Onderzoek naar een verband tussen de houding van leerlingen ten opzichte van natuurkunde en het interpersoonlijk gedrag van hun docent.

Transcriptie

1 TOPRA&VIL Onderzoeknaareenverbandtussende houdingvanleerlingentenopzichtevan natuurkundeenhetinterpersoonlijkgedrag vanhundocent. RonTheunissen November2009 TechnischeUniversiteitEindhoven EindhovenSchoolofEducation(ESoE) Begeleider:dr.R.Taconis

2 Inditonderzoekwordtderelatietussenhetinterpersoonlijkgedragvandedocent,zoalsdeleerling datziet,endehoudingvandeleerlingtenopzichtevannatuurkundeennatuurkundigenbestudeerd. 308Leerlingenvan13verschillendeklassenwerktenmeeaanhetonderzoekdoorhetinvullenvan tweevragenlijsten:devragenlijstinterpersoonlijkleraarsgedragende TestOfPhysicsRelated Attitudes.Omdatditlaatstemeetinstrumentnieuwis,zijnhiervanookdelosstaanderesultatenin hetonderzoekopgenomen. Deverwachtingwasdatwanneerdedocentvolgensdeleerlingenvooralbehulpzaam,vriendelijk, begripvolenleidendgedragvertoont,dehoudingvandeleerlingentenopzichtevannatuurkundeen natuurkundigenbeteris.ditwordtinhetonderzoekbevestigd:eriseenpositieverelatietussende ideaalheid vandedocentendehoudingvandeleerlingen.hetgedragvandedocentheeftechter geensignificanteinvloedopdeinteressevanleerlingeninnatuurkundevooreencarrièreofinde vrijetijd. 1

3 Samenvatting 1 Inhoud 2 1.Voorwoord 3 2.Onderzoeksvraag 2.1Aanleiding 4 2.2Onderzoeksvraag 4 2.3Hypothese 5 3.Eerderonderzoek 3.1Dehoudingvanleerlingentenopzichtevanbètavakken 6 3.2Hetinterpersoonlijkgedragvandedocent 6 3.3Relatiestussendehoudingvanleerlingenenhetdocentgedrag 7 4.Onderzoeksopzet 4.1Werkwijze 9 4.2TestOfPhysicsRelatedAttitudes 9 4.3TOPRA:Betrouwbaarheidenintercorrelaties VragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag BetrouwbaarheidVIL 13 5.Resultaten 5.1TOPRA CorrelatiestussenklasgemiddeldenvanTOPRAenVIL CorrelatiestussenindividueleresultatenvanTOPRAenVIL Verschiltussenjongensenmeisjes 20 6.Conclusies 22 7.Evaluatie 7.1Betekenisvanditonderzoekvoordepraktijk Evaluatievandeaanpak Aanbevelingenvoorverderonderzoek 24 8.Literatuurlijst 25 Bijlage:vragenlijst 27 2

4 VooruligthetverslagvanmijnonderzoekinhetkadervanOnderzoekvanOnderwijs,eenproject horendebijdelerarenopleidingnatuurkundeaandeeindhovenschoolofeducation.metveel interessehebikgekekennaardehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundeennaarde invloedvanhetgedragvanhundocentdaarop.ikhebgeziendathetvoordocentenbelangrijkisom dexfactortehebben. Ikwildevolgendemensengraagbedankenvoorhunmedewerkingaanditproject: RuurdTaconis,voorzijnbegeleiding,tips,medewerking,uitlegengeduld. PerrydenBrok,voorhetheelsnelbeantwoordenvanmijnvragenenzijnhulp. Alle308leerlingendiedevragenlijstenhebbeningevuld. Alle7docentendiedaarvoorinhun3VWOklasseneenhalveleshebbenvrijgemaakt. Nicole,voorhaarhulpbijdevertalingvandevragenlijstTOPRA. Mochtuwillenreagerennaaraanleidingvanditverslagdankandatnatuurlijk. RonTheunissen 3

5 2.1Aanleiding Ikganooitnatuurkundedoenwantdedocentisstom. Natuurkundeisgaafenhetiseenhele aardigedocent. IngesprekkenmetleerlingenvandeonderbouwHAVO/VWOvielhetde onderzoekeropdathetleukvindenvannatuurkundeofhetverdergaanmetnatuurkundevaak gelinktwordtmeteigenschappenvandedocent.ditdoetvermoedendathetgedragvandedocent eenbelangrijkefactorisinhoeleerlingennatuurkundezienenofzeerinverderwillen.velendelen ditvermoeden.aangezienereenstrevenisomleerlingentemotivereneentechnischprofielte kiezen,eneventueellaterverdertegaanindenatuurkunde,ishetdemoeitewaardomte onderzoekenhoehetgedragvandedocentdaaraanbijkandragen.deleerlingenzelfzijndaarvoor eengoedeinformatiebron.hetgaatimmersomhoezijdenatuurkundebelevenenomhoezijhet gedragvanhundocentervaren. Hetisdusnodigomerachtertekomenhoehetgedragvandedocent,zoalsdeleerlingendatzien, dehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundebeïnvloedt.onderzoekhiernaarmaakt docentenbewustervanhetfeitdatnietalleenzakenalslesprogrammaenvakdidactische bekwaamhedenbelangrijkzijnvoorgoedonderwijs,maarookrelationelezakenzoalshun interpersoonlijkegedrag.hetresultaatvanhetonderzoekkandocentenhelpenhungedragzoaante passendathunleerlingeneenbeterehoudingtenopzichtevannatuurkundekrijgen.ditisbelangrijk voorhunmotivatieenvoorhuninteresseindebètarichtingvoordetoekomst. 2.2Onderzoeksvraag Debelangrijksteonderzoeksvraaginditprojectluidt: Hoezijndehoudingvan3VWOleerlingentenopzichtevannatuurkundeenhet interpersoonlijkgedragvandedocentzoalsdeleerlingdatzietmetelkaargerelateerd? Daaraangerelateerdzijndevolgendeonderzoeksvragen: Watisdehoudingvan3VWOleerlingentenopzichtevannatuurkunde? Zijnerverschillentussen3VWOklassenwatbetreftdehoudingvandeleerlingentenopzichte vannatuurkunde? Watzijndeverschillentussenjongensenmeisjesmetbetrekkingtotdehoudingvan3VWO leerlingentenopzichtevannatuurkunde? Iserverschiltussenjongensenmeisjesinderelatievandehoudingtenopzichtevan natuurkundemethetinterpersoonlijkgedragvandedocentzoalsdeleerlingdatziet,enzo ja:watisdatverschil? Hieronderwordeneentweetalkeuzesdietotdezeonderzoeksvragengeleidhebbenkorttoegelicht. 4

6 Keuzevoor3VWO Eenaanleidingvanhetonderzoekishetvermoedendatdekeuzevaneenbetaprofieldoor leerlingensterkafhangtvanhetgedragvandedocentzoalsdeleerlingdatziet.deprofielkeuzevindt plaatsin3vwo,hetonderzoekdientdusnietlaterplaatstevinden.welishetbelangrijkdatde leerlingenvoldoendetijdhebbengehadomeenhoudingtenopzichtevannatuurkundetekunnen vormen,ditgebeurtpasvanafde2 e klas.hierdooris3vwoeengoededoelgroepvanhetonderzoek. DekeuzeomhetonderzoektotVWOtebeperkenisvooralgemaaktomervoortezorgendateen verschilinopleidingsniveaubijdeleerlingengeenfactorisinderesultatenvanhetonderzoek. Keuzevoornatuurkunde Leerlingenrelatereneendocentdoorgaansaanéénvak.Daaromisergekozenomhetonderzoekte beperkentotéénvak,enniettotbijvoorbeeldnatuurwetenschappen,bètavakkenof science inhet algemeen.dezetermendieeengroepvanvakkenaanduidenkunnen,innederland,opdemeeste scholennietaanééndocentgekoppeldworden.ditiswelbelangrijkvoorhetonderzoek.eenander nadeelvandeeerdergenoemdetermenisdathet,zekervoorleerlingen,nietduidelijkiswatze preciesbetekenenenwaterwelennietbijhoort.erisgekozenomhetonderzoekophetvak natuurkundeterichtenomdatdathetvakgebiedvandeonderzoekeris. 2.3Hypothese Deverwachtingisdatleerlingendiehundocentalseen goede docentzienookeenbeterehouding tenopzichtevannatuurkundeennatuurkundigenaannemen.watvolgensleerlingeneengoede docentisvolgtuitdiverseonderzoeken,ziedaarvoorparagraaf3.2:zowelvolgensleerlingenals volgensdocentenzijngoededocentenoverhetalgemeendominantensamenwerkend. Met eenbeterehoudingtenopzichtevannatuurkunde wordtbedoeld:meerwaarderingvoor natuurkundeennatuurkundigen,meerinteresseinhetvakgebied,natuurkundebelangrijkervinden indesamenleving,eenbeteremaniervanomgaanmetnatuurkundeenexperimenten,enzovoorts. Erwordtverwachtdatdehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundeverschiltperklas,en datjongenspositievertenopzichtevannatuurkundestaandanmeisjes. Vooruitlopendopdegebruiktemeetinstrumentendieinhoofdstuk4wordenbeschreven,kande hypothesemetbetrekkingtotdebelangrijksteonderzoeksvraagvertaaldwordenals:deverwachting isdatereensterkepositievecorrelatieistussendescoreopde samenboven en bovensamen schalenvanvil(overhoedeleerlinghetgedragvandedocentziet)endescoreopdeverschillende TOPRAschalen(diedehoudingvandeleerlingtenopzichtevannatuurkundemeten). 5

