kleuters
Voorwoord Om het thema zuivel uit te werken, kozen we als uitgangspunt de koe omdat deze de belangrijkste melkleverancier is. Ze is gekend door en spreekt tot de verbeelding van elke kleuter. We doen een aanbod van activiteiten maar het spreekt voor zich dat je bij de start van dit thema naar buiten trekt: bezoek aan een boerderij, een zuivelbedrijf, een warenhuis Een bezoek aan een melkveebedrijf is zeker geen probleem, voor een zuivelverwerkend bedrijf ligt dit minder voor de hand. Leerkrachten kunnen adressen voor bezoeken opvragen bij VLAM op zuivelpakket@vlam.be. Brainstormactiviteiten Beeldopvoeding: - een muur bouwen met lege melkbrikken; - grote doos ombouwen tot een blok kaas (schilderen en gaten erin maken) waar de kleuters kunnen doorkruipen als muizen; - vaas of pot met theelichtje maken door middel van glazen yoghurtpotjes en papier. Wereldoriëntatie: - zuivelwinkel inrichten; - naar de boer en zijn koeien; - koeien melken; - plastic handschoenen vullen met witte verf en water. Onderaan gaatjes prikken (= uier van de koe). Deze onderaan een tafel bevestigen (= koe). Gezeten op een krukje kunnen kleuters melken. opvoedende activiteiten: - spel met een geluidenpotje (in de handel verkrijgbaar): de kleuters zijn geblinddoekt of zitten met het gezicht naar een muur gekeerd. Ze horen het loeien van de koe en bepalen de richting van waaruit het geluid komt; - boter-, kaas- en roomspel (variant boter, kaas en eieren) ; - werkblaadje: twee koeien met vlekken die van elkaar verschillen: zoek de verschillen. Anomalieën ontdekken: een koe met uier waaraan drie (vijf ) spenen zijn. kleuters - pagina
Webschema: zuivel producten plattekaas smeerkaas yoghurt room ijs kaas boter rijstpap pudding verwerking raspen opkloppen smelten snijden invriezen bronnen koe: boerderij, stal geit paard schaap buffel zintuigen smaken: zoet voelen: zacht, smeuïg ruiken: straf, zacht, lekker! zien: kleuren, vorm, verpakking kleuren wit geel oranje paars zuivel verpakking potje fles: glas/pet tetra doos allerlei sterke botten uier zuivelfabriek volle melk, halfvolle melk, magere melk kleuters - pagina
Inleidend verhaal met prenten Jongste en oudste kleuters Benodigdheden smulkabouter dokter actieve voedingsdriehoek peren via een verhaal, vernemen dat melk van koeien komt; zich inleven in het verhaal en de probleemstelling; bereid zijn mee te werken om het probleem op te lossen. Verhaal prent 1: een boer haalt zijn koeien binnen om te melken, één koe blijft achter een struik verscholen staan. De boer telt zijn koeien en mist er eentje. prent 2: de boer gaat op zoek en vindt de koe achter de struik. prent 3: de boer vraagt de koe waarom ze niet mee naar de stal wil. De koe vertelt dat ze haar vlekken verloren is en dat ze naakt niet mee naar binnen durft. De boer probeert de koe om te praten maar ze blijft buiten slapen. prent 4: de boer wordt s morgens vroeg gewekt door luid geloei van de koe in de wei. Hij gaat naar zijn koe om te kijken wat er aan de hand is. De koe is heel verdrietig en heeft pijn. De boer merkt de grote uier op en zegt tegen de koe dat het hoogtijd is om haar te melken. Maar de koe wil dit niet zonder haar vlekken! prent 5: de boer leest in de boeken waar je de vlekken van een koe kunt vinden. Zoeken jullie mee? Hier stopt het verhaal. De kleuters gaan mee op zoek naar de vlekken. Op het einde van de week zal de koe haar vlekken terug hebben en wordt het verhaal opnieuw verteld waarbij prent 6 wordt toegevoegd. prent 6: de koe heeft haar vlekken terug, dankzij de kleuters. Ze wordt uiteindelijk gemolken en de boer heeft liters extra melk! kleuters - pagina
