RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE BASISSCHOOL DE HAREN. : basisschool de Haren : 's-hertogenbosch BRIN-nummer : 12TH Onderzoeksnummer : 95042

Transcriptie

1 RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE BASISSCHOOL DE HAREN School : basisschool de Haren Plaats : 's-hertogenbosch BRIN-nummer : 12TH Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 30 augustus 2007 Datum vaststelling : 10 oktober 2007

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS...9 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

4

5 1 INLEIDING Het onderzoek rekenen-wiskunde Op 30 augustus 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs basisschool De Haren in het kader van een themaonderzoek rekenen-wiskunde. Dit onderzoek verving het reguliere PKO. Tijdens dit onderzoek onderzocht de inspectie de kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs op de school. Het gaat hierbij om indicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. De indicatoren zijn specifiek voor het leer- en vormingsgebied rekenen-wiskunde geformuleerd. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect dat een relatie heeft met het rekenwiskundeonderwijs voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan enkele documenten aangereikt die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: - het jaarverslag de evaluatie rekenmethode, mei de stand van zaken ontwikkelvelden van Flexit, februari 2005 De inspectie heeft met belangstelling van deze documenten kennis genomen, maar heeft geen directe relatie kunnen leggen met de indicatoren uit het waarderingskader voor rekenen wiskunde. De opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 4, 6 en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

6 De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit van het rekenwiskundeonderwijs. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

7 2 KWALITEITSPROFIEL REKENEN-WISKUNDE Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan indicatoren voor het reken-wiskundeonderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van basisschool de Haren Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen 3.4 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep De leerinhouden voor rekenen-wiskunde in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan 3.6 De leerinhouden voor rekenen-wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd voor rekenen-wiskunde 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij rekenen-wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen Didactisch handelen van leraren 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer tijdens de lessen rekenen-wiskunde 6.3 De leraren leggen bij rekenen-wiskunde duidelijk uit 6.5 De leraren bevorderen strategisch denken 6.9 De leraren dragen met behulp van leer- en hulpmiddelen bij aan een ondersteunende leeromgeving. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

8 Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen in rekenen-wiskunde systematisch 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat bij rekenen-wiskunde de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking bij rekenenwiskunde af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Actieve en zelfstandige rol van leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten in het kader van rekenen-wiskunde Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen met betrekking tot rekenenwiskunde Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens met betrekking tot rekenen-wiskunde, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen 11.3 De school voert de zorg planmatig uit 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde liggen aan het eind van de schoolperiode ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor rekenen-wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 5 Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

9 3 BESCHOUWING REKEN-WISKUNDEONDERWIJS Algemeen beeld De inspectie constateert dat de opbrengsten van het reken-wiskundeonderwijs op basisschool De Haren gemiddeld genomen voldoen aan de normen die voor de populatie van toepassing zijn. Het zijn de vruchten van een school, waar leraren met enthousiasme gedegen onderwijs verzorgen en zich taakgericht inzetten voor leerlingen, die in veel gevallen extra zorg behoeven. De aansturing door een bevlogen schoolleiding en de ondersteuning door twee betrokken intern begeleiders dragen in hoge mate aan dit positieve beeld bij. De inspectie heeft slechts één echte tekortkoming kunnen vaststellen. Dat betreft de afstemming in onderwijstijd, waarvan maar in zeer beperkte mate sprake is. Voor het overige heeft zij slechts enkele kanttekeningen en aandachtspunten benoemd om wat voldoende is nog verder te vervolmaken. Toelichting Opbrengsten De afgelopen drie jaar liggen de eindresultaten van de leerlingen op de Eindtoets voor rekenen en wiskunde rond het gemiddelde dat geldt voor scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Ook de resultaten voor rekenen en wiskunde gedurende de basisschoolperiode beoordeelt de inspectie met een voldoende. Voor de tussentijdse resultaten baseert zij zich op de gegevens van de groepen 4 en 6 van het afgelopen schooljaar. Inzage in toetsgegevens van andere groepen en eerdere schooljaren bevestigt dit oordeel. Onderwijs en leren Het leerstofaanbod voor rekenen-wiskunde is dekkend voor de kerndoelen en komt voldoende tegemoet aan de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie. Met een methodisch aanbod voor beginnende gecijferdheid in de kleutergroepen is ook de doorgaande lijn naar groep 3 gewaarborgd. Die lijn wordt trouwens al opgestart in de met de school verbonden peuterspeelzaal. Extra materialen en middelen maken een afstemming op verschillen mogelijk. De computer wordt structureel voor alle leerlingen ingezet, maar ook incidenteel om extra te oefenen of kennis te verbreden. Voldoende leerlingen in groep 8 werken op het niveau van dit leerjaar. Voor enkele leerlingen die een afbuigende leerlijn hebben is het aanbod aangepast. Leerlingen die meer aankunnen krijgen in aanvulling op de methode extra leerstof of wijken in tempo af van het reguliere aanbod. Leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Er zijn duidelijke afspraken en er is een goed klassenmanagement. Nog onvoldoende is de afstemming in hoeveelheid tijd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Deze blijft veelal beperkt tot tempodifferentiatie. Het komt slechts in beperkte mate voor dat individuele of groepen leerlingen expliciet meer of minder tijd besteden aan rekenen en wiskunde dan regulier gepland is. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

