RAPPORT REGULIER SCHOOLTOEZICHT cbs "Ichthus" te Zeist BRIN-nummer school : 08LE-1 Uitvoerende inspecteur(s) : mw drs J. van Putten Datum schoolbezoek : 9 oktober 2001 Datum vaststelling : 18-12-2001 Handtekening eerstverantwoordelijke inspecteur:
1 INLEIDING Op 9 oktober 2001 heeft de Inspectie van het Onderwijs christelijke basisschool 'Ichthus' bezocht. Dit rapport bevat de resultaten van dat bezoek. Het geeft weer hoe de inspectie heeft geoordeeld over een aantal elementen dat met elkaar de kern van goed basisonderwijs vormt. De gehanteerde criteria en de gevolgde werkwijze worden in dit rapport slechts beknopt weergegeven. Uitvoeriger is dat gedaan in de brochures 'Schooltoezicht 2001-2002' en Regulier Schooltoezicht 2001-2002 die voorafgaand aan het bezoek aan de school zijn verstrekt. Dit rapport moet dan ook in samenhang met de inhoud van deze brochures worden gelezen. Zoals de titel van het rapport al aangeeft, ging het om een bezoek in het kader van Regulier Schooltoezicht. Bij deze vorm van toezicht gaat de inspectie na of een aantal elementen (indicatoren) dat betrekking heeft op de leerresultaten (opbrengsten), het leerstofaanbod, de leertijd, het didactisch handelen van de leraren en de leerlingenzorg in voldoende mate aanwezig is. Dit om de uitspraak te kunnen doen of op een school de kern van goed basisonderwijs van voldoende niveau is. Dit alles op basis van de geldende wetgeving voor het basisonderwijs alsmede op basis van hetgeen de wetgever daarmee beoogt. Daarnaast streeft de inspectie ernaar de sterke en zwakke kanten van de opbrengsten, het leerstofaanbod, de leertijd, het didactisch handelen en de leerlingenzorg meer in het algemeen in kaart te brengen. Dit om de school te stimuleren de kwaliteit van het onderwijs op bepaalde punten te verbeteren. Op grond van dit alles staat bij een schoolbezoek Regulier Schooltoezicht de vraag centraal: Komen op deze school de indicatoren die de kern van goed basisonderwijs vormen in voldoende mate voor? Het antwoord op de centrale vraag en de resultaten van het bezoek in het algemeen zijn gebaseerd op schriftelijke bronnen, op observaties van een aantal lessen en op de inhoud van een aantal gesprekken. In het kader van de voorbereiding van het bezoek ontving de school vragenlijsten voor de directie en voor de coördinator(en) leerlingenzorg. De via deze lijsten verzamelde gegevens werden voorafgaande aan het bezoek geordend en geanalyseerd. Ook werden documenten bestudeerd waarover de inspectie reeds beschikte. In dit geval waren dat de schoolgids, het schoolplan, het schooldossier en de verslagen van vorige bezoeken. Tijdens het bezoek woonde de inspectie lessen bij in de groepen 1/2, 1/2, 3, 3/4, 6, 7 en 8. Bij dit bezoek ging het om lessen in Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Tevens voerde de inspectie tijdens het bezoek gesprekken met de directie en de coördinator(en) leerlingenzorg. Aan het einde van het bezoek zijn de resultaten en de conclusies besproken met de directie, het team en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. 3 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
Het rapport bestaat uit vier hoofdstukken. Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de resultaten van het bezoek weergegeven. Hoofdstuk 3 opent met de conclusie ter zake de kern van goed basisonderwijs. Het hoofdstuk vervolgt met een toelichting op die conclusie. Hoofdstuk 4 bevat de afspraken die, voorzover nodig, met de school zijn gemaakt. 4 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
