gehalte en kan gezien worden als een algemene krant. De krant is naast het nieuws gevuld met alledaagse katernen, zoals een pagina van de privé en een sportkatern. Doelgroep De krant spreekt een breed publiek aan en is gericht op voornamelijk lager- en minder hoog opgeleide mensen die politiek rechts georiënteerd zijn. De grootste leeftijdscategorie zijn mensen tussen de 50 en 64 jaar. (NOM, 2013) Bereik De offline oplage van het de Telegraaf in 2013 was 533.227 en de online oplage was 51.258 (HOI,2014). Beeldbeleid Kristel Vermeulen benoemt dat de telegraaf snel al voor het eerste beeld kiest die bij je opkomt wanneer je het artikel hebt gelezen. Ook maakt de telegraaf veel gebruik van stockfoto s. 6
Deelvragen 1. Welke methodes kunnen worden toegepast om mensen te overtuigen van een bepaald standpunt? 2. Wat is het verband en wat zijn de verschillen tussen de beeldvorming in de artikelen van de kranten? Om de verschillende artikelen te vergelijken moest ik een analyse apparaat vormen. Hiervoor hebben ik gekeken naar verschillende bronnen. In het boek Beeldtaal (2010) worden veel onderwerpen genoemd waarmee beeld op een retorische manier kan worden geanalyseerd. Daarnaast heb ik gekeken naar artikelen over visuele retorica en wat volgens deze artikelen belangrijke punten zijn om op te letten. Door dit alles samen te voegen ben ik gekomen op dit analyse apparaat. Ik heb dus beide deelvragen samengevoegd in dit analyse apparaat. Analyseapparaat Achtergrond -Wie is de afzender? -In welke context is het beeld gepresenteerd? Inventio: Wat is er in beeld gebracht? -Is het een gedeelte uit een groter beeld (Framing) -Is het een bijzonder moment? (uit bijv. Verhaal) -Zo ja, is dit goed getimed? (kairos) Dispositio: Formele indeling van het beeld -Hoe zijn de hoofd en bijzaken onderscheiden? (groepering/vectoren/belichting/herhaling) Elocutio: Bepaal de opvallende stijlmiddelen -Denk hierbij aan schema s of tropen (regel en onregelmatigheden) Ethos, pathos, logos Bepaal in welke mate deze zijn ingezet Hoe levendig is het beeld? -kunnen mensen zich inleven? Plaatsing van het artikel -Hoeveel neemt het artikel ongeveer in beslag (%) -Op hoeveel pagina Teksten: onderschrift en koppen -Welke teksten zijn er gebruikt -hoeveel informatie geeft het bijschrift Poynters eyetracking onderzoek -Zijn er technieken gebruikt die volgens poynters onderzoek goed zouden werken voor krantenartikelen? Conclusie Wat is de conclusie van deze vergelijkingen? Verschillende kranten
Uitleg analyse apparaat Hieronder leg ik uit wat de termen precies zijn en waarom ik ze gebruikt hebt in mijn analyse. Achtergrond In de klassieke retorica ging het om het gesproken woord. Hierdoor was het duidelijk wie de afzender van het verhaal was. In de visuele retorica is dit soms wat lastiger. Er zijn soms veel partijen die de afzender van een bericht kunnen zijn, daarom is het belangrijk om van te voren te kijken naar wie de afzender is en wat de achtergrond van deze afzender is. Wat wil de afzender jou laten weten? In mijn geval zijn de afzenders De Volkskrant, Het NRC Handelsblad en De Telegraaf. Aan het begin van mijn verslag heb ik de vraag gesteld: Wat voor soort kranten zijn dit precies? Een conclusie hiervan zal in het analyseapparaat worden meegenomen. Inventio De Romeinse politicus Cicero meende dat je je publiek het beste van een bepaald standpunt kunt overtuigen door vijf taken goed te vervullen. Hij had het hier over Inventio, Dispositio, Elocutio, Memoria, Actio. Memoria en Actio zijn hier niet belangrijk. Inventio had alles te maken met het kiezen van de inhoud van het verhaal die goed moet aansluiten bij het publiek. Als we dit gaan bekijken op het gebied van visuele retorica gaat het hier vooral om de twee termen framing en Kairos. Wat is framing? In eerste instantie kan er gezegd worden dat wanneer we framing vertalen naar het Nederlands we komen op het woord kaderen. Wat letterlijk