Gezondheid in beeld:

Gezondheid in beeld: Gemeente Waalre Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.regionaalkompas.nl

Inleiding Eind 2012 zijn de Volwassenenmonitor en Ouderenmonitor tegelijkertijd verzonden naar ongeveer 44.000 volwassenen (19 tot en met 64 jaar) en bijna 26.000 ouderen (65 jaar en ouder) in de regio Zuidoost-Brabant. Dit is inclusief de ophoging van de steekproef in Eindhoven met ruim 8.500 vragenlijsten. Volwassenenmonitor In de gemeente Waalre hebben 918 volwassenen de vragenlijst ontvangen. 452 van hen deden mee aan het onderzoek, daarmee bedroeg de respons 49%. In de hele regio Zuidoost-Brabant was de respons voor de groep volwassenen 41%. In de gemeente Waalre wonen 9.124 volwassenen van 19 tot en met 64 jaar. Voor Waalre komt elke 1% dus overeen met 91 volwassenen. Ouderenmonitor Van alle 3.466 inwoners van 65 jaar en ouder uit de gemeente Waalre hebben 688 ouderen de vragenlijst ontvangen. Tweeënzestig procent van hen vulde deze vragenlijst in, dit komt neer op 426 ouderen. Voor de hele regio Zuidoost-Brabant was de respons onder ouderen 59%. In deze rapportage komt elke 1% overeen met 35 ouderen. In dit boekje worden kort enkele belangrijke en actuele resultaten uit beide monitors voor uw gemeente toegelicht. Met name relevante verschillen tussen uw gemeente en de regio en (mogelijke) trends worden belicht. Deze resultaten worden beschreven voor de volgende acht thema s: Gezondheid en welbevinden Zorg en hulp Zelfredzaamheid Leefomgeving en leefbaarheid Participatie Leefstijl Eenzaamheid Armoede en sociale uitsluiting De resultaten van de monitors zijn tevens gebundeld in een tabellenboek per gemeente. Resultaten uitgewerkt naar achtergrondkenmerken zijn gebundeld in een regio tabellenboek. Deze tabellenboeken kunt u raadplegen via www.ggdgezondheidsatlas.nl of www.regionaalkompas.nl Rapportage gemeente Waalre 2

Gezondheid en welbevinden Ouderen in Waalre voelen zich gezonder dan elders in de regio Een derde van de 65-plussers in Waalre ervaart de eigen gezondheid als gaat wel tot slecht. Deze groep is relatief kleiner dan in de regio Zuidoost-Brabant, daar is het 40%. Van de 19- tot en met 64-jarigen ervaart 17% de eigen gezondheid als minder dan goed, wat vergelijkbaar is met de regio. Ongeveer driekwart van de ouderen en een derde van de volwassenen heeft één of meer chronische aandoeningen en is daarvoor onder behandeling of controle bij een arts. Een hoge bloeddruk is onder zowel de volwassenen als de ouderen de meest voorkomende chronische aandoening/ risicofactor (respectievelijk 8% en 37%). Chronische aandoeningen die daarnaast veel voorkomen onder de 65-plussers in Waalre zijn gewrichtsslijtage van de heupen of knieën (17%), diabetes (12%) en kanker (10%). Ruim één op de zes volwassenen ervaart problemen op psychisch vlak Van de volwassenen in Waalre voelt 16% zich psychisch ongezond. Daarnaast heeft 37% een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie. Deze gegevens op het gebied van welbevinden zijn vergelijkbaar met die van de regio. Ook voor wat betreft de 65-plussers in Waalre is dat het geval; 18% voelt zich psychisch ongezond en 36% heeft een matig tot hoog risico op een angststoornis of depressie. het merendeel voelt zich echter prima Tachtig procent van de 19- tot en met 64-jarigen geeft aan (erg) gelukkig te zijn. Ongeveer drie op de vijf voelden zich de drie maanden voorafgaand aan het onderzoek dan ook overwegend (heel) vrolijk. Ook voor de 65- plussers geldt dat het merendeel (erg) gelukkig is (78%), ongeveer twee op de vijf geven aan zich in de afgelopen maanden overwegend vrolijk te voelen. Rapportage gemeente Waalre 3

