SIGRA facts & figures 216 TEXEL DEN-HELDER NOORD-HOLLAND NOORD HOORN ALKMAAR ZAANSTREEK-WATERLAND AMSTERDAM AMSTERDAM, DIEMEN EN AMSTELVEEN Arbeidsmarktgegevens Regio Zaanstreek - Waterland 1
Inleiding In deze SIGRA Facts & Figures nemen we je op hoofdlijnen mee door de regionale arbeidsmarkt van de sector Zorg en Welzijn. De cijfers en grafieken kunnen gebruikt worden voor eigen beleidsstukken. Tegelijk met deze uitgave verschijnt online het bijhorende SIGRA arbeidsmarktrapport 216, waarin je meer leest over bijhorende ontwikkelingen. Naast deze editie over Zaanstreek-Waterland zijn er ook edities voor Noord-Holland Noord en Amsterdam, Diemen & Amstelveen beschikbaar. Kijk voor het rapport en de andere edities op www.sigra.nl/arbeidsmarktinformatie. Inhoud van deze facts & figures: Colofon SIGRA 216. Publicatie uit dit werk is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. SIGRA is een samenwerkingsverband van 9 organisaties (met samen 1. medewerkers) in zorg en welzijn in Groot-Amsterdam, Zaanstreek-Waterland en Noord-Holland Noord. 1. Kenmerken Zorg en Welzijn Zaanstreek-Waterland 4 2. Demografie en zorgvraag 5 3. Tot nu: werkgelegenheidsverlies in bijna alle branches 6 4. De vraag naar personeel neemt weer toe 7 5. Terwijl uitstroom door pensioen nu echt gaat spelen 8 6. En de instroom aan onderwijs ook terugloopt 8 7. Regionale kengetallen per branche 1 Bronnen Demografie: Planbureau voor de Leefomgeving (PEARL) / Regionale bevolkingsprognose Kiwi (Zaanstreek) Provincie Noord-Holland (gegevens Waterland) Werkgelegenheid en kengetallen: Landelijk onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) Onderwijs: DUO / hbo-raad Pensionering: Arbeid in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg & Kinderopvang 215, integrerend rapport / PFZW arbeidsmonitor Verzuimcijfers: Jaarverslagen zorg 3
1. Kenmerken Zorg en Welzijn Zaanstreek-Waterland 2. Zaanstreek-Waterland: demografie en zorgvraag Werkgelegenheid per branche in aantal werknemers (214) Z aa n 8% 6% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (59) nd 5% Overige zorg (1.47) Jeugdzorg (48) 15% 7% Kinderopvang (1.27) Huisartsenzorg en Gezondheidscentra (42) streek-waterla 2% 23% 8% 3% 2% 2% 3% 6% Ziekenhuizen (2.68) 7% Geestelijke Gezondheidszorg (97) Zaanstreek-Waterland Verpleging, Verzorging, Thuiszorg (8.35) 13% 32% 12% Naar verhouding minder hoog opgeleid personeel werkzaam in de regio > 2 jaar: 215 versus 225 2 65 jaar: 215 versus 225 65 jaar e.o: 215 versus 225 13% 33% 22,5% 2,8% 59,2% 57,3% 18,4% 21,8% 11,8% 37% 22,7% 21,3% 59,9% 56,9% 17,8% 21,8% De regio heeft zowel een landelijk als stedelijk profiel. Daardoor grote verschillen tussen de steden en het platteland in bevolkingssamenstelling- en ontwikkeling. Alle gemeenten in de regio krijgen te maken met verdergaande vergrijzing. 46% Minder jongeren en meer ouderen werkzaam in de sector dan landelijk (zie pag. 1) Kenmerken zorg- en welzijnspersoneel: Zaanstreek-Waterland versus (214) 4 Eenpersoonshuishoudens Bron: AZW / PBL Gehandicaptenzorg (2.14) Relatief meer werkgelegenheid in de Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT) Niet-westerse allochtonen Zaanstreek - Waterland Deeltijdfactor,71,72 e leeftijd 42 42 Aandeel 55+ 2% 21% Aandeel 35-3% 32% Aandeel vrouwen 87% 84% Aandeel allochtonen 14% 15% Meer dan 7 duizend inwoners reizen voor hun werk in de zorg naar Amsterdam Met name Waterland vergrijst. De ouders van jonge gezinnen uit Amsterdam die zich in de jaren 7 vestigden, worden nu 65+. Zaanstad groeide de afgelopen 15 jaar met c.a. 1 inwoners per jaar. De werkgelegenheid kon de groei niet bijbenen, de gemeente zet in op het creëren van meer banen. Regionale thema s Eenzame en kwetsbare ouderen In vergelijking met voelen meer inwoners zich eenzaam. 