Lesbrieven voor de basisschool Groep 6 t/m 8 Behorend bij de tentoonstelling Anton Heyboer DE HAARLEMSE JAREN 23 november 2012-19 mei 2013
Inhoudsopgave 1. Tijdelijke tentoonstelling Anton Heyboer De Haarlemse jaren 3 1.1 Leerdoelen 4 2. Lesprogramma: Symbolen en hun betekenis 5 3. Museumbezoek 6 4. Afsluitende les 7 2
1. Anton Heyboer - de Haarlemse jaren Een kunstenaar in het Historisch Museum Haarlem, dat gebeurt niet zo vaak. Maar Anton Heyboer, die bij de meeste mensen vooral bekend staat als de extravagante kunstenaar uit Den Ilp, die met zijn honden en vier van zijn vijf vrouwen in een afgelegen boerderij woonde, heeft jaren van zijn leven in Haarlem gewoond en gewerkt. In deze Haarlemse jaren ontwikkelde hij zijn beroemde systeem waarop veel van zijn beste kunstwerken zijn gebaseerd. Zijn vroege tekeningen en etsen laten zien hoe deze geboren kunstenaar zich van technisch tekenaar bij de Haarlemse firma Figee ontwikkelde tot meesteretser. De tentoonstelling vertelt over Heyboers leven en werk, en plaatst dat in de context van het naoorlogse Haarlem. Er is aandacht voor zijn vriendschappen met andere beroemde Haarlemse kunstenaars en schrijvers als Henri Boot, Kees Verwey, Harry Mulisch en Godfried Bomans; een groep die vaak te vinden was bij sociëteit Teisterbant aan de Grote Markt. Voor deze tentoonstelling heeft de educator van het museum een lesprogramma samengesteld dat erop gericht is de leerlingen te leren wat symbolen zijn, waar ze voor staan en hoe ze gebruikt kunnen worden. In het museum zien de leerlingen hoe Heyboer zijn zelfverzonnen symbolen in zijn etsen verwerkte. Historisch Museum Haarlem Het Historisch Museum Haarlem is hét stadsmuseum van Haarlem en de plaats waar de belangrijkste gebeurtenissen uit de geschiedenis van Haarlem en omgeving getoond worden. Zo heeft het museum een maquette van de stad zoals deze er in 1822 heeft uitgezien. Na dit jaar wijzigt het beeld ingrijpend door de sloop van de stadsmuren, poorten en het dempen van de grachten. In een audiovisuele presentatie vertelt Laurens Jansz. Coster het Verhaal van Haarlem. Hij gaat in op het Beleg van Haarlem in 1572, de grote stadsbrand enkele jaren later, de komst van Vlamingen als Frans Hals, de bouw van de verschillende gezichtsbepalende panden en de eerst treinrit van Amsterdam naar Haarlem in 1839. In een aparte ruimte is een tijdreis-unit waar in beeld en geluid informatie te vinden is over werken, wonen, vrije tijd, geloof, gezag en zorg in vroegere dagen. Het Historisch Museum Haarlem belicht daarnaast in regelmatig wisselende exposities specifieke onderwerpen uit de geschiedenis van de stad en streek. 3
Lesprogramma Het museum heeft een lesprogramma ontwikkeld dat erop gericht is leerlingen te leren wat symbolen zijn, waar ze voor staan en hoe men ze tegenwoordig gebruikt. In het museum zien de leerlingen hoe Heyboer zelfverzonnen symbolen in zijn etsen verwerkte. 1.1 Leerdoelen De lessen sluiten prima aan bij zowel de leerspecifieke kerndoelen (waaronder: geschiedenis, wereldoriëntatie en taalverwerving) als de leergebied overstijgende kerndoelen (waaronder: werkhouding, werken volgens plan, gebruik van uiteenlopende leerstrategieën, sociaal gedrag en nieuwe media). Met name komen de volgende algemene leerdoelen in meer of mindere mate aan bod: 51 leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren; 52 leerlingen leren over kenmerkende aspecten van verschillende historische tijdvakken; 54 De leerlingen leren taal en spel te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren; 55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren; 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. 4