betekent: voorzien van een kader. Dit betekent dus een rand om iets heen zetten. Er kan zelf voor gekozen worden wat er wel of niet wordt laten zien. De socioloog Bateson (1972) was de eerste die dit proces vergeleek met het fotolijstje van een foto en is daardoor de bedenker van deze term. Hij gebruikte dit als metafoor voor het proces waarin er voor de ontvanger een beeld wordt geschept. Framing wordt gebruikt in de communicatie bij verschillende media. Hierbij kan gedacht worden aan het communiceren van kranten, de televisie, tijdschriften enz. De vraag die aansluit bij het analyse kader is: Is het een gedeelte uit een groter beeld? Wat is kairos? Bij kairos gaat het over iets vastleggen of overbrengen op precies het goede moment. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een foto maken van een bliksemschicht. Deze foto is precies op het goede moment gemaakt en wanneer er 1 seconde later een foto zou zijn gemaakt zou dit een hele andere minder aantrekkelijke foto zijn. De vraag die aansluit bij het analysekader is: Is het een goed getimed moment? Of had de foto net zo goed op een ander moment genomen kunnen worden? Dispositio Ook dispositio is een taak waar je je aan moet houden en heeft alles te maken met het ordenen van de inhoud die je bij inventio hebt gevonden. Hoe orden je deze informatie. Hoe zijn de hoofden bijzaken onderscheiden? Hoe wordt het verhaal gebracht? Voor het analyseapparaat ga ik dus kijken naar hoe sommige aspecten belicht zijn en andere juist weggestopt. Elocutio Bij elocutio gaat het vooral over hoe je deze gevonden geordende inhoud op een interessante (leuke, grappige) manier brengt. Denk hierbij aan verschillende stijlmiddelen. In de klassieke retorica zijn er al verschillende stijlmiddelen beschreven en onderverdeeld in twee categorieën, schema s en tropen. Schema s hebben te maken met regelmatigheden, zoals rijm en alliteratie. Tropen hebben te maken met onregelmatigheden, metafoor en vergelijkingen. In het analyseapparaat wil ik dus kijken naar de regelmatigheden en onregelmatigheden in de afbeelding. Is er sprake van stijlmiddelen? 8
Ethos, pathos en logos Dit zijn drie verschillende overtuigingsmiddelen en volgens Aristoteles zijn ze verantwoordelijk voor je overtuigingskracht. Wat is ethos? De geloofwaardigheid van de spreker die jou met een beeld wil overtuigen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld de Oral B reclame. Oral B heeft op twee manieren gebruik gemaakt van Ethos. Ze hebben ervoor gekozen om de bekende presentatrice Quinty Trustfull de mensen te laten vertellen waarom ze Oral B moeten kopen. Bovendien hebben ze haar een wit colbertje gegeven wat al snel lijkt op een tandartsjas. Door gebruik te maken van de status van de bekende actrice vergroot Oral B zijn geloofwaardigheid en door haar een witte jas te geven vergroot Oral B haar professionele uitstraling. Dit zorgt samen voor meer overtuigingskracht. Men wordt dus overtuigd doordat de er op de emoties wordt ingespeeld. Wat is logos? Men wordt bij logos overtuigd door middel van rationele argumenten. Logos kan op verschillende manieren als argument worden gebruikt. Wanneer bijvoorbeeld een artikel gaat over een grote staking is het fijn als daar door middel van een foto bewijs van is. De foto zorgt voor rationeel bewijs en zorgt ervoor dat het artikel overtuigender is. Ook infographics, plattegronden en voor-en-na foto s kunnen als argument tellen. Ik zal deze termen verwerken in het analyseapparaat en ik zal kijken naar de overtuigingskracht van de beelden. Wat is pathos? Bij Pathos wordt men door middel van emotie en gevoel overtuigd. Bijvoorbeeld in de afbeelding hiernaast van Stichting Dierenlot, hier wordt een zielige puppy afgebeeld die achter tralies staat. Wanneer iemand naar deze afbeelding kijkt zal er waarschijnlijk iets gebeuren met de emoties van deze persoon en zal men eerder geneigd zijn om donateur te worden.
