PRAKTIJKVERHAAL OVER ACTIEONDERZOEK VOOR LERAREN Gilbert Deketelaere Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem Actieonderzoek: wat? Groot onderhoud van zelfevaluatie op microniveau Cyclisch proces Reflectie Onderzoek Actieplan Actie Enz 27 november 2015 1
Actieonderzoek op SIGO Onderdeel van het begeleidingstraject voor nieuwe leerkrachten Tijdens 3 e jaar op SIGO: introductie AO Tijdens 3 e of 4 e jaar op SIGO: uitvoering AO Verplicht Vorm van interne nascholing voor alle leerkrachten Via nascholingsbehoefte Vrijwillig Actieonderzoek op SIGO 5 vormingssessies Sessie 1: wat is kwaliteitszorg? / wat is kwaliteitszorg op SIGO? Sessie 2 en 3: wat is actieonderzoek? / onderzoeksvraag? / (voorlopige) aanpak? / instrumenten Sessie 4 en 5: ervaringsuitwisseling 27 november 2015 2
Actieonderzoek: wat? Eigen praktijk voorop De leerkracht is verantwoordelijk voor de uitvoering van het actieonderzoek. Kwaliteitsontwikkeling is het doel (Zichzelf) evalueren = leren = ontwikkelen/professionaliseren Verandering ligt bij jezelf Reflectie Onderzoeksvraag: eigen praktijk centraal Hoe kan ik leerlingen motiveren voor Nederlands in projectwerk (B-stroom)? Hoe kan ik ervoor zorgen dat alle leerlingen reflecteren over hun studieaanpak? Op welke manier kan ik leerlingen meer betrekken bij de actualiteit (voor het vak SW) en dit meer afstemmen op hun leefwereld? Hoe kan ik komen tot een kwaliteitsvolle manier van evalueren van vakgebonden attitudes? Het vak socio-economische initiatie scoort erg laag in 2L. Hoe komt dat en hoe kan ik hierop inspelen? Hoe kan ik best omgaan met de heterogeniteit in mijn klas? Hoe kan ik de leerlingen van 5STW motiveren zodat ze zich spontaan in het Frans uitdrukken? 27 november 2015 3
Onderzoek De onderzoeksvraag bestuderen van 3 kanten (triangulatie) Jezelf Twee andere actoren Collega s, leerlingen, ouders, connecties, Betrekken van anderen, bv. via observatie, dialoog of bevraging Betrekken van anderen Venster van Johari BEKEND voor mij ONBEKEND voor mij BEKEND voor anderen ONBEKEND voor anderen Joe Luft en Harry Ingham 27 november 2015 4
Evaluatie-instrumenten: data & dialoog Observatie Door critical friend, collega, Gestructureerd of ongestructureerd Via klank- en/of beeldopname Intraview Dagboek, memo s Interview Interview Onmiddellijke feedbackmethodes Bevraging Analyse van documenten Een eerder zelfevaluatieverslag Studie van verslagen van vergaderingen Studie van eigen documenten Begeleiding / ondersteuning Eigen kritische vriend Procesbegeleider 27 november 2015 5
Actieplan en actie Onderzoeksresultaten bundelen, synthetiseren, interpreteren Looking for a needle in a haystack and finding the farmer s daughter (Christa Bauer) Leerpunten omzetten in concrete verbeteracties Behouden en versterken van wat al goed loopt Aanpassen van wat beter kan Actieplan en actie Communiceren van de ervaringen / Borging Vrije keuze Voor de school: A4 tje Hoe heb je het actieonderzoek aangepakt? Heb je iets gehad aan het actieonderzoek? Delen van expertise met andere leerkrachten Vakgroepen 27 november 2015 6
Ervaringen: nieuwe inzichten Hoe meer het schooljaar vorderde en meer ik de leerlingen in het tweede jaar zag worstelen met de nieuwe leerstof, hoe meer ik besefte dat ik de beginsituatie van die leerlingen in het derde jaar verkeerd had ingeschat. ( ) Ik had de lat inderdaad te hoog gelegd. Als we leerlingen willen motiveren in het leren van Frans, is het dus van groot belang dat we leerlingen leerstof aanreiken die ze echt in hun dagelijkse leven kunnen gebruiken. Eén van de meest opmerkelijke resultaten uit het onderzoek is dat zo veel leerlingen (en volwassenen) het hanteren van een correcte spelling (heel) belangrijk vinden. Uit de klaspraktijk heb ik immers een totaal andere indruk over hoe leerlingen denken over spelling. Acties Op de vraag Hoe ga ik om met de heterogeniteit in mijn klas? heb ik dus geen sluitend antwoord gekregen, maar er zijn wel een aantal nieuwe methoden uit voortgekomen die ik in de toekomst zeker zal gebruiken. Uit het actieonderzoek wordt nog maar eens het belang van de taal duidelijk. Ik probeer meer te letten op mijn spreektaal. Ook duidelijke instructies geven aan de leerlingen hou ik in het oog (naar aanleiding van een schriftelijk verslag). Werkpunten: A. Ik probeer me minder kwaad te maken over onbelangrijke dingen. B. Af en toe kan een grapje geen kwaad. C. Meer aandacht besteden aan de leerlingen die wel altijd in orde zijn en goed meewerken. 27 november 2015 7
