Meer vermogen als kern van integraal beleid Sjaak de Gouw, 1 december 2015, Leiden
Centrale thema Positieve gezondheid: het vermogen van mensen om zich aan te passen en eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven Opdracht sociaal domein & public health in essentie: het bevorderen van dit vermogen en het verminderen van de uitdagingen. Dit vraagt om: Kennis over behoud en bevordering vermogen en Integraal beleid om uitdagingen te verminderen en vermogens te bevorderen Integraal beleid heeft betrekking op sociaal domein, fysiek domein en versterking vermogens en positie van burgers Dit is opdracht van veel partijen met verschillende benaderingen, expertise en invalshoeken. Gemeenten zijn hiervan regisseur Systeembenadering helpt ons om integraal beleid vorm te geven Eindigen met advies werkgroep lokaal gezondheidsbeleid en voorbeelden integraal beleid
Het vermogen centraal Definitie positieve gezondheid: het vermogen van mensen om zich aan te passen en eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Gebruik en bevordering vermogen staat centraal in visie op participatiesamenleving Zes domeinen van gezondheid
Het vermogen centraal Levensdomeinen zijn vooral een uitkomstmaat, geen inputindicator
Kenmerken vermogen? Complex geheel van fysieke, sociale, mentale en cognitieve functies, maar ook bijvoorbeeld financiële vermogens Principe van zwakste schakel is vaak van toepassing (bijvoorbeeld analfabetisme, verstandelijke beperking, psychiatrische problematiek, ernstige ziekte) Vertaalt zich in gedrag en effectiviteit van dit gedrag Theorieën over gedrag en cognitief functioneren bieden verklaring en aangrijpingspunten
Gedragsdeterminantenmodel
Gedragsfase-model
Locus of control
Cognitieve bandbreedte Essentie: mentale belasting (grote draaglast) leidt tot minder goed gebruik (overige) cognitieve functies Onderzoek: cognitieve functies na problematische mededeling geen armoede armoede reparatie 150 euro gelijk gelijk reparatie 1.500 euro gelijk < 13
Conclusies Wat we van burgers mogen verwachten hangt sterk af van hun vermogen(s) Hiervoor zijn moeilijk normen te geven, die hanteren we echter wel (formele normen en eigen normen) Er moet expliciet aandacht zijn voor dit vermogen in gesprekken met burgers. Dit vraagt specifieke competenties en wellicht methodieken??? Het gaat om echte dialoog! Behoud en bevordering vermogen is collectieve opdracht in sociaal domein en public health Dit vraagt niet alleen voorzieningenbeleid, maar integraal beleid gericht op bevordering vermogen en vermindering uitdagingen Volgende dia s: integraal beleid in schema s
Integraal beleid in schema mens
Toelichting schema Levensdomeinen: 6 domeinen positieve gezondheid, maar ook wonen, inkomen, etc. Vermogens: breed scala (cognitief, psychisch, fysiek, creatief, financieel, sociaal) Rollen: buur, leerling, werknemer, opvoeder, mantelzorger, politicus mens
Gezamenlijke opdracht Samen met andere organisaties die ieder niche en expertise inbrengen: Versterk bepaalde vermogens Richt op bepaalde levensdomeinen Richt je op bepaalde rollen Richt je op bepaalde uitdagingen Realiseer je dat integrale benadering nodig is Wat is je niche en expertise Wat is je positie ten aanzien van andere stakeholders?