7 3.1Dehoudingvanleerlingentenopzichtevanbètavakken Indeafgelopen30jaarzijnerzeerveelonderzoekenuitgevoerdwaarindehoudingvanleerlingen centraalstond.eenveelgebruiktmeetinstrumentdaarbijisde TestOfScienceRelatedAttitudes (TOSRA)vanFraser(1981).Dezevoorleerlingengemaaktevragenlijstmeetdehoudingtenopzichte van science.inhetnederlandskomthetbegrip science hetdichtstbijdeterm natuurwetenschappen.fraseronderscheidtinzijnmeetinstrumentzevenverschillendeschalen: socialeopvattingen,de normaalheid van scientists,dehoudingtenopzichtevanonderzoek,het aannemenvaneenhoudingdiebij science past,de leukheid vandelessen,deinteressein science indevrijetijdendeinteressevooreencarrièreopdatgebied.tosraisinveleonderzoekenoverde helewereldgebruikt,hetisdanookeenstandaardinstrumentmeteenhogebetrouwbaarheid. Schibeci(1984)enOsborne,Simon&Collins(2003)zettenveleresultatenvaneerdereonderzoeken naardehoudingvanleerlingenopeenrijtje.schibecimerktreedsopdat science opgesplitstmoet wordeninfysische(zoalsnatuurkundeenscheikunde)enbiologischenatuurwetenschappen.de houdingtenopzichtevandefysische science blijktoverhetalgemeenmindergoeddandieten opzichtevanbiologische science. Diverseonderzoekenlatenziendatpersoonlijkheidskenmerkeneengroteinvloedhebbenopde houdingvanleerlingen.hetgeslachtvandeleerlingiseenbelangrijkefactor:jongensstaanoverhet algemeenpositievertenopzichtevan science danmeisjes(ziebijvoorbeeld:kim,fisher&fraser, 2000).Overdegroottevandatverschilzijndeonderzoekershetnietechteens.Weinburgh(1995) vultaandatdebeterehoudingvanjongensdanvanmeisjesgeldtinallegebiedenvande science (natuurkunde,scheikunde,biologieenaardwetenschappen).echter,hetverschiltussenjongensen meisjesisbijnatuurkundekleinerdanbij science inhetalgemeen. 3.2Hetinterpersoonlijkgedragvandedocent Bijonderzoeknaarhetinterpersoonlijkgedragvandedocentwordtzeervaakgebruikgemaaktvan hetmeetinstrumentvil:vragenlijstinterpersoonlijkleraarsgedrag.vilisontworpendoorcrétonen Wubbels(1984),envervolgensindiverseversiesoverdehelewereldtoegepast. HetresultaatvanVILgeefthetgedragvandedocentweerindevormvaneeninteractieroos.Dit modelisgebaseerdopdebekenderoosvanleary.erwordentweedimensiesonderscheiden:de machtsdimensie(deverticaleas)endenabijheidsdimensie(dehorizontaleas).indemachtsdimensie wordensturend( boven )enondergeschiktgedrag( onder )onderscheiden.denabijheidsdimensie onderscheidtcoöperatief( samen )enafwijzend( tegen )gedrag.doorhetcombinerenvandeze dimensieskandeinteractieroosinachtsectorenverdeeldworden,dieelkeenvormvangedrag aangevendieovereenkomtmetdeplekinderoos.ziehiervoorfiguur1. 6

8 Figuur1:deinteractieroosbehorendebijdeVragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag,verdeeldin achtgedragsschalen. VILwordtindemeestegevallengebruiktdoordocentenomhungedrag(zoalszedatzelfzienof zoalsdeleerlingendatzien)tevergelijkenmetgewenstgedrag(zoalszedatzelfzien,zoalsleerlingen datzienofzoalsuiteerdereonderzoekenisgebleken).diverseonderzoeken(denbroke.a.,2002; Wubbels&Levy,1993)latenziendatzowelvolgensleerlingenalsvolgensdocentengoedeleraren vooraldominantensamenwerkendzijn.indeogenvanleerlingenzijngoededocentengoedeleiders dievoornamelijkleerlinggeoriënteerdzijn(levy,créton&wubbels,1993).leidend,behulpzaam, vriendelijkenbegripvolzijnbelangrijkeeigenschappenvandeidealedocent.eengoedeleraar gedraagtzichnietonzekerennietontevreden. 3.3Relatiestussendehoudingvanleerlingenenhetdocentgedrag Osborne,Simon&Collins(2003)halenuitverschillendeonderzoekendathoedeleerlingenles krijgendebelangrijkstevariabeleisdiediehoudingvandeleerlingenbeïnvloedt.hetgedragvande docentiséénvandiefactoren.eenflinkaantalonderzoekenisgewijdaanrelatiestussendehouding vanleerlingentenopzichtevaneenvakgebiedendocenteigenschappenzoalsdeleerlingendiezien. Eenovereenkomsttussendieonderzoekenisdatzevrijwelallemaaluitgevoerdzijndoormiddelvan vragenlijstendieingevuldwerdendoorgrotegroepenscholieren.dealgemeneconclusieisdater eenpositieverelatieistussenhoedeleerlingenhetgedragvanhundocentwaarderenendehouding vandieleerlingentenopzichtevanhetvakgebied. 7

9 Wubbels,Brekelmans&Hooymayers(1991)concluderendatdemanierwaarop natuurkundedocentencommunicerendebelangrijkstevariabeleisinhetverklarenvanverschillenin dewaarderingvandelessenenhetonderwerpervandoordeleerlingen.deverantwoordelijkheiden vrijheidvoordeleerlingenenbegripvol,helpend,vriendelijkenleidendgedragvandedocentzijn positiefgerelateerdaandehoudingvanleerlingentenopzichtevanhetonderwerpendelessen. HetzelfderesultaatvolgtbijvoorbeelduiteenstudieinKorea(Kim,Fisher&Fraser,2000). IneenonderzoekinbiologieklasseninAustralië(Fisher,Henderson&Fraser,1995)werdenrelaties tussendedimensiesvanqti(deengelstaligevragenlijstinterpersoonlijkleraarsgedrag)entwee attitudeschalenbestudeerd.derelatiebleeksignificanttezijn:eriseenhogeattitudescorewanneer deleerlinghetgedragvandedocentalsleidend,behulpzaam/vriendelijkenbegripvolziet.aande anderekantisereenlageattitudescorealsdeleerlinghetgedragvandedocentalsonzeker, ontevreden,aanvallendenstrengziet.derelatievanhetgedragvandedocentmetdehoudingvan deleerlingenblijktgrotertezijndanderelatiemetleerlingprestaties. She&Fisher(1999)gebruiktenvoorhetgedragvandedocenteenandermeetinstrument:de TeacherCommunicationBehaviorQuestionnaire (TCBQ).Hierinzitookeenschaaldienonverbaal gedragmeet.intaiwanenaustraliëdedenzeonderzoekin science klassen.dematevanuitdaging, aanmoedigendenrespectvolgedrag,nietverbaleondersteuningenbegripenvriendelijkheid vertoneninditonderzoekallemaaleenpositieverelatiemetdehoudingvandeleerlingen.erblijkt echtervrijwelgeenrelatietezijntussenhetcontrolerendegedragvandedocentendehoudingvan descholieren.inditonderzoekgaathetvooralomdehoudingtenopzichtevanhetvaknatuurkunde, deles,ennietomdehoudingtenopzichtevannatuurkundeennatuurkundigeninhetalgemeen. Dezelfdeonderzoekers(She&Fisher,2002)bestudeerdenlaterookderelatiestussenTCBQenvier schalenvande TestOfScienceRelatedAttitudes (TOSRA):desocialeopvattingenover science (S), de leukheid van science lessen(e),deinteressein science indevrijetijd(l)endeinteressein science vooreencarrière(c).bijalletosraschalenkomtderelatiemettcbqovereenmetdievan heteerdergenoemdeonderzoek.eenconclusieisdathetgedragvandedocentzoalsdeleerlingdat zietvoor8tot17%bijdraagtaandegemetenverschillentussendehoudingvandeleerlingenten opzichtevan science. 8

