ONTWIKKELEN VAN EQ? DAT KAN! HET KOST OEFENTIJD JE LEEST HET HIER Nieuwsbrief 36 - december 2013 Gert Anbeek, Esmiralda Borgt, Patrick Lybaert, Bert Muetstege, Hans Pot, Gerard Schoemaker, Harry de Weerd Kopiëren en vrijelijk gebruiken vinden wij prima, netjes met bronvermelding graag. 1
WAT IS EQ EN HOE KAN IK DAT ONTWIKKELEN Mensen die hun eigen emoties kennen, kunnen beheersen en sturen, blijken gemiddeld genomen het meest succesvol te zijn en gelukkig te leven. EQ is ontwikkelbaar. Vaak krijgen wij hierover vragen, omdat professionals inzien dat met EQ een verschil gemaakt kan worden. In deze nieuwsbrief worden een aantal inzichten beschreven die kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van vaardigheden op het gebied van EQ. KAN IK EQ ONTWIKKELEN EN ZO JA WAT MOET IK DAARVOOR DOEN? EQ heeft in hoge mate te maken met het aanleren van het bewustzijn hoe ratio en emotie op elkaar inwerken. Dat doet u onder andere door gevoelens te identificeren en te kwalificeren, de intensiteit van emoties te beoordelen en gevoelens te reguleren en in balans te kunnen uiten waardoor ze effectief zijn voor uzelf en in relatie tot de ander. EQ gaat veel verder dan empathie. EQ heeft een ik - en een ik en de ander - component. Ontwikkelen van gedrag dat bepalend is voor een hoog EQ is zeer goed mogelijk als gezegd. Daniel Goleman beschrijft de effecten van een aantal componenten die een hoog EQ kenmerken. EQ is het vermogen om emoties aan te voelen, te begrijpen en er naar te kunnen handelen. Des te vaardiger en bewuster u dit kunt onderkennen en toepassen des te beter u aansluiting maakt bij mensen met wie u werkt of leeft. Een hoog ontwikkeld EQ levert u het volgende op: EMOTIONEEL ZELFBEWUSTZIJN Beter herkennen en kunnen benoemen van eigen emoties Beter in staat zijn om de oorzaken van emoties te begrijpen Het onderkennen van verschil in emoties en handelingen REGULEREN VAN EMOTIES Meer positieve gevoelens en zelfrespect Grotere frustratie tolerantie en minder innerlijke boosheid Minder verbale vernedering en ruzies Minder vluchten of vechten, maar emoties passend kunnen uiten Minder sociale angst PRODUCTIEF AANWENDEN VAN EMOTIES Meer zelfcontrole en minder impulsiviteit Meer echtheid Betere concentratie op essenties in het leven Verantwoordelijker gedrag EMPATHIE Beter in staat om het perspectief van de ander te begrijpen Meer sensitief op emoties van anderen Eerst begrijpen dan begrepen worden Effectiever luisteren OMGAAN MET RELATIES Beter in staat relaties aan te gaan met de juiste diepgang Beter in het voorkomen en oplossen van conflicten Makkelijker uiten van constructieve emoties, waardering, plezier, waar nodig Bezorgder, voorkomender, socialer en harmonieuzer in groepen Betere samenwerking 2
ZELFSTURING. Om uw EQ te ontwikkelen kunt u hier als eerste stap deze vragenlijst invullen, waarmee u uw eigen zelfinschatting kunt doen van de componenten die uw EQ bepalen. Deel 1 van de vragenlijst is gericht op het kunnen herkennen en begrijpen van de eigen emoties. Zeg maar zelfsturing. Score uzelf op de schaal van zwak ontwikkelde eigenschap naar sterke eigenschap. Zwak % % % % % % % % % % % % %Sterk% Zelfbegrip Hij/zij heeft een goed zelfinzicht en zelfvertrouwen, realistische zelfinschatting ten aanzien van datgene waar hij/zij toe in staat is. Hij/zij herkent wisseling in stemmingen. Hij/zij ziet zichzelf als capabel. Zelfsturing Hij/zij heeft het vermogen tot beheersing van impulsen, heeft een goed hier- en- nu zelfbewustzijn en heeft het vermogen om zelf gestelde doelen te realiseren. Hij/zij neemt zelf de verantwoordelijkheid die nodig is. Emotionele zelfbeheersing Hij/zij beheerst eigen emoties en is in staat vijandigheid te kunnen onderdrukken. Hij/zij heeft controle op eigen emotionele golfbeweging en is in staat deze te sturen. Flexibiliteit Hij/zij gaat uitdaging en verandering op een actieve wijze aan en staat open voor nieuwe ervaringen. Hij/zij beschouwt opgedane ervaringen als leermateriaal voor de toekomst. Motivatie Hij/zij heeft het vermogen