RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SBO DE MEANDER

Transcriptie

1 RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SBO DE MEANDER School : SBO De Meander Plaats : Assen BRIN-nummer : 20BX Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 2 december 2008 Datum vaststelling : 27 februari 2009

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Kwaliteitsprofiel 7 3 Beschouwing 11 4 Vervolg van het toezicht 15 pagina 3 van 16

4

5 1 Inleiding Het kwaliteitsonderzoek Op 2 december 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs SBO De Meander in het kader van een kwaliteitsonderzoek. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de (kern)indicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde Toezichtkader primair onderwijs Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op aspecten die samenhangen met de kwaliteitszorg, het onderwijsproces en de opbrengsten. Deze indicatoren vormen samen de basisset van het kwaliteitsonderzoek. Ook beoordeelt de inspectie een aantal onderdelen van weten regelgeving. De resultaten van het onderzoek zullen tevens worden gebruikt voor een themaonderzoek naar de kwaliteitsverbetering van het speciaal basisonderwijs. Dit themaonderzoek is een vervolg op het rapport "De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs in 2005 en rapportage van een onderzoek door de Inspectie van het Onderwijs". De kwaliteitsaspecten zijn uitgewerkt in het door de inspectie gehanteerde waarderingskader voor het speciaal basisonderwijs. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht hanteert. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de basisset te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij de school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald cluster van indicatoren voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen bestuur en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. De school heeft naast de schoolgids en het schoolplan geen documenten ingestuurd die op de zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. De opzet van het onderzoek Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. pagina 5 van 16

6 Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst 'Kwaliteitsonderzoek 2008 scholen voor speciaal basisonderwijs' is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen A, E, F, I, J, N, P en Q. Analyse van handelingsplannen, groepsplannen en leerlingdossiers. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de basisset van indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. pagina 6 van 16

7 2 Kwaliteitsprofiel Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van SBO De Meander Kwaliteitszorg De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand pagina 7 van 16

8 Didactisch handelen De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces. 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes Zorg De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht pagina 8 van 16

9 Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd. W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 1 2 pagina 9 van 16

10

11 3 Beschouwing Algemeen beeld In 2006 bezocht de inspectie van het onderwijs s.b.o. De Meander in het kader van een Periodiek Kwaliteitsonderzoek. De conclusie was toen dat de kwaliteit van het onderwijs een aantal duidelijke risico's kende. De belangrijkste risico's lagen bij de aspecten begeleiding en zorg; de inspectie was van oordeel dat de school haar leerlingen onvoldoende planmatig begeleidde. Ook signaleerde de inspectie knelpunten ten aanzien van de kwaliteitszorg, de onderwijstijd en het onderwijsleerproces. In 2007 is een thema-onderzoek uitgevoerd bij s.b.o. De Meander, om de voortgang ten aanzien van het werken met ontwikkelingsperspectieven vast te stellen. De beide indicatoren die hiermee verband houden waren nog onvoldoende. Wel was sprake van aantoonbare verbetering: de school was gestart met het systematisch vaststellen van ontwikkelingsperspectieven voor een deel van de leerlingen. Bij dit onderzoek is de centrale vraag of het onderwijs sinds het PKO van 2006 is verbeterd. De conclusie is dat een aantal tekortkomingen zijn opgeheven. Met name in het didactisch handelen en de afstemming op verschillen zijn verbeteringen doorgevoerd. Ook het werken met ontwikkelingsperspectieven is nu voor alle leerlingen een feit. Omdat deze ontwikkeling nog pril is, is het echter nog niet mogelijk de opbrengsten van de school vast te stellen. De inspectie oordeelt dat het onderwijs op s.b.o. De Meander nu over het algemeen van voldoende kwaliteit is. Een aantal van de verbeterpunten die in 2006 werden genoemd, zijn ook nu nog van toepassing. Dit geldt voor onderdelen van de kwaliteitszorg, maar ook voor de planmatige zorg en begeleiding van leerlingen. Verder vraagt het onderwijs aan het jonge risicokind om een kwaliteitsimpuls ten aanzien van het leerstofaanbod en het systematisch volgen van deze kinderen. Hieronder worden de oordelen nader toegelicht. Toelichting Leerstofaanbod Het aanbod van de school is grotendeels op orde. Het knelpunt dat in 2006 speelde, namelijk geen doorgaande lijn in het taalaanbod, is opgelost. Het aanbod voor de kleuters is echter nog onvoldoende beredeneerd. Ten opzichte van 2006 is wel het nodige aangepast; zo zijn er nu overzichten van tussendoelen voor taalontwikkeling en wiskundige orientatie en deze worden als richtlijn gebruikt door de leerkrachten. Een uitgewerkte leerlijn voor de onderbouw is echter nog niet aanwezig. Hierbij is het nodig de tussendoelen voor taal en rekenen te vertalen naar materialen en middelen en deze in een planning voor de gehele onderbouw vast te leggen. Didactisch handelen en afstemming pagina 11 van 16

