jaarverslag 2009 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel De jeugd heeft de toekomst samen met pensioenfondsen

jaarverslag 2009 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel De jeugd heeft de toekomst samen met pensioenfondsen

INHOUDSOPGAVE PAGINA Kengetallen en kerncijfers 4 Voorwoord 6 Verslag van het bestuur 7 1. Algemene informatie 7 - Een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds 7 - Doelstelling en uitvoering 8 - Samenwerkingsverbanden en deelnemingen 8 - Aangesloten ondernemingen 9 - Bestuur en uitvoering 9 - Bestuur 9 - Dagelijks Bestuur 10 - Deelnemersraad 11 - Beleggingscommissie 12 - Verantwoordingsorgaan 13 - Bestuurscommissie Partikulier Kaaspakhuisbedrijf 13 - Commissie van Beroep en Klachtencommissie 14 - Overige bestuurscommissies 14 - Visitatiecommissie 14 - Uitvoeringsorganisatie 15 - Managementteam 15 - Actuaris en accountant 15 - Vergaderingen 16 2. Financiële informatie en ontwikkelingen 17 - Beleggingen 17 - Pensioenen 18 - Herstelplan 24 3. Risicoparagraaf t.a.v. doelstellingen, beleid en financiële instrumenten 27 - Risico s en balansmanagement 27 - Financiële sturingsmiddelen 32 4. Informatie over de verwachte gang van zaken 33 - Pensioenregelingen 33 - Beleggingen 33 - Ontwikkeling dekkingsgraad 33 - Verantwoord beleggen 33 - Ontwikkeling in de uitvoering 34 5. Bestuursaangelegenheden 36 - Deskundigheidsplan en opleiding 36 - Zelfevaluatie 36 - Beleggingsbeleid en risicobeheer 37 - Naleving wet- en regelgeving 37 - Uitbesteding 37 - Toezicht 37 - Gedragscode en compliance 38 - Commissie van Beroep 38 - Communicatie 38 1 1

INHOUDSOPGAVE 6. Pensioenparagraaf 40 - De pensioenregelingen 40 - Samenvattend overzicht verplichtgestelde basispensioenregeling 42 - Indexatiebeleid en indexatiematrix 43 - Premies en toegekende indexaties 44 7. Beleggingenparagraaf 45 - Economische ontwikkelingen 45 - Beleggingen van Bpf AVH 45 - Vooruitblik 2010 47 - Verantwoord beleggen 47 8. Actuariële paragraaf 49 - Actuariële analyse 49 - Beleid ten aanzien van toeslagverlening 49 - Premie 49 - Uitkomsten van solvabiliteitstoets 50 - Oordeel van de externe actuaris over de financiële positie 50 9. Rapportage over Pension Fund Governance 51 - Algemeen 51 - Intern toezicht; visitatiecommissie 51 - Compliance 51 - Verantwoordingsorgaan 51 Verslag van het verantwoordingsorgaan 53 - Verslag 53 - Reactie bestuur op verslag verantwoordingsorgaan 54 Jaarrekening 55 - Balans per 31 december 2009 56 - Staat van Baten en Lasten over 2009 58 - Kasstroomoverzicht over 2009 59 - Toelichting op balans en staat van baten en lasten 60 1. Algemene toelichting 60 2. Grondslagen van waardering Activa en Passiva 60 3. Grondslagen bepaling resultaat 63 4. Beleggingen voor risico van pensioenfonds 66 5. Deelneming 68 6. Immateriële vaste activa 69 7. Materiële vaste activa 70 8. Overige vorderingen 71 9. Stichtingskapitaal en reserves 71 10. Technische voorzieningen 73 11. Overige schulden en overlopende passiva 74 12. Risicobeheer en derivaten 74 13. Niet in de balans opgenomen activa en verlichtingen 83 14. Verbonden partijen 83 2 2

INHOUDSOPGAVE 15. Premiebijdragen 83 16. Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 84 17. Pensioenuitkeringen 84 18 Overige baten 85 19. Pensioenuitvoeringskosten 85 20. Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds 85 21. Saldo overdracht van rechten 86 22. Overige lasten 87 23. Aantal personeelsleden 87 Overige gegevens 88 Statutaire regeling omtrent de bestemming van het resultaat 88 Gebeurtenissen na balansdatum 88 Actuariële verklaring 89 Accountantsverklaring 90 Appendix Afkortingen en begrippen 91 Nevenfuncties (plv.) bestuur en management 95 3 3

KENGETALLEN EN KERNCIJFERS Bedragen x 1000 2009 2008 2007 2006 2005 Aantal werkgevers 846 843 836 837 804 Aantal verzekerden Actieve deelnemers 17.690 17.641 15.019 14.672 14.517 Arbeidsongeschikten 350 388 429 462 459 Gewezen deelnemers ( slapers ) 42.800 41.653 40.405 38.659 37.364 Pensioentrekkenden 7.789 6.869 6.438 5.999 5.373 Pensioenen Kostendekkende premie 52.620 39.109 35.332 33.442 - Gedempte premie 46.046 45.420 36.939 33.422 - Feitelijke premie 46.046 45.420 36.939 33.422 0 Uitvoeringskosten 2.052 1908 2.014 1.682 1.543 Uitkeringen 13.700 12.409 9.285 8.870 8.051 Toeslagverlening in % 1 Actieve deelnemers 0 2,2 2,0 0,9 1,08 Inactieve deelnemers 0 1,2 1,0 0,9 1,00 Vermogen en solvabiliteit Aanwezig vermogen 571.289 519.228 429.218 364.721 332.779 Minimaal vereist eigen vermogen (PW art. 131) 24.380 23.672 17.440 16.454 0 Vereist eigen vermogen (PW art. 132) 76.438 75.485 55.846 59.234 0 Pensioenverplichtingen 517.477 502.928 348.802 329.075 309.013 Dekkingsgraad % 110 103 123 111 108 Gemiddelde duration 19,5 19,9 17,0 17,8 - Actieve deelnemers (+ arb.ongeschikten) 24,5 24,5 20,8 21,7 - Gewezen deelnemers 21,2 22,0 19,6 21,1 - Pensioengerechtigden 8,9 8,6 8,0 8,3 Rentetermijnstructuur (RTS) Beleggingen Balanswaarde 518.782 496.947 432.606 356.549 328.996 Beleggingsopbrengsten 21.572 42.959 4.937 10.738 23.971 1 De toeslagen zijn op 1 januari gegeven. Bpf AVH heeft een voorwaardelijk toeslagbeleid. 4 4

KENGETALLEN EN KERNCIJFERS Bedragen x 1000 2009 2008 2007 2006 2005 Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen 25.625 27.913 28.951 22.146 18.319 Aandelen 63.163 43.482 66.563 55.061 77.191 Vastrentende waarden 413.703 366.630 323.411 258.481 236.100 Derivaten 9.546 43.574 84 57-15 Overige beleggingen 6.745 15.348 13.597 20.611 0 Beleggingsrendement Totale portefeuille 4,59 9,03 1,33 3,63 7,65 Benchmarkrendement portefeuille 6,85 10,19 2,20 2,39 7,95 Z-score -2,15-1,01-0,46 1,14 0,19 Performancetoets -1,03-0,17 0,58-0,38-1,89 Performancetoets +1,28 *) 0,25 1,11 1,86 0,90-0,61 Gemiddeld rendement Afgelopen 5 jaar 5,25 5,71 4,75 4,12 3,33 Afgelopen 10 jaar 4,06 4,20 3.97 0 0 *) De performancetoets (5 jaars gemiddelde z-score) dient bij een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds hoger uit te komen dan -1,28. Omdat het communicatietechnisch duidelijker is dat de uitkomst van de performancetoets nul of hoger moet zijn, is in 2007 besloten om bij de uitkomst van de performancetoets 1,28 op te tellen. Voor de vergelijkbaarheid hebben wij in het vijfjaarsoverzicht zowel de perfomancetoets opgenomen, zoals deze in het verleden berekend werd, als op de nieuwe methode (performancetoets + 1,28). 5 5