8% voelt zich ernstig eenzaam, 27% van de ouderen is kwetsbaar en 12% extra kwetsbaar. In Waterland is het aandeel kwetsbare ouderen lager vergeleken met de regio. Aantrekken hoger opgeleid personeel Zorgorganisaties in de regio ervaren dat zij moeilijker hoger opgeleid personeel kunnen werven. Dit zal alleen maar meer gaan spelen gezien ook in Amsterdam de strijd om personeel losbarst. Ervaring opdoen over de muren Organisaties willen samenwerken rond mogelijkheden voor studenten of werknemers om vaardigheden elders op te doen (bijvoorbeeld voor de studie vereiste ervaring met hoogcomplexe zorg). Pendel Nu de zorg vaker in de buurt wordt georganiseerd is de verwachting dat ook professionals vaker zullen gaan werken waar zij wonen (buiten Amsterdam). 5
3. tot nu: werkgelegenheidsverlies in bijna alle branches 4. De vraag naar personeel neemt weer toe Ontwikkeling werkgelegenheid, in aantal werknemers 9 8 7 6 5 Bron: AZW Werkgelegenheid tot en met 219: scenario s 17 165 16 155 Bron: AZW Hoog scenario Laag scenario Omdat prognoses met veel onzekerheid zijn omgeven, rekenen de onderzoekers met twee scenario s, die samen een bandbreedte geven waarbinnen de toekomst zich zal gaan afspelen. In het hoge scenario neemt de werkgelegenheid in de sector sinds dit jaar weer toe, in het lage scenario trekt deze wat later weer aan. Meer over de scenario s lees je tevens in het online rapport. 4 15 3 2 145 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 1 21 211 212 213 214 Welzijn & MD Jeugdzorg Ziekenhuizen GGZ VVT Gehandicaptenzorg Huisartsenzorg en GZC Overige zorg Kinderopvang Werkzaam per kwalificatie 214 + verwachte tekorten / overschotten 219 Groot overschot Overschot Licht overschot Licht tekort Tekort Groot tekort 45 525 3.13 2.21 731 Zorghulp Helpende Verzorgende Mbo-verpleegkundige Hbo-verpleegkundige V&V-functies Niveau 1 2 3 4 6 Veel banen zijn wegbezuinigd. De vraag (met name niveau 2) lijkt er wel te zijn, maar middelen zijn nog beperkt. Met het huidige inkoopbeleid wordt overschot verwacht, al is discussie gaande over de rol van niveau 2 in preventie. PW-3 & MMZ-3 392 Behoefte mix V&V en sociale vaardigheden: nieuwe opleiding Verzorgende-IG / MMZ. 1.188 MMZ-4 PW-4 Kinderopvang: na lange periode van krimp neemt vraag weer toe, terwijl instroom onderwijs afgenomen is. Pedagogiek CMV & MWD SPH 1.493 Sociaalagogische functies Nu al tekort: wijkverpleegkundigen, SEH- en IC-verpleegkundigen. Daarnaast vraag naar praktijk-ondersteuners / praktijkverpleegkundigen GGZ, ziekenhuizen en V&V: stijgende vraag hoger opgeleid personeel. Tot 217 / 218 numerus fixus. 42% Verpleging & verzorging 18% Sociaal-agogisch 4% Overige 6 7
5. Uitstroom door pensioen gaat nu echt spelen Indicatie pensioneringen Zorg & Welzijn Zaanstreek-Waterland Organisaties op slot Organisaties vergrijzen, dit effect werd versterkt doordat een deel van het banenverlies opgevangen werd door het niet verlengen van tijdelijke contracten (vaak jonger personeel). 4 35 3 Betreft schatting o.b.v. regionale doorvertaling AZW, getoetst aan gegevens van PFZW Laag Verdere stijging gemiddelde pensioenleeftijd naar 65,5 jaar Hoog e pensioenleeftijd blijft 63,5 jaar 25 2 15 1 5 28 21 212 214 216 218 22 6. Instroom onderwijs loopt terug Instroom per opleiding in aantallen De gemiddelde pensioenleeftijd in de sector nam sterk toe. Van nog geen 61 jaar in 27 naar 63,5 jaar in 214. De combinatie van deze stijging en grotere cohorten ouderen zorgde voor een schommeling van het aantal pensioengangers tot en met vorig jaar. Vanaf nu gaat het aantal echter fors oplopen. Hoe sterk, is afhankelijk van een verdere stijging van de pensioenleeftijd. 