10 4.1Werkwijze Derelatietussendehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundeenhetgedragvande docentzoalszijdatzieniskwantitatiefonderzocht.hiervooriseenvragenlijstsamengesteld,die leerlingenvandedoelgroep3vwoinkondenvullen.aanhetonderzoekhebben308leerlingenvan 13klassenvan7verschillendedocentenmeegewerkt.Descholenwaarhetonderzoekplaatsvond zijnverspreidoverheelnederland.aandeklassenisdeeisgestelddatzeminimaalhetvolledige lopendeschooljaarhunnatuurkundelessenvandezelfdedocentgehadhebben.ookishetonderzoek bewustaanheteindvanhetschooljaarafgenomen.ditallesomervoortezorgendatvoornamelijk deinvloedvanhetgedragvandezedocentgemetenwordt,enzominmogelijkdievanandere docenten. Devragenlijstbestaatuittweedelen:TOPRAenVIL.Dezewordenindevolgendeparagrafen beschreven.devolledigevragenlijstistevindenindebijlage.voorhetpublicerenvandevragenlijst, hetbinnenhalenenhetopslaanvandedataisgebruikgemaaktvanhetonlinesysteemcorf,de CollectieveOnderwijsResearchFaciliteitvandeTechnischeUniversiteitEindhovenenFontys Hogescholen. Demeewerkendedocentenhebbenvoorditonderzoekeenhalfuurvrijgemaaktineennatuurkunde ofmentorles.ineencomputerruimtekregendeleerlingeneenkortetoelichtingvandedocent, waarnazijviainternetallemaaltegelijkertijddevragenlijstindividueelinvulden.nietalleleerlingen hebbendevragenlijstvolledigofhelemaalserieusingevuld.naanalysehiervanbleven283bruikbare resultatenover. 4.2TestOfPhysicsRelatedAttitudes De TestOfPhysicsRelatedAttitudes (TOPRA)iseenmethodeomdehoudingvanleerlingenten opzichtevannatuurkundeennatuurkundigenteonderzoeken.ditmeetinstrumentisindit onderzoekvoorheteerstgebruikt,waardooreenevaluatievandebetrouwbaarheidervanbelangrijk is.ziehiervoorparagraaf4.3. TOPRAisgeenvolledignieuwmeetinstrument,maarsterkgebaseerdopTOSRA( TestOfScience RelatedAttitudes )vanfraser(1981).topraisinopzetexactgelijkaantosra,metdatverschildat science overalveranderdisin physics.deengelstaligeversievantopraisterugtevindenincorf. Voorditonderzoekonder3VWOleerlingenishetmeetinstrumentmetgrotezorgvuldigheidvertaald naarhetnederlands. DevragenlijstTOPRAbestaatuit70stellingendiemetbehulpvaneenvijfpuntsLikertschaal beantwoordworden:helemaaloneens(1),oneens(2),ikweethetniet(3),eens(4)enhelemaaleens (5).Hetgetaltussenhaakjesgeeftdescoreaan,ditisvoorelkestellinghetzelfde.TOPRAkanworden gesplitstin7verschillendeschalenvanelk10vragen.dezeschalenzijn: 9

11 S:Socialeopvattingenovernatuurkunde N:De normaalheid vannatuurkundigen I:Houdingtenopzichtevannatuurkundigonderzoek A:Hetaannemenvaneenhoudingdiebijnatuurkundepast E:De leukheid vannatuurkundelessen L:Interesseinnatuurkundeindevrijetijd C:Interesseineennatuurkundigecarrière DecoderingvandeschalenisovergenomenvandeEngelstaligeversieenisgelijkaandievanTOSRA. Elkeschaalheeft5positieveen5negatievestellingen.Descorevandezelaatstendienen omgedraaidteworden(5wordt1,4wordt2enzovoorts)omeentotaalscorevoordeschaaluitte rekenen.dezekanminimaal10enmaximaal50zijn.naastdetotaalscoreperschaalkanookde totaalscorevandegeheletopragebruiktworden,dezeheefteenwaardetussen70en TOPRA:Betrouwbaarheidenintercorrelaties Tabel1geeft,gebruikmakendvanderesultatenvanditonderzoek,debetrouwbaarheidperTOPRA schaal.debetrouwbaarheidvaneenschaalwordtuitgedruktincronbachs.dezeisoverhet algemeenerghoog,dediverseschalenvantopramogendusalsbetrouwbaarbestempeldworden. HoeweldebetrouwbaarheidvandeschaalA(hetaannemenvaneenhoudingdiebijnatuurkunde past,=0,70)ookhooggenoegis,blijftdezeenigszinsachterbijderest.ditisookinbuitenlandse onderzoekenmettosrahetgeval(ziebijvoorbeeld:fraser,1981;lowe,2004).debetrouwbaarheid vandevolledigetopraalsmeetinstrumentiszeerhoog:=0,96.eenhogebetrouwbaarheidwas ookverwacht:topraisnamelijkgeenvolledignieuwinstrument,maareenzeergoedlijkende variantopdegoedontwikkeldetosrawaarvandebetrouwbaarheidvelemalengetestis. Tabel1:debetrouwbaarheidendecorrelatiemetandereschalenvoorelkeTOPRAschaal.Sample grootte:283leerlingen. TOPRA schaal Aantal items Cronbachs GemiddeldePearsoncorrelatie metandereschalen Pearsoncorrelatiemet TOPRAtotaal S 10 0,86 0,52 0,78 N 10 0,85 0,34 0,56 I 10 0,84 0,23 0,43 A 10 0,70 0,52 0,78 E 10 0,94 0,52 0,85 L 10 0,89 0,50 0,83 C 10 0,89 0,51 0,84 TOPRA totaal 70 0,96 0,72 * 1 *Gemiddeldecorrelatiemetde7schalen. DegemiddeldePearsoncorrelatiemetandereschalenlaatzieninhoeverredeschalenmetelkaar verbondenzijn.opvallendisdatdezewaardenveelhogerzijndandievandeorigineletosra(tussen 0,13en0,40:Fraser,1981).Welvertonenzeeengelijkgedrag.ZoisdecorrelatievanschaalI(de houdingtenopzichtevannatuurkundigonderzoek)metdeandereschalenhetlaagst.devragenin dezeschaalgaanoveropwelkemanierdeleerlingenhetfijnvindenhunnatuurkundigekenniste 10

12 verkrijgen.dithangtnietalleensamenmeteenhoudingtenopzichtevannatuurkunde,maarook heelergmeteenhoudingtenopzichtevanstudereninhetalgemeen.decorrelatietussendeschalen IenL(interesseinnatuurkundeindevrijetijd)ishetlaagst,dezeonderwerpenhebbenduidelijk weinigmetelkaartemaken.dehoogsteintercorrelatiesvindenplaatstussendeschalene(de leukheid vannatuurkundelessen),lenc(interesseineennatuurkundigecarrière):0,75,0,77en 0,81.Ditzijngeheelverschillendeonderwerpen,maareensterkecorrelatietussendezeschalenis zoalsverwacht.eenleerlingdienatuurkundelessenleukvindt,zalookmeerinteressehebbenin natuurkundeinderestvanzijnleven(zoalszijnofhaarvrijetijdencarrière).omtebepalenofde verschillendeschalenelkalsapartedimensiegebruiktmogenworden,isbijelkecombinatievan schalendewortelvanhetproductvandebetrouwbaarheidberekend,zietabel2.dezeisinalle gevallengroterdandepearsoncorrelatie,ditbetekentdatelkvandezevenschalenentopratotaal alsseparatedimensiebeschouwdkunnenworden(fraser,1981;block,1963). Tabel2:intercorrelatiestussendediverseTOPRAschalen.GegevenisdePearsoncorrelatieende wortelvanhetproductvandebetrouwbaarheden.samplegrootte:283leerlingen. S N I A E L C S 1 0,58 0,85 0,27 0,85 0,67 0,78 0,56 0,90 0,51 0,87 0,53 0,87 N 0,58 0,85 1 0,18 0,84 0,48 0,77 0,32 0,89 0,25 0,87 0,24 0,87 I 0,27 0,85 0,18 0,84 1 0,37 0,77 0,20 0,89 0,13 0,86 0,21 0,86 A 0,67 0,78 0,48 0,77 0,37 0,77 1 0,52 0,81 0,57 0,79 0,52 0,79 E 0,56 0,90 0,32 0,89 0,20 0,89 0,52 0,81 1 0,75 0,91 0,77 0,91 L 0,51 0,87 0,25 0,87 0,13 0,86 0,57 0,79 0,75 0,91 1 0,81 0,89 C 0,53 0,87 0,24 0,87 0,21 0,86 0,52 0,79 0,77 0,91 0,81 0,89 1 TOPRA totaal 0,78 0,91 0,56 0,90 0,43 0,90 0,78 0,82 0,85 0,95 0,83 0,92 0,84 0,92 4.4VragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag InditonderzoekwordtgebruikgemaaktvaneenverkorteversievandeVragenlijstInterpersoonlijk Leraarsgedrag(VIL),dieontworpenisdoorWubbels&Brekelmans(2008).Dezevragenlijstbestaat uit50stellingenoverhetgedragvandedocentwaarbijdeleerlingendienenaantegevenhoevaak ditzois.hiervoorwordteenvijfpuntslikertschaalgebruikvannooit(1)totaltijd(5).elkestelling hoort,zoalsaangegevenindebijlage,bijéénvandeachtgedragsschalendieweergegevenzijnin figuur1.doordeantwoordenbijdeverschillendestellingenperschaaloptetellenentedelendoor hetaantalstellingenindieschaal,kaneenscorevoordieschaalberekendworden.dezeisminimaal 1enmaximaal5.Deachtscoresgeveneenbeeldvanhetgedragvandedocent,zoalsdeleerlingen datzien. 11