VOORWOORD Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel (Bpf AVH) verzorgt al meer dan 40 jaren een verplichtgestelde collectieve bedrijfstakpensioenregeling voor de werkgevers en werknemers die werkzaam zijn in de Groothandel Aardappelen, Groenten, Fruit, Kaas en Eieren. De pensioensector staat, als onderdeel van de financiёle sector, sterk onder druk als gevolg van de wereldwijde financiёle crisis. Kabinet Balkenende heeft drie commissies een onderzoek naar de sector laten doen. De commissie Don heeft onderzocht vanuit welke parameters pensioenfondsen hun financiёle beleid vorm zouden moeten geven. De commissie Frijns heeft een beeld gevormd over het beleggingsbeleid en het risicomanagement van pensioenfondsen. De commissie Goudswaard heeft een advies gegeven over de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel. Daarnaast heeft het Kabinet het plan om de AOW-leeftijd op termijn te verhogen naar 67 jaar. Kabinet Balkenende is demissionair en zal niet meer met de commissieadviezen en het AOWplan aan de slag kunnen. Het is evenwel denkbaar dat een nieuwe regering deze pensioendossiers hoog op de politieke agenda zal plaatsen, om tot een verdere verbetering van de pensioensector te komen. Uit de evaluatie van het herstelplan blijkt dat de financiële positie van Bpf AVH in het verslagjaar is verbeterd. Het dekkingstekort is eind 2009 ingelopen. Er is dan nog wel een reservetekort. U kunt een en ander nalezen op pagina 26. Met dit verslag leggen wij verantwoording af aan aangesloten werkgevers, (gewezen) deelnemers, gepensioneerden en andere belanghebbenden van Bpf AVH. Rijswijk, 17 juni 2010 Het bestuur van de Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel drs. L.A.M. Welschen, voorzitter Mevr. J.A.M. Bergervoet, vice-voorzitter 6 6

VERSLAG VAN HET BESTUUR Overeenkomstig artikel 29 van de statuten van de Stichting brengen wij hiermee verslag uit over het boekjaar 2009, alsmede voor zover van toepassing over de ontwikkelingen in 2010. 1. Algemene informatie Een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds Bpf AVH is een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds voor ondernemingen in de groothandel in aardappelen, groenten, fruit, eieren en kaas. Bpf AVH is opgericht op 1 januari 1963 en is statutair gevestigd te s-gravenhage. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 41152268. De statuten zijn laatstelijk gewijzigd op 31 december 2009. De verplichtgestelde pensioenregeling betreft de zogenoemde basispensioenregeling, waarin voor elke deelnemer op basis van middelloon ouderdomspensioen kan worden opgebouwd in maximaal 44 jaar. In deze basispensioenregeling is voor bepaalde werknemers uit de sector groothandel in aardappelen, groenten en fruit en uit het partikulier kaaspakhuisbedrijf een 55-minregeling getroffen. Met deze regeling kunnen werknemers die op 1 januari 2005 jonger dan 55 jaar zijn en aan de voorwaarden voldoen, voorwaardelijk extra pensioen opbouwen over verstreken dienstjaren tot 2006. Voor werknemers uit het partikulier kaaspakhuisbedrijf is vanwege de beëindiging van de prepensioenregeling een zogenoemde 55-plusregeling als overgangsregeling getroffen. Werknemers die in de jaren 1945 tot en met 1949 zijn geboren en aan de overige voorwaarden voldoen kunnen op grond van deze regeling op 63 jaar of later uit het arbeidsproces treden. De regeling voorziet in een uitkering in aanvulling op het vervroegde middelloonpensioen en prepensioen (opgebouwd van 2003 t/m 2005). De 55- plusregeling heeft het karakter van een zogenoemde spaarvutregeling en voorziet in de mogelijkheid om gedeeltelijk uit te treden. Daarnaast kent Bpf AVH een aantal vrijwillige (aanvullende) pensioenregelingen, te weten: - een vaste bedragenregeling, waarbij de deelnemers wekelijks een vast bedrag aan pensioen opbouwen; - een aanvullende middelloon- of eindloonregeling. Daarmee kan een ouderdomspensioen van 70% van de gemiddelde pensioengrondslag of van de laatst vastgestelde pensioengrondslag worden verworven; - een aanvullende middelloon-plusregeling. Daarmee kan in aanvulling op het verplichtgestelde basispensioen een maximum fiscaal toelaatbaar ouderdomspensioen worden opgebouwd en - een regeling tijdelijk nabestaandenpensioen ter dekking van het zogenaamde Anwhiaat. De inhoud van de pensioenregelingen is het resultaat van het overleg tussen CAOpartijen. Bpf AVH draagt de verantwoordelijkheid voor een goede uitvoering van de pensioenregelingen voor (gewezen) deelnemers en gepensioneerden in overeenstemming met de bestaande wet- en regelgeving. 7 7

VERSLAG VAN HET BESTUUR Doelstelling en uitvoering Bpf AVH stelt zich daarom tot doel het, binnen de grenzen van haar middelen, statuten en reglementen ter beoordeling van het bestuur, verlenen of doen verlenen van (pensioen)aanspraken en (pensioen)rechten aan (gewezen) deelnemers, gepensioneerden alsmede aan hun nabestaanden, die daarvoor in aanmerking komen krachtens de bepalingen van de statuten en reglementen van Bpf AVH. Bpf AVH tracht haar doel te bereiken door het bijeenbrengen en beheren van de daarvoor benodigde middelen. De wijze waarop zij hieraan uitvoering geeft is vastgelegd in een uitvoeringsreglement voor de verplichtgestelde basispensioenregeling en in uitvoeringsovereenkomsten voor de vrijwillige aanvullende pensioenregelingen. Bpf AVH heeft een paritair samengesteld bestuur dat zich terzijde laat staan door een adviserende en certificerende actuaris, een externe accountant, enkele commissies, een deelnemersraad en datonder toezicht staat van een verantwoordingsorgaan. Voor de beleidsvoorbereiding, de secretariële ondersteuning, de advisering, het monitoren van het vermogensbeheer, dat in belangrijke mate is uitbesteed, en de uitvoering van de pensioenregelingen heeft Bpf AVH in het verslagjaar ca. 20 medewerkers in dienst, waaronder de statutair benoemde directeur-secretaris en administrateur. Bpf AVH heeft in het verslagjaar besloten, om met het Bedrijfspensioenfonds voor de drankindustrie (Bpf Dranken) een samenwerking in Stichting Servicekantoor voor de Agrarische Groothandel (Servicekantoor AGH) aan te gaan. Om deze samenwerking aan te kunnen gaan heeft Bpf AVH bij overeenkomst d.d. 10 december 2009 haar materieel en personeel met ingang van 1 januari 2010 overgedragen aan Servicekantoor AGH en daarmee haar status als zelfadministeerder per laatstgenoemde datum beёindigd. Op 22 december 2009 hebben Bpf AVH en Servicekantoor AGH een dienstverleningsovereenkomst getekend, op grond waarvan Servicekantoor AGH met ingang van 1 januari 2010 het pensioenbeheer voor Bpf AVH zal verzorgen. Op 10 december 2009 zijn Servicekantoor AGH en Bpf AVH overeengekomen om alle activa en personeel van Bpf AVH aan Servicekantoor AGH per 1 januari 2010 in eigendom respectievelijk qua dienstverbanden over te dragen. De koopsom bedroeg 472.885,-- en is volledig verrekend met de kapitaalstorting die Bpf AVH in het stichtingkapitaal van Servicekantoor AGH moest doen. Samenwerkingsverbanden en deelnemingen De sector AGF-groothandel heeft een 55-plusregeling ondergebracht in de Stichting VUGAARD, welke stichting in administratie is bij Syntrus Achmea. Bpf AVH betaalt de 55-plusuitkeringen uit in opdracht van de Stichting VUGAARD en in samenwerking met Syntrus Achmea. Een deel van het personeel van Bpf AVH verricht werkzaamheden voor Servicekantoor AGH, die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de zogenoemde 55-plusregeling van de Stichting VUT Vervroegde Uittreding voor de Groothandel in Eieren en Eiprodukten en de Eiproduktenindustrie en voor de uitvoering van de WGA-hiaatverzekering en WGAhiaataanvullingsverzekering van CAO-partijen uit de AGF Groothandel. Bpf AVH heeft een deelneming van 12,5% in een levensloopfonds. 8 8