21 211 212 213 214 215 Verpleegkunde hbo (6) 48 444 439 612 424 428 Bachelor SJD (6) 239 293 272 291 312 218 SPH (6) 474 416 446 521 453 297 CMV (6) 114 19 96 81 66 7 MWD (6) 524 499 352 498 444 363 Verpleegkundige mbo (4) 46 55 88 72 71 83 MMZ + Pedagogisch werk (4) 86 138 77 63 77 96 MMZ + Pedagogisch werk (3) 169 179 153 63 141 112 Verzorgende (3) 14 135 157 21 19 72 Helpende Zorg en Welzijn (2) 113 123 115 137 18 66 Zorghulp (1) 21 65 43 12 5 3 Praktijkondersteuner SOM 2jr 33 3 31 33 39 Praktijkondersteuner SOM 1jr 39 35 26 13 39 Praktijkondersteuner GGZ 18 18 Doktersassistent (4) 25 24 28 34 44 31 Apothekersassistent (4) 9 18 23 19 14 17 Bron: DUO en Inholland Academy. 21 en 211 gecorrigeerd op defusie ROC s. Leeg = gegevens onbekend. 21 211 212 213 214 215 Met uitzondering van 213 schommelt de instroom aan de hbo zorg- en welzijnsopleidingen. Het afgelopen studiejaar lag deze onder het niveau van de jaren ervoor. Lees in het online rapport onder meer over: tekort opleidingsplaatsen & terugloop BBL. 8 9 3 25 2 15 1 25 2 15 1 5 5 Verpleegkunde hbo (6) Bachelor SJD (6) SPH (6) CMV (6) MWD (6) Verpleegkundige mbo (4) MMZ + Pedagogisch werk (4) MMZ + Pedagogisch werk (3) Verzorgende (3) Helpende Zorg en Welzijn (2) Zorghulp (1) Praktijkondersteuner SOM 2jr Praktijkondersteuner SOM 1jr Praktijkondersteuner GGZ Doktersassistent (4) Apothekersassistent (4) De instroom aan de ROC s loopt terug. Een stijging in de instroom aan niveau 2 zorgde dat de totale instroom afgelopen studiejaar ineens weer wat steeg.
7. Regionale kengetallen per branche Waar Zaanstreek-Waterland hoger scoort dan is Zaanstreek-Waterland paars gemarkeerd. Deeltijdfactor 214 Zaanstreek-Waterland Ziekenhuizen,76,78 GGZ,82,82 Gehandicaptenzorg,72,72 VVT,67,65 Huisartsenzorg & gezondheidscentra,65,69 Overige Zorg,75,74 Welzijn & MD,71,74 Jeugdzorg,86,84 Kinderopvang,68,65 Zorg & Welzijn 214,71,72 Nettoverloop in % Zaanstreek-Waterland Ziekenhuizen 4,4 3,3 GGZ 2,2 4,1 Gehandicaptenzorg 1,9 3,3 VVT 3,5 4,4 Huisartsenzorg & gezondheidscentra 2,8 4,1 Overige Zorg 4,1 6,4 Welzijn & MD 9,8 7,4 Jeugdzorg 3,4 4,2 Kinderopvang 5,5 5,4 Zorg & Welzijn gemiddeld 21-212 3,9 4,3 Het nettoverloop betreft het aandeel werknemers dat uitstroomt uit de sector. e over 3 jaar (21-212). Aandeel jongeren en ouderen in organisatie Zaanstreek-Waterland jonger dan 35 ouder dan 55 jonger dan 35 ouder dan 55 Ziekenhuizen 25,5 21,6 3,1 2,3 GGZ 29,8 2,3 3,5 22,6 Gehandicaptenzorg 32,9 19,8 36,4 18,3 VVT 23,2 25,8 25,4 24,8 Huisartsenzorg & gezondheidscentra 23,2 17,4 28,6 18,3 Overige Zorg 32,1 15,6 33,2 17,2 Welzijn & MD 29,9 22,4 29,9 22,3 Jeugdzorg 31,7 14,2 34,6 17 Kinderopvang 53,3 9,1 54,2 8,7 Zorg & Welzijn 214 29,1 21,1 31,2 2,6 Verzuim Zaanstreek-Waterland verzuim in 214 verzuim in 212 verzuim in 214 verzuim in 212 Ziekenhuizen 4,2 % 4,3 % 4,2 % 4,3 % VVT 5,2 % 4,5 % 5,6 % 5,8 % Gehandicaptenzorg 5,7 % 5,7 % 5, % 5,4 % GGZ 6 % 5,3 % 4,8 % 4,9 % Jeugdzorg 5, % 4,6 % 5,3 % 5,3 % WMD 5,4 % 6,8 % 4,9 % 5,6 %. Bron: jaarverslagen zorg (212 t/m 214), analyse SIGRA. e ziekenhuizen, jeugdzorg en WMD is berekend obv gehele SIGRA regio. Landelijke cijfers: Arbeid in Zorg en Welzijn. 1 11
Opgave voor zorg- en welzijnswerkgevers: Zorgvraag neemt toe en wordt complexer Tijd voor training, scholing en verandering Ruimte voor eigen regie en informele zorg Medewerkers met pensioen Instroom onderwijs loopt terug Samenwerken CAFE NOL Daarom: Zoals: O m tafel voor oplossingen korte termijn Slimmer organiseren Anticiperen op lange termijn Samen de regionale opleidingsplannen bijstellen Uitwisselen stages, personeel en delen vacatures Strategische Personeelsplanning (SPP), werving & imago, vitaliteitsbeleid Lees meer in het online rapport!