13 HetresultaatvanVILinachtschalenkanteruggebrachtwordentotéénpuntineen(M,N)diagram, metndenabijheidsdimensieenmdemachtsdimensie,ziefiguur2(links).hiervoorwordende volgende,uiteentheoretischmodelverkregen,formulesgebruikt(denbrok,2001): Omdehypothesevanditonderzoekoptimaaltekunnentoetsen,zijndedimensieassen45 gedraaid zoalsinfiguur2(rechts).hetresultaatiseen(y,x)assenstelsel,waarbijdexasmiddentussende schalenbsensbdoorloopt.dewaardenvanxenywordenalsvolgtberekend: Deidealedocentvolgensleerlingen(o.a.Wubbels&Levy,1993)scoorthethoogstopdeschalenBS ensb.ookhetidealegedragvolgensdedocentisvoornamelijkleidendenbehulpzaam/vriendelijk. DitresulteertineenhogepositieveXeneenYdichtbijnul.DeXwaardekandusgezienwordenals eenmaatvoorde ideaalheid vandedocent.ditisnietalleeneenhandigewaardeomtevergelijken metandereonderzoeksvariabelen,zoalsinditonderzoekdehoudingvanleerlingen,maarookeen waardediehetantwoordopdevraag benikeengoededocent vereenvoudigt. Figuur2:linkshet(M,N)diagramopbasisvandeinteractieroos,rechtshetdaaruitvolgende(Y,X) diagram,datwordtverkregendoorhetassenstelsel45 tedraaien. 12

14 4.5BetrouwbaarheidVIL OokvandeachtschalenvandeVragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedragisdebetrouwbaarheid onderzocht,gebruikmakendvandeinditprojectverzameldedata.debetrouwbaarheidstaat, uitgedruktincronbachs,intabel3.omdatdezeoveralruimboven0,7ligt,isdebetrouwbaarheid vandeschalengoed. Dezebetrouwbaarheidswaardenkomengoedovereenmetdievaneerdereonderzoekenin Nederland(ziebijvoorbeeld:Wubbels,1993)eninternationaal(ziebijvoorbeeld:Wubbels,1993; Fisher,Henderson&Fraser,1995;Rickards&Fisher,1998;Fraser,1998)waarineeneerdereversie vanvilwerdgebruikt. Tabel3:betrouwbaarheidvandeachtschalenvanVIL.Samplegrootte:283leerlingen. VILschaal Aantalitems Cronbachs BS:Leidend 8 0,89 SB:Behulpzaam/vriendelijk 6 0,90 SO:Begrijpend 5 0,89 OS:Meegaand 7 0,86 OT:Onzeker 6 0,87 TO:Ontevreden 6 0,82 TB:Aanvallend 5 0,75 BT:Streng 7 0,85 13

15 5.1TOPRA Tabel4geeftdegemiddeldescoresvanalleleerlingenopdediverseTOPRAschalenende standaarddeviatie.destandaarddeviatieis,vooralbijdeschalene,lenc,behoorlijkhoog.hieruit blijktdatereengrotespreidingzitindescoresvandeleerlingen. Tabel4:degemiddeldescoreendestandaarddeviatievoorelkeTOPRAschaal.Samplegrootte:283 leerlingen. TOPRA schaal Aantal items Gemiddelde score Standaard deviatie S 10 34,3 5,4 N 10 35,1 6,3 I 10 35,6 6,2 A 10 34,7 5,0 E 10 29,5 9,0 L 10 23,6 8,1 C 10 25,6 8,1 TOPRA totaal ,4 35,4 Infiguur3zijndegemiddeldescoresperschaalweergegeven.Hierbijisookonderscheidgemaakt tussenjongensenmeisjes.opvallendis,dathetprofielinfiguur3erprecieshetzelfdeuitzietalsin veleinhetbuitenlanduitgevoerdetosraonderzoeken(bijvoorbeeldfraser,1981):hogescoresop deschalenn(de normaalheid vannatuurkundigen)eni,lagescoresopdeschalenlenc.welzijn descoresopelkeschaalongeveer5puntenlagerdanbijeerderetosraafnames.ditkomtovereen meteerdereonderzoeken(ziebijvoorbeeld:schibeci,1984),waaruitbleekdatdehoudingten opzichtevanfysischenatuurwetenschappendoorgaansminderhoogisdandehoudingtenopzichte vanbiologischenatuurwetenschappen.hetkanechterookandereoorzakenhebben,zoalsde vertalingnaarhetnederlands,eennegatieverehoudingvannederlandseleerlingennuvergeleken metaustralischeleerlingenindejarentachtigenzovoorts. 14

16 Gemiddeldescore TOPRA Gemiddelde Gemiddeldejongens Gemiddeldemeisjes TOPRAschaal Figuur3:degemiddeldescoreindezevenTOPRAschalenvanalleleerlingen(linkerstaaf),alle jongens(middelstestaaf)enallemeisjes(rechterstaaf). HetverschiltussenjongensenmeisjesisvooralsignificantindeschalenE,LenC.Hierscorende jongensgemiddeldveelhogerdandemeisjes.ditbevestigtdeconstateringdiealvelemalengedaan is,namelijkdatdeinteresseinbètaentechniekbijmeisjeseenstuklagerisdanbijjongens.bijschaal Nblijktweldatmeisjesergemiddeldmeervanovertuigdzijndatnatuurkundigennormalemensen zijndanjongens.eenttoets,zietabel5,laatziendatdezeverschillentussenjongensenmeisjes significantzijn.opdeschalenn,e,lencishetverschiltussenjongensenmeisjesgroot(eengrote absolutewaardevant)ensignificant(eenlagepwaarde).jongensenmeisjesvullenopdezeschalen TOPRAdusverschillendin. Tabel5:TtoetsvoordezevenTOPRAschalenenTOPRAtotaal,metalsgroepsvariabelehetgeslacht vandeleerlingen.samplegrootte:167meisjesen116jongens.aandehandvanlevenestestis bepaaldofdettoetsvoorgelijkeofongelijkevarantiesgebruiktmoestworden. TOPRA Schaal 10 S N I A E L C Levenestest F Levenestest significantie Gelijkheidvanvarianties Ttoets t Ttoetssignificantie (pwaarde) S 3,021 0,083 ongelijk 1,587 0,114 N 0,177 0,674 gelijk 3,693 0,000 I 0,854 0,356 gelijk 0,904 0,367 A 0,130 0,719 gelijk 0,665 0,507 E 3,442 0,065 ongelijk 4,594 0,000 L 5,580 0,019 ongelijk 5,194 0,000 C 0,356 0,551 gelijk 4,180 0,000 TOPRA 0,534 0,466 gelijk 3,035 0,003 totaal Infiguur4isdegemiddeldetotaalscorevanTOPRAweergegeven.Hierbijisookonderscheidgemaakt tussenjongensenmeisjes(dejongensscorenhoger)endeverschillendeonderzochteklassen.eris 15

