Arbeidsmarkt Metaalbewerking Cijfers en Trends Gelderland 2006 Drs Th. Mos Drs F.A.P.M. Heere Amsterdam, december 2006
608/december 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg 11 1021 BM AMSTERDAM Tel.: 020-6373623 Fax: 020-6362645 info@dijk12.nl www.dijk12.nl
Inhoudsopgave Pagina Samenvatting v 1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 9 1.1 Bedrijvigheid 9 1.2 Werkgelegenheid 10 2 Werknemers 11 2.1 Leeftijdsopbouw 11 2.2 Functiestructuur 12 3 Arbeidsmarkt 15 3.1 Instroom 15 3.2 Uitstroom 17 3.3 Snelle uitstroom 18 3.4 Pensionering 19 4 Beroepsonderwijs 21 4.1 Leerlingenaantallen metaaltechnisch VMBO en MBO 23 4.2 Opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO 23 4.3 Metaaltechnisch MBO 24 4.4 Ontwikkeling Gelderland vergeleken met het landelijk beeld 27 5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) 29 5.1 Aantal bedrijven dat is gestart met BBL-trajecten 29 5.2 Instroom leerlingen BBL 30 5.3 Niveau instroom BBL 30 6 Bijscholing OOM 33 6.1 Aantal bedrijven met bijscholingstrajecten 33 6.2 Aantal werknemers in bijscholingstrajecten 34 6.3 Gevolgde bijscholing 35
Pagina Bijlagen: 1 Achtergrondgegevens 37 1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 37 2 Werknemers 39 3 Arbeidsmarkt 42 4 Beroepsonderwijs 45 5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) 49 6 Bijscholing OOM 53 2 Lijst van tabellen en figuren 57
Samenvatting Het opleidings- en ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) voert jaarlijks een Arbeidsmarkt- en Onderwijsmonitor uit van de regio Gelderland. De monitor wordt opgesteld door DIJK12 op basis van gegevens van het pensioenfonds van de branche, het Ministerie van OCW en de administratie van OOM. De monitor bevat informatie van de regio Gelderland over: de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de Metaalbewerking; aantallen leerlingen en gediplomeerden van het VMBO en het MBO; de instroom van BBL-leerlingen bij bedrijven in de Metaalbewerking; bijscholing van werknemers in de Metaalbewerking. De verzameling en bewerking van gegevens van onderhavige monitor is uitgevoerd in 2006. De verzamelde arbeidsmarktgegevens hebben betrekking op het jaar 2005, met als peildatum 1 januari 2006. De onderwijsgegevens hebben betrekking op het schooljaar 2005/2006. De gegevens over de instroom van BBL-leerlingen hebben betrekking op 2004. De gegevens over de bijscholing hebben betrekking op het jaar 2005. De regio Gelderland van OOM beslaat de provincie Gelderland. De branche Metaalbewerking omvat metaalbedrijven tot ongeveer 100 werknemers. Metaalbedrijven kenmerken zich door het bewerken van metaal en de ontwikkeling van metaalproducten. De bedrijven zijn werkzaam op uiteenlopende gebieden zoals machine- en apparatenbouw, scheeps- en jachtbouw, landbouwmechanisatie, las- en constructiewerk, meet- en regeltechniek en dergelijke. Op 1 januari 2006 omvat de gehele branche Metaalbewerking bijna 12.000 bedrijven die gezamenlijk werkgelegenheid bieden aan 139.000 werknemers. Bijna 10% van deze bedrijven is gevestigd in de regio Gelderland. Deze bedrijven genereren ruim 10% van de totale werkgelegenheid in de Metaalbewerking. Doel van de monitor is inzicht te bieden in de stand van zaken, veranderingen en mogelijke trends op de arbeidsmarkt in de Metaalbewerking in Gelderland. De belangrijkste bevindingen zijn als volgt. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 v
1 Arbeidsmarkt Bedrijvigheid in Gelderland is toegenomen Op 1 januari 2006 zijn er in de regio Gelderland 1.157 bedrijven in de metaalbewerking. Ten opzichte van vorig jaar is de bedrijvigheid in de regio licht toegenomen met 1%. Hiermee lijkt een einde gekomen aan de dalende trend van de bedrijvigheid in de regio. Gemiddeld in de branche is de bedrijvigheid vrijwel hetzelfde gebleven als vorig jaar. De werkgelegenheid in de metaalbewerking in de regio is in 2005 licht gegroeid. Op 1 januari 2006 telt de regio 14.028 werknemers in de metaalbewerking, 170 meer dan het vorig jaar. De groei van de werkgelegenheid is in Gelderland hoger dan gemiddeld in de gehele branche. De toename komt met name voor rekening van technische uitvoerende functies in de constructie en verspaning. Landelijk is het aantal werknemers in technisch uitvoerende functies gedaald. Uitstroom van jongeren is afgenomen Zowel de instroom als de uitstroom van werknemers in de metaalbewerking in Gelderland in 2005 ligt op een lager niveau dan vorig jaar. Dit komt overeen met het landelijk beeld in de branche. Het aandeel van jongeren (<25 jaar) in de instroom is ten opzichte van vorig jaar afgenomen met 2% en bedraagt nu 35%. Landelijk is er ook een afname in de instroom van jongeren. De regio kent nog altijd een iets hogere instroom van jongeren dan landelijk, landelijk is het aandeel van jongeren 33%. Het aandeel van jongeren onder de uitromers is ten opzichte van vorig jaar met 6% afgenomen. Landelijk is de uitroom van deze groep licht toegenomen. Het aandeel van jongeren onder de uitstroom in de regio ligt nog wel op een hoger niveau dan landelijk, respectievelijk 25% en 22%. Snelle uitstroom van jongeren hoger dan landelijk Eénvijfde deel van de werknemers die in 2005 de branche hebben verlaten in de regio hebben korter dan twee jaar in de branche gewerkt. Het aandeel snelle uitstromers is in de regio iets onder het gemiddelde in branche (22%). Het aandeel van de snelle uitstromers onder de uitstroom is ten opzichte van vorig jaar toegenomen met 3%. Ook landelijk is de snelle uitstroom toegenomen. Onder de snelle uitstromers in de regio is 46% jonger dan 25 jaar, een beduidend hoger aandeel dan landelijk (40%). Ten opzichte van vorig jaar is het aandeel van jongeren in de snelle uitroom vrijwel gelijk gebleven. Ook landelijk is het aandeel van jongeren onder de snelle uitstromers vrijwel gelijk aan vorig jaar. vi DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Ontgroening De branche is in de regio Gelderland vrijwel even sterk ontgroend als gemiddeld in de branche. Het aandeel jongeren (<25 jaar) onder de werknemers bedraagt 13%, hetzelfde percentage als landelijk. Het aandeel jongeren in de branche in de regio vertoont sinds 2003 een licht dalende trend, de ontgroening in de regio neemt dus wel toe. Vergrijzing De gemiddeld leeftijd van werknemers in de metaalbewerking in Gelderland bedraagt in 2005: 38,6 jaar. Daarmee is het personeelsbestand in