Belezen pabostudent? Een onderzoek naar leesprofielen van studenten van de Katholieke Pabo Zwolle Wenckje Jongstra Ietje Pauw
Programma 1. Achtergronden project Sterke Leesprofielen 2. Studie I 1. Theoretische achtergrond 2. Methode 3. Resultaten 4. Conclusies 3. Vervolg project Stichting Lezen 21 November 2014 2
Reflectie- & onderzoekslijn KPZ innovatie professionele identiteit creatie reflectielijn onderzoekslijn persoonlijke ontwikkeling subjectief beredeneerde interventies objectief belezenheid Stichting Lezen 21 November 2014 3
Doelstelling: uitstroom heeft sterk leesprofiel Intellectuele nieuwsgierigheid Reflectief vermogen Verbeeldingskracht Positieve leesattitude Passend leesrepertoire Goede leesvaardigheden Leesbevorderaar Beïnvloeden van positieve leeservaringen bij leerlingen Stichting Lezen 21 November 2014 4
Zijn pabo-studenten lezers? De meeste studenten zijn van huis uit niet gewend om met boeken om te gaan, ze besteden hun tijd liever aan computeren en tv, aldus de docenten. Lezen is een verplicht nummer; er is een motivatieprobleem. Kinderboeken lezen ze al helemaal niet (Chorus, 2007, p.14). Faculty in teacher preparation programs cannot assume that all of their students, even the most academically prepared, are enthusiastic readers Peter effect: The condition characterizing those teachers who are charged with conveying to their students an enthusiasm for reading that they do not have. (Applegate & Applegate, 2004). Stichting Lezen 21 November 2014 5
Fase I Vraagstelling: 1. Hoe ziet het leesprofiel van onze studenten eruit? 2. In hoeverre is het model van Stalpers (2005) toepasbaar op de KPZ-student? Looptijd: oktober 2013-juni 2014 Annelot Adolfsen, Universiteit Twente, Instructie, Leren & Ontwikkeling (ILO) Stichting Lezen 21 November 2014 6
Waar sta jij ten opzichte van lezen? Lezen: Allerlei soorten teksten van minimaal een halve pagina), zowel digitaal als op papier. Teksten die je niet verplicht hoeft te lezen als voorbereiding op een toets op school. Stichting Lezen 21 November 2014 7
Stalpers (2006a) Opvoeding en leesklimaat Leesfrequentie Persoonlijkheid Leesvaardigheid en self-efficacy Mogelijkheden tot lezen/ kennis van aanbod Leesattitude Leeservaringen Bilbiotheekgebruik en lidmaatschap Stichting Lezen 21 November 2014 8
Variable Deelvariable Leesfrequentie 1. Verschillende media (voor kinderen en volwassenen), 2. Tijdsinvestering Leesattitude 1. Utilitair, 2. Hedonistisch, 3. Leesbeleving verleden Persoonlijkheid 1. Verbeeldingskracht, 2. Kennishonger Leesvaardigheid 1. Zelfinschatting leesvaardigheden, 2. Taalliefhebber Leesomgeving 1. ouders, 2. vrienden, 3. school (docenten Nederlands KPZ, andere docenten, mentoren die studenten in de stageschool begeleiden) Beleving van gelegenheid 1. Kennis van boeken, 2. Selectiecriteria, 3. Waargenomen risico Leesgerelateerd gedrag 1. Schrijfgedrag, 2. Bezoek culturele instellingen Stichting Lezen 21 November 2014 9
Leesfrequentie Media & type teksten Literatuur voor kinderen Literatuur voor volwassenen Vakliteratuur Tijdschriften/blogs/kranten Tijdsinvestering Stichting Lezen 21 November 2014 10