Inleidend verhaal met prenten kleuters - pagina
Huishoudelijke activiteit: yoghurtijs maken Jongste en oudste kleuters Materiaal yoghurt, fruit, stokjes van ijsjes of plastic lepeltjes, plastic potjes, diepvrieskast, borden, messen. Verloop elke kleuter mag naar eigen smaak een stuk fruit kiezen om bij de yoghurt te voegen; de kleuter snijdt het fruit in heel kleine stukjes; elke kleuter krijgt een potje, doet het fruit erin en voegt de yoghurt toe tot het potje goed gevuld is; ten slotte wordt in het midden een ijsstokje of plastic lepeltje geplaatst; alles gaat de diepvries in; de dag nadien kan er gesmuld worden! verwerkingsmogelijkheden van yoghurt vaststellen en verwoorden; de opeenvolgende fasen van de bereiding ontdekken en mee uitvoeren; proeven en verwoorden welke ingrediënten men het meest, minst lekker vindt; (achteraf) de bereiding chronologisch weergeven aan de hand van de prenten. kleuters - pagina
Chocomelk maken Huishoudelijke activiteit gekoppeld aan een wiskundige activiteit aan de hand van visueel voorgestelde opdrachten (oudste kleuters) Ingrediënten melk cacaopoeder pot lepel beetje suiker lege bekers of flesjes sjablonen Lesdoelen verwerkingsmogelijkheden van melk vaststellen en verwoorden de opeenvolgende fasen van de bereiding ontdekken en helpen uitvoeren goede gewoonten tonen inzake hygiëne en veiligheid Verloop van het spel voorzie het benodigde materiaal geef de kleuters passende opdrachten, bv. doe de fles halfvol met melk de kleuters voeren uit en controleren met de schetsen, bv. een halfvolle fles ga zo door tot alles afgemeten is de kookactiviteit kan nu beginnen kleuters - pagina
Zelf plattekaas maken Huishoudelijke activiteit gekoppeld aan een wiskundige activiteit aan de hand van visueel voorgestelde opdrachten (oudste kleuters) Benodigdheden melk plattekaas keukenthermometer handdoek grote lepel kookpot isolatiekist om het geheel warm te houden een koelkast Verloop de melk verwarmen tot 90 C; zo snel mogelijk laten afkoelen tot 30 C; plattekaas al roerend toevoegen laten rijpen in een afgesloten kist probeer alles warm te houden; als het geheel dik geworden is, laat je dit afkoelen in de koelkast; breng nu de brij in een handdoek en laat uitdruppen tot je plattekaas overhoudt. SMAKELIJK! Zelf yoghurt maken Huishoudelijke activiteit gekoppeld aan een wiskundige activiteit aan de hand van visueel voorgestelde opdrachten (oudste kleuters) Benodigdheden melk keukenthermometer yoghurt isolatiekist die verwarmd werd met bv. enkele zakjes kersenpitten Verhouding Verhouding de melk opwarmen tot 90 C; zo snel mogelijk laten afkoelen tot 50 C; yoghurt toevoegen en goed roeren; laten rijpen in een licht verwarmde kist; na maximum 3 uur zal alles ingedikt zijn; laten afkoelen in de koelkast. SMAKELIJK! op 10 liter melk 1 liter yoghurt kleuters - pagina
Nederlands - taal: letterton met opdrachtenkaarten Oudste kleuters Materiaal Ton waarin verschillende letters zijn uitgesneden aparte uitgesneden letters uit hout of karton opdrachtenkaarten met woorden i.v.m. zuivel : opdrachtenkaart kunnen lezen en uitvoeren; visuele discriminatie en analyse: dezelfde niet gelijkvormige letters of woorden herkennen; de relatie kunnen leggen tussen de pictografische en de geschreven voorstelling. Verloop van de activiteit neem een opdrachtenkaart; kijk welke letters je nodig hebt om het woord dat op de kaart staat te maken; steek deze letters in de juiste volgorde door de uitgesneden letters in de ton. Alternatieve werkwijze, zonder de letterton de kleuters krijgen de prenten met de naam eronder; ze krijgen eveneens kaartjes met alleen het woord erop; ze zoeken de corresponderende kaartjes en leggen deze onder de prent. kleuters - pagina 10