Hoe levendig is het beeld? Hoe levendiger een bericht is, hoe makkelijker een bericht te begrijpen en te onthouden is. Dit zorgt er vervolgens voor dat je uiteindelijk meer met zo n bericht zal doen en zal het je meer overtuigen. (Hill en Helmers, 2008) Maar wat bepaalt de mate van levendigheid? Volgens het boek: Defining Visual Retorics, gaat het rijtje van meest levendig naar minst levendig, van de echte ervaring, tot bewegende beelden met geluid, realistische schilderijen naar statistieken. Ik wil gaan kijken naar hoe levendig de beelden zijn in de kranten. Plaatsing van het artikel Het is natuurlijk ook belangrijk om te kijken naar, de grote van de ruimte die het artikel krijgt en in het bijzonder natuurlijk de afbeeldingen. Staan er grote of kleine afbeeldingen bij? Om het analyse apparaat in het verslag te stoppen heb ik ervoor gekozen om de afbeeldingen te nummeren. Hierdoor dus eerst alle kranten met hun bijbehorende afbeeldingen en daaronder het analyse apparaat die steeds terug zal koppelen naar de afbeeldingen. Poynter Eye tracking onderzoek Het Amerikaans Poynter-instituut heeft onderzoek gedaan naar de oogbewegingen van mensen. Door de ogen van mensen te volgen hebben ze onderzocht waar de aandacht van krantenlezers naartoe gaat. Ik wil onderzoeken of er in de kranten gebruik is gemaakt van punten die ook uit het onderzoek komen en laten zien waar de aandachtspunten voor mensen liggen. (Poynter-intituut, 2007) 10
DE VOlkskrant Volkskrant afb. 14.1 Volkskrant kop 1 De Volkskrant van 14 mei
Volkskrant kop 2 De Volkskrant van 15 mei Volkskrant afb. 15.1
Volkskrant kop 3 Volkskrant afb. 15.2 Volkskrant afb. 15.3
Volkskrant kop 4 Volkskrant afb. 16.1 De Volkskrant van 16 mei Volkskrant afb. 16.2 Volkskrant afb. 16.3
Het NRC HANDELSBLAD Het NRC Handelsblad van 14 mei NRC Handelsblad kop 1 NRC Handelsblad afb. 14.1
NRC Handelsblad afb. 14.2 NRC Handelsblad kop 2 NRC Handelsblad afb. 14.3
Het NRC Handelsblad van 15 mei NRC Handelsblad kop 3 NRC Handelsblad afb. 15.1
NRC Handelsblad kop 4 NRC Handelsblad afb. 15.2 NRC Handelsblad afb. 15.3
De TElegraaf De Telegraaf van 14 mei Telegraaf kop 1 Telegraaf afb. 14.1
De Telegraaf van 15 mei Telegraaf kop 2 Telegraaf afb. 14.1
Telegraaf afb. 15.1 Telegraaf kop 3 Telegraaf afb. 15.2
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Achtergrond De Volkskrant is een kwaliteitskrant en is opgericht in 1919. In eerste instantie was de Volkskrant een Rooms-katholieke krant, maar dit karakter hebben ze losgelaten. De Volkskrant is op politiek gebied links van het midden en richt zich op de hoger opgeleide bevolking. Het NRC Handelsblad is een kwaliteitskrant en opgericht in 1970. De krant heeft een liberaal karakter. De krant is erg gericht op cultuur en economie, maar heeft hiernaast nog veel meer katernen. De telegraaf is de grootse krant in Nederland en is opgericht in 1893. De krant is politiek rechts en heeft een groot amusement gehalte en kan gezien worden als een algemene krant. De krant is naast het nieuws gevuld met alledaagse katernen, zoals een pagina van de privé en een sportkatern. Inventio 14.1 Er is precies op het goede moment een foto gemaakt. Er wordt net een man naar beneden gedragen en het laat goed het grotere verhaal zien. Ook is er voor gekozen om een gewonde, hulpverleners en burgers te laten zien. Dit is precies zo geframed dat iedereen op de foto te zien is. 15.1 Er is hier zeker sprake van Kairos. De man ziet net zijn zoon terug en geeft hem een kus op zijn wang. Deze foto is precies op het goede moment gefotografeerd. 15.2 Er is sprake van Kairos. Erdogan loopt net de trap op en het publiek staat helemaal rondom hem. Doordat er op zo n manier is geframed lijkt het net of er nog veel meer mensen om heen staan. Dit hoeft niet zo te zijn. 14.1 Er wordt precies op het goed moment een foto gemaakt, deze mannen steunen op elkaar en kijken verdrietig. De ene man loopt ook met zijn hand op zijn borst. Ze zijn precies zo in beeld gebracht dat je hen voorop ziet en daarachter veel chaos erachter. 