Leesattitude Welke uitkomsten levert het lezen de student op? Hedonistisch Ik fantaseer niet hoe mensen en personen in een verhaal eruit zien Ik fantaseer hoe mensen en personen in een verhaal eruit zien. Utilitair Door te lezen leer ik weinig over andere mensen Door te lezen, leer ik veel van andere mensen. Saai Spannend Zinloos- Zinvol Leesbeleving verleden gedurende het P.O en V.O? Ik was een echte lezer op de basisschool Stichting Lezen 21 November 2014 11
Verbeeldingskracht Persoonlijkheid Als ik naar een mooi lied of muziekstuk luister, dan vergeet ik vaak alles om me heen Ik ga altijd fantaseren als het saai wordt; hierdoor verveel ik me niet zo snel in het leven. Kennishonger Ik probeer vaak meer te weten te komen over een onderwerp, ook als dat niet hoeft van school Ik houd van taken waarbij ik nieuwe oplossingen moet vinden voor problemen. Stichting Lezen 21 November 2014 12
Leesvaardigheid Zelfinschatting Hoe goed denk je dat je bent in begrijpend lezen, in vergelijking met je klasgenoten? Ik heb vaak moeite met het begrijpen van teksten Taalliefhebber Ik houd van taalgrapjes Ik ben een echte taalliefhebber Stichting Lezen 21 November 2014 13
Leesomgeving Ouders Ten minste een van mijn ouders geeft mij boeken cadeau Vrienden School Mijn vrienden praten met mij over wat ze gelezen hebben Mijn docent praat met mij over boeken Mijn docent Nederlands praat met mij over boeken Mijn mentor praat met mij over boeken Stichting Lezen 21 November 2014 14
Kennis van boeken Beleving van gelegenheid Noteer zoveel mogelijk namen of titels van boeken voor volwassenen Waargenomen risico Ik kies vaak een boek dat me achteraf tegenvalt Selectiecriteria Ik laat me bij de keuze voor een boek leiden door: Het uiterlijk van een boek, zoals een afbeelding op de omslag De dikte van een boek Stichting Lezen 21 November 2014 15
Leesgerelateerd gedrag Schrijfgedrag Dagboek Blog Gedichten (anders dan Sinterklaas en kerstgedichten) Korte verhalen Bezoek culturele instellingen Musea Bibliotheek Muziekcentrum Stichting Lezen 21 November 2014 16
Methode Vragenlijst 128 vragen Digitaal en papier Afname vragenlijst Extra ingeroosterde momenten Instructeur aanwezig Duur: 25 minuten Eind januari maart 2014 Statistische berekeningen IBM SPSS Statistics 21.0 Interne consistentie alle gehanteerde schalen Cronbach s alpha >0.60 Item-totaalcorrelatie >0.30 Stichting Lezen 21 November 2014 17
Respondenten N= 347 Leeftijd: 17-27, gemiddeld: 19,99 (SD: 1,91) Geslacht Opleidingsniveau 16% 5% 84% Vrouw Man 56% 39% MBO HAVO VWO Stichting Lezen 21 November 2014 18
Resultaten: leesattitude Leesattitude 4% 51% 45% Negatief Neutraal Positief Stichting Lezen 21 November 2014 19
Leesattitude Hedonistisch Utilitair 5% 4% 66% 29% Negatief Neutraal Positief 45% 51% Negatief Neutraal Positief Stichting Lezen 21 November 2014 20
Resultaten leesprofiel KPZ-studenten (1) Welke genres worden het meest frequent gelezen? Leesfrequentie leesgoed voor volwassenen Poëzie Romans Andere informatieve boeken Reisgidsen Biografieën Stripboeken Stichting Lezen 21 November 2014 21