17 16 geensignificantverschiltezientussendeatheneumengymnasiumklassen.welzijnerbehoorlijke verschillentezientussendediverseklassenonderling.diverseoorzakenkunneneenbijdrageleveren aanditverschil,waaronderdeinrichtingvanhetnatuurkundeonderwijsenhetgedragvandedocent. Datlaatstewordtlaterinditonderzoekbekeken. Figuur4:degemiddeldetotaalscorevanTOPRA,vooralleleerlingen,allejongens,allemeisjesenvoor elkeklas(a1totenmetg2)apart.deletter(atotenmetg)geeftdedocentaan.ookishetsoort VWOklas(atheneumofgymnasium)vermeld. 5.2CorrelatiestussenklasgemiddeldenvanTOPRAenVIL Infiguur5zijnhetresultaatvanbeidedelenvanhetonderzoekweergegevenvoorklasC1enklasE2. Ditzijndeklassendietenopzichtevanhetgemiddelderespectievelijklaagenhoogscoordenop TOPRA(ziefiguur4).DeinteractierozengevenhetresultaatvandeVILweer.Bijdezetweeklassenis teziendatdeklasdiehetgedragvanhundocentvooralalsleidendzietookhoogscoortinde TOPRA.Deklasdiehetgedragvanhundocentvooralalsonzekerenontevredenzietscoortlaaginde TOPRA. 226,0 213,2 218,4 210,2 219,7 244,0 193,9 212,8 215,5 242,4 222,8 217,8 216,8 224,5 213,5 229, Alleklassenjongens Alleklassenmeisjes Alleklassentotaal A1(ath) A2(ath) B1(ath) C1(ath) D1(ath) E1(ath) E2(ath) F1(ath) F2(ath) F3(gym) F4(gym) G1(ath) G2(gym) TOPRAtotaalscore

18 50 45 TOPRA S N I A E L C GemiddeldeKlasC1 GemiddeldeAlleKlassen GemiddeldeKlasE2 Figuur5:klasgemiddelderesultatenvanTOPRAenVIL,vandeklassenC1(rood:linkerstaafen ondersteinteractieroos)ene2(groen:rechterstaafenbovensteinteractieroos). Inhetbubbeldiagramvanfiguur6ishetgemiddeldeVILresultaatperklasomgezetineencoördinaat inhetmachtsnabijheidsdiagram.hetpuntvanslechtstweevandedertienklassenligtbuitenhet BS/SBkwadrant,alleoverigeklassenbeoordelenhetgedragvanhundocentalsvoornamelijkleidend ofbehulpzaam/vriendelijk.ditvoldoetenigszinsaanhetleerlingbeeldvandeidealedocent.de groottevandebubbelsinhetdiagramkomtovereenmetdetopratotaalscore.dehoogstetopra totaalscorebevindtzichrechtsboveninhet(m,n)diagram,delaagstelinksonder.erlijkteen correlatietezijntussendepositieinhet(m,n)diagramendetopratotaalscore.ditwordt bevestigdintabel6,dieuitgaandevandeklasgemiddeldewaardendecorrelatietussentopra totaalenrespectievelijkm,n,xenygeeft.tezieniseenzeerhogepositievecorrelatiemetx(= 0,84):hoeidealerdedocent,destebeterisdegemiddeldehoudingvandeklastenopzichtevan natuurkundeennatuurkundigen.ditisooktezieninfiguur7.depwaardeiszeerlaag,hetresultaat isdusstatistischsignificant:hetgevondenresultaatberustwaarschijnlijknietoptoeval.erisgeen relatietussendewaardevanyentopratotaal. 17

19 Figuur6:bubbeldiagrammetdegemiddeldescoresvanVILenTOPRAperklas.Elkebubbeliseen klas.depositievandebubbelgeefthetgemiddelderesultaatvanvilweeralseenpuntinhet(m,n) diagram.deoppervlaktevandebubbelgeeftaanhoegroothetverschilvandetopratotaalscore vandeklasmetdegemiddeldetopratotaalscoreis.bijeenzwartebubbelscoortdeklashoger,bij eenwittebubbellagerdanhetgemiddelde.degelepuntgeefthetgemiddeldevilresultaatvanalle onderzochteklassen. Tabel6:correlatietussendeVILassen(M,N,XenY)endeTOPRAtotaalscore,uitgaandevande klasgemiddeldescores.samplegrootte:13klassen. Pearsoncorrelatie mettopratotaal Significantie (pwaarde) M 0,69 0,009 N 0,58 0,036 X 0,84 0,000 Y 0,18 0,551 18

20 Figuur7:deklasgemiddeldeTOPRAtotaalscoreuitgezettegendeklasgemiddeldeXwaarde. 5.3CorrelatiestussenindividueleresultatenvanTOPRAenVIL Inparagraaf5.2issteedsgekekennaardeklasgemiddelderesultaten,indezeparagraafwordende individueleresultatenvandevragenlijstenalsmeetpuntengebruikt.tabel7geeftde correlatiewaardentussendediversietopraschalenendeviergedefinieerdeassenvandevil,ende bijbehorendesignificantie(uitgedruktindepwaarde).decorrelatiesmetdewaardeopdeyasvan VILzijnzeerkleinennietsignificant. Tabel7:correlatiestussendediverseschalenvanTOPRAendeVILwaardesM,N,XenY. Samplegrootte:283leerlingen. VILM VILN VILX VILY TOPRAS 0,202 0,001 0,171 0,004 0,256 0,000 0,047 0,431 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAN 0,272 0,000 0,236 0,000 0,349 0,000 0,060 0,311 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAI 0,116 0,052 0,076 0,203 0,133 0,025 0,042 0,483 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAA 0,161 0,007 0,203 0,001 0,245 0,000 0,006 0,914 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAE 0,204 0,001 0,095 0,110 0,210 0,000 0,099 0,096 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAL 0,044 0,461 0,058 0,332 0,069 0,251 0,003 0,956 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAC 0,017 0,777 0,128 0,032 0,092 0,124 0,071 0,233 Pearsoncorrelatie pwaarde TOPRAtotaal 0,188 0,002 0,177 0,003 0,249 0,000 0,032 0,588 Pearsoncorrelatie pwaarde 19

21 OverhetalgemeenisdecorrelatievandediversieTOPRAschalenhetgrootstmetdeXwaardedie verkregenisuithetvilresultaat.decorrelatiestussenxendetopraschaleni(houdingten opzichtevannatuurkundigonderzoek),l(interesseinnatuurkundeindevrijetijd)enc(interessein eennatuurkundigecarrière)zijnlaagennietsignificant.hetgedragvandedocentheeftdusvrijwel geeninvloedopdehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundigonderzoek,enopde interessevanleerlingeninnatuurkundeindevrijetijdofvooreencarriere.hoeweldehoudingvan leerlingentenopzichtevannatuurkundegedeeltelijkaflijkttehangenvanhetgedragvandedocent, isdatnietzovoordeinteresseinnatuurkunde.ditisintegenstellingmetwatvaakgedachtwordt (zieparagraaf2.1). DegrootstecorrelatieisertussenXendeTOPRAschaalN(de normaalheid vannatuurkundigen). Ditisgeenverrassing:denatuurkundedocentiséénvandeweinigevoorbeeldenvannatuurkundigen diedeleerlingenhebben.wanneerdedocentzichvolgensdeleerlingenandersgedraagtdanhun ideaalbeeldvandedocent,zaldeindrukdiedeleerlingenwatbetreftnatuurkundigenhebben slechterzijn. DePearsoncorrelatietussenXenTOPRAtotaalis0,249.Ditgeeftaandatereenpositieverelatieis tussendematewaarindedocent,volgensdeleerlingen,ideaalgedragvertoontendehoudingvan diezelfdeleerlingentenopzichtevannatuurkunde.dezerelatieis,geziendezeerlagepwaarde(p< 0,001),significant.Derelatieisnietzeersterk:slechtseengedeeltevandeTOPRAscorekan verklaardwordendoorhetgedragvandedocentzoalsdeleerlingdatziet.ookanderefactoren (zoalsdeinrichtingvanhetonderwijs,deouders,dereligie,deleefomgeving,demediaenzovoorts) beïnvloedendehoudingvan3vwo erstenopzichtevannatuurkundeennatuurkundigen.wellijkt hetresultaatovereentekomenmeteerdereonderzoekeninhetbuitenlandophetgebiedvan science (zieparagraaf3.3). Dehierverkregencorrelatiewaardenzijneenstuklagerdandieinparagraaf5.2,waargebruikwerd gemaaktvandeklasgemiddeldewaarden.doordemiddelingoverdeklaszijnpersoonlijke buitenschoolsefactorendiedehoudingtenopzichtevannatuurkundebeïnvloeden(bijvoorbeeldhet beroependeinteressesvandeouders,religieenleefomgeving)afgevlakt,waardoorhetgedragvan dedocenteenbelangrijkerefactorwordt. 5.4Verschiltussenjongensenmeisjes Hetsplitsenvandegroepleerlingendieaanhetonderzoekhebbendeelgenomeninjongensen meisjes,geeftdecorrelatiewaardenintabel8.bijbeidegroepenisdecorrelatiehetgrootsttussen TOPRAtotaalendeXwaardeuitdeVIL.Kijkendnaardemachtsasendenabijheidsasiserechter eenverschiltussenjongensenmeisjes.bijdejongensiservooralpositievecorrelatiemetdewaarde opdemachtsasm,bijdemeisjesjuistopdenabijheidsasn.omdehoudingvanleerlingenten opzichtevannatuurkundeteverbeteren,zaldedocentvoordemeisjeszichbehulpzameren vriendelijkermoetengaangedragen.voorjongenszaldedocentechtermeerleidendgedragmoeten vertonen.ditverschilisechterklein,endekansdatditresultaatonjuistisisbehoorlijkgroot.dit volgtuitdettoets,zietabel9. 20