de regio Gelderland bijna even oud als gemiddeld in de gehele branche. De gemiddelde leeftijd is ten opzichte van vorig jaar met bijna 5 maanden toegenomen, deze toename loopt in de pas met gemiddelde trend in de branche. Pensionering en vervangingsvraag Uitgaande van pensionering rond het 61 ste levensjaar, gaan er in de regio in 2006 naar verwachting 162 werknemers met pensioen. Vanaf 2008 gaat de pensionering in de regio verder toenemen, jaarlijks gaat het dan om circa 200 tot 260 werknemers. De verwachting is dat in 2016, ruim 16% van het huidige werknemersbestand in Gelderland met pensioen is gegaan. Landelijk is de verwachting 18%. De pensioneringsgolf in de regio is niet gelijk verdeeld over de verschillende beroepsgroepen. Met name onder directie/managers en meewerkend leidinggevenden zal de pensionering hoger zijn dan gemiddeld in de regio, respectievelijk 25% en 31%. De vervangingsvraag voor deze functies zal de komende jaren dan ook naar verwachting sterk gaan toenemen. 2 Beroepsonderwijs De monitor richt zich op het metaaltechnisch beroepsonderwijs, opleidingsrichtingen van het VMBO en MBO die voor de branche Metaalbewerking van belang zijn voor de potentiële instroom in de branche. De regio Gelderland heeft, in het schooljaar 2005/2006, zeventien VMBO-instellingen en vier MBO-instellingen waar metaaltechnisch beroepsonderwijs wordt aangeboden. Het aantal VMBO-instellingen in de regio is ten opzichte van vorig jaar met één verminderd. Het is onbekend of deze afname een gevolg is van fusies en dergelijke of dat deze wordt veroorzaakt doordat de betreffende onderwijsinstelling geen metaaltechnische opleidingsrichtingen meer aanbieden. VMBO gestegen, daling MBO-leerlingen sterker dan landelijk In het metaaltechnisch beroepsonderwijs is landelijk en in de regio sprake van een afname van het aantal leerlingen. De afname doet zich net name voor in het MBO. In de DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 vii
regio Gelderland is binnen het VMBO sprake van een toename en is de daling in het MBO sterker dan landelijk. De regio telt in 2005/2006 919 leerlingen in het metaaltechnisch VMBO, 7% meer dan het vorig schooljaar. Het 'verdwijnen' van één VMBO-instelling is dus gecompenseerd door een stijging van leerlingen bij andere VMBO-instellingen. Landelijk is het aantal VMBO-leerlingen ongeveer gelijk gebleven. De regio telt in 2005/2006 1.300 leerlingen in het metaaltechnisch MBO. Het aantal MBO-leerlingen is sterk afgenomen met 15%, landelijk is de afname 8%. De daling van MBO-leerlingen is met name sterk in MBO-opleidingen op niveau 2 en 4. 3 Opleiden door bedrijven Bedrijven uit de branche die BBL-leerlingen opleiden en werknemers bijscholen kunnen hiervoor een bijdrage aanvragen bij OOM. De omvang van de aanvragen van bedrijven geeft een indicatie van de scholing bij metaalbewerkingsbedrijven in de regio. Instroom BBL gedaald Bij 7% van de bedrijven in de regio zijn in 2004 leerlingen gestart met een BBLopleiding. Dit aandeel ligt ongeveer op hetzelfde niveau als landelijk. In totaal zijn bij de bedrijven in Gelderland 118 leerlingen met hun opleiding gestart. Zowel het aantal bedrijven als het aantal leerlingen waarvoor een OOM-bijdrage is aangevraagd is lager dan in 2003. De daling van het aantal bedrijven is sterker dan de landelijke ontwikkeling. De daling van leerlingen is min of meer gelijk aan de landelijke ontwikkeling. Meer werknemers zijn bijgeschoold Bedrijven in Gelderland doen evenveel aan bijscholing als gemiddeld in de branche. Ruim een kwart van de bedrijven in de regio heeft in 2005 een bijdrage bij OOM aangevraagd voor bijscholing van werknemers. Het aandeel bedrijven in de regio is vrijwel gelijk aan het landelijk beeld. De bedrijven in de regio hebben in 2005 meer aan bijscholing gedaan dan in 2004. Ten opzichte van 2004 is het aantal bijgeschoolde werknemers met 27% toegenomen. Ook landelijk is sprake van een toename, de toename in Gelderland is echter sterker. viii DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Bedrijvigheid Licht toegenomen met 9 bedrijven (+0,8%). Landelijk vrijwel stabiel ( 0,1%). Werkgelegenheid Gestegen met 170 werknemers (+1,2%). Landelijk is de werkgelegenheid toegenomen met +0,2%. 1.1 Bedrijvigheid Op 1 januari 2006 zijn er 1.157 bedrijven in regio Gelderland: dit betekent een toename van 9 bedrijven ten opzichte van vorig jaar (+0,8%). De bedrijvigheid in Gelderland is in 2005 na een aantal jaren te zijn gedaald nu weer iets toegenomen. Landelijk is de bedrijvigheid ongeveer gelijk gebleven. Figuur 1 Aantal bedrijven in Gelderland, 2002-2005 1.500 1.450 1.400 1.350 1.300 1.250 1.200 1.150 1.100 1.050 1.000 1.206 1.171 1.148 1.157 1 januari 2003 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 9
1.2 Werkgelegenheid Ten opzichte van vorig jaar is het aantal werknemers met 170 (+1,2%) toegenomen. De stijging in de regio Gelderland is sterker dan de landelijke stijging in werkgelegenheid (+0,2%). Figuur 2 Aantal werknemers in Gelderland, 2002-2005 17.500 17.000 16.500 16.000 15.500 15.000 14.500 14.000 13.500 13.000 12.500 15.027 14.310 13.858 14.028 1 januari 2003 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 De verdeling van de werkgelegenheid naar grote/kleine bedrijven is ongeveer gelijk aan het landelijk beeld. Figuur 3 Verdeling bedrijvigheid en werkgelegenheid naar grote en kleine bedrijven in Gelderland, 2005 Bedrijvigheid 76,3% 23,7% Werkgelegenheid 35,1% 64,9% Kleine bedrijven (t/m 15 wns) Grote bedrijven (>15 wns) Iets meer dan driekwart van de bedrijven heeft minder dan 16 werknemers in dienst. Bij deze kleine bedrijven is ruim een derde van de werknemers werkzaam. Landelijk gezien bestaat de branche voor 77% uit kleine bedrijven en werkt 35% van de werknemers bij een klein bedrijf. De werkgelegenheid is bij kleine bedrijven (<16 werknemers) toegenomen en bij grote bedrijven (>15 werknemers) afgenomen. Landelijk neemt juist de werkgelegenheid bij kleine bedrijven af, terwijl de werkgelegenheid bij grote bedrijven toeneemt. 10 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