Nederlands - taal: letterton met opdrachtenkaarten kleuters - pagina 11
Opvoedkundig spel: boter, kaas en melkspel Oudste kleuters Materiaal houten speelbord met 42 gaten ( idem als spel: 4 op een rij) 7 rode cirkels met afbeelding van melk 7 rode cirkels met afbeelding van kaas 7 rode cirkels met afbeelding van boter 7 gele cirkels met afbeelding van melk 7 gele cirkels met afbeelding van kaas 7 gele cirkels met afbeelding van boter speltechniek begrijpen en uitvoeren; zich houden aan de spelafspraken; omgaan met winnen en verliezen. Verloop van de activiteit Het is de bedoeling dat de kleuter zo vlug als mogelijk drie cirkels met verschillende afbeeldingen op één rij heeft. Dit mag zowel horizontaal als verticaal. Dus wanneer iemand horizontaal of verticaal met zijn kleur boter, kaas en melk (hoeft niet in die volgorde) heeft kunnen maken, is deze gewonnen. kleuters - pagina 12
Speelwerkblad: letters als onderdeel van een woord herkennen Oudste kleuters Opdracht zoek en kleur de letters van het woord Werkwijze geef elke kleuter een kaartje; schrijf gekleurde letters op een blad papier; laat elke letter op de kaartjes kleuren in dezelfde kleur; denk erom: gebruik geen hoofdletters om verwarring te voorkomen. lettertekens onderscheiden; visuele discriminatie en analyse: dezelfde niet gelijkvormige letters herkennen; de relatie leggen tussen de pictografische en de geschreven voorstelling. kleuters - pagina 13
Gezelschapsspel met draaischijf en werkblaadje Jongste kleuters Materiaal grote draaischijf waarop de verschillende kaartjes van het werkblad werden geplakt. voor elke kleuter een werkblad, lijm en schaar. de fijne motoriek oefenen bij het knippen; een eenvoudige speltechniek opvolgen; omgaan met winnen en verliezen; beurt leren afwachten. Verloop elke kleuter krijgt een werkblad (bijgevoegd); de kleuters verknippen de strook onderaan tot ze aparte kaartjes bekomen; de eerste kleuter draait aan de draaischijf en plakt het voorwerp waarop de wijzer staat op de juiste plaats op het blad; indien de kleuter een voorwerp draait dat hij niet meer bezit, moet hij een beurt afwachten; wie het eerst alles op zijn blad geplakt heeft, is gewonnen. kleuters - pagina 14
Gezelschapsspel met draaischijf en werkblaadje kleuters - pagina 15
Gezelschapsspel: detailmemorie Jongste kleuters Materiaal: voor elke kleuter twee grote kaarten en 9 detailkaartjes de speltechniek correct kunnen opvolgen; omgaan met winnen en verliezen; visueel geheugen oefenen. Verloop de kleine detailkaartjes worden omgekeerd en in rijen op tafel gelegd; elke kleuter krijgt een grote kaart; om de beurt draait een kleuter een klein kaartje om en kijkt of hij het kan gebruiken. Zo ja, mag hij het kaartje op zijn grote kaart leggen. Zo nee, wordt het kaartje op dezelfde plaats omgedraaid. de bedoeling is dat de kleuters onthouden waar hun detailkaartjes liggen zodat ze die vlugger kunnen terugvinden; wie het eerst zijn grote kaart vol heeft, is gewonnen. kleuters - pagina 16
Gezelschapsspel: zwartepietenspel met kaarten Jongste kleuters Materiaal 4 kaarten met kaas, 4 kaarten met boter, 4 kaarten met melk, 4 kaarten met ijsje, 1 kaart met een kip en ei een eenvoudige speltechniek correct opvolgen; omgaan met winnen en verliezen tijdens het spel. Verloop de kaarten worden verdeeld onder het aantal spelers; de kleuters houden de kaarten in de hand; de eerste speler mag een kaart bij een andere kleuter trekken; indien hij een paar kan vormen mag hij de twee kaarten op de tafel leggen. Opgepast voor de kaart met de kip en het ei! Wie deze kaart als laatste overhoudt, is de verliezer! kleuters - pagina 17