22 Tabel8:correlatiestussendeTOPRAtotaalscoreendeVILwaardesM,N,XenY,voormeisjes(167 leerlingen)enjongens(116leerlingen). VILM VILN VILX VILY TOPRAtotaal meisjes TOPRAtotaal jongens 0,180 0,020 0,233 0,012 0,239 0,002 0,119 0,203 0,285 0,000 0,241 0,009 0,013 0,868 0,108 0,247 Pearsoncorrelatie pwaarde Pearsoncorrelatie pwaarde Tabel9:TtoetsvoordevierassenvandeVIL,metalsgroepsvariabelehetgeslachtvandeleerlingen. Samplegrootte:167meisjesen116jongens.AandehandvanLevenestestisbepaaldofdeTtoets voorgelijkeofongelijkevarantiesgebruiktmoestworden. VILas Levenestest F Levenestest significantie Gelijkheidvanvarianties Ttoets t Ttoetssignificantie (pwaarde) VILM 1,634 0,202 ongelijk 1,523 0,129 VILN 6,967 0,009 ongelijk 0,730 0,466 VILX 3,812 0,052 ongelijk 1,477 0,141 VILY 4,927 0,027 ongelijk 0,432 0,666 21

23 Uitditonderzoekkanhetvolgendegeconcludeerdworden: DeNederlandseversievandevoorditonderzoekontwikkelde TestOfPhysicsRelated Attitudes (TOPRA)isbetrouwbaar,endezevenverschillendeschalenvanTOPRAmogenook alsapartedimensiegebruiktworden.(paragraaf4.3) DegemiddeldescoreopdediverseTOPRAschalenligtongeveer5puntenlagerdandievan oudetosraonderzoeken.ditzoukunnenbetekenendatdehoudingvanleerlingenten opzichtevannatuurkundeslechterisdandietenopzichtevan science inhetalgemeen.er zijnechterookandereoorzakendenkbaar.(paragraaf5.1) Hoeleukmendenatuurkundelessenvindt,deinteressevoornatuurkundeindevrijetijden deinteressevooreennatuurkundigecarrièreisduidelijkensignificanthogervoorjongens danvoormeisjes.meisjesvindennatuurkundigenwel normaler danjongens.watbetreft socialeopvattingenovernatuurkunde,dehoudingtenopzichtevannatuurkundigonderzoek enhetaannemenvaneenhoudingdiebijnatuurkundepastscorenjongensenmeisjes vrijwelgelijk.overhetalgemeenisdehoudingvanjongenstenopzichtevannatuurkunde beterdandievanmeisjes.(paragraaf5.1) DeresultatenvandegebruikteVragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag(VIL)zijn betrouwbaar.(paragraaf4.5) Eriseenpositieverelatietussendematewaarindedocent,volgensdeleerlingen,ideaal gedrag(behulpzaam,vriendelijk,begripvolenleidend)vertoontendehoudingvandiezelfde leerlingentenopzichtevannatuurkundeennatuurkundigen.eenhogescoreopde samen boven en bovensamen schalenvanvilzorgtvooreenbeterehoudingtenopzichtevan natuurkundeennatuurkundigen.ditisinovereenstemmingmetdeverwachting. (paragrafen5.2en5.3) Hetgedragvandedocentheeftgeensignificanteinvloedopdehoudingvanleerlingenten opzichtevannatuurkundigonderzoek,opdeinteressevanleerlingeninnatuurkundeinde vrijetijdenopdeinteressevanleerlingenvooreencarrièreindenatuurkunde.degrootste correlatieistevindentussende ideaalheid vandedocentendetopraschaaln:de normaalheid vannatuurkundigen.(paragraaf5.3) Omdehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundeteverbeteren,zaldedocent voordemeisjeszichbehulpzamerenvriendelijkermoetengaangedragen.voordejongens zaldedocentmeerleidendgedragmoetenvertonen.ditverschiltussenjongensenmeisjes isechterklein,endekansdatditresultaatonjuistisisaanwezig.(paragraaf5.4) 22

24 7.1Betekenisvanditonderzoekvoordepraktijk Eengoedemotivatiebijleerlingenisbelangrijkomgoedtepresterenopschool,eengoedeinteresse vanleerlingeninnatuurkundezorgtervoordaterlaterookmeerleerlingenverdergaanindit vakgebied.ditisgewenst,endaaromishetbelangrijkdatleerlingeneengoedehoudingtenopzichte vannatuurkundeontwikkelen.ditonderzoeklaatziendatdocentendaaraanbijkunnendragendoor huninterpersoonlijkgedragindeklasaantepassen.doormeerleidend,behulpzaamenvriendelijk gedragtevertonenenminderontevredenenonzekertezijnkandedocentdehoudingvanzijnof haarleerlingenpositiefbeïnvloeden. Erzijnnietalleenverschillenindehoudingtenopzichtevannatuurkundetussenjongensenmeisjes, ookdemanierwaaropdiehoudingbeïnvloedkanwordenverschilt.voorjongensismeerleidend gedraggewenst,voormeisjesmeerbehulpzaamgedrag.hetisgoedomhieralsdocentrekeningmee tehouden.uitditprojectblijktdanookdathetgoediswanneerlerarenbewustomgaanmethetfeit datnietalleenvakdidactischebekwaamhedenmaarookrelationelezaken,zoalshetinterpersoonlijk gedrag,vanbelangzijnvoordekwaliteitvanhetonderwijs. 7.2Evaluatievandeaanpak Eenmoeilijkheidinditprojectwashetvindenvangeïnteresseerdeenbereidwilligedocentendieeen halvelesaanditonderzoekkondenenwildenbesteden.naastdruktemetbetrekkingtotte behandelenlesstofaanheteindvanhetschooljaarbleekhetnodighebbenvaneencomputerruimte eenveelvoorkomendprobleem.tochwasdekeuzevoorhetonlineonderzoekssysteemcorfeen waardevolle:hierdoorkonhetonderzoekopgrotereschaalenefficiënterwordenuitgevoerd. DeontwikkelingvanTOPRAalsmeetinstrumentisgoedgelukt.Detestblijktbetrouwbaarendoet nietondervoorzijngrotebroertosra.toprakandusookvoorandereonderzoekeneennuttig instrumentzijn.inditonderzoekbleektopraeengoedeenprettigemanieromkwantitatiefietste zeggenoverdehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkunde. Eenopvallendekeuzeinditprojectwashetroterenvanhet(M,N)assenstelselvanVILnaarhet(Y,X) assenstelsel,omeenmaatvoorde ideaalheid vandedocent(x)teverkrijgen.dewaardevanylijkt daarbijergonbelangrijktezijn.ditvindtaansluitingbijhoeeendocentvaakzaldenken: Benikeen goededocentofniet? HetiseenvereenvoudigingvanhetVILresultaat.InditonderzoekwasdeX waardeeennuttigeaanvulling:decorrelatiesmettoprablekenbijxhogerensignificanterdanbij MenN.EchtervoordocentenishetwelmoeilijkeromuitdeXwaardetehalenwatzenuprecies kunnenverbeterenaanhungedrag(meerleidendofjuistvriendelijkerworden)ommeerrichtingde idealedocenttegaan. 23