2 Werknemers Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Werknemers De gemiddelde leeftijd is bijna 5 maanden gestegen. Het aandeel jongere werknemers (<35) is licht gedaald, het aandeel werknemers van 35 jaar en ouder is licht gestegen. Dit komt overeen met het landelijk beeld. 2.1 Leeftijdsopbouw De gemiddelde leeftijd in Gelderland is met 38,3 jaar een paar maanden lager dan het landelijk gemiddelde van 38,6 jaar. Ten opzichte van vorig jaar is de gemiddelde leeftijd in Gelderland met bijna 5 maanden gestegen. Dit houdt ongeveer gelijke tred met de landelijke leeftijdsstijging van 4,5 maand. Figuur 4 Leeftijdsopbouw werknemers in Gelderland en Nederland, 2005 32,5% 31,6% 25,1% 24,7% 21,3% 20,1% 12,9% 12,6% 9,5% 9,9% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Gelderland Nederland Vergeleken met de landelijke situatie kent de regio relatief gezien; - meer jongere werknemers (jonger dan 35 jaar); - minder oudere werknemers (35 jaar en ouder). DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 11
Figuur 5 Leeftijdsopbouw werknemers in Gelderland, 2004 en 2005 31,5% 32,5% 26,9% 25,1% 19,7% 20,1% 13,0% 12,9% 8,8% 9,5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Het aandeel jongeren in de regio (jonger dan 35 jaar) is verder afgenomen en het aandeel ouderen (ouder dan 35 jaar) is verder toegenomen. Dit is in overeenstemming met de landelijke trend. 2.2 Functiestructuur Tabel 1 Functiestructuur metaalbewerking in Gelderland, 2004 en 2005 Beroepenclusters 1 januari 2005 1 januari 2006 Ontwikkeling absoluut Aantal % Aantal % Aantal % Directie, management 506 3,7% 510 3,6% +4 +0,8% Ondersteuning 2503 18,1% 2.530 18,0% +27 +1,1% Technisch uitvoerend 9.269 66,9% 9.376 66,9% +107 +1,2% Meewerkend leidinggevend 630 4,5% 609 4,3% -21-3,3% Overig* 950 6,9% 995 7,1% +45 +4,7% Onbekend 0 0,0% 8 0,1% +8 n.v.t. Totaal 13.858 100% 14.028 100% +170 +1,2% * Dit zijn met name algemeen medewerkers en zaterdag- en vakantiehulpen. Tweederde van de werknemers heeft een technisch uitvoerende functie. Opvallend is de stijging van het aantal werknemers met een technisch uitvoerende functie: landelijk is dit juist gedaald. In alle beroepenclusters is het aantal werknemers ten opzichte van 2005 toegenomen, behalve in het cluster meewerkend leidinggevend waar een afname is te zien (-3,3%). Ook landelijk is het aantal meewerkend leidinggevenden afgenomen (-2,6%). De verdeling van de functiestructuur in 2005 is vrijwel identiek aan die van 2004. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Tabel 2 Aantal en percentage van het totaal aantal werknemers per beroepsgroep binnen het cluster technisch uitvoerend in Gelderland, 2004 en 2005 Beroepsgroep binnen cluster technisch uitvoerend 1 januari 2005 1 januari 2006 Aantal werknemers % Aantal werknemers % Verspaning 544 3,7% 575 4,1% Constructie 1.581 11,7% 1.667 11,9% Algemene productie en machinebediening 3.098 23,0% 3.084 22,0% Machinebouw, samenbouw, installatie 2.429 17,1% 2.432 17,3% Storing en onderhoud 449 2,9% 428 3,1% Engineering 877 5,9% 885 6,3% Kwaliteitscontrole, testen 141 0,9% 152 1,1% Automatisering/ICT 124 0,9% 124 0,9% Ambachtelijke specialistische beroepen 26 0,2% 29 0,2% Totaal 9.269 66,9% 9.376 66,9% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 13
14 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
3 Arbeidsmarkt Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Arbeidsmarkt Zowel de instroom als de uitstroom van werknemers is lager dan vorig jaar. Dit komt overeen met het landelijk beeld. In 2005 zijn 1.761 werknemers de branche ingestroomd, 12,6% ten opzichte van de totale werkgelegenheid. Dit is iets minder dan vorig jaar (12,8%). In 2005 kende de regio 1.599 uitstromers, 11,5% ten opzichte van het totale werknemersbestand. Dat is ruim 4% minder dan vorig jaar (15,9%) 1. Percentage snelle uitstroom binnen de uitstroom is gestegen van 18,5% naar 21,1%. 3.1 Instroom Van het totale aantal werknemers op 1 januari 2006 is 13% nieuw ingestroomd. Van hen is 87% man en 13% vrouw. Van alle instromers in Gelderland heeft 31% al eerder in de branche gewerkt (vorig jaar 38%). In absolute zin zijn het met name jongeren die de branche instromen: 62% is jonger dan 35 jaar en 35% jonger dan 25 jaar. 1 Het verschil tussen de instroom en de uitstroom is niet gelijk aan de mutatie van het aantal werknemers die in paragraaf 1.2 wordt genoemd. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn kleine wijzigingen in de regiotoewijzing en het feit dat in figuur 2 het aantal banen wordt weergegeven, terwijl het bij in- en uitstroom het aantal werknemers betreft. Ook kunnen administratieve activiteiten van Mn Services een rol spelen. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 15
Figuur 6 Leeftijdsopbouw instromers in Gelderland, 2004 en 2005 37% 35% 28% 27% 21% 24% 10% 10% 4% 5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 De leeftijdsopbouw van de instromers in Gelderland kent ten opzichte van 2004 een relatief kleiner aandeel jongeren (<25 jaar). Figuur 7 Leeftijdsopbouw instromers in Gelderland en Nederland, 2005 35% 33% 27% 27% 24% 24% 10% 12% 5% 5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Gelderland Nederland In vergelijking met Nederland kent Gelderland een iets groter aandeel instromende jongeren onder de 35 jaar. De gemiddelde leeftijd van instromers in Gelderland is 31,7 jaar. Dat is een half jaar jonger dan de landelijke gemiddelde leeftijd van 32,2 jaar. 16 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
3.2 Uitstroom In 2005 zijn 1.599 werknemers de branche uitgestroomd. Dit is 11,5% van alle werknemers in de regio. Hiermee is de uitstroom afgenomen in vergelijking met het jaar ervoor (15,9%). In figuur 8 wordt de uitstroom naar leeftijdsklasse in 2004 met die van 2005 vergeleken. Het aandeel van jongeren in de uitstroom is toegenomen. Het aandeel van de middengroepen (35-54 jaar) is afgenomen. Figuur 8 Percentage uitstroom naar leeftijdsklasse in Gelderland, 2004 en 2005 29% 25% 26% 25% 23% 23% 15% 12% 12% 12% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Figuur 9 geeft de verdeling van het aantal uitstromers over de verschillende beroepenclusters in vergelijking met 2004. Figuur 9 Percentage uitstromers naar beroepenclusters in Gelderland, 2004 en 2005 18,5% 23,8% 16,9% 16,3% 15,9% 14,9% 12,2% 11,1% 11,3% 11,5% 9,9% 9,8% Directie, management Ondersteuning Technisch uitvoerend Meewerkend leidinggevend Overig Totaal 1 januari 2005 1 januari 2006 DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 17