Leesfrequentie leesgoed voor volwassenen (in %) Frequent Niet/nauwelijks Romans 14,7 54,6 Andere informatieve boeken 11,3 62,8 Reisgidsen 4,9 76,6 Stripboeken voor volwassenen 4,9 84,7 Biografieën 2,6 85 Poëzie voor volwassenen 0,6 89,9 Stichting Lezen 21 November 2014 22
Resultaten leesprofiel KPZ-studenten (1) Welke genres worden het meest frequent gelezen? Leesfrequentie leesgoed voor kinderen Poëzie kinderkranten Informatieve boeken Kinder- en jeugdromans (fictie) Stripboeken Stichting Lezen 21 November 2014 23
Leesfrequentie leesgoed voor kinderen (in %) Frequent Niet/nauwelijks Stripboeken voor kinderen 15,3 63,1 Jeugd- en kinderromans (fictie) 8,6 65,6 Informatieve boeken voor kinderen 8,1 60,2 Kinderkranten 3,2 88,7 Poëzie voor kinderen 2 90,4 Stichting Lezen 21 November 2014 24
Leesfrequentie tijdschriften/blogs (in %) Frequent Niet/nauwelijks Tv-gids 55,8 35 Blog of brieven over persoonlijke gebeurtenissen van kennissen/vrienden 37,3 37,5 Tijdschrift algemeen 34,1 29,4 Blog of brieven over interessegebieden (zoals mode, taal, geschiedenis) 25 54 Vaktijdschriften algemeen 15,6 56,9 Reis/natuur en wetenschapstijdschriften 5,2 79,3 Landelijke nieuwsbrieven van instituten voor leraren 3,7 82,6 Opinietijdschriften 2,8 91,4 Stichting Lezen 21 November 2014 25
Wanneer heb je voor het laatst in het afgelopen halfjaar een boek uitgelezen in je vrije tijd? Boeken voor KPZ- modules NIET meerekenen! (in %) Boek voor volwassenen Kinderboek Langer dan een half jaar geleden 34,3 42,4 Een half jaar geleden 25,1 7,2 Twee tot drie maanden 15,3 12,7 Een maand geleden 10,7 12,1 Twee tot drie weken 9,5 14,7 Deze week 5,2 11 Stichting Lezen 21 November 2014 26
Hoeveel tijd heb je de afgelopen zeven dagen in je vrije tijd besteed aan lezen van boeken en of langere teksten? Boeken voor KPZ-modules NIET meerekenen! Tijdsbesteding Percentages (N=347) Meer dan vijf uur 28,2 Drie uur tot vijf uur 22,5 Anderhalf uur tot drie uur 16,7 Een uur tot anderhalf uur 11 Een half uur tot een uur 12,4 Een half uur of korter 5,8 Ik heb geen tijd besteed aan lezen 3,5 Stichting Lezen 21 November 2014 27
Hoeveel leesboeken heb je tijdens jouw zomervakantie gelezen? Boek voor volwassenen Geen 21,9 1 of 2 35,2 3 of 4 21,3 5 of 6 14,1 7 of 8 3,2 Meer dan 8 4,3 Kinderboek 64 25,9 7,2 1,4 0,9 0,6 Stichting Lezen 21 November 2014 28
Ben je momenteel in je vrije tijd een boek (fictie of non-fictie) aan het lezen? Bevraagd aspect Percentage ja (N=347) Boek voor volwassenen 26,2 Kinderboek 9,8 Stichting Lezen 21 November 2014 29
Wat heb je in de afgelopen zes maanden geschreven? Het gaat hier niet om verplichte leesstof voor school. % wel V1 V2 V3 V4 Aantal wel Brieven 24,3 27,6 25 21,3 18,9 84 Gedichten (anders dan Sinterklaas/kerstgedichten) 19,9 20,9 16,7 22,7 18,9 69 Korte verhalen 19,7 21,1 27,6 16 9,4 34 Anders, namelijk 16,5 17,2 19 12 17 57 Dagboek 9,9 11,3 15,5 8 0 68 Blog 8,1 6,8 7,1 9,3 11,3 28 Roman 3,5 3,7 4,8 4 0 12 Stichting Lezen 21 November 2014 30