25 7.3Aanbevelingenvoorverderonderzoek InditonderzoeklijkendescoresvandeVragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag(VIL,hoede leerlingenhetgedragvandedocentzien)heelergveelopelkaar(ziebijvoorbeeldfiguur6).de meesteklassenbeoordelenhetgedragvanhundocentmeteenhogepositievexwaarde,erzijnerg weinigklassenwaarhetgedragvandedocenteenlageofnegatievexwaardeheeftgekregen.de spreidinginvilscoresisbehoorlijkklein,wanneerdezegroterzouzijnzoueenverbandtussende VILscoresenTOPRAscoresbetertebepalenzijn.Daaromzouhetgoedzijnditonderzoekuitte breidenmetveelmeerverschillendedocenten,zodaterookvoldoendedocentenbijzijndievolgens hunleerlingenandergedragvertonendanhetidealegedrag. Inderesultatenlijktheteropdathetverbandtussendehoudingvanleerlingenenhetgedragvan hundocentverschiltvoorjongensenmeisjes.ditresultaatisechternogonbetrouwbaar.verder onderzoekhiernaarisaantebevelen. Dehoudingvanleerlingentenopzichtevannatuurkundewordtvooreenbehoorlijkdeelbeïnvloedt doorhetgedragvanhundocent,maarookanderefactorenspelenzekereenrol.ineenvolgend onderzoekzoudenmeerderefactorenmeegenomenkunnenworden.hierbijkangedachtworden aanzakenalsgeloofsovertuiging,beroepvandeouders,afkomstenzovoorts.ookisheteengoed ideeominverderonderzoektevragennaarhetlaatsterapportcijfervandeleerlingen,zodatook verbandenhiermeemeegomenkunnenworden. 24

26 D.B.Baarda&M.P.M.deGoede(2006):Handleidingvoorhetopzettenenuitvoerenvankwantitatief onderzoek,4 e geheelherzienedruk,woltersnoordhoff,groningen. J.Block(1963):Theequivalenceofmeasuresandthecorrectionforattenuation.In:Psychological Bulletin,nr.60,pag P.denBrok(2001):Teachingandstudentoutcomes:astudyonteachers thoughtsandactionsfrom aninterpersonalandalearningactivitiesperspective,proefschrift,w.c.c.,utrecht. P.denBrok,M.Brekelmans,J.Levy&T.Wubbels(2002):Diagnosingandimprovingthequalityof teachers interpersonalbehavior.in:internationaljournalofeducationalmanagement,vol.16,nr.4, pag H.Créton&T.Wubbels(1984):Vragenlijstvoorinterpersoonlijkleraarsgedrag,UniversiteitUtrecht, Utrecht. D.L.Fisher,D.Henderson&B.J.Fraser(1995):Interpersonalbehaviorinseniorhighschoolbiology classes.in:researchinscienceeducation,vol.25,nr.2,pag B.J.Fraser(1981):Testofsciencerelatedattitudes,handbook,AustralianCouncilforEducational Research,Victoria. B.J.Fraser(1998):Classroomenvironmentinstruments:development,validityandapplications.In: LearningEnvironmentsResearch,1,pag.733. B.J.Fraser(1998):Sciencelearningenvironments:assessment,effectsanddeterminants.InB.J.Fraser &K.G.Tobin:Internationalhandbookofscienceeducation,pag ,KluwerAcademic, Dordrecht. H.B.Kim,D.L.Fisher&B.J.Fraser(2000):Classroomenvironmentandteacherinterpersonalbehavior insecondaryscienceclassesinkorea.in:evaluationandresearchineducation,vol.14,nr.1. J.Levy,H.Créton&T.Wubbels(1993):Perceptionsofinterpersonalteacherbehavior.InT.Wubbels &J.Levy(samenstellers):Doyouknowwhatyoulooklike?,pag.2945.Falmer,Londen. J.P.Lowe(2004):ValidationoftheTOSRA.Hoofdstuk4uit:Theeffectofcooperativegroupworkand assessmentontheattitudesofstudentstowardsscienceinnewzealand,proefschrift,curtin UniversityofTechnology,Perth. B.Nijdam(2003):Syllabusstatistiekbachelor1,FaculteitSocialeWetenschappenUniversiteit Utrecht,Utrecht. 25

27 L.vanOord&P.DenBrok(2004):Theinternationalteacher:students andteachers perceptionsof preferredteacherstudentinterpersonalbehaviorintwounitedworldcolleges.in:journalof ResearchinInternationalEducation,vol.3,nr.2,pag J.Osborne,S.Simon&S.Collins(2003):Attitudestowardsscience:areviewoftheliteratureandits implications.in:internationaljournalofscienceeducation,vol.25,nr.9,pag T.Rickards&D.L.Fisher(1998):Teacherstudentinteractionsinscienceclasses:differencesbetween theperceptionsofteachersandtheirstudents.proceedingswesternaustralianinstitutefor EducationalResearchForum1998. R.A.Schibeci(1984):Attitudestoscience:anupdate.In:StudiesinScienceEducation,11,pag H.C.She&D.L.Fisher(1999):Thedevelopmentofaquestionnairetodescribescienceteacher communicationbehaviorintaiwanandaustralia.in:scienceeducation,vol.84,nr.6. H.C.She&D.L.Fisher(2002):Teachercommunicationbehavioranditsassociationwithstudents cognitiveandattitudinaloutcomesinscienceintaiwan.in:journalofresearchinscienceteaching, vol.39,nr.1,pag M.Weinburgh(1995):Genderdifferencesinstudentattitudestowardscience:ametaanalysisofthe literaturefrom1970to1991.in:journalofresearchinscienceteaching,vol.32,nr.4,pag Th.Wubbels,M.Brekelmans&H.Hooymayers(1991):Internationalteacherbehaviorinthe classroom.in:b.j.fraser&h.j.walberg(samenstellers):educationalenvironments:evaluation, antecedentsandconsequences,pag ,pergamonpress,oxford. Th.Wubbels&J.Levy(1991):AcomparisonofinterpersonalbehaviorofDutchandAmerican teachers.in:internationaljournalofinterculturalrelations,vol.15,pag.118. Th.Wubbels(1993):Teacherstudentrelationshipsinscienceandmathematicsclasses.In:What researchsaystothescienceandmathematicsteacher,nr.11,curtinuniversityoftechnology,perth. Th.Wubbels&M.Brekelmans(2008):VragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag(VIL),verkorte versie,universiteitutrecht,utrecht. Auteuronbekend:OverdeVragenlijstInterpersoonlijkLeraarsgedrag.Opdeinternetpaginavande UniversiteitvanAmsterdam,InstituutvoordeLerarenopleiding: 26

28 Hieronderisdevolledigevragenlijstdiedeleerlingenhebbengekregenweergegeven,inclusiefde invulinstructie.heteerstegedeelteistopra,hettweedegedeelteisvil.decodevooreenstelling geeftaanbijwelkeschaalvantopraofvildestellinghoort,ditwasvoordeleerlingenniet zichtbaar.alleleerlingenhebbendevragenlijstviahetonlinesysteemcorfingevuld. BijallestellingenisergebruikgemaaktvaneenvijfpuntsLikertschaal,dezewasbijdebeide instrumentenverschillend: TOPRA:Helemaaloneens/Oneens/Ikweethetniet/Eens/Helemaaleens. VIL:Nooit/.../.../.../Altijd. Deleerlingendiendeneenkeuzetussendevijfmogelijkhedentemaken,erwasgeenmogelijkheid voor geenmening, n.v.t. ofeendergelijkantwoord.wanneernietallestellingenbeantwoord waren,kregendeleerlingeneenfoutmeldingenkondenzenietverdernaardevolgendepagina. Beste leerling, Fijn dat je meewerkt aan dit onderzoek! Deze enquete bestaat uit twee delen: het eerste deel gaat over jou, het tweede deel over je docent. We willen je vragen om de stellingen eerlijk te beantwoorden. Om de gegevens van dit onderzoek goed te kunnen gebruiken, vragen we je eerst om de naam van je school, je klas en je geslacht in te vullen. School: Klas: Ik ben een: jongen/meisje Het invullen van deze vragenlijst is verder anoniem, je docent zal niet weten wat jij ingevuld hebt. Ook heeft het resultaat van dit onderzoek geen invloed op je rapportcijfers. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het enige wat we willen weten is je mening! Het eerste deel van dit onderzoek gaat over jou, en over hoe jij natuurkunde en natuurkundigen ziet. Je krijgt 70 stellingen. Bij elke stelling kun je aangeven in welke mate je het met die stelling eens bent, dit doe je door het bolletje bij jouw mening aan te klikken. Sommige stellingen zullen heel erg veel op elkaar lijken, hier hoef je je niks van aan te trekken. We willen toch gewoon bij elke stelling apart je mening weten. Denk niet te lang na met het beantwoorden van de vragen: je eerste ingeving is meestal de eerlijkste. Alleen wanneer je alle stellingen op een pagina beantwoord hebt kun je op 'Verder' klikken. Je gaat dan naar de volgende bladzijde van het onderzoek. In ieder geval alvast bedankt voor het invullen! 1. (S+) Geld dat uitgegeven wordt aan natuurkunde is een goede besteding. 2. (N-) Natuurkundigen houden er meestal van om naar hun laboratoria te gaan als ze een dagje vrij hebben. 27