Zelfredzaamheid Zelfredzaamheid van burgers wordt steeds belangrijker Nu van mensen wordt verwacht dat ze zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen, wordt vaker een beroep gedaan op de zelfredzaamheid van mensen. In Waalre hebben minder 65-plussers een lichamelijke beperking dan gemiddeld in de regio Zuidoost-Brabant. Zowel gehoor-, visuele- als mobiliteitsbeperkingen komen minder vaak voor (21% versus 30%). Eén op de acht heeft grote moeite met of hulp nodig bij dagelijkse handelingen, zoals zichzelf wassen, eten en drinken en zichzelf verplaatsen. Beschikbaarheid van hulp in de nabijheid wordt dan erg belangrijk. Eén op de zeven ouderen heeft weinig eigen regie Ongeveer één op de zeven ouderen en één op de twaalf volwassenen heeft weinig regie over het eigen leven. Deze groep geeft onder andere aan zich vaak hulpeloos te voelen en weinig controle te hebben over hetgeen hen overkomt. Ook hebben zij het gevoel weinig te kunnen veranderen aan het eigen leven en de toekomst. Bij de 65-plussers is regionaal een gunstige dalende trend zichtbaar met betrekking tot het hebben van weinig eigen regie. Ook in Waalre lijkt deze trend te bestaan, hoewel deze niet statistisch aan te tonen is. Ouderen zijn vooral psychisch kwetsbaar Ruim één op de vijf ouderen in Waalre is kwetsbaar (21%), wat minder is dan gemiddeld in de regio (28%). Iemand is kwetsbaar als hij op lichamelijk, psychisch en/of sociaal gebied problemen ondervindt. Bijvoorbeeld problemen met het geheugen (psychisch), gewichtsverlies (lichamelijk) of onvoldoende steun krijgen van anderen (sociaal). Ouderen zijn vaker psychisch (23%) dan lichamelijk (13%) of sociaal kwetsbaar (10%). In de regio is het aantal kwetsbare ouderen de afgelopen jaren afgenomen. In Waalre is de afname niet statistisch significant. Rapportage gemeente Waalre 4

Participatie Veel inwoners van Waalre zijn actief als vrijwilliger Vijfendertig procent van de ouderen in de gemeente verricht vrijwilligerswerk. Dat is meer dan gemiddeld in de regio (29%). Onder de Waalrese volwassenen verricht een derde vrijwilligerswerk. Regionaal is het aantal vrijwilligers onder zowel de volwassenen als de ouderen toegenomen sinds 2009. In Waalre zijn statistisch geen toenames aan te tonen, hoewel er bij de 65-plussers wel sprake lijkt te zijn van een stijging. en ook deelname aan het verenigingsleven ligt hoger dan in regio Meer volwassenen en ouderen in Waalre zijn lid van een vereniging of club in vergelijking met leeftijdsgenoten uit de regio. Voor de ouderen is dit met 74% ten opzichte van 60% een fors verschil, maar ook bij de volwassenen is het verschil groot tussen gemeente en regio (63% versus 53%). Regionaal is sprake van een afname (van 57% in 2009 naar 53% in 2012). In Waalre lijkt een vergelijkbare afname aanwezig. Onder ouderen in Waalre ligt het bezoek aan groepsbijeenkomsten hoger dan gemiddeld in de regio; 72% bezoekt wel eens een bijeenkomst van een vereniging of een lezing (regio: 59%). Forse toename oudere mantelzorgers Ongeveer een kwart van de 65-plussers heeft in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven, in 2009 was lag dit met 13% nog een stuk lager. Achttien procent geeft momenteel nog steeds mantelzorg, waar dat in 2009 10% was. In Waalre zijn meer 65-plussers actief als mantelzorger dan gemiddeld in de regio. De Waalrese ouderen geven met name vaker mantelzorg in de vorm van medische verzorging en begeleiding of vervoer. Bijna één op de vijf mantelzorgers van 65 jaar of ouder voelt zich zwaar belast. Vaker dan gemiddeld in de regio hebben zij behoefte aan emotionele steun. Van de 19- tot en met 64-jarigen is 13% mantelzorger, waarvan 15% zich zwaar belast voelt. Deze percentages zijn vergelijkbaar met die van de regio, maar zijn, net als bij de ouderen, flink toegenomen sinds 2009; met 7% mantelzorgers in 2009 is dit zelfs een verdubbeling. Rapportage gemeente Waalre 5