2 RESULTATEN Bij Regulier Schooltoezicht gaat het om vijf elementen: opbrengsten, leerstofaanbod, leertijd, didactisch handelen en leerlingenzorg. Elk element is uitgewerkt in indicatoren (herkenbare aanwijzingen over de kwaliteit van een element). Per indicator is bepaald of deze in voldoende dan wel onvoldoende mate op de school is aangetroffen. De resultaten zijn in de onderstaande vijf tabellen geordend. 1 Opbrengsten in voldoende mate? nee ja 1.1 De prestaties van leerlingen aan het einde van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 De prestaties van leerlingen gedurende de schoolperiode hebben ten minste het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. geen waardering 2 Leerstofaanbod in voldoende mate? nee ja 2.1 Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal is dekkend voor de kerndoelen. 2.2 Het leerstofaanbod voor rekenen en wiskunde is dekkend voor de kerndoelen. 2.3 Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde wordt aangeboden tot en met het niveau van groep 8 basisonderwijs. 2.4 Het leerstofaanbod vertoont een doorgaande lijn. 2.5 Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal is afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie. 2.6 Het (leerstof)aanbod komt tegemoet aan relevante verschillen tussen leerlingen. 5 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
3 Leertijd in voldoende mate? nee ja 3.1 De school heeft voldoende onderwijstijd gepland. 3.2 De school zorgt ervoor dat de geplande onderwijstijd is afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie. 3.3 De leraren realiseren de geplande onderwijstijd. 4 Didactisch handelen in voldoende mate? nee ja 4.1 De leraren geven een duidelijke uitleg van de leerstof en de opdrachten. 4.2 De leraren gaan regelmatig na of leerlingen de leerstof en de opdrachten begrijpen. 4.3 De leraren stimuleren de leerlingen actief mee te doen. 4.4 De leraren hanteren binnen de les werkvormen die leerlingen activeren. 4.5 De leerlingen tonen een grote mate van betrokkenheid. 4.6 De leraren maken gebruik van concrete en voor de leerlingen herkenbare situaties en ervaringen en geven toepassingsgerichte opdrachten. 4.7 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. 4.8 De leraren houden bij de instructie rekening met niveauverschillen tussen leerlingen. 4.9 De leraren houden bij de verwerking rekening met niveauverschillen tussen leerlingen. 4.10 De organisatie van het onderwijsleerproces is doelmatig. 6 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
5 Leerlingenzorg in voldoende mate? nee ja 5.1 De school bepaalt systematisch de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 5.2 De leraren stellen bij zorgleerlingen op systematische wijze de hulpvragen vast, c.q. bij. 5.3 Voor leerlingen met geconstateerde problemen zijn documenten voor handelingsplanning aanwezig. 7 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
8 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
3 CONCLUSIE In antwoord op de centrale vraag uit de inleiding komt de inspectie tot de conclusie dat op basisschool 'Ichtus' de indicatoren die de kern van goed basisonderwijs vormen in voldoende mate voorkomen. Deze algemene conclusie is gebaseerd op de waarderingen zoals die bij de hierboven weergegeven reeks van indicatoren zijn gegeven. Voor een deel spreken die waarderingen voor zich. Voor een ander deel is dat in mindere mate het geval. In de hierna volgende toelichting worden bij de desbetreffende indicatoren de overwegingen omschreven die tot de gegeven waardering hebben geleid. Bij enkele andere wordt de gegeven waardering genuanceerd. Context Een integraal schooltoezicht heeft plaatsgevonden in 1998. Nadien zijn er vele wisselingen geweest binnen de basisschool 'Ichtus'. Een nieuwe directeur is aangesteld, leerkrachten hebben afscheid genomen en nieuwe leerkrachten zijn daarvoor aangesteld; zowel beginnende leerkrachten als ervaren leerkrachten. Volgens de leerkrachten, die langer aan de school verbonden zijn, is het teamfunctioneren verbeterd, heerst er een collegiale sfeer en biedt men elkaar, indien nodig, ondersteuning. Een verbetering van de onderlinge communicatie is een belangrijk gegeven tot nadere schoolontwikkeling. Zo heeft het team gestreefd naar meer afstemming en eenheid in kindvisie en pedagogisch handelen. Er zijn schoolregels en klassenregels vastgesteld en de leeromgeving heeft goede veranderingen ondergaan. Echter een sterk kwaliteitsbelemmerende factor binnen de leeromgeving, die al meerdere jaren een rol speelt, is het niet kunnen gebruiken van het speellokaal voor kleuters. Deze ruimte is jaarlijks in gebruik