om resultaten neer te zette, heeft energie en drive en heeft een optimistische kijk op leven. Prestatiegerichtheid Hij/zij heeft de wil om te presteren binnen gedefinieerde kaders en structuren, heeft daarin een onafhankelijke opstelling en stelt hoge eisen aan zichzelf en anderen. Hij/zij neemt bij voortduring het initiatief. Veerkracht Hij/zij bezit emotionele veerkracht en raakt niet snel teleurgesteld, kan zich zelf goed herpakken en is zelfredzaam. Hij/zij is vastberaden in focus op de gestelde doelen en kan onvoorziene klappen opvangen. Welzijn welbevinden - omgaan met stress Hij/zij heeft een goede mentale en fysieke gezondheid en is optimistisch over de toekomst. Hij/zij weet zijn/haar krachten te benutten in wijzigende omstandigheden. 3
ONTWIKKELEN VAN INTRA- PERSOONLIJKE EQ- COMPONENTEN. Hier treft u een groot aantal praktisch tips om iedere zelfsturingscomponent van EQ verder te polijsten. Zelfbegrip Bepalen waar je staat: door zelfinzicht bewust te creeren met jezelf en door het vragen om feedback. Waar zit je blinde vlek. 1. gebruik maken van instrumenten om je zelfinzicht te vergroten als MBTI, Firo- B of Kolbe Index. 2. aanwennen om vaker te reflecteren over wat je doet als je er niet bij nadenkt. 3. vaker feedback vragen over het effect van je handelen op je omgeving (let wel, feedback is altijd een beetje gekleurd, dus goed evalueren wat over jou gaat en wat over de feedbackgever). Zelfsturing Bepalen waar je staat: nadenken hoe je dit gewoonlijk doet, mede aan de hand van de onder 'zelfbegrip' genoemde instrumenten. 1. proberen je impulsen te herkennen, vooral wanneer je er last van hebt. 2. tot tien tellen wanneer je een impuls herkent. 3. wat vaker zakelijk en prive nadenken wat je eigen plan is. Emotionele zelfbeheersing Bepalen waar je staat: reflecteren over in hoeverre je je eigen emoties kunt herkennen 1. oefenen met het herkennen van je eigen emoties, wat voel ik en waarom. 2. vervolgens proberen een pauze in te lassen als je een emotie voelt en je afvragen wat je ermee wilt, je hebt altijd een keuzemoment zodra je uit de automatische piloot actie stapt. 3. intensief oefenen. 4
Flexibiliteit Bepalen waar je staat: Kijken naar MBTI J- P schaal, d.w.z. je afvragen hoe groot je behoefte aan flexibiliteit danwel structuur is. 1. aanwennen je af te vragen of er meerdere wegen naar Rome zijn. 2. vaker ervoor kiezen dingen eens bewust anders te doen. 3. kijk eens naar een manier die iemand anders met plezier en succes heeft toegepast, maar wat jij nooit zo zou doen. 4. altijd per direct kijken welke kansen een verandering biedt. Motivatie Bepalen waar je staat: je afvragen wat je motiveert en wanneer je denkt of het glas half vol of half leeg is. 1. aanwennen om te denken als het glas half leeg is is het ook half vol, dit kan goed omdat het een attitudekwestie is. 2. vaker nadenken over wie je kan stimuleren of wat je kunt gebruiken om je resultaat te behalen. 3. bij het opstaan s ochtends tegen je zelf zeggen: ik ga er een leuke dag van maken. Prestatiegerichtheid Bepalen waar je staat: je afvragen hoe belangrijk je presteren vindt en hoe vaak je het initiatief neemt. 1. een duidelijk doel stellen en je zelf afvragen waaraan het resultaat voor je zelf en ook voor de ander moet voldoen om het echt goed gedaan te hebben (wat zijn de kwaliteitseisen). 2. iets vaker afgaan op wat je er zelf van vindt: is het goed, kan het beter, zou ik het beter moeten doen voor de ander, voor mezelf. 3. experimenteren met sneller het initiatief nemen, ook wanneer je het een beetje eng vindt. 5
Veerkracht Bepalen waar je staat: vraag je af hoe veerkrachtig je was bij grote tegenvallers 1. tegen jezelf zeggen: het wordt altijd weer anders en beter. 2. 'de mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest en dat vermoedelijk nooit zal komen'. 3. uit elke tegenslag of verandering komt er weer een kans op iets nieuws voor, die moet ik wel proberen te zien. Welzijn, omgaan met stress Bepalen waar je staat: hoe vaak heb ik last van stress, kan ik de symptomen herkennen? 1. achterhalen wat de grootste stressoren voor jou zijn, bijvoorbeeld angst, omgeving, gebrek aan overzicht. 2. gas terug nemen zodra je de symptomen herkent. 3. acties ondernemen om gevoel het van controle te vergroten. 4. zie veerkracht. 6