Eenzaamheid Bijna de helft van alle ouderen is eenzaam Vergelijkbaar met de regio is 1% van de 65-plussers in Waalre niet in staat om zelfstandig sociale contacten te leggen en te onderhouden. Onder ouderen komt eenzaamheid vaak voor. Van de 65-plussers is 44% eenzaam en 7% in (zeer) ernstige mate. In de regio is (zeer) ernstige eenzaamheid sinds 2009 iets toegenomen. In Waalre is het stabiel gebleven. ondanks dat velen een goed sociaal netwerk lijken te hebben Uit regionale analyses blijkt dat vooral ouderen die geen lokaal sociaal netwerk hebben en gereserveerd zijn in hun sociale contacten, eenzaam zijn. De meeste ouderen in Waalre hebben een sterk lokaal sociaal netwerk wat onder meer blijkt uit het feit dat 93% van hen aangeeft voldoende steun van anderen te ontvangen. In Waalre behoren verder de meeste ouderen (31%) tot het netwerktype lokaal geïntegreerd (buurtgenoten kennen elkaar en zorgen voor elkaar). Een klein aandeel (6%) behoort tot het netwerktype privacy gericht (ik heb niet veel contact met mensen in de buurt). Het netwerktype gericht op wijdere samenleving (mijn familie woont ver weg, maar ik heb goede vrienden die me zonodig zullen helpen) komt in Waalre vaker voor onder de 65-plussers dan gemiddeld in de regio (10% versus 6%). Eenzaamheid niet alleen een probleem onder ouderen Ondanks dat het aantal eenzame volwassenen in Waalre sinds 2005 geleidelijk lijkt af te nemen, is momenteel nog altijd één op de drie in bepaalde mate eenzaam (2005: 42%). Vijf procent is zelfs (zeer) ernstig eenzaam. Regionaal gezien is een andere trend zichtbaar; ernstige eenzaamheid is onder volwassenen in de afgelopen jaren toegenomen van 7% naar 9%. Rapportage gemeente Waalre 6

Zorg en hulp Huisartsbezoek onder ouderen sinds 2009 fors toegenomen Drie op de vijf ouderen heeft recent (afgelopen 2 maanden) de huisarts bezocht (59%). In 2009 was dit nog 44%. In de regio is een zelfde toename zichtbaar. De groep 65- plussers die in het afgelopen jaar contact heeft gehad met huisarts is in Waalre groter dan gemiddeld in de regio (91% versus 87%). Van de 19- tot en met 64-jarigen bezocht 36% recent de huisarts. Ouderen ontvangen vooral hulp van professionals Tweeëntwintig procent van de ouderen en 5% van de volwassenen ontvangen hulp in verband met de gezondheid. Bij de ouderen gaat het vooral om betaalde hulp (17%), bij de volwassenen ongeveer even vaak mantelzorg als betaalde hulp. Van de ouderen in de Waalre geeft 4% aan in verband met de gezondheid behoefte te hebben aan extra hulp. Dit geldt met name voor hulp in de huishouding. Toekomstige hulpbehoefte niet altijd te vervullen door omgeving De meerderheid van de mensen in Waalre heeft een goed sociaal netwerk waarop men kan terugvallen in geval van hulpbehoevendheid. Dit wordt steeds belangrijker door de kanteling van de WMO. Echter, 7% van de 19- tot en met-64 jarigen en 19% van de 65-plussers geeft aan dat ze verwachten helemaal geen hulp tot hun beschikking te hebben. Eén op de zeven ouderen weet het WMO-loket niet te vinden Twaalf procent van de 65-plussers heeft in het afgelopen jaar gebruik gemaakt van een WMO-voorziening of heeft hieraan behoefte. Eén op de zeven ouderen wil graag informatie over WMO-voorzieningen, maar weet niet waar deze te verkrijgen. Vier op de tien maken wel eens gebruik van welzijnsvoorzieningen. Meer dan een kwart van de 65-plussers heeft behoefte aan bepaalde welzijnsvoorzieningen waar hij op dit moment nog geen gebruik van maakt. De grootste groep heeft behoefte aan een algemene gezondheidscheck (15%). Rapportage gemeente Waalre 7