G VAN HET BESTUUR VERSLAG VAN HET BESTUUR VERSLAG VAN HET BESTUUR H verricht dan Bpf ook AVH met verricht ingang dan Bpf van ook AVH 2010 met verricht geen ingang activiteiten dan van ook 2010 met meer geen ingang voor activiteiten van 2010 meer geen voor activiteiten meer voor antoor AGH Servicekantoor m.b.t. de bovengenoemde AGH Servicekantoor m.b.t. de 55-plusregeling bovengenoemde AGH m.b.t. de 55-plusregeling de bovengenoemde WGA- 55-plusregeling de WGAhiaatverzekeringen. AVH heeft het recht Bpf hiaatverzekeringen. om AVH samen heeft met het Bpf recht Bpf Dranken om AVH samen heeft de Raad met het Bpf recht van Dranken om samen de Raad met Bpf van Dranken de Raad van en de WGAekeringen. Bpf van Servicekantoor Toezicht AGH van te Servicekantoor benoemen Toezicht c.q. AGH van te ontslaan te Servicekantoor benoemen het c.q. recht AGH te ontslaan te om benoemen twee het c.q. recht te ontslaan om twee en het recht om twee or benoeming leden voor te voor dragen benoeming het bestuur leden voor te voor van dragen benoeming Servicekantoor het bestuur voor AGH. te van dragen Servicekantoor in het bestuur AGH. van Servicekantoor AGH. ten ondernemingen Aangesloten ondernemingen Aangesloten ondernemingen is, met inachtneming Bpf AVH is, van met de inachtneming verplichtstellingsbeschikking, Bpf AVH is, van met de inachtneming verplichtstellingsbeschikking, van toepassing van de verplichtstellingsbeschikking, op van toepassing op van toepassing op mingen: ondernemingen: ondernemingen: wordt uitgeoefend - waarin de groothandel, wordt uitgeoefend het - waarin bedrijf de groothandel, wordt van commissionair, uitgeoefend het bedrijf de of groothandel, van het bedrijf commissionair, het bedrijf of van het bedrijf commissionair, of het bedrijf senpersoon in aardappelen, van tussenpersoon groenten in aardappelen, van of fruit; tussenpersoon groenten in aardappelen, of fruit; groenten of fruit; wordt uitgeoefend - waarin de groothandel, wordt uitgeoefend respectievelijk - waarin de groothandel, wordt het uitgeoefend bedrijf respectievelijk van de tussenpersoon groothandel, het bedrijf respectievelijk van tussenpersoon het bedrijf van tussenpersoon n in de zin van in artikel eieren 2 van in de het zin Instellingsbesluit van artikel eieren 2 van Bedrijfschap de het zin Instellingsbesluit van artikel Groothandel 2 van Bedrijfschap het in Instellingsbesluit Groothandel Bedrijfschap in Groothandel in zoals dit artikel Eieren, luidt op zoals 1 maart dit artikel 1965, Eieren, luidt met dien op zoals 1 verstande, maart dit artikel 1965, dat luidt met onder dien op 1 bedoelde verstande, maart 1965, dat met onder dien bedoelde verstande, dat onder bedoelde ndel en bedoeld groothandel bedrijf van tussenpersoon bedoeld groothandel bedrijf mede van wordt tussenpersoon bedoeld verstaan bedrijf mede eiproducten- van wordt tussenpersoon verstaan mede eiproducten- wordt verstaan de eiproductene; fabricage; fabricage; der niet wordt - verstaan waaronder coöperatieve niet wordt - verstaan ondernemingen waaronder coöperatieve niet wordt en waarin verstaan ondernemingen wordt coöperatieve en waarin ondernemingen wordt en waarin wordt fend uitsluitend uitgeoefend of in hoofdzaak uitsluitend de groothandel uitgeoefend of in hoofdzaak in uitsluitend kaas; de groothandel of in hoofdzaak in kaas; de groothandel in kaas; n de werknemers - waarvan werkzaam de werknemers zijn in fustcentrales - waarvan werkzaam de en werknemers zijn transportploegen in fustcentrales werkzaam ten en zijn transportploegen in fustcentrales ten en transportploegen ten e van de groothandel behoeve in aardappelen, van de groothandel behoeve groenten in aardappelen, van en fruit. de groothandel groenten in aardappelen, en fruit. groenten en fruit. en uitvoering uur Bestuur en uitvoering Het Bestuur Bestuur en uitvoering Het Bestuur uur van Bpf AVH Het bestuur bestaat van uit twaalf Bpf AVH Het leden. bestuur bestaat Zes leden van uit twaalf Bpf worden AVH leden. benoemd bestaat Zes leden uit door twaalf worden leden. benoemd Zes leden door worden benoemd door de ersorganisaties werkgeversorganisaties en zes leden door werkgeversorganisaties de en werknemersorganisaties, zes leden door de en werknemersorganisaties, zes allen leden voor door een de werknemersorganisaties, allen voor een allen voor een van drie jaar met periode mogelijkheid van drie jaar van met periode herbenoeming. mogelijkheid van drie jaar Op van met 17 herbenoeming. de juni mogelijkheid 2010 was Op de van 17 herbenoeming. juni 2010 was Op de 17 juni 2010 was de elling van het samenstelling bestuur als volgt: van het samenstelling bestuur als volgt: van het bestuur als volgt: R BESTUUR BESTUUR Plaatsvervangende Leden leden Plaatsvervangende Leden Vertegenwoordigend leden Plaatsvervangende Vertegenwoordigend leden Vertegenwoordigend. Welschen M.C.P.M. drs. L.A.M. van Welschen der Smissen M.C.P.M. drs. L.A.M. Frugi van Venta Welschen der Smissen M.C.P.M. Frugi van Venta der Smissen Frugi Venta is P.L.M. P.A. Nijhuis Zuiderwijk P.L.M. P.A. Frugi Nijhuis Zuiderwijk Venta P.L.M. Frugi Zuiderwijk Venta Frugi Venta Diepen vacature mr. R. van Diepen vacature mr. R. Nederlandse van Diepen Aardappel vacature Organisatie Nederlandse Aardappel Organisatie Nederlandse Aardappel Organisatie den Brekel vacature T.J.C. van den Brekel vacature T.J.C. Nederlandse van den Brekel Aardappel vacature Organisatie Nederlandse Aardappel Organisatie Nederlandse Aardappel Organisatie. van Dijk ir. drs. A. ing. Mijs A. van Dijk ir. drs. A. ing. Algemene Mijs A. van Nederlandse Dijk ir. A. Vereniging Algemene Mijs van Nederlandse Vereniging Algemene van Nederlandse Vereniging van Eierhandelaren Eierhandelaren Eierhandelaren oersma mr. drs. O.F. A. Hess Boersma mr. drs. O.F. A. Vereniging Hess Boersma Nederlandse mr. Kaasgroothandelaren A. Vereniging Hess Nederlandse Kaasgroothandelaren Vereniging Nederlandse Kaasgroothandelaren M. Bergervoet vacature mevr. J.A.M. Bergervoet vacature mevr. FNV J.A.M. Bondgenoten Bergervoet vacature FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten M.R. vacature Klunder M.R. vacature FNV Klunder Bondgenoten M.R. FNV Klunder Bondgenoten FNV Bondgenoten vacature N. Suijker vacature N. Suijker FNV Bondgenoten vacature FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten Mevr. N. Meijer F. Bugdayci-Karatas Mevr. N. Meijer FNV F. Bugdayci-Karatas Bondgenoten Mevr. FNV F. Bugdayci-Karatas Bondgenoten FNV Bondgenoten J. Mevr.C.M.P. Bleeker Huntjens Mevr.C.M.P. J. Bleeker CNV Dienstenbond Huntjens Mevr.C.M.P. CNV Dienstenbond Huntjens CNV Dienstenbond broek G. Mevr.C.M.P. Mastenbroek Huntjens Mevr.C.M.P. G. Mastenbroek CNV Dienstenbond Huntjens Mevr.C.M.P. CNV Dienstenbond Huntjens CNV Dienstenbond 9 9 9 9