Gezelschapsspel: kwartetspel Oudste kleuters Materiaal telkens 4 kaarten met dezelfde tekening of foto: zie zwartepietenspel op de vorige pagina. de speltechniek correct opvolgen; omgaan met winnen en verliezen; het spel geconcentreerd volgen en onthouden wie de nodige kaarten bezit. Verloop de kleuter die begint, vraagt een kaart aan een medespeler; indien de kaart niet bij de gevraagde kleuter is, gaat de vraagbeurt naar hem; indien de medespeler wel de gevraagde kaart bezit, geeft hij ze aan de vrager en mag er nog een tweede kaart aan een medespeler gevraagd worden; de gevormde kwartetten worden op de tafel gelegd; zo wordt het spel gespeeld tot alle kwartetten (4 kaarten) gevormd zijn; de kleuter met de meeste kwartetten is de winnaar. Variant de kaarten worden verdeeld onder het aantal spelers; de kleuters houden de kaarten in de hand; de eerste speler mag een kaart bij een andere kleuter trekken; als hij vier kaarten van dezelfde soort heeft, mag hij de kaarten op de tafel leggen; opgepast voor de kaart met de kip en het ei! Wie met deze kaart in de hand blijft zitten, is de verliezer! kleuters - pagina 18
Voelspel: uierspel Jongste kleuters Benodigdheden een geknutselde koe die rechtop staat en waar achteraan een haakje bevestigd is waar de uier aan vastgemaakt wordt; uiers (plastic handschoenen) die met allerlei gevuld zijn zoals rijst, koffiebonen,water; een dobbelsteen tot 3 of 4; opdrachtenkaartjes waarop de inhouden van de verschillende uiers te zien zijn (rijst, koffiebonen, water ) herkennen en verwoorden van de inhouden van de uiers een dobbelsteen leren hanteren tellen tot 4 inoefenen Verloop van het spel in het midden op de tafel staat de koe; elke kleuter mag om de beurt gooien met de dobbelsteen; de kleuter die gegooid heeft, telt het aantal ogen op de dobbelsteen en neemt een opdrachtenkaartje met hetzelfde aantal ogen; de kleuter gaat op zoek naar de juiste uier en hangt die aan de koe; Staat er rijst op het kaartje, dan zoekt de kleuter, al tastend aan de verschillende uiers, de uier die rijst bevat; de volgende kleuter mag gooien. Tip Je kunt dit spel ook zonder dobbelsteen spelen en enkel als tactiel spel gebruiken. kleuters - pagina 19
Zintuiglijk spel: smaakspel met afbeeldingen Oudste kleuters Materiaal afbeeldingen van zuivelproducten: kaas, plattekaas, yoghurt, room, ijs, boter, pudding lepeltjes blinddoek Verloop van de activiteit de kleuters hebben bij een waarneming alle zuivelproducten al eens geproefd en benoemd; een kleuter krijgt en bekijkt een afbeelding van een zuivelproduct, bv. kaas die kleuter doet een blinddoek om; de kleuter proeft verschillende producten en ontdekt het product dat op zijn kaartje afgebeeld staat. smaakzin ontwikkelen via proeven van verschillende zuivelproducten; via proeven ervaren dat smaken kunnen verschillen; ervaren en bewust worden dat men sommige producten graag of minder graag lust; via de smaakzin producten kunnen benoemen. kleuters - pagina 20
Beeldende activiteit: kaas met gaatjes maken Jongste kleuters Materiaal plakken klei, sjabloon van een stuk kaas, allerlei materiaal waarmee de kleuters gaatjes kunnen maken experimenteren met klei; een eenvoudige opdracht uitvoeren; genieten van het resultaat. Verloop elke kleuter krijgt een plak klei en een sjabloon en maakt van de klei dezelfde vorm als het sjabloon; daarna maakt de kleuter volgens eigen creatie gaatjes in de klei opletten dat er niet teveel gaatjes gemaakt worden; na het drogen kan de klei nog een kleurtje krijgen. variatie voor de oudere kleuters je kunt opdrachtenkaarten aanbieden bij de klei waarop de vorm en de plaats van de gaten aangeduid zijn. kleuters - pagina 21