10 Het didactisch handelen van de leraren is van ruim voldoende niveau. Leraren leggen duidelijk uit en maken zowel bij de instructie als bij de verwerking gebruik van aanschouwelijk materiaal. In de onderbouw stimuleert bovendien de aankleding van het lokaal de wiskundige oriëntatie. Ook heeft de inspectie goede voorbeelden gezien waaruit blijkt dat leraren het strategisch denken van leerlingen bevorderen. Zij besteden aandacht aan denk- en oplossingsstrategieën die de methode aanreikt en benutten ook in andere situaties kansen om leerlingen zelf over oplossingswijzen te laten nadenken of deze met andere leerlingen te vergelijken. Wat vooral opvalt is dat leraren er in hoge mate in slagen tijdens de lessen rekenen wiskunde een taakgerichte werksfeer te realiseren. Zij weten op een aangename manier structuur, rust en orde te creëren, waardoor leerlingen geconcentreerd en gemotiveerd luisteren en met opdrachten bezig zijn. Ook over de drie indicatoren met betrekking tot afstemming oordeelt de inspectie overwegend positief. Leraren volgen de vorderingen en de ontwikkelingen van hun leerlingen op het gebied van rekenen en wiskunde met methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen. In de kleutergroepen worden tevens observaties uitgevoerd. Niet in alle groepen heeft de inspectie aan de hand van groepsmappen kunnen vaststellen dat leraren met behulp van methodische materialen of anderszins tussentijdse analyses uitvoeren. Dit heeft voor een deel te maken met de overgang van papieren naar digitale registratie. Impliciet blijkt dat wel degelijk conclusies getrokken worden voor de voorbereiding van volgende onderwijsactiviteiten of de aanpak van de groep. Tijdens de klassenobservaties heeft de inspectie kunnen vaststellen dat leraren in voldoende mate de instructie en verwerking op de individuele verschillen tussen leerlingen afstemmen. Zij heeft diverse goede voorbeelden gezien zoals de klassenoverstijgende niveaugroepen in de bovenbouw, de extra instructie aan een instructietafel en de differentiatie in tempo en inhoud. Winst kan nog geboekt worden door ten eerste leerlingen die meer aankunnen eerder aan het werk te laten gaan en ten tweede taakwerk in te voeren waarmee verdere variatie 'op maat' mogelijk is. De leerlingenzorg Ten slotte heeft de inspectie zich een beeld gevormd van de zorg en begeleiding die de school biedt aan leerlingen die problemen ondervinden op het gebied van rekenen-wiskunde. Basisschool De Haren beschikt over een gedegen zorgstructuur die het mogelijk maakt zorgleerlingen te selecteren en hen de zorg te bieden die ze nodig hebben. Daarbij spelen de twee betrokken intern begeleiders een belangrijke ondersteunende rol. Uit diverse praktijkvoorbeelden blijkt dat gedegen analyses plaatsvinden en planmatige hulp geboden wordt. Voor leerlingen die een leerachterstand hebben, beschikt de school over handelingsplannen. De inspectie heeft echter een kanttekening geplaatst bij de kwaliteit van deze plannen. Doordat de doelen onvoldoende concreet geformuleerd zijn, zijn de plannen te weinig functioneel en handelingsgericht. Het is van belang de informatie die achter deze plannen schuil gaat en wel op andere wijze is vastgelegd, in één document te Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus

11 integreren. Dat komt tevens de overdracht aan (vervangende) collega's ten goede en maakt het gemakkelijker om een gekozen aanpak te verantwoorden. Een laatste punt van aandacht betreft de plannen van aanpak voor leerlingen met een afbuigende leerlijn. De school heeft afdoende aangetoond dat deze leerlingen het aanbod voor rekenen en wiskunde van groep 8 niet kunnen halen. Ook heeft zij vastgesteld op welk niveau de leerlingen minimaal moeten uitstromen. Wat echter ontbreekt zijn individuele ontwikkelingsperspectieven, waarmee wordt vastgelegd wat het optimale is dat een leerling naar verwachting kan bereiken. Rapport onderzoek rekenen-wiskunde, basisschool de Haren, d.d. 30 augustus