VERSLAG VAN HET BESTUUR Volgens het door het bestuur vastgestelde rooster van aftreden traden ultimo 2009 af: Vertegenwoordigend Frugi Venta Algemene Nederlandse Vereniging van Eierhandelaren Vereniging Nederlandse Kaasgroothandelaren FNV Bondgenoten CNV Dienstenbond Naam Drs. L.A.M. Welschen M.C.P.M. van der Smissen drs. ing. A. van Dijk ir. A. Mijs drs. O.F. Boersma mr. A. Hess J.A.M. Bergervoet A. Sioua N. Meijer J. Martens G. Mastenbroek C.M.P. Huntjens De heren A. Sioua en A. In t Veld zijn als bestuursleden en Mevr. M. Hesper en de heer J. Martens zijn als plv. bestuursleden teruggetreden. In een deel van de daardoor ontstane vacatures zijn benoemd door FNV Bondgenoten de heer N.Suijker als bestuurslid en Mevr. F. Bugdayci-Karatas als plv. bestuurslid. Alle overige aftredende (plv.) bestuursleden zijn herbenoemd. Het bestuur bedankt de af- en teruggetreden (plv.) bestuursleden voor hun werkzaamheden en inzet ten behoeve van Bpf AVH en wenst de benoemde (plaatsvervangende) bestuursleden veel succes met hun bestuurswerkzaamheden. Het bestuur vertegenwoordigt het pensioenfonds en draagt de (eind)verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de pensioenregelingen en het daartoe behorende pensioen- en begeleidingsbeleid. Zij heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten en reglementen van Bpf AVH, alsmede overeenkomstig de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota ( ABTN ). Het bestuur vergadert minimaal twee keer per jaar. Besluitvorming vereist een volstrekte meerderheid van geldig uitgebrachte stemmen in een vergadering waarbij tenminste zeven bestuursleden (minimaal drie werkgevers- en drie werknemersleden) aanwezig zijn. Het Dagelijks Bestuur De voorzitter en vice-voorzitter van het bestuur zijn belast met het dagelijks bestuur van Bpf AVH. Hun bevoegdheden zijn vastgelegd in een bestuursbesluit. De invulling van de functies van voorzitter en vice-voorzitter wisselt elk jaar. Het ene jaar is de voorzitter afkomstig uit de werkgeversorganisaties, het andere jaar uit de werknemersorganisaties. Voor de vice-voorzitter geldt een zelfde wisselschema. Beide functionarissen hebben plaatsvervangers. De voorzitter geeft leiding aan de bestuursvergadering. Het dagelijks bestuur komt minimaal vier keer per jaar bijeen om samen met de directeur-secretaris de dagelijkse gang van zaken, de realisatie van de begrote uitvoeringskosten en de agenda van de komende bestuursvergadering te bespreken. 10 10

VERSLAG VAN HET BESTUUR Op 17 juni 2010 was de samenstelling van het dagelijks bestuur als volgt: DAGELIJKS BESTUUR Leden mevr. J.A.M. Bergervoet (vice-voorzitter) drs. L.A.M. Welschen (voorzitter) Plaatsvervangende leden N. Meijer drs. ing. A. van Dijk De deelnemersraad Op 17 juni 2010 was de samenstelling van de deelnemersraad als volgt: DEELNEMERSRAAD Leden Plv. leden Zetel Vertegenwoordigend J.H.C.Janssen Vacature Gepensioneerde CSO (voorzitter) J.H.M. Voorn Vacature Deelnemer FNV Bondgenoten vacature Vacature Deelnemer FNV Bondgenoten R. Weststrate (vice-voorzitter) Vacature Deelnemer CNV Dienstenbond D.W. Blijleven Vacature Deelnemer CNV Dienstenbond Bpf AVH heeft een deelnemersraad, waarin de deelnemers en de uitkeringsgerechtigden van het pensioenfonds evenredig vertegenwoordigd zijn. De deelnemersraad geeft het bestuur gevraagd en ongevraagd advies bij haar besluitvorming inzake het beheren en uitvoeren van de pensioenregelingen. Volgens het rooster van aftreden traden de heren J.H.C. Janssen en J.H.M. Voorn ultimo 2009 af. De beide heren zijn herbenoemd. De heer F. van Erp is teruggetreden als lid van de deelnemersraad Het bestuur wenst de herbenoemde deelnemersraadsleden veel succes met hun werkzaamheden ten behoeve van Bpf AVH. Beleggingscommissie De verantwoordelijkheid van de beleggingscommissie is het bestuur te adviseren over beleggingsaangelegenheden in brede zin. Dit betreft zowel advies over het algemene beleggingsbeleid als over meer specifieke zaken, waaronder de vermogensbeheerstructuur, de afweging tussen actief en passief beleggen, de selectie van asset managers, de valuta- en de rentehedge. 11 11