Beeldopvoeding: vlekkenkoe stempelen met puzzelstukjes Alle kleuters (eventueel als groepswerk) Materiaal houten puzzelstukjes met nop; zwarte en bruine verf; vorm van een koe op een laken geschilderd. Verloop van de activiteit De leerkracht schildert vooraf de vorm van een koe op een groot laken. De kleuters bestempelen de koe door puzzelstukken in verf te duwen en te stempelen. kleinmotorische vaardigheden voldoende nauwkeurig en ontspannen uitvoeren; functionele grepen gebruiken voor het hanteren van voorwerpen; eigen inbreng kaderen in een groepsresultaat; constructief en creatief omgaan met verf en puzzelstukjes. kleuters - pagina 22
Beeldopvoeding: plastic flesjes versieren met gekleurde touwtjes d.m.v. opdrachtenkaart Oudste kleuters Materiaal rood, geel, blauw, groen, oranje en paars touw houtlijm plastic melkflessen of yoghurtpotjes opdrachtenkaarten: kaart waarop staat hoeveel touwtjes er van elke kleur geplakt moet worden, bv. twee rode touwtjes - één groen touwtje - drie paarse touwtjes - twee gele touwtjes oog hebben voor kleur en vorm bij het versieren van een melkfles (yoghurtpotje ); een gegeven patroon uitvoeren; esthetische opvoeding: kunnen verwoorden wat men (minder) mooi vindt aan een realisatie (van zichzelf of van de andere). Verloop van de activiteit neem een plastic melkfles of yoghurtpotje, gekleurde touwtjes en houtlijm; kies een opdrachtenkaart; kijk op de opdrachtenkaart hoeveel touwtjes van een bepaalde kleur je nodig hebt vb. twee rode touwtjes; plak de twee rode touwtjes rondom de fles; kijk op de opdrachtenkaart hoeveel touwtjes je nodig hebt van de volgende kleur en plak ze onder de rode touwtjes; ga zo door tot de fles tot onderaan volgeplakt is. kleuters - pagina 23
Liedje 4-jarigen kleuters - pagina 24
RAP Jongste kleuters Eet van de kaas en drink van de melk, Ze zijn lekker en gezond voor elk. En wij, wij smullen YO - YO YOGHURT YO YO - YOGHURT kleuters - pagina 25
Muzikale activiteit: lied aanleren met prenten Oudste kleuters Melodie: en de boom staat op de berg Lied: en de boerin woont in een hoeve En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En die leuke boerin die heeft een boer, een toffe boer, een stoere boer Oh, kindjes wat een boer is dat! En de boer van de boerin... En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En die toffe boer die heeft een wei, een grote wei, een groene wei Oh, kindjes wat een wei is dat! En de wei van de boer, en de boer van de boerin... En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En in die wei daar staat een koe, een mooie koe, een gevlekte koe Oh, kindjes wat een koe is dat! En de koe in de wei, en de wei van de boer, en de boer van de boerin... En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En uit die koe daar komt de melk, de lekkere melk, de gezonde melk Oh, kindjes wat een melk is dat! En de melk uit de koe, en de koe in de wei, en de wei van de boer, en de boer van de boerin... En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En van die melk maken we lekkere kaas, zo n gaatjeskaas en plattekaas Oh, kindjes wat een kaas is dat! En kaas van de melk, en melk uit de koe, en de koe in de wei, en de wei van de boer, en de boer van de boerin... En de boerin woont in een hoeve, halihalo. En de boerin woont in een hoeve, halihalo. kleuters - pagina 26
Muzikale activiteit: lied aanleren met prenten kleuters - pagina 27