Leefomgeving en leefbaarheid Meeste geluidshinder van wegverkeer binnen bebouwde kom In Waalre wordt 15% van de volwassenen ernstig gehinderd door geluid, in de meeste gevallen en ook vaker dan gemiddeld in de regio ondervindt men hinder van het verkeer op de wegen binnen de bebouwde kom (4%). Bezorgdheid over fijnstof valt op Stofdeeltjes kleiner dan 10 micrometer (0,01 millimeter) worden ook wel fijnstof genoemd. Fijnstof kan niet met het blote oog worden gezien, maar wel worden ingeademd. Over het algemeen bestaat fijnstof vooral uit stoffen en roetdeeltjes die vrijkomen bij de verbranding uit benzine- en dieselmotoren. Een fors grotere groep 19- tot en met 64-jarige inwoners van Waalre is bezorgd over de blootstelling aan fijnstof dan gemiddeld in de regio Zuidoost-Brabant. Bijna een derde van de volwassenen maakt zich hier zorgen over. In de gehele regio is dat 19%. Mogelijk kan deze bezorgdheid deels verklaard worden door de N69 die dwars door de gemeente loopt, alsmede door de nabijheid van een druk verkeersknooppunt. Leefbaarheid in Waalre is bovengemiddeld goed Bijna alle 19- tot en met 64-jarige inwoners van Waalre geven hun eigen buurt een voldoende rapportcijfer (94%). De sociale cohesie in Waalre is hoog. Ongeveer twee derde van de volwassenen uit Waalre is tevreden over de betrokkenheid van de buurt (65%). In de regio is dat 57%. Daarnaast voelt driekwart zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt (74%), wat meer is dan gemiddeld in de regio (66%). Achttien procent van de inwoners is ook actief geweest om de buurt te verbeteren. Net als in de regio, vindt 31% van de mensen dat de gemeente voldoende doet om bewoners te betrekken bij veranderingen in de buurt. Inwoners zeer tevreden over groenvoorzieningen De grote meerderheid van de 19- tot en met 64-jarige inwoners van Waalre is tevreden over de voorzieningen binnen hun gemeente. Meer dan gemiddeld in de regio zijn zij tevreden over het kijkgroen (plantsoenen, bomen) en gebruiksgroen (parken, bos en natuurgebied). Rapportage gemeente Waalre 8

Leefstijl Relatief weinig zware rokers onder 65 jaar in Waalre Van de volwassenen in Waalre rookt 19%. Twee procent rookt een pakje per dag of meer en is zware roker. Dit is minder dan gemiddeld in de regio, daar is 5% een zware roker. Van de inwoners van 65 jaar en ouder rookt 12% en is 2% een zware roker. Dit is vergelijkbaar met de regio. maar alcoholgebruik is hoger ten opzichte van regio In Waalre drinkt 92% van de volwassenen alcohol. Deze groep is groter dan gemiddeld in de regio. Van de ouderen drinkt 83%. Acht procent van volwassenen is overmatig drinker (mannen >21 glazen per week; vrouwen >14 glazen per week). %). Een gunstig gegeven is dat deze groep sinds 2009 gehalveerd is. Onder 65- plussers zijn meer overmatige drinkers dan gemiddeld in de regio (13% versus 9%). Er is geen algemeen veilige norm voor verantwoord alcoholgebruik. Men spreekt liever van aanvaardbaar alcoholgebruik. Minder ouderen in Waalre voldoen aan deze norm dan gemiddeld in de regio (39% versus 46%). Nog steeds veel mensen hebben overgewicht Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor onder meer diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en een aantal vormen van kanker. Net als in de voorgaande jaren is 43% van de volwassenen in de gemeente te zwaar en heeft zelfs één op de elf last van ernstig overgewicht (obesitas). Bij de ouderen heeft eveneens een grote groep overgewicht, namelijk 52%. Eén op de acht ouderen is obees. Onder ouderen in Waalre komt overgewicht overigens wel minder vaak voor dan in de regio (59%)..maar het merendeel krijgt wel voldoende beweging De Nederlandse Norm Gezond Bewegen voor volwassenen en ouderen ligt op minstens 5 dagen per week een half uur matig intensieve lichaamsbeweging. In Waalre voldoet 70% van de volwassenen aan deze beweegnorm. Bij de ouderen voldoet 74% aan deze norm, wat meer is dan gemiddeld in de regio (68%). Rapportage gemeente Waalre 9