VERSLAG VAN HET BESTUUR De beleggingscommissie was op 17 juni 2010 als volgt samengesteld: BELEGGINGSCOMMISSIE drs. ing. A. van Dijk Vice-voorzitter N. Meijer Voorzitter drs. O.F. Boersma P.A. Nijhuis drs. M. de Gelder AAG Lid Lid Adviseur De commissie is samengesteld uit leden van het bestuur. De bevoegdheden van deze commissie zijn bij mandaat vastgesteld. De beleggingscommissie heeft de volgende taken: - het opstellen van het beleggingsplan; - het monitoren van de activiteiten van de vermogensbeheerders; - het voeren van een beleggingsbeleid ten opzichte van de strategische benchmark. De strategische benchmark vertaalt de beleidsuitgangspunten naar concrete beleggingsdoelstellingen en vergelijkingsmaatstaven voor het rendement. Bpf AVH heeft het vermogensbeheer voornamelijk uitbesteed. De asset managers en custodian worden aangetrokken volgens het door het bestuur vastgestelde uitbestedingsbeleid. Het vermogensbeheer wordt door Blackrock (voorheen Barclays Global Investors), State Street Global Advisors, F&C Netherlands B.V., Kempen Capital Management, Lombard Odier Darier Hentsch & Cie (Nederland) N.V., K2 Advisors, Man Group (tot 1 juli 2009), Partners Group, AXA, JP Morgan, Neuberger Bergman, ING Real Estate en Altera Vastgoed uitgevoerd. De portefeuille onderhandse geldleningen is in eigen beheer. In 2010 is Dexia Assetmanagement aangesteld als de manager voor de bedrijfsobligaties (tot 1 februari 2010 was Blackrock de manager voor de bedrijfsobligaties) en in april 2010 is F&C Netherlands aangesteld als manager voor de inflation linked bonds (alleen Franse en Duitse inflation linked bonds). Het is de bedoeling dat de portefeuille onderhandse geldleningen geleidelijk aan wordt verminderd door (vervroegde) aflossingen. Kas Bank N.V. te Amsterdam verricht de volgende diensten aan Bpf AVH: - de beleggingsadministratie; - de rapportages DNB; - performance measurement en risico-analyse; - compliance monitoring; - evt. custody en settlement alsmede securities lending; - currency overlay management; - duration overlay management. De vermogensbeheerders zijn verantwoordelijk voor de selectie en timing van de transacties in de door hen beheerde portefeuilles binnen de geldende mandaten. 12 12

VERSLAG VAN HET BESTUUR Het verantwoordingsorgaan Bpf AVH heeft een verantwoordingsorgaan dat bestaat uit zes leden, te weten twee leden namens werkgevers, twee leden namens werknemers en twee leden namens gepensioneerden. Het verantwoordingsorgaan is bevoegd jaarlijks een oordeel te geven over het handelen van het bestuur, het door het bestuur gevoerde beleid en de beleidskeuzes die betrekking hebben op lange(re) termijn, Op 17 juni 2010 was de samenstelling van het verantwoordingsorgaan als volgt: VERANTWOORDINGSORGAAN Leden J.J. Horn (voorzitter) Namens Werkgevers R. Peeters Werkgevers F.G.L. Hagens Werknemers H. Vugs Werknemers H.J.I. Giesendorf Gepensioneerden G. Lodewijk Gepensioneerden Overige bestuurscommissies De bestuurscommissie (pre)pensioen partikulier kaaspakhuisbedrijf is bij delegatiebesluit d.d. 5 december 2002 vanaf 1 januari 2003 bevoegd om toezicht te houden op en begeleiding te geven bij de uitvoering van de prepensioenregeling voor het Partikulier Kaaspakhuisbedrijf. Deze prepensioenregeling is per 1 januari 2006 voor verdere deelneming beëindigd. Per genoemde datum is er een zogenaamde 55-plusregeling voor het Partikulier Kaaspakhuis ingevoerd. De commissie houdt toezicht op de uitvoering van het voorwaardelijk indexatiebeleid m.b.t. prepensioenaanspraken en uitkeringen en 55- plusuitkeringen en adviseert het bestuur m.b.t. de uitvoering van de 55-plusregeling. De commissie legt periodiek verantwoording voor uitvoering van haar taken aan het bestuur af. De samenstelling van deze bestuurscommissie op 17 juni 2010 was als volgt: BESTUURSCOMMISSIE PARTIKULIER KAASPAKHUISBEDRIJF Leden Vertegenwoordigend M. Modderman Voorzitter Vereniging Nederlandse Kaasgroothandelaren A. van Mill Lid Vereniging Nederlandse Kaasgroothandelaren mr. A. Hess Lid Vereniging Nederlandse Kaasgroothandelaren Vacature Vice-voorzitter FNV Bondgenoten M.R. Klunder Lid FNV Bondgenoten L. Bons Lid CNV Bedrijvenbond 13 13

VERSLAG VAN HET BESTUUR Commissie van Beroep Belanghebbenden die van oordeel zijn dat hun belangen zijn geschonden door een beslissing van het bestuur kunnen, op grond van het reglement inzake de behandeling van geschillen, tegen deze beslissing beroep instellen bij de Commissie van Beroep. Deze commissie bestaat uit een werkgevers- en een werknemersvertegenwoordiger (niet zijnde bestuursleden) en een onafhankelijk voorzitter. De commissie wordt bijgestaan door een griffier. De commissie is in het verslagjaar niet bijeengekomen voor een beroepszaak. Op 17 juni 2010 was de samenstelling van de commissie als volgt: COMMISSIE VAN BEROEP Leden Plaatsvervanger drs. P.J. Poot J. van de Brink Onafhankelijk voorzitter mr. M. van Engelen vacature Werkgeverslid J. Verhey G.B. Rijzinga Werknemerslid De klachtencommissie Bpf AVH is in 2008 ingesteld. Deze commissie beoordeelt klachten over de uitvoering van de pensioenregeling. De commissie bestaat uit de voorzitter Bpf AVH, de vice-voorzitter Bpf AVH en de voorzitter Deelnemersraad Bpf AVH. Het bestuur van Bpf AVH heeft een klankbordgroep communicatie ingesteld, met als opdracht de communicatiemiddelen op leesbaarheid en begrijpelijkheid te beoordelen. Het bestuur kan een aantal ad hoc commissies instellen, met de opdracht om een actueel onderwerp te onderzoeken. De visitatiecommissie Het bestuur geeft de visitatiecommissie VisitatieOpmaat de opdracht om eenmaal per 3 jaar het functioneren van het bestuur kritisch te bezien. De visitatiecommissie bestaat uit drie onafhankelijke leden en maakt geen onderdeel uit van de bestuurlijke organisatie van Bpf AVH. Het laatste onderzoek van de visitatiecommissie was in 2008. Op 17 juni 2010 was de samenstelling van de visitatiecommissie als volgt: VISITATIECOMMISSIE Leden D. Wenting AAG, RBA H.J.P. Strang RA Drs. J. Groenewoud 14 14

