2
1.1. WAAROM DIT HANDBOEK? Internationale mobiliteit wordt steeds meer een absolute noodzaak op een arbeidsmarkt waar een sterke vraag heerst naar meer flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Een van de eerste doelstellingen van de Europese Unie is het klaarstomen van systemen en instellingen van onderwijs en opleiding voor een wijdere wereld, zodat gekwalificeerde werknemers naast hun beroepsvaardigheden ook de bekwaamheid bezitten om in het buitenland met mensen te werken en communiceren. Dit is een van de manieren waarop Europa zich meer kan afstemmen op de uitdagingen van de wereldeconomie en ervoor kan zorgen dat haar stelsels en instellingen van onderwijs en opleiding een concurrentiële positie innemen. De Europese Commissie ontwikkelt op dit moment een Europees systeem (ECVET) dat meer transparantie van kwalificaties voorziet tussen verschillende landen. Dit heeft reeds bijgedragen tot mobiliteit, een concept dat vandaag de dag wordt beschouwd als een essentieel onderdeel van de complete opleiding van personen die streven naar de implementatie van een leven lang leren in verschillende landen en in een bredere context (formeel, niet-formeel en informeel). Een van de grootste belemmeringen waardoor de motivatie daalt voor internationale mobiliteit als onderdeel van initieel beroepsonderwijs, arbeidsmarktopleidingen en een leven lang leren, is het identificeren, erkennen en valideren van de competenties die werden verworven tijdens een werkstage in het buitenland. De toekomst van internationale werkstages ligt in het ontwikkelen en implementeren van algemene Europese instrumenten die specifiek gericht zijn op initieel beroepsonderwijs en initiële beroepsopleidingen en die gebaseerd zijn op de principes van een algemeen kader dat een cultuur van kwaliteitsverbetering begunstigt. De betrokkenheid van alle deelnemers in mobiliteit instellingen die initieel beroepsonderwijs en initiële beroepsopleidingen aanbieden, gastbedrijven, IVET studenten en de coördinerende organisaties (in het thuisland en het gastland) is een essentiële voorwaarde voor het bereiken van deze doelstelling. De Europese studie Move It: Het wegnemen van belemmeringen voor mobiliteit bij leerlingen in leerlingenstelsels en andere jongeren in het beroepsonderwijs, gepubliceerd in april 2007 door het directoraat-generaal Onderwijs en Cultuur van de Europese Commissie, meldt dat 400 belemmeringen werden geïdentificeerd voor mobiliteit: De Top 10 van de meest relevante en dringende belemmeringen voor mobiliteit in initieel beroepsonderwijs en initiële beroepsopleidingen (in willekeurige volgorde): Gebrek aan kwalitatieve werkstages. Gebrek aan kennis over de voordelen van mobiliteit. Gebrek aan pedagogische expertise over leren tijdens werkstages. Gebrek aan duurzame strategieën voor internationalisering. Gebrek aan onderzoek omtrent mobiliteit. 3
Gebrek aan praktijkgemeenschappen voor organisatoren van werkstages. Wettelijke en administratieve belemmeringen. Gebrek aan interesse bij jongeren. Gebrek aan taalkundige vaardigheden en kennis over de culturele achtergrond. Gebrek aan erkenning 1 1 Studie naar de belemmeringen voor transnationale mobiliteit bij leerlingen in leerlingenstelsels en andere jongeren in initiele beroepsopleidingen en naar manieren om deze belemmeringen weg te nemen, of het MoVE-iT project. April 2007: http://ec.europa.eu/education/more-information/doc/moveitsum_en.pdf 4
Naast de onderzoeken en studies die werden uitgevoerd op Europees vlak, werkte het Q- Placements project samen met plaatselijke werkgroepen in ieder deelnemend land uit het noorden, zuiden, westen en oosten van Europa om zo een perspectief te vormen dat heel Europa weerspiegelt (België, Bulgarije, Duitsland, Polen, Roemenie, Slovenië en Spanje). Iedere plaatselijke werkgroep bestond uit: IVET studenten. IVET onderwijzers. Personen uit de bedrijfswereld. Vakbondsvertegenwoordigers. Vertegenwoordigers van overheidsdepartementen (onderwijs en/of tewerkstelling) waar nodig geacht en indien actief in het werkgebied. Vertegenwoordigers van bedrijfsorganisaties. Na de besprekingen die werden gehouden binnen het kader van deze plaatselijke werkgroepen werden in ieder land enkele conclusies geformuleerd. Daarnaast werden een aantal algemene bezwaren gedefinieerd in ieder deelnemend land. Bezwaren voor mobiliteit gedefinieerd door alle plaatselijke werkgroepen: Taalbarrières, vooral bij gastbedrijven. Het werkplan tijdens de werkstage stemt niet overeen met de vaardigheden, kennis en competenties van de student. Gebrek aan kennis bij studenten over de bedrijfswereld. Gebrek aan tijd of betrokkenheid van de bedrijfsbegeleider. Gebrek aan wettelijke dekking (nood aan een stageovereenkomst, verzekering, veiligheidsgarantie, enz.). Gebrek aan langdurige partnerschappen (nood aan een formele verbintenis). De gastbedrijven zijn niet geschikt om studenten op te nemen (permanent of tijdelijk). De student is niet volwassen genoeg; de student behaalt het minimum vereiste technische niveau niet. Moeilijkheden met ingewikkelde technieken en landgebonden werkwijzen; in dat geval zijn bedrijven niet bereid om buitenlandse studenten op te nemen. Het is moeilijk voor bedrijven om rendement te genereren wanneer ze buitenlandse studenten opnemen; gebrek aan motivatie bij potentiële gastbedrijven. Moeilijk om nieuwe werkstages te vinden in bepaalde sectoren, vooral in het buitenland. Onderwijzers spenderen vrije tijd aan het coördineren en opvolgen van werkstages bovenop hun academische taken. De student heeft enkele weken nodig om zich aan te passen aan het gastland. Gebrek aan interculturele kennis bij de student. Gebrek aan controle over de werkstage. Grote bedrijven zijn meer vertrouwd met werkstages met buitenlandse studenten dan kleine en middelgrote ondernemingen. Financiële middelen of beurzen voor studenten om reis- en accommodatiekosten te helpen betalen. Studiepuntenoverdracht is niet altijd mogelijk bij werkstages in buitenlandse gastbedrijven. 5
Hoewel verschillende publicaties werden uitgegeven in Europa om de kwaliteit van internationale werkstages te bevorderen, is er nog steeds nood aan een handboek voor kwaliteitszorg dat eindgebruikers op een eenvoudige manier kan ondersteunen bij de voorbereiding en opvolging van werkstages. Het Q-Placements handboek vormt een leidraad voor alle partijen die actief betrokken zijn bij mobiliteit en wil op die manier de kwaliteit, doeltreffendheid en efficiëntie van projecten en werkstages op internationaal niveau verbeteren. 6