STURING IN DE RELATIE NAAR ANDEREN. Deel 2 van de zelfinschatting is gericht op het evalueren van uw eigen EQ elementen in relatie tot de ander. Het kunnen handelen vanuit het herkennen van eigen en andermans emoties. Zeg maar sturing in de relatie naar anderen. Score uzelf op de schaal van zwak ontwikkelde eigenschap naar sterke eigenschap. Zwak % % % % % % % % % % % % %Sterk% Zichtbare empathie Hij/zij begrijpt de emotionele verschillen van zichzelf en van anderen, is sensitief, kan eigen gevoelens goed uiten en beantwoordt op de juiste wijze de gevoelens van anderen. Energie Hij/zij toont commitment aan anderen door een actieve houding, zoekt daarbij actief naar feedback en heeft de wil om deze constructief te benutten in het eigen gedrag. Hij/zij houdt actief rekening met verschillen in de beleving van anderen waarmee wordt omgegaan. Sociale vaardigheden Hij/zij is in staat goede relaties op te bouwen. Hij/zij is op zijn/haar gemak bij anderen en laat anderen zich ook op hun gemak voelen. Hij/zij is communicatief en bouwt snel vertrouwen op. Tolerantie Hij/zij kan geduld opbrengen t.a.v. de waarden en normen van andersdenkenden. Hij/zij toont zich fair, eerlijk en respectvol in het contact met anderen. Hij/zij heeft oog voor verschillende invalshoeken zonder verlies van focus. Overtuigingskracht Hij/zij maakt een goede indruk, vraagt actief naar andermans zienswijze en is daarbij niet defensief. Hij/zij oppert ideeën en lost problemen voor en met anderen op. Leiderschap Hij/zij kan op gewenste momenten domineren en kan assertief optreden waar dat nodig is. Hij/zij overziet taak en proces tegelijkertijd en entameert samenwerking en bevordert actief het groepsgedrag. 7
ONTWIKKELEN VAN INTER- PERSOONLIJKE EQ- COMPONENTEN. Hier treft u een groot aantal praktisch tips om iedere relatie- naar- anderen- component van EQ verder te polijsten. Zichtbare empathie Bepalen waar je staat: vraag ik mezelf weleens af wat een ander voelt of doormaakt? Hoe vaak? 1. je altijd afvragen wanneer je iets belangrijks zegt wat de impact ervan op de ander is. 2. als iemand iets van belang zegt altijd denken waarom hij of zij dit zegt. 3. iets vaker je gevoel verbaliseren, b.v. dat vind ik fijn dat je dat zegt of ik voel met je mee. Energie Bepalen waar je staat: is mijn houding actief? hoe zien anderen mij doen? 1. vaker feedback vragen en je gedrag evt. aanpassen. 2. je altijd afvragen of anderen hetzelfde beleven als jij. Sociale vaardigheden Bepalen waar je staat: hoe makkelijk ga ik met anderen om en maak ik nieuwe contacten? 1. tijd vrij maken om relaties te onderhouden en op te bouwen. 2. wat vaker persoonlijke dingen zeggen. 3. complimenten geven als die verdiend zijn. Tolerantie Bepalen waar je staat: Vind ik het leuk als anderen anders denken of leven? 1. je realiseren dat anderen meestal anders zijn, denken en voelen. 2. je empathie gebruiken. 3. de ideeen van anderen gebruiken waar ze beter zijn dan de jouwe. 8
Overtuigingskracht Bepalen waar je staat: overtuig ik vaak anderen? waarom en wanneer (welke condities) of waarom niet? 1. je altijd eerst afvragen wat wil de ander en waarom. 2. samen met anderen oplossingen bedenken, zodat ze zich betrokken voelen, waar mogelijk. 3. kijken naar MBTI, Thinking- Feeling schaal, d.w.z. laat de ander zich overtuigen door rationele argumenten of juist door wat de impact op andere mensen is. Leiderschap Bepalen waar je staat: ben ik vaak bepalend in een groep mensen? 1. net iets vaker het initiatief nemen, hiermee experimenteren waar dat met een klein risico kan. 2. snel proberen in te schatten wat anderen willen, zodat je een constructief voorstel kunt doen in de groep. 3. je aanwennen om, naast de inhoud, vooral op het proces te letten. Een heel fijne Kerst gewenst voor iedereen. 9