VERSLAG VAN HET BESTUUR Uitvoeringsorganisatie Bpf AVH is tot 1 januari 2010 een zelfadministrerend bedrijfstakpensioenfonds. Het eigen personeel draagt zorg voor de beleidsvoorbereiding, de secretariële ondersteuning, de advisering, het monitoren van het vermogensbeheer, dat in belangrijke mate is uitbesteed, en de uitvoering van de pensioenregelingen MANAGEMENTTEAM mr. E.W. Martens R.G.M. van Bergen Directeur-secretaris Administrateur E. Mateman Manager Vermogensbeheer Met ingang van 1 januari 2010 heeft Bpf AVH het pensioenbeheer uitbesteed aan Servicekantoor AGH. Voor het pensioenbeheer zijn afspraken gemaakt in de op 10 december 2009 afgesloten dienstverleningsovereenkomst. Adviseurs Het pensioenfonds wordt voor actuariaat en risicobeheersing op lange termijn ondersteund door de externe adviserende actuaris/alm-adviseur. In samenwerking met Kasbank NV wordt per kwartaal ten behoeve van de beleggingscommissie een IRMmonitor vervaardigd waarin de effecten van balansmanagement inzichtelijk worden gemaakt. Het bestuur ontvangt hiervan per kwartaal een samenvatting (het zogenoemde dashboard). Interest en Currency Consultants te Utrecht verstrekt informatie over mogelijke rente- en valutaontwikkelingen. De Stichting Performance te Amsterdam adviseert over de customized benchmark voor de onderhandse leningen en over de z- score en de performancetoets. Ortec te Rotterdam begeleidt Bpf AVH door middel van brainstormsessies bij het beoordelen van de financiële crisis en de wereldwijde economische ontwikkelingen. De compliance officers worden in hun werk ondersteund door Groenewegen-Haket- Ammerlaan te Den Haag. ACTUARIS EN ACCOUNTANT Drs. M. de Gelder AAG Advisererend Actuaris Hewitt Associates B.V. Amsterdam Ir. M.J.M. Pernot AAG Certificerend Actuaris Hewitt Associates B.V. Eindhoven M. van Ginkel RA Accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Rotterdam Op pagina 95 is een overzicht van de nevenactiviteiten van bestuur en management opgenomen. 15 15

VERSLAG VAN HET BESTUUR Vergaderingen In het onderstaande overzicht is vermeld het aantal vergaderingen per bestuursorgaan. Bestuursorgaan Aantal vergaderingen 2009 Bestuur Vijf (waarvan 2 gezamenlijk met de deelnemersraad en verantwoordingsorgaan) Dagelijks Bestuur vier Deelnemersraad vier (waarvan 2 gezamenlijk met het bestuur) Beleggingscommissie acht Bestuurscommissie Prepensioenregeling twee Partikulier Kaaspakhuisbedrijf Bestuurscommissie AGF Groothandel twee Verantwoordingsorgaan vier (waarvan 2 gezamenlijk met het bestuur) Studiecommissie Modernisering - Verplichtstellingsbeschikking Klachtencommissie - Commissie van Beroep - 16 16

VERSLAG VAN HET BESTUUR 2. Financiële informatie en ontwikkelingen Beleggingen In 2009 werd door Bpf AVH een totaal rendement behaald van 4,59% (benchmark: 6,85%). Dit beleggingsrendement is goed te noemen in relatie tot het defensieve beleggingsbeleid van Bpf AVH en in vergelijking met het gemiddelde beleggingsrendement waarmee in het herstelplan is gerekend. Hierbij moet in ogenschouw worden genomen dat Bpf AVH besloten heeft om aandelen te onderwegen en cash te overwegen. Hierdoor heeft Bpf AVH minder marktrisico gelopen dan was toegestaan op basis van de normportefeuille. Dit is ook één van de voornaamste redenen voor de underperformance ten opzichte van het benchmarkrendement (op basis van de normportefeuille). Mede onder invloed van deze ontwikkelingen nam de beleggingsportefeuille in het verslagjaar van zo n 497 miljoen naar zo n 519 miljoen in waarde toe. De z-score 2009 is - 2,15. De performancetoets 2005 2009 is 0,25. Ontwikkelingen Het bestuur van Bpf AVH volgt de ontwikkelingen in de pensioen- en financiёle sector. Een aantal van die ontwikkelingen worden hierna beschreven. Onderzoek DNB naar beleggingsbeleid van pensioenfondsen DNB heeft een onderzoek gedaan, waaruit blijkt dat een aantal pensioenfondsen de risico s onderschat waaraan zij in hun beleggingsbeleid blootstaan. Volgens DNB zijn de beleggingsverliezen in 2008 een gevolg van de financiёle crisis en de uitvoering van gevoerde strategische beleid. Het DNB-rapport is geanonimiseerd en doorgestuurd aan de commissie Frijns. Deze commissie heeft in opdracht van de Minister van Sociale Zaken en werkgelegenheid een onderzoek gedaan naar het beleggingsbeleid van pensioenfondsen en in het bijzonder het risicobeheer. Uit het rapport dat deze commissie begin 2010 heeft uitgebracht blijkt als belangrijkste conclusies: - Pensioenfondsen hebben te weinig aandacht voor het risicobeheer en voor de uitvoering van het beleggingsbeleid. - Pensioenfondsen hebben niet voldoende grip op de (externe) vermogensbeheerders. - Specifieke kenmerken van pensioenfondsen zoals de pensioenregeling en het risicoprofiel komen onvoldoende tot uitdrukking in het beleggingsbeleid. - Besturen beschikken over te weinig deskundigheid op het gebied van het vermogens- en risicobeheer. - Pensioenfondsen moeten zich meer richten op het reële kader (dus inclusief toeslagen). - De organisatie en governance van pensioenfondsen schieten op deze onderwerpen tekort. De commissie Frijns doet de volgende gedane aanbevelingen: - Risicomanagement Besturen accepteren uitsluitend pensioencontracten die evenwichtig zijn wat betreft financiering en risicodeling besturen dienen een strategisch risicokader vast te stellen met een afgewogen balans tussen rendement en risico mede gezien de gehanteerde 17 17

VERSLAG VAN HET BESTUUR uitgangspunten over duurzaamheid. - Beleggingsbeleid Dit beleid moet gericht zijn op een juiste balans tussen doelstellingen/ ambitie en risico s en in samenhang worden vastgesteld. Dit beleid moet gebaseerd zijn op realistische rendement/risicoverwachtingen waarbij kritische grenzen niet mogen worden onderschreden. Het bestuur moet keuzes maken over de invulling van het beleggingsbeleid en voert een monitoringkader in om de resultaten continu te kunnen beoordelen ten opzichte van de doelstellingen. - Uitvoering risico beheer/ beleggingsbeleid Het bestuur dient in control te zijn wat betreft het risicobeheer (strategisch en operationeel). Een verantwoorde inrichting van informatieprocessen om risico s van asymmetrische informatie te beheersen; dit vereist een selectie van uitvoerders die hierbij kunnen aansluiten. Het bestuur heeft voldoende counterveiling power ten opzichte van de professionele uitvoerders. - Governance en organisatie Het bestuur dient voldoende expertise/ deskundigheid te bezitten op het gebied van vermogensbeheer en risicobeheer. Complexiteit beleggings- en risicobeleid moet zijn afgestemd op het pensioencontract en risicohouding van het bestuur.besturen van kleine pensioenfondsen dienen zich periodiek te buigen over de vraag of de omvang van het fonds niet te klein wordt voor een optimale bemensing van het bestuur en de inrichting van het fonds. Het bestuur ontwikkelt, hanteert en bewaakt een monitoringkader waaruit blijkt in welke mate het bestuur adequaat reageert over het risicobeleid, beleggingsbeleid en maatschappelijk verantwoord handelen. Ook de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB) heeft onderzoek gedaan naar de beleggingen van bedrijfstakpensioenfondsen. Op 18 november bracht VB haar rapport uit Bedrijfstakpensioenfondsen en de kredietcrisis: aanbevelingen voor het beleggingsbeleid. De kernboodschap in dit rapport is de oproep aan ieder bestuur van een bedrijfstakpensioenfonds om stil te staan bij de wijze waarop het zijn verantwoordelijkheid voor het beleggingsbeleid en de uitvoering daarvan draagt. Zijn de mandaten helder en dusdanig dat het bestuur nog in control kan zijn? Wordt er voldoende gerapporteerd door de vermogensbeheerder en is het bestuur in staat om te sturen naar aanleiding van die rapportages? De beheersing van de beleggingsrisico s en het riskmanagement behoren bij ieder bedrijfstakpensioenfonds prominent op de agenda te staan. Er staan aanbevelingen in voor beleggingsbeleid. Zo pleit de VB voor overheidsobligaties, waarbij de rente is gekoppeld aan de inflatie. In het rapport worden ook antwoorden gegeven op veelgestelde vragen die bij het publiek leven over beleggingen van pensioenfondsen. Pensioenen Demissionaire Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Als gevolg van de financiële crisis die ook de pensioenfondsen heeft geteisterd heeft minister Donner een aantal commissies geïnstalleerd voor de diverse pensioendossiers om de toekomstbestendigheid van pensioenfondsen te verbeteren. Dit zijn de commissies Don, Frijns (zie hierboven) en Goudswaard. Alle drie commissie hebben 18 18