als leslokaal. Daarnaast zijn ook enkele onderwijsinhoudelijke ontwikkelingen gestagneerd. Ten eerste door de ziekte van de coördinator leerlingenzorg heeft het systeem van leerlingenzorg zich niet optimaal kunnen ontwikkelen en werd het coördineren hiervan een extra taak voor de directeur. Ten tweede heeft een externe scholing klassenmanagement en zelfstandig werken niet geleid tot het gewenste resultaat. Thans zijn nieuwe afspraken gemaakt over een externe scholing waarin basisontwikkeling voor de groepen 1 en 2 centraal staat en het zelfstandig werken als middel tot meer diffentiatie voor de groepen 3 tot en met 8. Ook binnen het systeem van de leerlingenzorg zijn goede lijnen uitgezet. Opbrengsten Om de opbrengsten aan het einde van de basisschoolperiode te waarderen heeft de inspectie objectieve gegevens nodig, een methode-onafhankelijke, landelijk genormeerde toets waarmee het beheersingsniveau van de leerlingen van groep 8 is vastgesteld. Die toets moet bovendien drie achtereenvolgende schooljaren zijn afgenomen. De school gebruikte voorheen de ISI-test en daarvan alleen het intelligentiedeel. De toets was bedoeld om tot een individueel advies te komen naar het vervolgonderwijs. De afgelopen jaren is de Cito-entreetoets einde groep 7 hiervoor in de plaats gekomen. Op grond van deze toets kan de inspectie geen valide oordeel uitspreken over de opbrengsten aan het einde van de basisschoolperiode. De beschikbare toetsgegevens geven geen aanleiding tot zorg. Voor het vaststellen van de tussentijdse opbrengsten hanteert de inspectie als criterium dat scholen in bepaalde groepen methode-onafhankelijke toetsen afnemen voor ten minste technisch- en begrijpend lezen en rekenen en wiskunde. 9 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
De school gebruikt voor deze onderdelen de Cito-toetsen. Het aantal leerlingen dat in de laagste categorie, de E-categorie, scoort is laag en op grond hiervan spreekt de inspectie een positief oordeel uit over de resultaten op tussenmomenten. Het aantal leerlingen dat scoort in de D-categorie ligt hoger. Leerstofaanbod De leerkrachten werken met moderne methodes voor taal en rekenen en wiskunde. Het zijn methodes waarin zowel denk- en leerstrategieën als differentiatie een rol spelen. Echter in hoeverre deze differentiatie door leerkrachten gebruikt wordt is vanuit de registratie niet zo eenduidig. En dat is jammer, omdat vanuit deze adaptieve lijn zichtbaar wordt welke leerlingen herhaling behoeven en welke leerlingen verrijking nodig hebben. Daarnaast geeft de registratie vanuit deze nieuwe methodes vaak een goed zicht op de foutencategorieën. Het aanbod voor begrijpend lezen vanaf groep 4 tot en met groep 8 vindt plaats vanuit een recente methode. Echter bij de wijze waarop leesstrategieën worden aangeboden, de wijze van differentiatie en de uitgebreidheid, plaatst de inspectie enkele kanttekeningen. Vanuit de bijgewoonde lessen bleef de vraagstelling in relatie tot het expliciet geven van onderwijs in leesstrategieën wat vaag en de aanwijzingen tot differentiatie waren gering. Bovendien zouden in de uitgebreidheid van de lessen keuzes gemaakt moeten worden, zodat het aanbod minimaal tot halverwege groep 8 of einde groep 8 kan worden aangeboden. Indien het team nog enige jaren met deze methode moet werken, zal een goede evaluatie van de methode op schoolniveau noodzakelijk zijn. De indicator of het aanbod wordt aangeboden tot een met het niveau van groep 8 heeft de inspectie nog niet in voldoende mate gewaardeerd op grond van begrijpend lezen. De overige onderdelen van taal en rekenen en wiskunde zijn wel aangeboden tot en met het niveau van groep 8. Het actualiseren van het aanbod in de midden- en bovenbouw heeft nog te weinig consequenties gehad tot het actualiseren van het aanbod in de groepen 1 en 2. Zo zijn enkele voorlopers beschikbaar, maar het is niet duidelijk welke inhouden zijn aangeboden. De leerkrachten gebruiken deze voorlopers als bronnenboeken, waardoor afspraken over een structureel aanbod, in relatie tot het aanbod in groep 3, ontbreekt. Dit is een knelpunt