14.2 Er is hier gekozen voor een fotocollage. Op alle foto zijn mensen te zien met hun emoties. Er is dus sprake van een bepaald soort framing. Alleen de gezichten van deze mensen staan erop en de man geeft zijn zoon een kus, de vrouw slaat haar hand voor het hoofd. Er is op het goede moment een foto gemaakt. 14.3 N.v.t. 15.1 Er is hier sprake van kairos en goede vorm van framing. Precies op het moment is er een foto gemaakt van de kist en deze is goed in beeld gebracht. 14.1 Er is hier geen sprake van kairos of goede vorm van framing. Alleen het hoofd van Erdogan is te zien. 15.1 Er is hier zeker sprake van Kairos. De man ziet net zijn zoon terug en geeft hem een kus op zijn wang. Deze foto is precies op het goede moment gefotografeerd. 15.2 De foto is op het goed moment gefotografeerd. De gewonde wordt precies op dat moment naar beneden gedragen. 22
Analyseapparaat De Volkskrant De Telegraaf Inventio 15.3 N.v.t. 16.1 Er is hier niet echt sprake van kairos. De mannen staan erbij alsof ze daar nog een tijd kunnen staan en er gebeurt niet iets wat 1 seconde later niet meer zo zou zijn. Het is precies zo geframed alsof er nog duizend andere mensen staan. Er staan veel mensen op 1 foto. 15.1 Ook hier is er gekozen voor een collage. De foto rechtsboven is op het goede moment genomen. Net voordat de kast door de ruit gaat is er een foto gemaakt. De foto linksonder is erg goed geframed. Met op de voorgrond alle nog lege graven en daarachten de mensen. 15.2 N.v.t 16.2 Op deze foto komt kairos het duidelijkste terug. Precies op het goede moment is er een foto gemaakt. De foto is ook zo geframed dat er verder niemand op de foto staat. Hierdoor lijkt het drie tegen één. 16.3 N.v.t. Dispositio 14.1 De gewonde is in het midden van de foto geplaatst en is de hoofdzaak. Alle andere mensen zijn ook erg belanrijk maar minder belangrijk, omdat het om de gewonde draait. 15.1 Hier betrekt de hoofdzaak, de man die zijn zoon kust, bijna het hele beeld. Op de achtergrond zijn wel wat schimmen, maar daar is niet op scherp gesteld. Dit zorgt ervoor dat de hoofd- en bijzaken duidelijk zijn weergeven. 14.1 Hoofdzaak op de voorgrond, de twee mannen. Verder is er niets te zien op de afbeelding. De achtergrond is geblurt. 14.2 Hier is eigenlijk hetzelfde aan de hand als bij 14.1. De belangrijkste factoren staan op de voorgrond en verder is er niets te zien van de omgeving. 14.3 N.v.t. 15.1 De kist is het middelpunt van de foto die door een groep mensen word getild. 14.1 Er is hier geen sprake van een speciale beeldindeling. Alleen het hoofd van Erdogan is te zien. 15.1 Ook hier is de gewonde het middelpunt van de foto. 15.2 N.v.t.
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Dispositio 15.2 Hoofdzaak: Erdogan, staat in het midden afgebeeld. Alle andere mensen zijn de bijzaak. Zij staan eromheen. Door Erdogan zo in het midden af te beelden, met veel mensen eromheen, is de foto heel massaal. 15.3 N.v.t 15.2 In deze fotocollage is gebruik gemaakt van goede indelingen van het beeld, met linksonderin als meest opvallendst, hier zijn de graven de hoofdzaak en de mensen erachter bijzaak. Hierdoor krijgt de foto extra betekenis. 15.2 N.v.t. 16.1 Hier zijn erg veel mensen afgebeeld. Er is telkens een herhaling van hetzelfde. 16.2 Het is zo ingedeeld dat er sterk naar voren komt dat het drie tegen één is en er staat niemand omheen. 16.3 N.v.t Elocutio: Er word in de volkskrant weinig gebruik gemaakt van stijlmiddelen. Alleen in afbeelding 16.1 is er sprake van herhaling. Alle mannen op de foto staan op een zelfde manier op de foto, waardoor er sprake is van repetitio. Dit bedadrukt het feit dat iedereen geraakt is door de ramp. Ook het NRC Handelsblad gebruikt alleen repetitio doormiddel van hun collages. Door meerdere beelden van hetzelfde te laten zien wordt de boodschap krachtiger. De telegraaf heeft geen gebruik gemaakt van stijlmiddelen.