VERSLAG VAN HET BESTUUR gerapporteerd. Echter de Tweede kamer heeft zowel het dossier de AOW als de verdere behandeling van deze rapporten als controversieel aangemerkt. Hieronder treft u een samenvatting aan van het AOW-dossier en de bevindingen van de Commissie Don en Goudswaard. Voorstel aanpassing AOW Op 15 oktober jl. hebben coalitiepartijen CDA, PvdA en Christenunie een akkoord bereikt over de verhoging van de AOW-leeftijd. Volgens dit akkoord zou de AOW-leeftijd In 2020 eerst worden verhoogd naar 66 jaar en in 2025 naar 67 jaar. Het demissionaire kabinet heeft hierover in het verslagjaar een drietal voorontwerpen van wet gepresenteerd. Het voorontwerp van wet voor duurzame inzetbaarheid regelt onder meer via de Arbowet dat werkgevers én werknemers de wettelijke plicht krijgen om te zorgen voor duurzame inzetbaarheid van werknemers. Werknemers die dertig jaar een zwaar beroep uitoefenen, moeten van hun werkgevers een aanbod krijgen voor minder belastend werk of begeleiding naar werk bij een ander bedrijf. Doet de werkgever dat niet dan moet hij mogelijk maken dat de werknemer toch op zijn 65e kan stoppen door hem financieel te compenseren met 140 procent van het jaarsalaris. Werkgevers- en werknemersorganisatie in een sector kunnen beroepen voordragen als een zwaar beroep mits deze vallen binnen de in de wet vastgelegde criteria. Een tweede voorontwerp van wet regelt via de Algemene Ouderdomswet (AOW) dat werkenden èn zelfstandigen die 42 jaar substantieel (1225 uur per jaar) hebben gewerkt op hun 65e kunnen stoppen. Mensen die hiervan gebruikmaken krijgen wel een navenant lagere AOW-uitkering. De minister van SZW zou periodiek de hoogte van de korting op de AOW-uitkering bepalen en daarbij ook rekening houden met de kortingspercentages die pensioenfondsen hanteren. Voorwaarde voor het eerder stoppen is wel dat mensen niet in de situatie komen dat ze een beroep moeten doen op de bijstand. Het derde voorontwerp van wet biedt een vangnet voor mensen bij wie de WW- of arbeidsongeschiktheidsuitkering na hun 65e afloopt en die in de bijstand dreigen te komen. In aansluiting op de verhoging van de AOW-leeftijd wilde het demissionaire kabinet de fiscale faciliëring van de pensioenopbouw (het zogeheten Witteveenkader) aanpassen aan de nieuwe AOW-leeftijd in de toekomst. Uitgangspunt daarbij was dat voor de nieuwe pensioenleeftijd van 67 jaar een aanvullend pensioen kan worden opgebouwd dat even hoog is als het aanvullend pensioen nu bij 65 jaar. Hierdoor wordt twee jaar extra aanvullend pensioen opgebouwd. Dit zou betekenen dat het jaarlijkse maximale opbouwpercentage van aanvullende pensioenen zou worden aangepast. Deze aanpassing zou in één keer worden doorgevoerd met ingang van 1 januari 2020, het moment waarop de AOW-gerechtigde leeftijd van 65 naar 66 jaar gaat. Het kabinet had voor ogen dat werkgevers- en werknemersorganisaties het extra geld van de langere aanvullende pensioenopbouw zouden gebruiken om het stelsel van aanvullende pensioenen steviger te maken, door bijvoorbeeld de dekkingsgraden te verbeteren. Eind mei 2010 maakten VNO NCW en FNV bekend dat zij overeenstemming hebben over de AOW- en de pensioenleeftijd. In hun voorstel blijft het voor werknemers mogelijk 19 19

VERSLAG VAN HET BESTUUR om met hun 65ste te stoppen met werken, maar dan moeten ze wel 6,5 procent van hun AOW en pensioen inleveren. Wie een jaar langer doorwerkt, krijgt juist 6,5 procent extra. De AOW- en pensioenleeftijd worden aan elkaar gekoppeld. In 2020 gaan ze allebei omhoog naar 66 jaar. In 2025 moet dit 67 jaar worden. De leeftijd waarop werknemers mogen stoppen, loopt mee met de levensverwachting. Elke vijf jaar bekijken de sociale partners of de pensioenleeftijd moet worden verhoogd. Ook moet een verhoging minimaal tien jaar van te voren worden aangekondigd. VNO NCW en FNV hopen dat een nieuwe regering hun voorstellen overnemen. Dit zal afhankelijk zijn van de uitslag van de verkiezingen en de te vormen coalitieregering. Commissie Don De parameters waarmee fondsen mogen rekenen bij het opstellen van continuïteitsanalyses, herstelplannen en kostendekkende premies zijn vastgelegd in de ministeriële Regeling parameters pensioenfondsen. Deze regeling is vervallen per 31 december 2009. Minister Donner heeft daarom vorig jaar de Commissie Parameters - beter bekend als de Commissie Don - opdracht gegeven te bezien of op grond van financieel-economische ontwikkelingen in het verleden en realistische verwachtingen ten aanzien van de toekomst de huidige parameters aanpassing behoeven en zo ja, welke parameters de Commissie voor de periode na 31 december 2009 adviseert. De Commissie Don heeft op 25 september 2009 een verdeeld advies uitgebracht. Hierop heeft minister Donner besloten de parameters voor 2010 ongewijzigd te laten. Commissie Goudswaard Begin 2010 heeft de commissie Goudswaard zijn rapport Een sterke tweede pijler, met als ondertitel Naar en toekomstbestendig stelsel van aanvullende pensioenen uitgebracht. Het rapport bestaat uit twee delen. Deel één Is het pensioenstelsel voldoende toekomst en schokbestendig?, geef een analyse van ons pensioenstelsel, de ontwikkelingen en trends binnen Nederland op demografisch, financieel gebied en het vlak van de arbeidsmarkt. Deel twee Naar een toekomstbestendig stelsel geeft aan dat het pensioenstelsel de moeite waard is om intact te houden en geeft aanbevelingen die er voor moeten zorgen dat het stelsel ook voor de langere termijn houdbaar blijft. Het Nederlandse stelsel met aanvullende pensioenen naast de AOW kent het voordeel van lage uitvoeringskosten en gedeelde risico's over verschillende generaties heen. Zeker Europees gezien is Nederland redelijk tot goed voorbereid op de vergrijzing. Helaas is door de hoge kapitaaldekking van de tweede pijler dit gedeelte van het inkomen van de gepensioneerde gevoelig voor schokken op de financiële markten. Met de recentelijk financiële en economische crisis lijkt het pensioenstelsel kwetsbaar dan ooit. Door het dalen van de aandelenkoersen is er veel vermogen verdampt en door de lage rente termijnstructuur moeten pensioenfondsen meer geld reserveren om in de toekomst aan de verplichtingen te voldoen. Het gevolg is dat er een gat ontstaan tussen 20 20