Het overige beroepencluster kent de grootste uitstroom. Dit zijn met name algemeen medewerkers, vakantiekrachten en zaterdaghulpen. De uitstroom is in alle beroepenclusters afgenomen, maar het meest in het cluster directie, management waar de uitstroom bijna is gehalveerd. 3.3 Snelle uitstroom Deze paragraaf gaat in op zogenaamde snelle uitstroom. Hiermee worden werknemers bedoeld die op moment van uitstromen maximaal 2 jaar in de branche hebben gewerkt. De snelle uitstroom in Gelderland in 2005 bedraagt 349 werknemers. Het aantal snelle uitstromers is ten opzichte van vorig jaar met 72 (-17,1%) afgenomen. Snelle uitstromers vormden in 2005 ongeveer 21% van de totale uitstroom in Gelderland (landelijk 22%). In Gelderland is het percentage snelle uitstroom binnen de uitstroom ten opzichte van vorig jaar ongeveer 3,3% groter. Ook landelijk is het aandeel snelle uitstroom binnen de uitstroom gegroeid. Figuur 10 Snelle uitstroom op het totaal aantal werknemers naar leeftijdsklasse in Gelderland, 2004 en 2005 46,8% 46,4% 22,1% 27,8% 18,3% 16,0% 8,3% 8,0% 4,5% 1,7% < 25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar 1 januari 2005 1 januari 2006 Ruim 46% van de snelle uitstromers is jonger dan 25 jaar. Het aantal snelle uitstromers in de categorie 25-34 jaar is ten opzichte van 2004 toegenomen. 18 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Tabel 3 Snelle uitstroom naar beroepencluster in Gelderland, 2004 en 2005 Beroepenclusters Aantal 1 januari 2004 1 januari 2005 % naar beroepencluster Aantal % naar beroepencluster Directie, management 13 3,1% 9 2,6% Ondersteuning 108 25,7% 82 23,5% Technisch uitvoerend 234 55,6% 211 60,5% Meewerkend leidinggevend 6 1,4% 7 2,0% Overig 60 14,3% 40 11,5% Totaal 421 100% 349 100% De snelle uitstromers zijn met name afkomstig uit het beroepencluster technisch uitvoerend. In relatie tot het aantal werknemers per cluster is de snelle uitstroom binnen het cluster overig relatief het hoogst. 3.4 Pensionering In 2006 gaan naar verwachting 162 werknemers met pensioen. Vanaf 2008 gaan jaarlijks ongeveer 229 werknemers met pensioen. In 2016 zal naar verwachting 16,4% van het huidige werknemersbestand met pensioen zijn. Landelijk is de verwachting 17,6%. Tabel 4 Verwachte uitstroom werknemers t/m 2016 in Gelderland Huidige leeftijd werknemers Jaar dat men uitstroomt* Aantal verwachte uitstroom % van het totaal aantal werknemers (1-1-2006) Cumulatief % >60 2006 162 1,1% 1,1% 60 2007 88 0,6% 1,7% 59 2008 207 1,5% 3,2% 58 2009 201 1,4% 4,6% 57 2010 211 1,5% 6,1% 56 2011 233 1,7% 7,8% 55 2012 224 1,6% 9,4% 54 2013 229 1,6% 11,0% 53 2014 258 1,8% 12,8% 52 2015 237 1,7% 14,5% 51 2016 264 1,9% 16,4% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 19
Tabel 5 Verwachte uitstroom t/m 2016 naar beroepencluster in Gelderland Beroepenclusters Aantal verwachte uitstroom* % t.o.v. totaal aantal werknemers naar beroepencluster 2005 Directie, management 125 24,5% Ondersteuning 497 19,6% Technisch uitvoerend 1.353 14,4% Meewerkend leidinggevend 189 31,0% Overig 149 15,0% Totaal 2.313 16,5%** * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. ** Vanwege afronding is het totaal percentage verwachte uitstromers in Gelderland in tabel 5 iets hoger dan in tabel 4. In 2016 zal naar verwachting binnen de beroepenclusters meewerkend leidinggevenden en directie en management respectievelijk 31% en 25% van de werknemers met pensioen zijn. Dat is dus ruim één op de vier werknemers in deze beroepenclusters. 20 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
4 Beroepsonderwijs Verantwoording Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van gegevens van het CFI (Centrale Financiën Instellingen van OCW). De gegevens hebben betrekking op leerlingen en gediplomeerden in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in de schooljaren 2004/2005 en 2005/2006. Het betreft de voorlopige cijfers van CFI die in mei/juni bekend zijn 2. De gegevens van CFI zijn door de onderzoekers gekoppeld aan de OOM regio-indeling. Voor het HBO is het indelen van leerlingen en gediplomeerden naar de verschillende regio s niet mogelijk. HBO-studenten worden door Hogescholen die in verschillende regio s zijn gevestigd vaak centraal geregistreerd. Hierdoor is het niet mogelijk na te gaan hoeveel HBO-ers binnen een bepaalde regio hun opleiding volgen. Gegevens over het aantal HBO-ers zijn dan ook niet meegenomen in dit hoofdstuk. Ook de toewijzing van VMBO- en MBO-leerlingen aan de regio s is niet probleemloos. Door bijvoorbeeld fusies van scholen en veranderingen in het opleidingsaanbod van scholen kunnen verschuivingen optreden tussen regio s. Ook veranderingen in de administratielocatie van leerlingen kunnen zorgen voor verschuivingen tussen regio s. Het aantal leerlingen per regio kan hierdoor van jaar tot jaar sterk fluctueren. In dit rapport is de regio-indeling van 2005/2006 gebruikt als basisindeling. De regio-indeling 2004/2005 is aangepast aan die van 2005/2006 om zodoende vergelijking tussen deze twee jaren mogelijk te maken. Als gevolg hiervan kunnen de gegevens over 2004/2005 afwijken van de gegevens die zijn gepresenteerd in de regiorapportage van vorig jaar. Het CFI verzamelt geen gegevens meer over het aantal gediplomeerden VMBO-ers, derhalve ontbreken deze gegevens in het rapport. Afbakening metaaltechnisch beroepsonderwijs Het technisch onderwijs is breed en bevat tevens opleidingen die niet van direct belang zijn voor de instroom in de metaalbewerking, zoals bouw, elektrotechniek, installatietechniek e.d. In deze monitor is dan ook een afbakening gemaakt van opleidingen in het VMBO en het MBO, die voor de branche metaalbewerking van belang zijn in het kader van de potentiële instroom voor de branche: het metaaltechnisch beroepsonderwijs. 2 Het CFI publiceert in het voorjaar de voorlopige cijfers. De cijfers zijn pas definitief na accountantscontrole. Deze worden aan het einde van het jaar gepubliceerd. Doorgaans zijn er nauwelijks verschillen tussen de voorlopige en definitieve cijfers. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 21