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Ethos, Pathos, Logos 14.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 14.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 14.1 N.v.t 15.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 14.2 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 15.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 15.2 Er is hier gebruik gemaakt van Ethos 14.3 Er is hier gebruik gemaakt van logos 15.2 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 15.3 Er is hier gebruik gemaakt van logos 15.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 16.1 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 15.2 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 16.2 Er is hier gebruik gemaakt van Pathos 15.3 Er is hier gebruik gemaakt van logos 16.3 Er is hier gebruik gemaakt van logos Levendigheid 14.1 Dit beeld is heel levendig. 15.1 Dit beeld is heel levendig. 15.2 Dit beeld is levendig. 14.1 Dit beeld is heel levendig. 14.2 Dit beeld is heel levendig. 14.3 Dit beeld is niet levendig. 15.1 Dit beeld is heel levendig. 14.1 Dit beeld is niet levendig. 15.1 Dit beeld is heel levendig. 15.2 Dit beeld is heel levendig. 15.3 Dit beeld is niet levendig. 15.2 Dit beeld is heel levendig. 16.1 Dit beeld is heel levendig. Het lijkt net alsof je vanaf een afstand aan het kijken bent naar het voorval. 15.3 Dit beeld is niet levendig.
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Levendigheid 16.2 Dit beeld is levendig. 16.3 Dit beeld is niet levendig. Plaatsing artikel 14 voorpagina. Dit artikel neemt ongeveer 1/3 van de voorkant in beslag en er is sprake van een grote foto. 14 voorpagina. Dit artikel neemt ongeveer minder dan 1/4 van de voorkant in beslag. 14 binnenin. Dit artikel neemt een heel klein deel van de pagina in beslag. Er is ook een kleine foto aan toegevoegd. 15 voorpagina. Dit artikel neemt meer dan 1/3 in beslag en is het hoofdartikel op de voorpagina. Er is ook een grote foto geplaatst in het midden van de bladzijde en er is een grote kop bij geplaatst. 15 binnenin. Dit artikel krijgt bijna twee pagina s in de krant en er is een grote foto bij geplaatst. Het is geplaatst op pagina 4 en 5. 14 binnenin. Dit artikel neemt 1 pagina in beslag met een grote foto collage. Het is geplaatst op pagina 3. 15 voorpagina. Dit artikel neemt ongeveer minder dan 1/4 van de voorkant in beslag. 14 binnenin. Dit artikel neemt 2 pagina s in beslag met een grote foto collage. Het is geplaatst op pagina 4 en 5. 15 voorpagina. Dit artikel neemt maar een klein deel van de pagina in. 15 binnenin. Dit artikel neemt ongeveer de helft van de pagina in. Het is geplaatst op pagina 11. 16 binnenin. Dit artikel neemt 1 pagina in beslag met een grote foto. het is geplaatst op pagina 9 Teksten kop 1 Mijnramp Turkije: zeker 70 doden. -Er wordt hier een stelling gezegd. Er wordt gepraat over doden, maar toch komt de kop niet heel erg aan. Zit niet veel emotie in. kop 1 Mijnramp West-Turkije: zeker 200 doden. -Er wordt ook hier een stelling gedaan die erg lijkt op die van de volkskrant alleen is er een heel groot verschil in het dodental. Ook het woord west is eraan Kop 1 Mijnramp Turkije -vergeleken met de volkskrant en het NRC handelsblad is deze kop erg mager en spreekt het de mensen minder snel aan.