2. Lesprogramma: Symbolen en hun betekenis Tijdsduur: circa 1 uur Gesprek en tekening Leerdoel De leerlingen komen er door middel van een groepsgesprek achter wat symbolen zijn, hoe ze gebruikt worden en welke ze al kennen; De leerlingen gebruiken de verkregen kennis om zelf een nieuw symbool te bedenken. Voorbereiding Als voorbereiding op het bezoek aan het museum bespreekt u met de leerlingen wat symbolen zijn en hoe deze gebruikt worden in de praktijk. Hierbij kunt u de kinderen laten vertellen welke ze al kennen en helpen verschillende voorbeelden te noemen. De tekst hieronder kunt u als verdieping gebruiken. Symbolen Symbolen zijn kleine tekeningen die zonder dat er woorden nodig zijn voor iedereen in een oogopslag duidelijk zijn. Denk aan een mannetje of vrouwtje bij de toiletten, maar ook aan verkeersborden op straat of de logo s van bedrijven. Ook bij het geloof zie je symbolen terug, zoals het kruis bij het christendom, de davidster bij het jodendom enzovoort. Je komt ze echt overal tegen. Verwerking Als verwerkingsopdracht mogen de leerlingen na het groepsgesprek zelf een eigen symbool ontwerpen. Dit mag van alles zijn, ook mogen ze er al bestaande symbolen in verwerken. 5
3. Museumbezoek Tijdsduur: circa 1 uur Tijdens het bezoek aan het Historisch Museum Haarlem gaan de leerlingen de tentoonstelling over Anton Heyboer bekijken. Er zal worden uitgelegd wie hij was, wat hij gemaakt heeft en welk werk speciaal aansluit op dit lesprogramma. Programma Bij aankomst in het museum worden de kinderen opgedeeld in twee groepen. De ene helft van de kinderen krijgt een rondleiding door de tentoonstelling waarin wordt uitgelegd wie Anton Heyboer was en hoe zijn leven verliep. In deze rondleiding wordt uitvoerig stil gestaan bij het werk: Mijn leven verantwoord. Tijdens het maken van dit werk maakte Heyboer de balans op van zijn leven en legde hij aan zijn vrouw Maria uit hoe zijn leven er op dat moment uitzag. Op het paneel naast dit werk hangen verklaringen voor alle zelfverzonnen figuurtjes, symbolen en tekentjes. De andere helft van de groep gaat samen met de begeleiding naar de educatieruimte. Hier krijgen zij de opdracht om een eigen: Mijn leven verantwoord te maken. In dit werk kunnen ze uitleggen hoe hun leven eruit ziet. Hierin komen bijvoorbeeld aspecten naar voren als wie ben je, wie is je familie, wat zijn je hobby s etc. Na ca. 20 minuten wisselen de groepen om. Begeleiding Uw groep wordt ontvangen door educatoren van het museum. Na de ontvangst wordt de groep in twee gedeeld en werkt elke groep de twee onderdelen af. Het museum verwacht dat de school zelf voor één begeleider per acht leerlingen zorgt. Kosten De kosten voor dit museumbezoek zijn 50 per klas. Reserveren Voor meer informatie en beschikbaarheid voor een schoolbezoek kunt u contact opnemen met het museum: info@historischmuseumhaarlem.nl of telefoon: 023-542 24 27. Vraagt u naar Laura van der Wijden, directeur. 6
3.1 Afsluitende les Terug op school wordt het bezoek aan het museum besproken. De leerlingen kunnen beschrijven wat ze geleerd hebben over Heyboer en zijn kunstwerken. Ook kunnen ze elkaar vertellen over hun zelfgemaakte Mijn leven verantwoord. Adresgegevens: Historisch Museum Haarlem Groot Heiligland 47 2011 EP Haarlem Telefoon: 023-542 24 27 www.historischmuseumhaarlem.nl 7