VERSLAG VAN HET BESTUUR de verwachtingen en de werkelijke zekerheid die geboden kan worden. Door de vergrijzing en de ontgroening in Nederland is het gat tussen de verwachtingen en de zekerheid van pensioenen steeds minder goed op te vangen door stijging van de pensioenpremie. Minder actieven ten opzichte van meer uitkeringsgerechtigden maakt het effect van premieverhoging steeds kleiner. Dit betekent dat het gat steeds meer opgevuld moet worden uit rendementen op de financiële markten. Deze manier van financieren is meer risicovol zodat de zekerheid van de hoogte van het pensioen kleiner wordt. Als de deelnemer ook nog eens uitgaat van een reële pensioenverwachting (pensioen inclusief alle indexaties) in plaats van de nominale pensioenverwachting (pensioen zonder indexaties) dan wordt de zekerheid van het te verwachten pensioen nog kleiner. Aldus de commissie. Bedrijven willen steeds minder pensioenrisico s dragen. De toenemende internationale concurrentie en de veranderingen in accountancyregels dwingen ondernemingen om pensioenrisico s drastisch te verminderen. De werkgevers en werknemers zijn de afgelopen jaren flink meer premie gaan betalen. De commissie heeft dan ook geconcludeerd dat de premie-rek eruit is. De commissie vindt dat het Nederlandse pensioenstelsel aangepast moet worden om goed opgewassen te zijn tegen de gevolgen van de vergrijzing, ontgroening en de financiële onzekerheden. Daarom zijn keuzes noodzakelijk. De commissie geeft twee oplossingsrichtingen. Ten eerste kan er gekozen worden voor een lagere ambitie Mensen kunnen dan met pensioen op hun 65 e met een uitkering die 65% is van het gemiddeld verdiende loon of doorwerken tot hun 67 e om toch op een uitkering van 70% van het gemiddelde loon te komen. De commissie is van mening dat een verlaging van de ambitie niet desastreus is voor de gepensioneerden omdat het niveau nu van ons pensioen al hoog is. Een tweede mogelijkheid is het handhaven van de huidige ambitie, maar dan wel de hogere risico s die daarbij horen accepteren en beter toedelen. Pensioengerechtigden krijgen dan minder garanties omtrent hun pensioen. Het pensioen wordt voor een groter deel flexibel. Zo zou de pensioenleeftijd automatisch kunnen meestijgen met de levensverwachting. Het moet gepensioneerden en premiebetalers dan wel duidelijk zijn welke risico s zij lopen. De commissie is in principe een voorstander van het behoud van de doorsneepremie. Wijzigingen richting een leeftijdsafhankelijke opbouw vindt zij het onderzoeken waard maar moeten goed onderzocht worden op de overgangsproblematiek. De commissie concludeert dat het stelsel van aanvullende pensioenen (de tweede pijler) met de juiste keuzes goed aan te passen is aan de veranderende omstandigheden en dat het stelsel dus versterkt kan worden. Medezeggenschap gepensioneerden Op 2 september 2009 debatteerde de Tweede Kamer over het wetsvoorstel van Koşer Kaya (D66) en Blok (VVD), die meer medezeggenschap voor gepensioneerden in 21 21

VERSLAG VAN HET BESTUUR besturen van bedrijfstakpensioenfondsen wensen. De Kamer bleef verdeeld over een zetelverdeling in het bestuur van bedrijfstakpensioenfondsen. Vervolgens is op 8 september ingestemd met de motie Omtzigt en aan sociale partners gevraagd om binnen 10 weken te komen met een breed gedragen voorstel waarin de medezeggenschap van alle betrokkenen verankerd is en de diversiteit van bestuurders gewaarborgd wordt. Om hieraan invulling te geven heeft de Stichting van de Arbeid (STAR) een breed overleg geïnitïeerd met ouderen-, maar ook jongeren- en vrouwenorganisaties alsmede een tweetal kenniscentra op het gebied van diversiteit en multiculturele ontwikkeling (E- Quality en Forum) en het AVV (Alternatief Voor Vakbond). Het is deze organisaties niet gelukt overeenstemming te bereiken over de verankering van medezeggenschap. De STAR heeft op 27 november 2009 samen met enkele andere organisaties de Tweede Kamer opgeroepen op de verdere behandeling van het initiatief wetsvoorstel Koşer-Kaya / Blok te heroverwegen; dit om ruimte te maken voor de behandeling van een breder wetsvoorstel. De STAR zou samen met alle betrokken partijen de uitwerking ter hand willen nemen. Vooruitlopend daarop is de Stichting van de Arbeid, daarbij gesteund door enkele andere organisaties, bereid om via een convenant met afspraken en aanbevelingen met kracht in te zetten op een op korte termijn te starten beleid gericht op de vergroting van de diversiteit (o.a. meer jongeren, vrouwen, allochtonen) in de samenstelling van de besturen van pensioenfondsen, alsmede van de deelnemersraden en de verantwoordingsorganen. Minister Donner heeft in zijn brief van 4 december gereageerd op de evaluaties van het medezeggenschapsconvenant - en het daaruit voortvloeiende wetsvoorstel en STARoverleg - en de principes voor goed pensioenfondsbestuur. Ten aanzien van medezeggenschap geeft de minister aan oog te hebben voor mogelijke belangentegenstellingen binnen pensioenfondsbesturen in geval van bestuursdeelname van gepensioneerden en de gevolgen daarvan voor de bestuurbaarheid van het fonds en de bereidheid van sociale partners om te voorzien in een pensioenregeling. Het kabinet wilde tegen deze achtergrond bekijken hoe de positie van pensioengerechtigden het best kan worden vormgegeven. Het kabinet achtte het niet verantwoord om met voorbijgaan aan andere aspecten alleen de discussie over medezeggenschap te voeren; medezeggenschap, pension fund governance en de fundamentele vragen die samenhangen met de gevolgen van de crisis moeten in samenhang worden doordacht en uitmonden in een nieuwe bestuursstructuur. Het kabinet heeft een aantal denkrichtingen gepresenteerd ten aanzien van de vormgeving van deze bestuursstructuur waaronder ook de medezeggenschap wordt begrepen. Bij het ontwikkelen van een concrete structuur zullen de volgende aspecten aan de orde komen: Stroomlijning van de governance structuur 22 22