Binnen het VMBO zijn vooral twee richtingen die in het derde en vierde leerjaar worden gegeven voor de branche metaalbewerking van belang. Dat betreffen de richtingen: - metaaltechniek. In deze richting worden leerlingen voorbereid op de diverse metaalberoepen. - metalektro. In deze richting worden leerlingen voorbereid op een combinatie van metaalberoepen en elektrotechnische beroepen. De leerlingen uit leerjaar drie en vier in deze twee opleidingsrichtingen worden in dit rapport aangeduid als het metaaltechnisch VMBO. Vorig jaar is er ook gerapporteerd over leerlingen in de opleidingen installatietechniek en instalektro. Deze gegevens zijn dit jaar niet meegenomen in het rapport. Tot de relevante metaaltechnische opleidingen in het MBO behoren opleidingen in de clusters: werktuigbouwkunde; landbouwtechniek; verspaning; lassen; plaatwerk; pijpbewerking; constructie; montage/onderhoud; gieten en modelmaken; productiemedewerkers metaal; scheepsmetaalbewerking en vliegtuigbouwkunde. Opleidingen binnen deze clusters vormen in dit rapport het metaaltechnisch MBO. Het betreft een breed scala aan opleidingen verdeeld over de vier niveaus binnen het MBO. Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Beroepsonderwijs In 2005/2006 waren 17 VMBO-instellingen in de regio gevestigd, één minder dan in 2004/2005. In 2005/2006 waren er net als het jaar daarvoor 4 MBO-instellingen. VMBO Aantal ingeschreven leerlingen gestegen met 7,0% (landelijk +0,4%). Aantal leerlingen Metaaltechniek afgenomen. MBO Aantal ingeschreven leerlingen afgenomen met 14,8% (landelijk -8,2%). Sterke daling op niveau 2 en niveau 4. Verschuiving van BOL naar BBL in de Middenkaderopleiding. Aantal gediplomeerden afgenomen met 3% (landelijk +7%). 22 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
4.1 Leerlingenaantallen metaaltechnisch VMBO en MBO Figuur 11 Aantal leerlingen per onderwijsniveau in Gelderland, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 1526 1300 859 919 vmbo mbo 2004/2005 2005/2006 Het aantal ingeschreven VMBO-leerlingen is met 7% toegenomen ten opzichte van 2004-2005. Het aantal ingeschreven MBO-leerlingen is met 15% afgenomen ten opzichte van 2004-2005. 4.2 Opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO Tabel 6 Aantal leerlingen naar metaaltechnische opleidingsrichtingen VMBO in Gelderland, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsrichting 2004/2005 2005/2006 Aantal % Aantal % Metaaltechniek 709 82,5% 687 74,8% Metalektro 150 17,5% 232 25,2% Totaal 859 100% 919 100% De stijging van het aantal leerlingen in het VMBO wordt veroorzaakt door een toename van het aantal leerlingen in de richting Metalektro. Het aantal leerlingen Metalektro is ten opzichte van 2005-2006 met 55% gestegen. Het aantal leerlingen Metaaltechniek is ten opzichte van 2004-2005 met 3% gedaald. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 23
Figuur 12 Verdeling leerlingen over opleidingsrichtingen metaaltechnisch VMBO in Gelderland, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 82,5% 74,8% 17,5% 25,2% Metaaltechniek Metalektro 2004/2005 2005/2006 Verreweg de meeste VMBO-leerlingen die een metaaltechnische opleiding volgen, staan ingeschreven voor de richting Metaaltechniek. Dit aandeel is in 2005/2006 ten opzichte van 2004/2005 enigszins afgenomen. Het aandeel ingeschreven leerlingen voor de richting Metalektro is toegenomen. 4.3 Metaaltechnisch MBO Tabel 7 Aantal leerlingen metaaltechnisch MBO naar opleidingsniveau in Gelderland, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsrichting 2004/2005 2005/2006 Verschil Aantal Aantal % 1 Assistentopleiding 275 294 +7% 2 Basisberoepsopleiding 554 414-25% 3 Vakopleiding 223 205-8% 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 474 387-18% Totaal 1.526 1.300-15% Het aantal leerlingen in de Assistentopleiding (niveau 1) is gestegen, binnen de overige niveaus is het aantal leerlingen gedaald. De daling van het aantal leerlingen is het sterkst in de Basisberoepsopleiding en de Middenkaderopleiding. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Figuur 13 Verdeling leerlingen metaaltechnisch MBO over opleidingsniveaus in Gelderland schooljaren 2004/2005 en 2005/2006 36,3% 31,8% 31,1% 29,8% 18,0% 22,6% 14,6% 15,8% Assistentopleiding Basisberoepsopleiding Vakopleiding 2004/2005 2005/2006 Middenkader-/ Specialistenopleiding In 2005/2006 volgen de meeste leerlingen in metaaltechnisch MBO onderwijs in Gelderland een opleiding op niveau 2 en niveau 4. Het aandeel leerlingen binnen deze niveaus is ten opzichte van 2004/2005 afgenomen. In 2005 zijn er 253 gediplomeerden van het metaaltechnisch MBO, een stijging ten opzichte van 2004 (261). De gediplomeerden zijn als volgt over de verschillende niveaus verdeeld. Figuur 14 Verdeling gediplomeerden metaaltechnisch MBO over opleidingsniveaus in Gelderland in 2004 en 2005 32,6% 33,6% 25,3% 34,1% 28,1% 15,7% 13,0% 17,6% Assistent opleiding Basisberoepsopleiding Vakopleiding Middenkader-/ Specialistenopleiding 2004 2005 Het aandeel gediplomeerden op niveau 4 is ten opzichte van vorig jaar gedaald. Het aandeel gediplomeerden op niveau 3 is daarentegen toegenomen. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 25
Tabel 8 Aandeel BOL/BBL naar opleidingsniveau metaaltechnisch MBO in Gelderland, schooljaar 2004/2005 en 2005/2006 Opleidingsniveau 2004/2005 2005/2006 % BOL % BBL % BOL % BBL 1 Assistentopleiding 23,6% 76,4% 18,4% 81,6% 2 Basisberoepsopleiding 9.0% 91,0% 15,7% 84,3% 3 Vakopleiding 4,5% 95,5% 4,9% 95,1% 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 70,9% 29,1% 54,5% 45,5% 30,2% 69,8% 26,1% 73,9% In de regio Gelderland worden relatief veel BBL-leerlingen opgeleid, 74% tegenover 46% landelijk. Op niveau 1 en niveau 4 is er een verschuiving van BOL naar BBL. Op niveau 2 is er een verschuiving van BBL naar BOL. Tabel 9 Aantal leerlingen metaaltechnisch MBO naar top 5 opleidingsrichtingen in Gelderland, schooljaar 2005/2006 Opleidingsrichting Aantal % 1 Werktuigbouwkunde 221 17% 2 Aspirant-lasser 161 12,4% 3 Kaderfunctionaris 156 12,0% 4 Constructiebankwerker/ lasser 142 10,9% 5 Assistent constructiewerker/lasser 122 9,4% Totaal top 5 802 61,7% Totaal aantal leerlingen in regio 1.300 100% De top 5 opleidingsrichtingen in Gelderland vormen tezamen bijna 62% van het totaal aantal ingeschrevenen voor MBO opleidingen. De opleidingsrichting Assistent constructiewerker/lasser is nieuw in de top 5. De opleidingsrichting Eerste monteur industrieel onderhoud is uit de top 5 verdwenen. De opleidingsrichting Constructiebankwerker/lasser is gedaald van een 2 e plaats in 2004/2005 naar een 4 e plaats in 2005/2006. De opleidingsrichting Aspirant-lasser is gestegen van een 5 e plaats in 2004/2005 naar een 2 e plaats in 2005/2006. 26 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