Anders, namelijk (soorten teksten) Soorten teksten N Songteksten 8 Over persoonlijke ervaringen/gevoelens/gedachten 4 (Woord-)grappen/cabaret 3 Voetbal/wedstrijdverslagen 2 Recepten 1 Sollicitaties 1 Krantenartikelen 1 Prentenboeken 1 Stripverhalen 1 Thrillers 1 Stichting Lezen 21 November 2014 31
Anders, namelijk (soorten teksten) Soorten teksten N E-mail/whatsapp/face book/twitter/fora 16 Kaarten/uitnodigingen 9 Lijstjes (boodschappen/to do/wensen) 7 Verslagen/samenvatting (niet bekend of het voor school is)? 5 Logboek/samenvatting/werkstuk/huiswerk voor school 5 Samenvatting (niet voor school) 1 Stichting Lezen 21 November 2014 32
Ik heb in de afgelopen zes maanden in mijn vrije tijd de volgende culturele activiteiten ondernomen; het was geen verplichte schoolopdracht. % wel V1 V2 V3 V4 Aantal wel Bezoek bioscoop 87,9 91 83,3 85,3 90,6 304 Bezoek Openbare Bibliotheek 60,4 59 64,3 54,7 66 209 Bezoek boekwinkel 58,4 5,5 61,9 58,7 69,8 202 Bezoek schouwburg 40,2 45,5 46,4 30,7 30,2 139 Bezoek musea 35,8 31,3 58,8 30,7 24,5 124 Bezoek muziekcentrum 17,1 21,6 16,7 14,7 9,4 59 Anders, namelijk 7,8 6,7 10,7 9,3 3,8 27 Stichting Lezen 21 November 2014 33
Anders, namelijk.. Culturele activiteit N Musical (en dans) 9 Theater 7 Culturele steden 6 Concert 3 Festivals 2 Informatie avond cultuureducatie op de basisschool 1 Kerstconcert in de kerk 1 Optreden, band. 1 Stand up comedy 1 Vrijwilligers werk in Ethiopië 1 Stichting Lezen 21 November 2014 34
Is de KPZ-student een taalliefhebber? (in %) (N=347) Ik ben een echte taalliefhebber Zeer mee oneens Oneens Eens Zeer mee eens 9,6 45,2 32,8 12,5 Ik houd van taalgrapjes 2 17,7 58,3 22 Ik vind het leuk om over de eigenaardigheid van taal na te denken 12,5 39,1 40,9 7,5 Ik vond het vroeger op de middelbare school leuk om over taal en taalgebruik na te denken 16,3 53,5 25 5,2 Ik vind het vak Nederlands op de KPZ interessant 2,3 24,1 68,1 5,5 Stichting Lezen 21 November 2014 35
Verbanden leesattitude (1) Samenhang Hedonistisch Utilitair Leesbeleving verleden 0,585** 0,323** Leesomgeving-vrienden 0,309** 0,263** Leesomgeving-ouders 0,420** 0,295** Leesomgeving-docenten Nederlands Leesomgeving-docenten algemeen 0,124* 0,194** NS 0,121* Leesomgeving-mentoren NS NS * Correlatie significant p<0,05 ** Correlatie significant p<0,01 NS Niet significant Stichting Lezen 21 November 2014 36
Verbanden leesattitude (2) Samenhang Hedonistisch Utilitair Fantasy Proneness 0,266** 0,190** Need for Cognition 0,127* 0,334** Leesgerelateerd gedrag 0,176** 0,186** Self-efficacy 0,260** 0,274** Taalliefhebber 0,288** 0,369** * Correlatie significant p<0,05 ** Correlatie significant p<0,01 NS Niet significant Stichting Lezen 21 November 2014 37
Verbanden leesattitude (3) Samenhang Hedonistisch Utilitair Frequentie volwassenen lezen,184** 0,162** Frequentie kinderen lezen,135* 0,175** Frequentie vakliteratuur lezen NS 0,190** Frequentie Tijdschriften lezen NS 0,334** Tijdsinvestering NS NS Nu lezen 0,278** 0,258** * Correlatie significant p<0,05 ** Correlatie significant p<0,01 NS Niet significant Stichting Lezen 21 November 2014 38
Leesfrequentie: verschillen tussen de leerjaren Is er een verschil in leesduur gedurende de opleiding? Vaktijdschriften (Kruskal-Wallis H test) Stichting Lezen 21 November 2014 39