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Teksten kop 2 Er komen alleen nog doden boven -Deze kop is al veel sprekender en heeft te maken met emoties. De kop staat tussen aanhalingstekens en is dus een citaat. Dit betekent dat het niet de mening van de journalist hoeft te zijn, maar dat iemad dit zo gezegd heeft. toegevoegd. Het lijkt bijna of ze van elkaar wist dat de ander de kop ging plaatsen. kop 2 Turkse mijnramp is moord -Ook hier worden heftige beschuldigingen gedaan en het wordt niet als citaat gebracht. Wel staat het woord moord tussen aanhalingstekens en hiermee wordt bedoelt dat het niet via een directe manier is gegaan. Kop 2 Gered uit inferno -Net als de vorige kop is deze erg kort. Er zit wel al meer emotie in deze titel. Kop 3 Turken woedend na ramp -Ook hier al iets meer emotie, maar de koppen zijn niet erg creatief. Ze zijn erg statisch. kop 3 Erdogan is schuldig aan moord -Ook hier is het een citaat. Wel worden er heftige beschuldigingen gemaakt. kop 4 Ik zie die 16 doden steeds voor me -Ook een citaat en speelt erg in op de emotie kop 3 Mijnramp Turkije: vast in de schacht. -Deze titel is niet heel aansprekend. Er worst iets verteld wat men na het artikel van de dag ervoor al had moeten weten. kop 4 De lijken liggen in koelcel voor meloenen -Dit is een kop die inspeelt op de emotie. De watermeloenen worden gebruikt als metafoor en dit laat zien hoe heftig de ramp was. Poynterinstituut - De volkskrant maakt gebruik van grote foto s. Volgens het Poynter-instituut worden grote foto s vaker bekeken dan kleine foto s. Hierdoor worden mensen dus meer overtuigd - Net als de Volkskrant maakt de NRC gebruik van grote foto s, grote koppen en infographics. Dit zorgt dus allemaal voor meer aandacht en blijven de verhalen beter hangen.
Analyseapparaat De Volkskrant Het NRC Handelsblad De Telegraaf Poynterinstituut door deze foto s, omdat er vaker naar gekeken worden. Naast de foto s werkt dit hetzelfde bij de headers. -De Volkskrant maakt gebruik van infographics en de feiten uit infographics blijven beter hangen dan in een traditioneel journalistiek verhaal. -Ook maken ze gebruik van documentaire-achtige nieuws foto s in plaats van statische foto s. Ook deze krijgen meer aandacht van het publiek. De telegraaf maakt weinig gebruik van grote foto s, maar wel van grote (opvallende) koppen. - Ook heeft de Telegraaf gebruik gemaakt van een mug shot, maar die worden relatief weinig bekeken. -Ook maakt de Telegraaf gebruik van zwart-wit foto s en die worden ook veel minder bekeken dan gekleurde foto s.
Conclusie Ik heb in mijn analyseapparaat gekeken naar meerdere methoden om mensen te overtuigen doormiddel van beelden. Hierin heb ik veel verschillende methoden terug zien komen in de kranten, maar waar resulteren deze methodes in? Als je alles bij elkaar bekijkt hoe gaan mensen dan denken over de mijnramp? Om terug te komen op mijn hoofdvraag: Hoe zorgen De Volkskrant, Het NRC Handelsblad en De Telegraaf er, door middel van hun beeldkeuze in hun artikelen over de mijnramp in Turkije op 13 mei 2014, voor hoe mensen over deze gebeurtenis denken? Per krant zal ik nu behandelen wat mijn bevinding zijn in mijn onderzoek rondom visuele retorica in deze kranten. De Volkskrant In mijn onderzoek naar de identiteit van de volkskrant kwam sterk naar voren dat het een linkse kwaliteitskrant is. Het schrijft veel over onderwerpen als de politiek en het buitenland. Het beeldbeleid van de volkskrant: Ze zitten vaak bovenop het nieuws met hun beelden dit door het gebruik van veel eigen fotografen. In mijn analyse kwam naar voren dat dit ook terug te zien is in de onderzochte artikelen. In de beelden van de volkskrant vaak sprake van kairos. De foto s zijn precies op het goede moment gefotografeerd en dit zorgt ervoor dat mensen precies het nieuws terug zien in de beelden. Ook heeft de volkskrant veel aandacht geschonken aan de mijnramp. Door grote artikelen, met grote foto s te plaatsen. Het was de enige krant die 3 dagen achter elkaar verslag deed van de ramp. Door Ethos, pathos en logos te combineren wordt er bij mensen ingespeeld op de emoties, worden ze overtuigd door het bewijs te laten zien in infographics en ze zien hoe president Erdogan boven het volk staat. Dit laatste is ook iets waar De Volkskrant veel aandacht aan gaf, het politieke aspect van deze ramp. Door een grote afbeelding van Erdogan te plaatsen met de kop: Erdogan is schuldig aan moord en vervolgens de dag erna een afbeelding te plaatsen met zijn assisent die een nabestaande in elkaar schopt, schenkt de volkskrant extra aandacht aan de politiek. Na het bekijken van de afbeeldingen en de