4.4 Ontwikkeling Gelderland vergeleken met het landelijk beeld De ontwikkeling van de leerlingaantallen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in Gelderland wijkt op verschillende punten af van het landelijk beeld. Het aantal VMBO-leerlingen is in Gelderland sterker toegenomen dan landelijk. De stijging wordt veroorzaakt door een sterke stijging in de richting Metalektro. In het MBO is het aantal leerlingen sterker gedaald dan gemiddeld in Nederland. Opvallend daarbij is de relatief sterke daling van het aantal leerlingen in niveau 2 en niveau 4. Het aantal leerlingen in niveau 1 laat een stijging zien, terwijl landelijk het aantal leerlingen in dit niveau is afgenomen. Overzicht 1 Ontwikkeling aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs ten opzichte van schooljaar 2004/2005 in Gelderland en Nederland VMBO Totaal Metaaltechniek Metalektro MBO Gelderland Totaal Niveau 1 Assistentopleiding Niveau 2 Basisberoepsopleiding Niveau 3 Vakopleiding Niveau 4 Middenkader-/ Specialistenopleiding +7,0% -3,1% +54,7% -14,8% +6,9% -25,3% -8,1% -18,4% Totaal Metaaltechniek Metalektro Nederland Totaal Niveau 1 Assistentopleiding Niveau 2 Basisberoepsopleiding Niveau 3 Vakopleiding Niveau 4 Middenkader-/ Specialistenopleiding +0,4% +0,5% +0,3% -8,2% -27,3% -4,7% -2,0% -7,9% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 27
28 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
5 Instroom Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de instroom van BBL-leerlingen bij metaalbewerkingsbedrijven in de regio Gelderland. Bedrijven in de branche die een BBL-leerling opleiden kunnen hiervoor een bijdrage van OOM ontvangen. Het hoofdstuk geeft inzicht in het aantal leerlingen waarvoor bedrijven een bijdrage van OOM hebben aangevraagd. Gegevens hierover zijn ontleend aan de OOM-administratie. Niet alle bedrijven maken gebruik van de mogelijkheid van subsidie, het aantal leerlingen dat door de bedrijven wordt opgeleid ligt waarschijnlijk iets hoger dat in dit rapport wordt aangegeven. 3 De gegevens hebben betrekking op 2003 en 2004. Gegevens over 2005 zijn nog niet volledig. Bedrijven mogen nog tot december 2006 een OOM-bijdrage aanvragen voor leerlingen die in 2005 zijn ingestroomd. Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Bedrijven met instroom BBL Afgenomen van 99 naar 77. Ook landelijk is er een daling. 6,7% van de bedrijven in de regio is gestart met een BBL-traject. Instroom leerlingen Gedaald van 135 naar 118. Afname aantal leerlingen op niveau 3. 5.1 Aantal bedrijven dat is gestart met BBL-trajecten In 2004 hebben 77 bedrijven een OOM-bijdrage voor BBL-leerlingen aangevraagd. Dat zijn 22 bedrijven minder als in 2003. Ook landelijk is het aantal bedrijven dat een bijdrage voor BBL-leerlingen aanvraagt gedaald. In Gelderland is in 2004 6,7% van alle bedrijven in de regio gestart met het opleiden van één of meer BBL-leerlingen. Landelijk betreft dit 7,3%. 3 Uitgaande van een door OOM uitgevoerde vergelijking met BBL-gegevens van Kenteq ligt het werkelijk aantal BBL-leerlingen naar schatting 10%-15% hoger. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 29
Tabel 10 Aantal bedrijven dat is gestart met een of meer BBL-trajecten in Gelderland en Nederland, 2003 en 2004 2003 2004 Aantal % Aantal % Gelderland 99 8,6% 77 6,7% Nederland 1.011 8,4% 872 7,3% Het aantal bedrijven in Gelderland met een BBL-traject is gedaald. Het zijn met name de kleine bedrijven die in 2004 minder vaak een BBL-traject zijn gestart. Uitgaande van de verdeling van bedrijven naar bedrijfsomvang in de regio zijn het met name grote bedrijven die starten met BBL-trajecten. De regio Gelderland bestaat voor 24% uit grote bedrijven, het aandeel grote bedrijven dat met BBL-trajecten start is 49%. 5.2 Instroom leerlingen BBL In 2004 zijn 118 BBL-leerlingen gestart met hun opleiding bij een metaalbewerkingsbedrijf in de regio Gelderland. Dat zijn er 17 minder dan in 2003 (-13%). Landelijk daalde de instroom van BBL-leerlingen met 14%. Tabel 11 Instroom BBL-leerlingen in Gelderland en Nederland, 2003 en 2004 2003 2004 Ontwikkeling Gelderland 135 118-13% Nederland 1.377 1.181-14% Eenderde van de leerlingen (32%) is werkzaam bij een klein bedrijf (t/m 15 werknemers). Alle instromers zijn man en 87% is jonger dan 25 jaar. 5.3 Niveau instroom BBL Het merendeel van de ingestroomde leerlingen (60%) volgde in 2004 een opleiding op niveau 2 (landelijk 65%). Uit onderstaande tabel blijkt dat in de regio Gelderland met name op niveau 3 sprake is van een daling van de instroom van BBL-leerlingen. Landelijk is het aantal BBLleerlingen op ieder niveau afgenomen. 30 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Tabel 12 BBL-instroom naar opleidingsniveau in Gelderland, 2003 en 2004 Opleidingsniveau 2003 2004 Aantal % Aantal % Ontwikkeling absoluut 1 Assistentopleiding 20 14,8% 20 16,9% = 2 Basisberoepsopleiding 66 48,9% 71 60,2% + 3 Vakopleiding 46 34,1% 27 22,9% - 4 Middenkader-/Specialistenopleiding 3 2,2% 0 0,0% - Totaal 135 100% 118 100% - Bijna driekwart van alle instromende leerlingen (74,4%) werd in 2004 on the job opgeleid. In de regio wordt iets minder on the job opgeleid dan landelijk. Figuur 15 Verhouding on the job/off the job in Gelderland en Nederland, 2004 74,4% 79,9% 25,6% 20,1% On the job Gelderland Off the job Nederland Tabel 13 Verhouding on the job/off the job in Gelderland, 2003 en 2004 On the job/off the job 2003 2004 Aantal % Aantal % On the job 110 81,5% 90 74,4% Off the job 25 18,5% 31 25,6% Totaal 135 100% 121 100% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 31
32 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