Leesomgeving: verschillen tussen de leerjaren Is er een verschil in invloed vanuit de omgeving gedurende de opleiding? Vrienden Docenten Nederlands Docenten algemeen (Kruskal-Wallis H test) Stichting Lezen 21 November 2014 40
Leesomgeving: verschillen tussen de leerjaren Is er een verschil in invloed vanuit de omgeving gedurende de opleiding? Vrienden Docenten Nederlands Docenten algemeen (Kruskal-Wallis H test) Stichting Lezen 21 November 2014 41
Leesomgeving: verschillen tussen de leerjaren Is er een verschil in invloed vanuit de omgeving gedurende de opleiding? Vrienden Docenten Nederlands Docenten algemeen (Kruskal-Wallis H test) Stichting Lezen 21 November 2014 42
Beleving van gelegenheid: verschillen tussen de leerjaren Is er een verschil in beleving van leesgelegenheid gedurende de opleiding? Waargenomen risico (Kruskal-Wallis H test) Stichting Lezen 21 November 2014 43
Conclusie Neutrale tot positieve leesattitude Desondanks lage leesfrequentie Met name weinig kinderboeken! Variabelen uit model Stalpers toepasbaar op situatie KPZ-student. Verband tussen docent Nederlands en leesattitudes Weinig verschillen tussen de leerjaren wat betreft leesfrequentie; vierdejaars lezen meer vakliteratuur Wat belemmert de student om te lezen? Stichting Lezen 21 November 2014 44
Vervolg project Sterke Leesprofielen Fase 1 Huidige leesprofiel van de KPZ-student in kaart brengen Model Stalpers testen Fase 2 Inzichten krijgen in belemmeringen leesfrequentie; Evalueren mogelijke en reeds geïmplementeerde leesbevorderende activiteiten; Inzicht krijgen in de plaats van lezen in modules/leescultuur op de KPZ; Inzicht krijgen in knelpunten en kansen in de opleiding van de student tot leesbevorderaar. Fase 3 Ontwerp nieuw curriculum Stichting Lezen 21 November 2014 45
Referenties (selectie) Applegate, A. J., & Applegate, M.D. (2004). The Peter Effect: Reading habits and attitudes of preservice teachers. The Reading teacher, 57, 554-563. Chorus, M. (2007). Lezen graag! Leesbevordering op pabo en roc. Amsterdam: Stichting Lezen. Mol, S. (2010). To read or not to read. Leiden: Mostert & Van Onderen. Stalpers, C.P. (2007). Het verhaal achter de lezer. Een empirisch onderzoek naar variabelen die verschillen in leesgedrag verklaren. Amsterdam: Stichting Lezen. Stalpers, C.P. (2006a). De aard van de lezer; uitkomsten promotieonderzoek naar leesgedrag en bibliotheekgebruik scholieren Levende Talen Tijdschrift, 7(2). Stalpers, C.P. (2006b). Wat gaat er om in het hoofd van de lezer en schrijver? Een empirisch onderzoek onder 200 leerlingen naar de relatie tussen fantasy proneness, need for cognition, leesattitude en leesgerelateerd gedrag. In D. Schram & A.M. Raukema (Ed.), Lezen in de lengte en lezen in de breedte (pp. 225-241). Amsterdam: Stichting Lezen. Stalpers, C.P. (2005). Gevormd door leeservaringen : De relatie tussen leesattitude, het lezen van fictie en het voornemen van adolescenten om lid te blijven van de openbare bibliotheek. Proefschrift Utrecht: Universiteit Utrecht. Stichting Lezen 21 November 2014 46