in de doorgaande lijn. Bovendien zijn moderne vakdidactische principes onvoldoende herkenbaar, zoals het onderwijs in denk- en leerstrategieën (luisterstrategieën bij ontluikende geletterdheid en probleemoplossen bij ontluikende gecijferdheid). Hoewel de school een aantal veranderingen heeft doorgevoerd in de doorgaande lijn van het aanvankelijk technisch lezen naar het voortgezet technisch lezen om het leesplezier van leerlingen te verhogen, blijven bepaalde resultaten nog achter. Ook hebben een aantal leerlingen einde groep 6 AVI 9 niet bereikt. De gewenste kwaliteit van de geplande veranderingen vraagt daarom om een goede analyse. Om in te spelen op de specifieke onderwijsbehoeften van een deel van de leerlingen op het gebied van taal zijn materialen beschikbaar, maar over de inzet van deze materialen bestaan geen duidelijke afspraken. Van belang is dat bij de inzet van deze materialen en de extra ondersteunning een woordenlijst beschikbaar is van de meest frequente woorden. Leertijd 10 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
De school heeft voldoende leertijd gepland en gaat zorgvuldig met die leertijd om. De lessen beginnen op tijd en verlopen doelmatig. Voor de verdeling van de leertijd over de verschillende leer- en vormingsgebieden legt het team voldoende accenten bij de instrumentele vaardigheden. De effectieve leertijd kan voor de individuele leerling nog wel worden verhoogd. Doordat de lessen voornamelijk klassikaal gestuurde lessen zijn gaat er onderwijstijd verloren voor de leerlingen die meer aan kunnen, maar ook voor de leerlingen die meer ondersteuning behoeven (zie didactisch handelen). Didactisch handelen De voorwaarden tot verantwoord didactisch handelen zijn in alle groepen aanwezig. De leerkrachten geven tijdens de klassikale instructies een duidelijke en heldere uitleg aan hun leerlingen en zij geven hun leerlingen controle en feedback tijdens de verwerking. Het zijn belangrijke basale vaardigheden van het didactisch handelen. Daarnaast heeft de inspectie in de bijgewoonde lessen enkele goede voorbeelden gezien van een meer actieve rol van de leerling en afstemming op verschillen tussen de leerlingen. Hoewel de betrokkenheid van de leerlingen over het algemeen voldoende is, kan deze betrokkenheid in de meeste lessen nog worden verhoogd. De leerling van nu vraagt om andere accenten binnen het didactisch handelen dan de leerling in het verleden. En dat vraagt om een nieuw evenwicht tussen een meer actieve rol van de leerling en een minder sturende rol van de leerkracht. Het team hoopt vanuit de scholing goede handreikingen te krijgen tot meer zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid binnen de onderwijsleerprocessen. Een aantal leerkrachten heeft hiertoe zelf enige actie ondernomen. Daarom ook leggen nieuwe methodes accenten op het expliciet geven van onderwijs in denk- en leerstrategieën vanuit betekenisvolle contexten. Het is een didactisch principe waarin het 'leren leren' van de leerlingen centraal staat. In de bijgewoonde lessen gaat het nog teveel om de sturende leerkracht en vullen leerkrachten zelf veel in. De inbreng van de leerlingen, mede ook door de produktgerichte vraagstelling, is hierdoor gering. Vooral de interactie tussen de leerkrachten en de leerlingen en tussen de leerlingen onderling (samenwerking) neemt binnen het 'leren leren' oftewel het strategisch leren een belangrijke plaats in. 11 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
4 AFSPRAKEN In aansluiting op de resultaten van het bezoek zijn met de directie de volgende afspraken gemaakt. De inspectie ziet de ontwikkelingen op de school met belangstelling tegemoet. Op basis van de resultaten van dit RST is de normale toezichtsystematiek op de school van toepassing. Dit betekent dat de inspectie de school na een termijn van 2 á 3 jaar opnieuw zal bezoeken. De in dit rapport aangegeven aandachtspunten zullen bij een volgend onderzoek mede onderwerp zijn van gesprek. 13 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001
14 Rapport Regulier Schooltoezicht, cbs "Ichthus", 18-12-2001