Armoede en sociale uitsluiting Hogere inkomens dan gemiddeld in de regio Een relatief grote groep 19- tot en met 64-jarigen in Waalre heeft een huishoudinkomen van meer dan 31.000 euro op jaarbasis (36% versus 27% in de regio). Ook onder 65-plussers liggen de inkomens hoger dan in de regio. Bijna een derde heeft een besteedbaar huishoudinkomen van meer dan 31.000 euro per jaar, wat flink hoger ligt dan het gemiddelde van 17% in de regio. Ruim 180 volwassenen in Waalre zijn sociaal uitgesloten Minder dan gemiddeld in de regio is 2% van de volwassenen in Waalre matig tot sterk sociaal uitgesloten. Dit komt neer op ongeveer 182 personen. Bij het bepalen van sociale uitsluiting zijn vier dimensies meegenomen: Sociale participatie (betreft gevoelens van sociale en emotionele eenzaamheid en de frequentie van contact met buren of mensen in de straat); Sociale grondrechten (bestrijkt een divers aantal grondrechten waaronder een goede woning en medische zorg); Materiële deprivatie (deze schaal meet in hoeverre huishoudens over voldoende financiële middelen beschikken om de in Nederland gangbare goederen en diensten te betalen); Normatieve integratie (refereert naar het naleven van centrale normen en waarden van de Nederlandse samenleving). Waalre: geldproblemen komen relatief weinig voor Onder volwassenen is in vergelijking met de regio een relatief kleine groep van 14% niet in staat om een onverwachte uitgave van 1000 te betalen. Negentien procent heeft moeite met rondkomen van hun inkomsten. Daarnaast heeft 9% onvoldoende geld voor lidmaatschap van een sportclub en 1% om het huis goed te verwarmen. In de regio zijn deze laatste twee groepen groter. Gunstige score met betrekking tot sociale participatie Op het gebied van sociale participatie scoren de 19- tot en met 64-jarige Waalrenaren goed; bij 2% is deze beperkt, wat minder is dan gemiddeld in de regio (5%). Dit blijkt onder andere uit het feit dat relatief meer mensen in Waalre regelmatig contact hebben met de buren of andere mensen uit de straat. Rapportage gemeente Waalre 10

Meer informatie of vragen? Voor meer informatie kunt u terecht op de onderstaande websites: - GGD Gezondheidsatlas: www.ggdgezondheidsatlas.nl - Regionaal kompas GGD Brabant-Zuidoost: www.regionaalkompas.nl Tabellenboeken Op deze websites vindt u onder meer de tabellenboeken van de Volwassenenmonitor 19 t/m 64 jaar en de Ouderenmonitor 65+ 2012, en andere monitors van de GGD. De cijfers van uw gemeente kunt u hier ook vergelijken met omringende gemeenten in Zuidoost-Brabant. Regionale factsheets Ook te downloaden via bovenstaande websites zijn de regionale thema factsheets. Hierin zijn regionale cijfers en verschillen tussen gemeenten beschreven, evenals verschillen tussen specifieke groepen (leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, etniciteit en opleiding). Deze rapportage geeft inzicht in risicogroepen en biedt meer achtergrondinformatie over de verschillende thema s. Kenniscentrum De GGD Brabant-Zuidoost adviseert uw gemeente graag op maat naar aanleiding van deze resultaten. De gegevens kunnen als basis dienen voor het gezondheidsbeleid in uw gemeente, maar zijn ook bruikbaar voor andere beleidsterreinen zoals de WMO en de transities. Binnen het Kenniscentrum Onderzoek kunnen specifieke vragen ingediend worden. Resultaten kunnen bijvoorbeeld verder worden toegelicht in een persoonlijk gesprek, een uitgebreidere rapportage of een presentatie. Contact Voor meer informatie of voor vragen kunt u ook contact opnemen met: Mieke van Duijnhoven, Onderzoeksmedewerker Tel.: 088 0031 470, e-mail: m.van.duijnhoven@ggdbzo.nl Monique Mentjens, Adviseur Lokaal Gezondheidsbeleid Tel.: 088 0031 463, e-mail: m.mentjens@ggdbzo.nl Rapportage gemeente Waalre 11

Gezondheidsmonitor 2012/2013 www.ggdgezondheidsatlas.nl