29 3. (I+) Waarom iets gebeurt vind ik liever uit door een experiment te doen dan door het verteld te krijgen. 4. (A+) Ik vind het leuk om over dingen te lezen die anders zijn dan ik altijd dacht. 5. (E+) Natuurkundelessen zijn leuk. 6. (L+) Ik zou graag bij een club willen zijn die zich met natuurkunde bezig houdt. 7. (C-) Ik zou niet graag natuurkundige willen worden als ik van school af ben. 8. (S-) Natuurkunde is de ergste vijand van de mens. 9. (N+) Natuurkundigen zijn ongeveer net zo fit en gezond als andere mensen. 10. (I-) Het doen van experimenten is niet zo goed als informatie krijgen van leraren. 11. (A-) Ik vind het vervelend om experimenten te herhalen om de resultaten te controleren. 12. (E-) Ik houd niet van natuurkundelessen. 13. (L-) Ik raak verveeld als ik thuis programma s over natuurkunde op TV kijk. 14. (C+) Wanneer ik van school af ben, zou ik graag willen werken met mensen die ontdekkingen in de natuurkunde doen. 15. (S+) Overheidsgeld dat in de afgelopen paar jaar aan natuurkunde is besteed is goed gebruikt. 16. (N-) Natuurkundigen hebben niet genoeg tijd om aan hun familie te besteden. 17. (I+) Ik doe liever zelf experimenten dan dat ik er over lees. 18. (A+) Ik ben nieuwsgierig over de wereld waarin we leven. 19. (E+) Per week zouden er op school meer natuurkundelessen gegeven moeten worden. 20. (L+) Ik zou het leuk vinden om een boek over natuurkunde of materialen voor experimenten cadeau te krijgen. 21. (C-) Als ik van school af ben zou ik niet graag gaan werken in een natuurwetenschappelijk laboratorium. 22. (S-) Natuurkundige ontdekkingen maken meer kapot dan dat ze goed doen. 23. (N+) Natuurkundigen houden net zo veel van sport als andere mensen. 24. (I-) Ik geloof liever andere mensen dan dat ik zelf een experiment doe om het te ontdekken. 25. (A-) Nieuwe dingen ontdekken is niet belangrijk. 26. (E-) Ik vind de natuurkundelessen saai. 27. (L-) Ik houd er niet van om tijdens vakanties boeken over natuurwetenschappen te lezen. 28. (C+) Werken in een natuurkundig laboratorium zou een interessante manier zijn om de kost te verdienen. 29. (S+) De overheid zou meer geld aan natuurkundig onderzoek moeten besteden. 30. (N-) Natuurkundigen zijn minder vriendelijk dan andere mensen. 31. (I+) Ik doe liever mijn eigen experimenten dan dat alles me door een leraar verteld wordt. 32. (A+) Ik zou het leuk vinden om thuis natuurkundige experimenten te doen. 33. (E+) Natuurkunde is één van de interessantste vakken op school. 34. (L+) Ik zou het leuk vinden om thuis natuurkundige experimenten te doen. 35. (C-) Een carrière in natuurkunde zou stom en saai zijn. 36. (S-) Er zijn teveel laboratoria gebouwd ten koste van de rest van het onderwijs. 37. (N+) Natuurkundigen kunnen een familieleven hebben. 38. (I-) Als ik iets wil weten hoe het zit vraag ik dat liever aan een expert dan dat ik zelf experimenten doe. 39. (A-) Luisteren naar nieuwe ideeën vind ik saai. 40. (E-) Natuurkundelessen zijn tijdverspilling. 41. (L-) Het zou saai zijn om na school met vrienden over natuurkunde te praten. 42. (C+) Als ik van school af ben zou ik het leuk vinden om natuurkundeleraar te worden. 43. (S+) Natuurkunde helpt het leven beter te maken. 44. (N-) Natuurkundigen houden zich niet bezig met hun werkomstandigheden. 45. (I+) Ik zou een probleem liever oplossen door een experiment dan door het antwoord verteld te krijgen. 46. (A+) Wanneer ik experimenten doe gebruik ik graag nieuwe methoden die ik nog nooit eerder gebruikt heb. 47. (E+) Ik vind het echt leuk om naar de natuurkundelessen te gaan. 48. (L+) Ik zou het leuk vinden om een vakantiebaan in een natuurkundig laboratorium te hebben. 28

30 49. (C-) Een baan als natuurkundige zou me vervelen. 50. (S-) Dit land geeft teveel geld uit aan natuurkunde. 51. (N+) Natuurkundigen hebben net zoveel interesse in muziek en kunst als andere mensen. 52. (I-) Het is beter om de leraar om het antwoord te vragen dan het te ontdekken door experimenten te doen. 53. (A-) Ik ben niet bereid om mijn ideeën aan te passen wanneer bewijzen laten zien dat mijn ideeën niet goed zijn. 54. (E-) De stof die in natuurkundelessen behandeld wordt is niet interessant. 55. (L-) Luisteren naar gesprekken over natuurkundige onderwerpen op de radio zou me vervelen. 56. (C+) Een baan als natuurkundige zou interessant zijn. 57. (S+) Natuurkunde kan helpen om in de toekomst de wereld te verbeteren. 58. (N-) Er zijn weinig natuurkundigen gelukkig getrouwd. 59. (I+) Ik doe liever een experiment over een onderwerp dan dat ik er over lees in een natuurwetenschappelijk tijdschrift. 60. (A+) Wanneer ik natuurkundige experimenten doe, zal ik zowel verwachte als onverwachte resultaten in het verslag zetten. 61. (E+) Ik kijk uit naar de natuurkundelessen. 62. (L+) Een bezoek aan een natuurwetenschappelijk museum in het weekend zou me goed bevallen. 63. (C-) Ik zou niet graag natuurkundige willen worden omdat daar teveel opleiding voor nodig is. 64. (S-) Geld dat besteed wordt aan natuurkundige projecten is weggegooid geld. 65. (N+) Wanneer je een natuurkundige tegenkomt, zou hij of zij er net zo uitzien als iedere andere persoon die je ontmoet. 66. (I-) Het is beter om natuurkundige feiten verteld te krijgen dan om ze uit te vinden door het doen van experimenten. 67. (A-) Ik houd er niet van om naar andermans mening te luisteren. 68. (E-) Ik zou school leuker vinden wanneer er geen natuurkundelessen meer zouden zijn. 69. (L-) Ik lees niet graag krantenartikelen die over natuurkundige onderwerpen gaan. 70. (C+) Ik zou graag natuurkundige willen zijn wanneer ik van school ga. De stellingen in het tweede deel van dit onderzoek gaan over je natuurkundedocent. Bij elke stelling geef je door een bolletje aan te klikken aan of het nooit of altijd gebeurt, of iets wat er tussenin zit. Ook in dit deel zijn er geen goede of foute antwoorden, het gaat om je mening. Je antwoorden blijven anoniem. 1. (SB) Deze docent heeft gevoel voor humor. 2. (OS) Bij deze docent heb je vrijheid. 3. (BS) Deze docent heeft gezag. 4. (OT) Deze docent heeft moeite om de klas stil te krijgen. 5. (SB) Deze docent helpt je. 6. (BT) Deze docent laat meteen merken dat iets niet mag. 7. (BT) Bij deze docent moet het stil zijn in de les. 8. (SO) Deze docent luistert naar leerlingen. 9. (TO) Deze docent zegt dat leerlingen weinig presteren. 10. (BS) Deze docent bepaalt of leerlingen wat mogen zeggen. 11. (SO) Deze docent vertrouwt leerlingen. 12. (OS) Deze docent geeft leerlingen hun zin. 13. (TO) Deze docent is ontevreden. 14. (BT) Deze docent verbiedt ons dingen. 15. (BT) We moeten ons aan zijn/haar regels houden. 16. (SB) Deze docent is bereid iets opnieuw uit te leggen. 17. (TO) Deze docent moppert. 18. (OT) Deze docent maakt een onzekere indruk. 19. (BS) Deze docent houdt ons in de gaten. 20. (TB) Als deze docent boos is merk je dat. 21. (SB) Deze docent is aardig. 22. (OS) Bij deze docent doe je wat je zelf wilt. 23. (SB) Met deze docent kun je lachen. 29