12 Het team van s.b.o. De Meander heeft de afgelopen periode geinvesteerd in de kwaliteit van de lessen. De leraren geven nu veel meer expliciete structuur aan de uitleg, door de lessen te starten met een terugblik, het doel van de les te benoemen en aandacht te besteden aan de afsluiting van de lessen. De aangebrachte structuur, die in de bezochte lessen is waargenomen, leidt tot een taakgerichte werksfeer. Het geven van inhoudelijke en procesgerichte feedback aan leerlingen is nog een punt van aandacht. De leraren geven veel positieve aandacht aan de leerlingen, maar de feedback richt zich vooral op de antwoorden van leerlingen en minder op de totstandkoming van antwoorden of het sociale functioneren / de werkhouding van leerlingen. Ook het groepsproces kan een nadrukkelijker rol krijgen, door leerlingen elkaar feedback te laten geven of het functioneren van de groep als geheel te bespreken. De afstemming op verschillen tussen leerlingen is verbeterd ten opzichte van De groepsplannen hebben een sterkere positie gekregen in de groepen, waarbij individuele afwijkingen op het groepsaanbod worden ingepland. Extra instructie of aangepast materiaal worden ingezet om meer gericht af te stemmen op niveauverschillen. Net als in 2006 wordt hiernaast gedifferentieerd door te werken met niveaugroepen voor de basisvakken. De organisatie hieromtrent verloopt relatief soepel, al kosten de lesovergangen tijd doordat leerlingen moeten verhuizen naar andere lokalen. Zorg en begeleiding In 2006 werkte de school in het geheel nog niet met ontwikkelingsperspectieven voor de leerlingen. De conclusie was dan ook dat het onderwijs te veel volgend van karakter was en te weinig gericht was op het uitzetten van een koers voor elke leerling op basis van de individuele mogelijkheden en beperkingen. Dit onderdeel is duidelijk verbeterd. Alle leerlingen beschikken nu over een individueel ontwikkelingsperspectief, dat is afgeleid van de beschikbare gegevens bij instroom, of, voor de oudere leerlingen, de opgebouwde kennis van de school over de mogelijkheden van de leerling. Deze verbetering leidt tot een voldoende op indicator De zorg is op een aantal onderdelen nog niet voldoende systematisch: - Op basis van toetsen volgt het team de ontwikkeling van de leerling. Indicator 10.1 is echter (net als in 2006) niet voldoende, omdat de school geen genormeerde toetsen gebruikt om de jongste kinderen te volgen op de onderdelen taal en ordenen. Wel gebruiken de leerkrachten een kleutervolgsysteem waarbij veel aandacht is voor het sociaal functioneren van het kind. Omdat de gebruikte instrumenten niet landelijk genormeerd zijn, is het niet afdoende. - De ontwikkeling ten aanzien van de ontwikkelingsperspectieven moet nog verder uitgebouwd worden door voor elke leerling het ontwikkelingsperspectief te vertalen naar een plannend aanbod (indicator 10.5). Het volgen van leerlingen krijgt dan ook meer betekenis, door bij achterblijvende onderdelen aanpassingen aan te brengen in het onderwijsaanbod voor de leerling. De ontwikkelingsperspectieven geven dan invulling aan de groepsplannen, door de leerlijnen van leerlingen te concretiseren in aanbod en afstemming in de uitleg. Voor de groep leerlingen met eenzelfde uitstroomprofiel kan verwezen worden naar een standaard leerlijn, waar voor individuele leerlingen van kan worden afgeweken indien nodig. pagina 12 van 16