bijbehorende overtuigingsmiddelen kan gezegd worden dat het beeld dat mensen hebben, na het lezen van de volkskrant, vooral gaat om hoe erg het voor de nabestaande en de slachtoffers is. Er wordt veel ingespeeld op de emoties. Ook leert men meer over de politieke kant van de ramp en wordt men vooral veel over dat onderwerp geinformeerd door de verschillende afbeeldingen van de volkskrant. Het NRC Handelsblad In mijn onderzoek naar de identiteit van de het NRC Handelsblad kwam naar voren dat ook dit een kwaliteitskrant is, echter met een politiek liberaal karakter. Met katernen over het buitenland, de wetenschap, economie en kunst komt dit liberale karakter naar voren. Het beeldbeleid van het NRC Handelsblad richt zich vooral op afbeeldingen die verder gaan dan het eerste beeld bij de tekst. Dit zag ik ook terug in mijn analyse. Naast het feit dat ze erg veel afbeeldingen hadden die te maken hadden met pathos, waren er
ook veel afbeeldingen die voor meer uitleg zorgen. Een infographic die uitlegt hoe de ramp precies in elkaar zat past erg goed bij het karakter van de krant. Ook de grote foto reportages die de krant heeft, zorgen ervoor dat je als lezer alle kanten van de ramp meekrijgt. Er worden demonstraties laten zien, heel veel lege graven en bedroefde gezichten. Na het bekijken van de afbeeldingen en de bijbehorende overtuigingsmiddelen kan ook hier gezegd worden dat er een grote nadruk wordt gelegt op de emotionele kant van de ramp. Men wordt overtuigd van de ernst van de zaak door dit de mensen te laten zien. Ook kan gezegd worden dat mensen die het NRC Handelsbald hebben gelezen vooral meer informatie verkrijgen door het kijken naar de afbeeldingen. Niet alleen is het overzichtelijk, maar men onthoudt informatie sneller wanneer het in een infographic staat. De Telegraaf In mijn onderzoek naar de identiteit van de Telegraaf kwam sterk naar voren dat het een algemene rechtse krant is. Bovendien word de telegraaf soms benoemd tot amusementskrant. Het beeldbeleid van de telegraaf heeft vaak te maken met wat er ook daadwerkelijk in het artikel staat. Denk hierbij aan mug shot en de letterlijke foto van bijvoorbeeld een bijeenkomst. In mijn analyse zag ik dit sterk terug komen. Er wordt ingespeeld op de emotie door het gebruik van de afbeeldingen en koppen. Na het bekijken van de afbeeldingen en de bijbehorende overtuigingsmiddelen kan er gezegd worden dat de mensen na het bekijken van de artikelen over de mijnramp vooral worden overtuigd door pathos. Verder zijn de afbeeldingen in de telegraaf niet erg overtuigend door het gebruik van mug shots en zwart-wit foto s. Mensen weten na het bekijken van de artikelen hoe erg de ramp is op emotioneel gebied. De kranten hebben voor verschillende beelden gekozen. Het ene beeld overtuigd meer dan het andere. Doordat alle kranten een verschillende achtergrond hebben krijgen mensen een ander beeld over een bepaald onderwerp. Daarom is het altijd goed om te kijken vanuit welk perspectief een krant een artikel schrijft en op welke manier de krant de personen proberen te overtuigen. 30
Reflectie Ik heb het vak seminar ervaren als een erg leerzaam vak. In eerste instantie het seminar geven en hier te mogen vertellen over alles wat ik onderzocht had, was iets wat ik nog nooit had gedaan. Ik vond het wel lastig om iets waar ik al een tijd mee bezig was te vertalen voor mensen die niets van het onderwerp af wisten. Ik denk dat ik de volgende keer nog iets meer over mijn onderzoek naar mijn analyse apparaat moet vertellen, want mijn stap van: Wat houdt visuele retorica in? naar: Dit zijn mijn resultaten, was misschien iets te groot. Dit is ook iets wat ik als iets lastigs heb ervaren in het verslag. Ik heb altijd al wat moeite gehad om dat wat in mijn hoofd zit op papier te krijgen, dus dat was een grote uitdaging voor mij. Ik heb geleerd om, dat wat ik interessant vond uit artikelen, gelijk op te schrijven voor als ik het later nog nodig had. Ik heb geleerd om te graven door wetenschappelijke artikelen. Het eerste artikel heb ik bijna helemaal gelezen, maar ik kwam er al snel achter dat dit niet helemaal de methode was en dat ik goed moest zoeken naar de dingen die voor mijn onderzoek interessant waren. Ook het formuleren van goede hoofd- en deelvragen vond ik lastig en heb geleerd dat de vragen toch echt specifiek moeten zijn, omdat je anders maar door kan zoeken naar informatie. Ik vond het een leerzaam vak omdat we in de jaren hiervoor nog nooit zo diep zijn ingegaan op het onderzoeken en omdat ik dit gedeelte eigenlijk altijd een beetje op het laatste moment deed. Dit vak ging om onderzoek doen en daar heb ik veel van geleerd.