6 Bijscholing OOM In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de bijscholing die binnen OOM-bedrijven plaatsvindt. Bedrijven kunnen voor het laten volgen van een cursus door één van hun werknemers een bijdrage van OOM ontvangen. Bedrijven kunnen voor verschillende werknemers en cursussen een aanvraag indienen. De gegevens in dit hoofdstuk zijn ontleend aan de administratie van OOM. Alleen cursussen waar OOM een bijdrage voor heeft toegekend zijn in dit hoofdstuk opgenomen. De daadwerkelijke omvang van de bijscholing in de metaalbewerking is dus waarschijnlijk groter dan hier wordt gepresenteerd. Met ingang van 2004 geeft OOM geen bijdrage meer voor cursussen op het gebied van arbo, veiligheid en milieu, vanaf 2005 kunnen bedrijven voor deze cursussen ESFsubsidie aanvragen. De beschikbare gegevens over cursussen op het gebied van arbo, veiligheid en milieu zijn niet meegenomen in deze monitor om vergelijking met andere jaren mogelijk te maken. Ontwikkeling in Gelderland ten opzichte van vorig jaar Bijscholende Bedrijven Bijgeschoolde werknemers Gevolgde scholing/ cursussen Gestegen van 300 naar 302. Landelijk is het aantal bedrijven licht gedaald. Ruim een kwart van de bedrijven heeft gebruik gemaakt van de bijscholingsregeling, ongeveer evenveel als landelijk. Gestegen van 1.421 naar 1.810 (toename van 27%). Landelijk is er een stijging (23%). Ruim 13% van de werknemers is bijgeschoold. Dit komt overeen met het landelijk beeld (12%). Aantal cursussen gestegen van 2.242 naar 2.674, een toename van 19%. Landelijk is de stijging 33%. Stijging omvang technische bijscholing (toename met 91%). 6.1 Aantal bedrijven met bijscholingstrajecten In 2005 hebben 302 bedrijven een aanvraag voor bijscholing bij OOM ingediend. In 2004 betrof dit 300 bedrijven. Landelijk is het aantal bedrijven dat een aanvraag heeft ingediend licht afgenomen. Ruim een kwart van de bedrijven (26%) in de regio heeft een beroep gedaan op een bijdrage van OOM voor bijscholing. Landelijk vraagt eveneens 26% van de bedrijven een bijdrage aan. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 33
Tabel 14 Aantal bedrijven dat een bijdrage heeft aangevraagd voor bijscholingstrajecten in Gelderland en Nederland, 2004 en 2005 Aantal 2004 2005 % totaal aantal bedrijven Aantal % totaal aantal bedrijven Gelderland 300 25,6% 302 26,3% Nederland 3.126 26,1% 3.107 25,9% Grote bedrijven(>15 werknemers) doen relatief vaker een beroep op een bijdrage van OOM dan kleine bedrijven (t/m 15 werknemers). Van de 302 bedrijven heeft 49% meer dan 15 werknemers in dienst. Ter vergelijk: het aandeel grote bedrijven in de regio is 24%. 6.2 Aantal werknemers in bijscholingstrajecten Het aantal werknemers dat werd bijgeschoold is gestegen van 1.421 naar 1.810, een stijging van 27%. Het percentage werknemers dat is bijgeschoold is in Gelderland hoger dan gemiddeld in Nederland. Tabel 15 Aantal werknemers dat bijscholing heeft gevolgd in Gelderland en Nederland, 2004 en 2005 Aantal 2004 2005 % t.o.v. totaal aantal werknemers Aantal % t.o.v. totaal aantal werknemers Gelderland 1.421 9,9% 1.810 13,1% Nederland 13.055 10,8% 16.064 11,6% Verder kan het volgende over de regio worden gezegd. 4 28% van de bijgeschoolde werknemers is werkzaam bij een klein bedrijf (t/m 15 werknemers). De OOM-bijdragen worden met name aangevraagd voor werknemers tussen 25 en 44 jaar (58% van de bijgeschoolde werknemers). In 2005 zijn relatief wat meer ouderen (>45 jaar) bijgeschoold. De bijscholing is met name aangevraagd voor mannen. Verder worden bijdragen van OOM met name aangevraagd voor werknemers in technisch uitvoerende beroepen (66% van de bijgeschoolde werknemers). 4 Zie bijlage vanaf pagina 53. 34 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
6.3 Gevolgde bijscholing In totaal hebben de 302 bedrijven 2.674 cursussen aangevraagd. Dat is een gemiddelde van 9 cursussen per bedrijf. Het aantal aangevraagde cursussen is met 19% toegenomen. Tabel 16 Soort bijscholing in Gelderland, 2004 en 2005 Categorie bijscholing 2004 2005 Aantal % Aantal % Ontwikkeling absoluut Lassen 81 3,6% 107 4,0% + Technisch kwaliteit 38 1,7% 146 5,5% + Technisch 481 21,5% 921 34,4% + Leidinggeven / management 202 9,0% 287 10,7% + Kwaliteit 60 2,7% 92 3,4% + Personeel & Organisatie 96 4,3% 135 5,0% + Systeembeheer 33 1,5% 36 1,3% + Secretariële ondersteuning 9 0,4% 14 0,5% + Administratieve kantoorsoftware 204 9,1% 163 6,1% - Commercieel/ bedrijfseconomisch/in- en verkoop 116 5,2% 190 7,1% + Logistiek 153 6,8% 388 14,5% + Presentatie/communicatie/taal 454 20,2% 91 3,4% - Praktijkbegeleider / instructeur 26 1,2% 36 1,3% + Diversen/overig 289 12,9% 68 2,5% - Totaal 2.242 100% 2.674 100% + 45% van de cursussen is technisch van aard. Dit betreft cursussen techniek, lassen, technische kwaliteit en systeembeheer. Het aantal technische cursussen is sterk gegroeid (+91,2%). De meeste cursuscategorieën laten een stijging zien, uitzonderingen hierop vormen de cursussen op het gebied van administratieve kantoorsoftware en de cursussen presentatie/communicatie/taal. Een grote afname van het aantal cursussen is er in de categorie diversen/overig. Dit is waarschijnlijk het gevolg van verbeteringen in de registratie van de cursussen. DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 35
36 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
BIJLAGE 1 Achtergrondgegevens 1 Bedrijvigheid en Werkgelegenheid Tabel 17 Aantal bedrijven in Gelderland en Nederland, 2002-2005 1 januari 2003 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 Gelderland 1.206 1.171 1.148 1.157 Nederland 12.262 11.994 11.988 11.972 Tabel 18 Ontwikkeling aantal bedrijven in Gelderland en Nederland, 2002-2003, 2003-2004 en 2004-2005 1 jan. 2003 1 jan. 2004 1 jan. 2004 1 jan. 2005 1 jan. 2005 1 jan. 2006 Gelderland -2,9% -2,0% +0,8% Nederland -2,2% -0,05% -0,1% Tabel 19 Bedrijven naar grootteklasse in Gelderland en Nederland, 2005 Bedrijfsomvang Gelderland Nederland Aantal % Aantal % 1-5 werknemers 511 44,2% 5.570 46,5% 6-15 werknemers 372 32,2% 3.588 30,0% 16-50 werknemers 244 21,1% 2.550 21,3% 51-100 werknemers 21 1,8% 183 1,5% >100 werknemers 9 0,8% 81 0,7% Totaal 1.157 100% 11.972 100% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 37
Tabel 20 Ontwikkeling aantal bedrijven naar grootteklasse in Gelderland en Nederland, 2004-2005 Bedrijfsomvang Gelderland Nederland 1-5 werknemers -0,2% -1,1% 6-15 werknemers +6,6% +0,4% 16-50 werknemers -5,8% +1,2% 51-100 werknemers +16,7% +2,8% >100 werknemers -10,0% -3,6% Totaal +0,8% -0,1% Tabel 21 Aantal werknemers in Gelderland en Nederland, 2002-2005 1 januari 2003 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 Gelderland 15.027 14.310 13.858 14.028 Nederland 144.943 140.379 138.743 139.009 Tabel 22 Ontwikkeling aantal werknemers in Gelderland en Nederland 2002-2003, 2003-2004 en 2004-2005 1 jan. 2003 1 jan. 2004 1 jan. 2004 1 jan. 2005 1 jan. 2005 1 jan. 2006 Gelderland -4,8% -3,2% +1,2% Nederland -3,1% -1,2% +0,2% Tabel 23 Aantal en percentage werknemers naar grootteklasse bedrijven in Gelderland en Nederland, 2005 Bedrijfsomvang Gelderland Nederland Aantal % Aantal % 1-5 werknemers 1.318 9,4% 14.224 10,2% 6-15 werknemers 3.612 25,7% 34.306 24,7% 16-50 