Ervaringen: min Het traject dat we als derdejaars SIGO-leerkrachten doorlopen hebben, vind ik zeker interessant, op voorwaarde dat je een welbepaald probleem hebt waar je aan wíl werken en er je tijd in wíl stoppen. Doorheen het proces heb ik gemerkt dat er veel tijd in kruipt, maar dat als je er werk van maakt het je lesgeven alleen maar ten goede komt. Het heeft een heleboel moeite (en jawel, vooral tijd) gekost om dit actieonderzoek tot stand te brengen, maar ik vind dat het geloond heeft. Veel bevindingen zijn verhelderend en bruikbaar voor de concrete lespraktijk van godsdienstleerkrachten. Ervaringen: plus Uit het actieonderzoek heb ik geleerd dat als je leerlingen zelfstandig aan het werk zet dat het belangrijk is vooraf heel duidelijk te formuleren wat er verwacht wordt. Ook is het van belang om de tijdsduur af te bakken. Het actieonderzoek zelf vond ik voor mezelf zeer positief. Je staat stil bij de eigen manier van werken. Dit doe je anders misschien ook wel, maar niet zo intensief. Er was eveneens de mogelijkheid om te experimenteren met alternatieven om zo je lessen aan te passen. Het heeft me geleerd afstand te nemen en mijn manier van lesgeven op een meer kritische wijze te analyseren. 27 november 2015 8
Ervaringen: plus Voor mezelf vond ik dit traject dus heel erg interessant omdat ik andere inzichten omtrent het lesgeven gekregen heb. Ik ben zeker van plan om nog wat elementen uit te proberen en te kijken hoe de leerlingen hierop reageren. Voor mij heeft het actieonderzoek heel wat opgebracht. Niet alleen heb ik een nieuwe manier ontdekt om zicht te krijgen op je eigen lessen, ik heb er ook een mooi eindresultaat aan over gehouden. Verder vond ik het interessante bijeenkomsten, omdat ook de andere actieonderzoeken voor mij nuttig waren. Wat collega s meemaken, herken je zelf ook af en toe in eigen lessen en/of klassen. Het was een boeiende manier van werken die ik ook in andere schooljaren zal toepassen om op mijn eigen manier van lesgeven te reflecteren. Effectmeting Voor 8 medewerkers was AO een professionele hulp, voor 5 medewerkers een persoonlijke hulp (17 respondenten). Voor 9/17 medewerkers spoorde AO aan om nog meer in te zetten op zelfevaluatie/zelfreflectie. 3/17 besteedde er sowieso al voldoende aandacht aan. 27 november 2015 9
Effectmeting Heb je in de jaren na je actieonderzoek nog 1 of meerdere actieonderzoek(en) uitgevoerd? 5/16: ja 11/16: nee Ik heb wel nog zaken in vraag gesteld maar niet meer op deze uitgebreide manier. Meestal kom je niet zelf op het idee om een actieonderzoek uit te voeren alhoewel dit soms wel nuttig kan zijn. Effectmeting Voer je andere vormen van zelfevaluatie/ zelfreflectie uit? 15/17: ja Bevragen van leerlingen over een examen/toets Dagelijks reflecteren (Half)jaarlijkse bevraging over mijn lessen Evaluatie i.s.m. de vakgroep 2/17: nee Ik zou hier wat hulp bij kunnen gebruiken. Immers, na zoveel jaren lesgeven, weet ik niet meer zeker hoe je dit best aanpakt. 27 november 2015 10
Effectmeting In hoever herken je jezelf in deze stelling: Ik evalueer geregeld mijn professioneel handelen. Tips De leraar doet het voor zichzelf: grote autonomie Zinvol, passend onderwerp Haalbaar Behapbaar Het geleerde inbrengen in de vakgroep Voldoende tijd voor het formuleren van een goede onderzoeksvraag Ondersteuning en bewaking van het proces is nodig Combinatie van Richting-Ruimte-Ruggensteun (Nicolet Theunissen en Hester Stubbé) AO kaderen binnen het doel: kwaliteitsontwikkeling 27 november 2015 11