Bronnenlijst Borah, P. (2009). Comparing visual framing in Newspapers. Geraadpleegd op 6 juni 2014, van http://porismitaborah.com/borah,2009_npj.pdf Reese, S., Grandy, O., Grant, A. (2008) Framing Public Life. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. (http://books. google.nl/books?hl=nl&lr=&id=lhaqagaaqbaj&oi=fnd&pg=pa67&dq=framing+in+newspapers&ots=91nuyuqx- 0P&sig=ywDGtMD3kjXDACIsVzlNR- MEnchw#v=onepage&q&f=false) Lippman, W. (2004) Public Opinion. Gutenberg ebook. (http://www.gutenberg.org/cache/epub/6456/pg6456. html) Nabi, R. & Oliver, M. (2009) Media process and effects. California: Sage Publications. (http://books.google.nl/ books?id=nmphjf-xu5ac&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false) Poynter-intituut (2007). eyetracking onderzoek in kranten. Geraadpleegd 10 juni 2014. via http://www.poynter.org/tag/eyetrack/ Standford (2014) definitie visual rhetorics. Geraadpleegd op 6 juni 2014. http://www.stanford.edu/~steener/ f03/pwr1/whatisvisrhet.htm Rippen, A. (2012) De volkskrant: Beelbeleid. Geraadpleegd op 8 juni 2014, via http://kennisbank.hva.nl/document/469836 InfoNu.nl (2012) welke krant past bij mij. Geraadpleegd op 8 juni 2014, via http://educatie-en-school.infonu.nl/ diversen/28618-welke-krant-past-bijmij-nederlandse-dagbladen.html Digifotopro. (2011). Journalistiek in beeld. Geraadpleegd op 8 juni 2014, via http://www.digifotopro.nl/content/fotojournalistiek-in-beeld-2-de-volkskrant Informatie telegraaf InfoNu.nl (2012). Telegraaf krant voor het hele gezin. Geraadpleegd op 8 juni 2014, via http://mens-en-samenleving.infonu.nl/diversen/107179-detelegraaf-ideale-krant-voor-het-gehelegezin.html Hoi online (2013) Opvraagmodules kranten. Geraadpleegd op 9 juni 2014, via http://www.hoi-online.nl/318/ Opvraagmodules.html NOM. (2013) Gemiddeld bereik kranten. Geraadpleegd op 9 juni 2014, via http://www.nommedia.nl/upload/doc- umenten/gemiddeld-bereik-npm-2012- ii-2013-i-obv-h1-tbv-website-nomuitsplitsing-allen_geslacht_leeftijd.pdf NRC Media. (2013) informatie NRC. Geraadpleegd op 9 juni 2014, via http://www.nrcmedia.nl/wp-content/ uploads/2012/02/treffersfactsheeta5_010212.pdf Hill, C. & Helmers, M. (2008) Defining McQuail, D. The influence and effects of mass media. California: Sage Publications. Pointer-intituut (2007) Eyetracking Visual Rhetorics. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. (http://www.csub.edu/~mault/ onderzoek. Geraadpleegd op 6 juni 2014, the%20influence%20and%20effects%20o.pdf) poynter-eyetracking-study-march-07 via http://www.slideshare.net/coolstuff/ 32