werknemers 6.201 44,2% 63.126 45,4% 51-100 werknemers 1.505 10,7% 12.602 9,1% >100 werknemers 1.392 9,9% 14.751 10,6% Totaal 14.028 100% 139.009 100% 38 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Tabel 24 Ontwikkeling aantal werknemers naar grootteklasse bedrijven in Gelderland en Nederland, 2004-2005 Bedrijfsomvang Gelderland Nederland 1-5 werknemers +0,5% -1,1% 6-15 werknemers +8,4% -0,4% 16-50 werknemers -3,6% +1,4% 51-100 werknemers +20,2% +3,1% >100 werknemers -9,0% -4,4% Totaal +1,2% +0,2% 2 Werknemers Figuur 16 Gemiddelde leeftijd werknemers in Gelderland en Nederland, 2003-2005 40,0 39,5 39,0 38,5 38,0 37,5 37,0 36,5 36,0 35,5 35,0 38,6 38,2 38,3 38,0 37,9 37,6 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 Gelderland Nederland Tabel 25 Ontwikkeling aantal werknemers naar leeftijdsklasse in Gelderland en Nederland, 2004-2005 Leeftijdsklasse Gelderland Nederland <25 jaar +0,3% -1,7% 25-34 jaar -5,7% -5,5% 35-44 jaar +4,4% +1,8% 45-54 jaar +3,1% +3,0% >55 jaar +8,4% +7,4% Totaal +1,2% +0,2% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 39
Figuur 17 Aandeel werknemers onder de 25 jaar in Gelderland en Nederland, 2003-2005 15,0% 14,0% 13,0% 12,0% 13,3% 13,0% 12,7% 12,8% 12,9% 12,6% 11,0% 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 Gelderland Nederland Figuur 18 Aandeel werknemers >55 jaar in Gelderland en Nederland, 2003-2005 12,0% 11,0% 10,0% 9,0% 8,0% 8,8% 8,4% 9,2% 8,8% 9,9% 9,5% 7,0% 6,0% 5,0% 1 januari 2004 1 januari 2005 1 januari 2006 Gelderland Nederland 40 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Tabel 26 Aantal en percentage werknemers naar beroepencluster in Gelderland en Nederland, 2005 Beroepenclusters Gelderland Nederland Aantal % Aantal % Directie, management* 510 3,6% 5.906 4,3% Ondersteuning 2.530 18,0% 24.212 17,4% Technisch uitvoerend 9.376 66,8% 93.266 67,1% Meewerkend leidinggevend 609 4,3% 5.887 4,2% Overig 995 7,1% 9.642 6,9% Onbekend 8 0,1% 96 0,1% Totaal 14.028 100% 139.009 100% * DGA s (directeur-grootaandeelhouder) hebben de vrije keuze om zich bij het pensioenfonds Mn Services in te schrijven. Vandaar dat minder directieleden dan bedrijven bij Mn Services staan ingeschreven. Tabel 27 Ontwikkeling aantal werknemers naar beroepencluster in Gelderland en Nederland, 2004-2005 Beroepenclusters % Gelderland % Nederland Directie, management* +0,8% +1,6% Ondersteuning +1,1% +0,7% Technisch uitvoerend +1,2% -0,2% Meewerkend leidinggevend -3,3% -2,6% Overig +4,7% +2,4% Totaal +1,2% +0,2% * DGA s (directeur-grootaandeelhouder) hebben de vrije keuze om zich bij het pensioenfonds Mn Services in te schrijven. Vandaar dat minder directieleden dan bedrijven bij Mn Services staan ingeschreven. Tabel 28 Aandeel werknemers naar beroepenclusters naar leeftijdsklasse in Gelderland en Nederland, 2005 Beroepen- Gelderland Nederland clusters <25 25-34 35-44 45-54 >55 Totaal <25 25-34 35-44 45-54 >55 Totaal Directie, management 1% 14% 42% 29% 14% 100% 1% 14% 39% 31% 16% 100% Ondersteuning 9% 26% 34% 22% 10% 100% 7% 25% 35% 22% 11% 100% Technisch uitvoerend Meewerkend leidinggevend 14% 30% 31% 18% 8% 100% 14% 26% 31% 20% 9% 100% 0% 14% 38% 32% 15% 100% 1% 11% 36% 34% 17% 100% Overig 34% 20% 22% 14% 9% 100% 31% 22% 22% 16% 10% 100% Gemiddelde 13% 25% 33% 20% 10% 100% 13% 25% 32% 21% 10% 100% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 41
3 Arbeidsmarkt Figuur 19 Percentage uitstroom werknemers naar leeftijdsklasse in Gelderland en Nederland, 2005 29% 27% 25% 25% 22% 23% 12% 13% 12% 12% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Gelderland Nederland Tabel 29 Uitstroom van werknemers naar beroepencluster in Gelderland en Nederland, 2005 Beroepenclusters Gelderland Aantal % naar beroepencluster Aantal Nederland % naar beroepencluster Directie, management 50 9,9% 757 13,0% Ondersteuning 306 12,2% 3.182 13,2% Technisch uitvoerend 1.026 11,1% 11.235 12,0% Meewerkend leidinggevend 62 9,8% 593 9,8% Overig 155 16,3% 1.638 17,4% Totaal 1.599 11,5% 17.405 12,5% 42 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006
Figuur 20 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar leeftijds- klasse in Gelderland en Nederland, 2005 9,0% 8,3% 2,9% 2,6% 2,5% 1,3% 1,7% 1,0% 1,2% 1,1% 0,5% 2,7% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Totaal Gelderland Nederland Figuur 21 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar leeftijdsklasse in Gelderland, 2004 en 2005 10,4% 9,0% 2,3% 2,6% 2,9% 2,5% 1,8% 1,3% 1,3% 1,0% 1,3% 0,5% <25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar >55 jaar Totaal 1 januari 2005 1 januari 2006 Tabel 30 Aandeel snelle uitstroom van het totaal aantal werknemers naar beroepencluster in Gelderland en Nederland, 2005 Beroepenclusters Aantal Gelderland % naar beroepencluster Aantal Nederland % naar beroepencluster Directie, management 9 1,8% 151 2,6% Ondersteuning 82 3,3% 775 3,2% Technisch uitvoerend 211 2,3% 2.323 2,5% Meewerkend leidinggevend 7 1,1% 72 1,2% Overig 40 4,2% 413 4,4% Totaal 349 2,5% 3.734 2,7% DIJK12 Beleidsonderzoek - december 2006 43
Tabel 31 Verwachte uitstroom werknemers t/m 2016 in Gelderland en Nederland Huidige leeftijd werknemers Jaar dat men uitstroomt* Aantal Gelderland % van het totaal aantal werknemers 2005 Cumulatief % Aantal Nederland % van het totaal aantal werknemers 2005 Cumulatief % >60 2006 162 1,1% 1,1% 1.564 1,2% 1,2% 60 2007 88 0,6% 1,7% 808 0,6% 1,8% 59 2008 207 1,5% 3,2% 2.199 1,6% 3,4% 58 2009 201 1,4% 4,6% 2.179 1,6% 5,0% 57 2010 211 1,5% 6,1% 2.294 1,7% 6,7% 56 2011 233 1,7% 7,8% 2.361 1,7% 8,4% 55 2012 224 1,6% 9,4% 2.300 1,7% 10,1% 54 2013 229 1,6% 11,0% 2.289 1,6% 11,7% 53 2014 258 1,8% 12,8% 2.591 1,9% 13,6% 52 2015 237 1,7% 14,5% 2.625 1,9% 15,5% 51 2016 264 1,9% 16,4% 2.863 2,1% 17,6% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. Tabel 32 Verwachte uitstroom t/m 2016 naar beroepencluster in Gelderland en Nederland Beroepenclusters Aantal Gelderland* % t.o.v. totaal aantal werknemers naar beroepencluster 2005 Aantal Nederland* % t.o.v. totaal aantal werknemers naar beroepencluster 2005 Directie, management 125 24,5% 1.587 26,9% Ondersteuning 497 19,6% 4.501 18,6% Technisch uitvoerend 1.353 14,4% 14.628 15,7% Meewerkend leidinggevend 189 31,0% 1.814 30,8% Overig 149 15,0% 1.531 15,9% Totaal 2.313 16,5% 24.073 17,3% * Bij gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. 44 DIJK12 Beleidsonderzoek december 2006