Gebruikswijzer P- Reviews: Hoe kunnen de Reviews op een nuttige manier geïntegreerd worden in de lerarenopleiding? In deze gebruikswijzer bekijken we eerst een aantal mogelijkheden tot implementatie van de reviews in de lerarenopleiding. De opdrachten die hier geformuleerd worden kunnen toegepast worden voor elke review. Dit eerste deel biedt dus een generiek kader voor het integreren van reviews in de lerarenopleiding. Een tweede deel focust dan heel specifiek op de implementatie van 1 specifieke review (onderwijs in wetenschappen: Beter geïntegreerd of niet) in de lerarenopleiding. Het kan dus gezien worden als good practise voor het integreren van reviews in de lerarenopleiding. I. Generiek kader voor het integreren van reviews in de lerarenopleiding 1. In functie van onderzoeksgebaseerd studiemateriaal Een review kan gebruikt worden als vorm van professionalisering voor de docent vermits hij een overzicht geeft van inzichten met betrekking tot een specifiek vakdidactisch thema. In die zin is de review ook een uitstekend middel om het studiemateriaal in de lerarenopleiding meer onderzoeksgebaseerd te maken. Dit kan door de belangrijke bevindingen uit de review op te nemen in het studiemateriaal ofwel door de review expliciet aan te bieden als studiemateriaal. Binnen het project P- Reviews is er tevens een light versie voorhanden die beknopt de bevindingen uit de review weergeeft, geïllustreerd met praktijkvoorbeelden. Vermits de drempel naar leesbaarheid laag is, moet het zeker mogelijk zijn om deze op die manier te implementeren in het basiscurriculum van de lerarenopleiding. De light versies van alle reviews zijn terug te vinden op www.p- reviews.be. In het kader van een bachelorproef, is de review geschikt als eerste bron bij de literatuurstudie die moet gebeuren. De student krijgt hiermee meteen een goed overzicht van wat in de onderzoeksliteratuur te vinden is omtrent het specifieke thema. Op die manier kan de review een ideale start zijn om een verdere diepgaande literatuurstudie uit te voeren. 2. In functie van implementatie van onderzoekscompetenties in de lerarenopleiding 1
De review kan gebruikt worden om onderzoekscompetenties te implementeren in de lerarenopleiding. Hieronder worden een aantal mogelijke onderwerpen opgesomd: 2.1. Wat is de onderzoeksvraag van de review? Is de onderzoeksvraag ontstaan vanuit vragen die in de maatschappij leven? Vanuit ervaringen in praktijksituaties? Vanuit het werkveld? Tot welk kennisgebied hoort de onderzoeksvraag? Over welk onderwerp gaat het? Pas de PICO toe om de onderzoeksvraag te ontleden. P=populatie Wie is het doelpubliek? Over welke leerlingen gaat het? Basisonderwijs? Secundair onderwijs? Buitengewoon onderwijs? Welke leerjaren? Welke studierichtingen? Leerlingen met specifieke achtergrondkenmerken? Jongens? Meisjes? Leerlingen met dyslexie? Leerlingen uit gezinnen met een lage sociaal- economische status? I = interventie of vakdidactische aanpak Naar welke educatieve interventies ben je op zoek? C= vergelijking (Eng.: comparison of interest) Wordt er een vergelijking gemaakt ten opzichte van de interventie of vakdidactische aanpak? O= Uitkomst (Eng.: outcome) Wat is de gewenste uitkomst? (bijvoorbeeld: motivatie, prestaties, probleemoplossingsvaardigheden.) Zal het doelpubliek beïnvloed worden of niet? 2.2. Literatuurstudie 2.2.1 Zoeken in databanken: Er kunnen aan studenten opdrachten gegeven worden om te zoeken in databases zoals Limo, Google Scholar of zelfs andere internationale databanken zoals Web of Science kunnen studenten helpen om gericht vanuit een onderzoeksvraag op zoek te gaan naar literatuur bij een bepaalde onderzoeksvraag. 2