13 - Voor een tweetal onderdelen ten slotte blijkt nog te weinig verbetering te hebben plaatsgevonden: de criteria voor uitval van leerlingen en het planmatig werken bij leerlingen waarbij de ontwikkeling stagneert. Eenduidige, vastgelegde en meetbare criteria zijn nodig om vroegtijdig uitval te signaleren en om vast te stellen wanneer handelingsplanning nodig is. Voor sommige leerlingen is nu wel een handelingsplan aanwezig voor kortdurende intensieve hulp, maar dit gebeurt niet in alle groepen op eenzelfde manier. Ook de kwaliteit van de handelingsplannen blijft een punt van aandacht (concrete doelen, beschrijving van middelen en inplanning van de activiteiten). Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is verbeterd. Er is meer sprake van beredeneerde en vastgelegde afstemming van het onderwijs op de leerlingenpopulatie. Het team gebruikt nu een instrument ten behoeve van het evalueren van het onderwijs (kwaliteitskaarten) en er worden enquêtes afgenomen onder ouders en leerlingen. Het schoolplan is sterk gericht op de verbeterpunten vanuit het inspectiebezoek De aangegeven domeinen zijn voor de kortere termijn vertaald in een jaarplan, het team draagt dit plan en het wordt aantoonbaar uitgevoerd. Het systematisch evalueren en borgen van de verbeteringen en ook van de resultaten van zelfevaluatie is voor verbetering vatbaar. Zo worden lesbezoeken afgelegd, maar deze worden niet expliciet vertaald naar de kwaliteit van het didactisch handelen en verbeterpunten op schoolniveau. Evaluatieve activiteiten en borging van verbeteringen blijven nog sterk individueel en incidenteel van karakter. Voor de sociale veiligheid blijft het oordeel van 2006 van kracht. pagina 13 van 16

14

15 4 Vervolg van het toezicht In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie het toegekende toezichtarrangement. Eerst gaat zij in op de naleving van de onderzochte wettelijke bepalingen (paragraaf 4.1). Daarna volgt het toezichtarrangement dat op basis van het kwaliteitsonderzoek wordt toegekend. 4.1 Naleving wet- en regelgeving Bij dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. De uitkomsten van het onderzoek zijn weergegeven in onderstaande tabel. Schoolplan in art. 16 lid 1 en 3 WPO Schoolgids in art.16 lid 2 en 3 WPO Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO Onderwijstijd in art. 8 lid 7, onder b WPO Wel aanwezig Wel aanwezig Wel aanwezig Wel voldaan aan naleving 4.2 Toezichtarrangement Kwaliteit van het onderwijs: Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie voor de s.b.o. De Meander een basisarrangement vastgesteld. De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school is duidelijk verbeterd. Het eerdere oordeel (van 2006) dat er sprake was van een risicovolle school, vraagt dan ook om een aanpassing. Omdat de ontwikkeling nog pril is, is het echter nog niet mogelijk de opbrengsten van de school vast te stellen. Daarbij is een aantal van de verbeterpunten die in 2006 werden genoemd, ook nu nog van toepassing. Dit geldt voor onderdelen van de kwaliteitszorg, maar ook voor de planmatige zorg en begeleiding van leerlingen. Verder vraagt het onderwijs aan het jonge risicokind om een kwaliteitsimpuls ten aanzien van het leerstofaanbod en het systematisch volgen van deze kinderen. Bovenstaande kanttekeningen bij het basisarrangement leidt tot de afspraak dat de inspectie de ontwikkeling op s.b.o. De Meander op de tekortkomingen zal volgen. Bij de bestuursgesprekken zullen hierover afspraken worden gemaakt. Naleving pagina 15 van 16

16 Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. pagina 16 van 16