Systeembenadering 1 Model van Lalonde: gezondheid (maar ook welzijn, participatie, maatschappelijk functioneren) wordt beïnvloed door fysieke en sociale omgeving, leefstijl, zorg en biologie. Past in systeem met 5 elementen: overheid maatschappelijke organisaties markt sociale omgeving burger
Systeembenadering 2 Wederzijdse beïnvloeding elementen Vermogen van burgers richt zich op alle elementen (sociale omgeving, markt, maatschappelijke organisaties, overheid) Idem voor maatschappelijke organisaties Idem voor overheid, die richt zich ook op alle andere elementen Maar ook systeemverantwoordelijkheid voor overheid, gericht op systeemoptimalisatie
Rol overheid binnen systeem Gesprekken met burgers over hun vermogen op basis van dialoogvoerende werkwijzen Nagaan hoe vermogen kan worden bevorderd Nagaan welke uitdagingen (te) fors zijn en hoe die kunnen worden verminderd Inzet algemene en individuele voorzieningen Kwaliteit sociale omgeving bevorderen Inzet maatschappelijke organisaties aansturen Integraal beleid binnen gemeente
Rol overheid m.b.t. systeem Systeemverantwoordelijkheid, te onderscheiden van verantwoordelijkheid binnen systeem: Bepalen systeemindicatoren Monitoren effectiviteit systeem Bevorderen effectiviteit systeem
Integrale aanpak gemeente Beleidsinstrumenten: communicatief, juridisch, economisch, voorzieningen. Zowel bevorderen vermogen als verminderen van te grote uitdagingen Mogelijkheden diverse diensten: economie, infrastructuur en vervoer, onderwijs, welzijn, sport, ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, etc. Bestuurlijk commitment college
Vormgeving integraal beleid Vier dia s Advies werkgroep lokaal gezondheidsbeleid Voorbeelden integraal beleid (zowel bevordering vermogens als beïnvloeding fysieke of sociale omgeving). Voorbeelden richten zich op levensdomeinen, vermogens en rollen
Advies werkgroep lokaal gezondheidsbeleid Neem definitie positieve gezondheid als uitgangspunt voor nota lokaal gezondheidsbeleid Insteek: gezondheid als middel om doelen sociaal domein te bereiken Impliceert aansluiten op agenda sociaal domein en inzet op integraal beleid: bedenk hoe het bevorderen van de gezondheid kan bijdragen aan doelen sociaal domein via samenwerking met andere beleidsterreinen (integrale aanpak) Voorstel voor ondersteuning: Lokale advisering bij beleidsontwikkeling en uitvoering Procesondersteuning (presentaties, begeleiden bijeenkomsten) Geven van voorbeelden/best practices Geen regionale nota Optioneel: vaststellen en uitwerken van regionale thema s sociaal domein waaraan gezondheid belangrijke bijdrage kan leveren, zoals preventieve zorg ouderen, ondersteuning mantelzorgers, armoedebestrijding, participatie kwetsbare doelgroepen (OGGZ, lage SES, ouderen), zorg voor jeugd.
Voorbeelden integraal beleid Werk & Inkomen Duidelijke samenhang tussen laaggeletterdheid, lage gezondheidsvaardigheden en een slechtere gezondheid Met name onder laagopgeleiden, ouderen en migranten Bevorder gezondheid en daarmee participatie door vergroten toegang tot preventieprogramma s Ondersteun klantmanagers in gespreksvoering over gezondheidsbelemmeringen en/of stresserende factoren in de gezinssituatie Stimuleer deze doelgroepen via sociale dienst, schuldhulpverlening tot deelname aan preventieprogramma s in gemeentepolis en ander aanbod (bv. Opvoedcursussen) Zorg voor korte lijnen met eerstelijnszorg en welzijn (op recept)
Onderwijs Bevorderen talentontwikkeling door gezond schoolklimaat. Leerlingen die goed in hun vel zitten leren en werken beter. Maak afspraken over opname gezondheid in het onderwijsbeleid Stimuleer en ondersteun onderwijs te werken aan schoolgezondheidsbeleid Faciliteren weerbaarheidstrajecten waarin zowel kind, leerkracht, ouders betrokken zijn Gezond binnenklimaat Bewegingsstimulering op en naar school (gymlessen, naschoolse activiteiten, veilige fiets/looproutes naar school, beweegprogramma s binnen school zoals Lekker Fit, beweegvriendelijke schoolpleinen) Directe koppeling aan dienstverlening en preventieaanbod CJG (bijv. Stevig Ouderschap, workshop positief opvoeden)
Ruimtelijke ordening Uitwerken gezondheid in Omgevingswet Concreet maken hoe gezondheid plek kan krijgen in ruimtelijke plannen zorg voor stille zijdes in nieuwbouw terugdringen geluidsoverlast brommers/auto s ontsluitingswegen veilig voor fietsers/wandelaars (gratis) fietsenstallingen op strategische plekken uitzicht op groen bevorderen groene ommetjes en speelplekken watertappunten