Zo kunnen studenten zelf zoektermen formuleren bij de onderzoeksvraag van de review en deze dan nadien vergelijken met de termen die de auteurs uit de review gebruikten. Er kunnen opdrachten gedaan worden met zoektermen, door deze te gebruiken in een database en relevante artikels op te sporen op basis van het lezen van de abstracts. 2.2.2 Lezen en analyseren van een artikel: Op basis van de zoektocht in databanken, of vanuit de literatuurlijst van de review kan een onderzoeksartikel geselecteerd worden dat als oefening geanalyseerd kan worden door studenten. 1. Wat is de onderzoeksvraag van het artikel? 2. Hoe is het artikel opgebouwd? Abstract Inleiding (probleemstelling) Methode Procedure Participanten / materiaal Resultaten Conclusie 3. Hoe wordt de onderzoeksvraag beantwoord in het artikel? 2.2.3 Onderzoeksstrategie Het lezen van een onderzoeksartikel kan ook aanleiding geven tot het focussen op de onderzoeksmethode. Welke onderzoeksstrategie werd gebruikt in het gelezen artikel? Beschrijvende studie (vb. literatuuronderzoek, vragenlijstonderzoek, kwalitatieve gevalsstudies, opinietekst of beschouwing) Associatief onderzoek (vb. correlationeel onderzoek, causaal- comparatief onderzoek) Interventiestudie (vb. experimenteel onderzoek) Ontwikkelingsonderzoek Actieonderzoek (vb. onderzoek van de (eigen) lespraktijk) Om de verschillende onderzoeksstrategieën te leren kennen is het bronnenboek onderzoeksstrategieën, van het Landelijk Expertise Centrum Onderwijs en Zorg (LEOZ) interessant om te vermelden. 3
http://www.leoz.nl/portals/2/111109%20bronnenboek%20onderzoekstrategie%c3%abn.pd f Mogelijke uitbreidingsopdrachten: ð Wanneer wordt welke onderzoeksmethode gebruikt? ð Hoe werden de bevindingen uit dit onderzoeksartikel weergegeven in de review? II. Concreet voorbeeld met betrekking tot het integreren van reviews in de lerarenopleiding Het voorbeeld is gebaseerd op de review: Onderwijs in Wetenschappen: Beter geïntegreerd of niet. Kernresultaat van de review: Is er wetenschappelijke evidentie dat integratie van biologie, chemie en fysica in het vak natuurwetenschappen de wetenschappelijke geletterdheid bevordert? Het antwoord is: Nee... 1. En dan? Gevolgen voor de lerarenopleiding Er is dus geen wetenschappelijke evidentie van effectiviteit omtrent het al dan niet integreren van biologie, fysica en chemie in het vak natuurwetenschappen. Kan men dit dan overlaten aan de Intellectuele vrijheid van de lerarenopleider en van de (toekomstige) leerkracht? Kan de toekomstige leerkracht zich profileren als een persoon die bewust keuzes maakt voor de eigen klaspraktijk in het vak natuurwetenschappen? Het is interessant om ook studenten te betrekken bij de wereldwijde discussie rond integratie, om hen op die manier te laten nadenken over hun eigen klaspraktijk en om hen te stimuleren hierover een mening te vormen. Kan het? Of.. o Is het te filosofisch voor onze studenten? o Hebben onze studenten toch een houvast nodig? 4
Wij denken dat het kan, ook in de geïntegreerde lerarenopleiding. 2. De discussie over integratie integreren in de lerarenopleiding In het kader van vakdidactiek, projectvak of eindwerk, kan men de keuzemogelijkheden voor integratie binnen het vak NW aan bod laten komen: o Mogelijkheden en gradaties van integratie bespreken (aan de hand van de review) o Praktijkgerichte oefeningen: o Manieren van integratie identificeren in de leerboeken NW o Begeleide discussie rond voor- en nadelen integratie. o Resultaten laten vergelijken met review. o Meest geschikte onderwerpen voor integratie? Staan ze in de leerplannen NW? En in de leerplannen fysica, chemie en biologie? 3. Studenten laten reflecteren over het vak Natuurwetenschappen o Waarom is het wetenschapsonderwijs in Vlaanderen zo opgebouwd? De structuur kan geanalyseerd worden en in het kader van de internationale discussie over integratie geplaatst worden (met behulp van de review). o Wetenschappelijke geletterdheid: Weten onze studenten wat dat is? Definitie bespreken en oude PISA tests in teams laten invullen (gebruik makend van de review en de PISA website) o Oude PISA tests in het kader van de definitie van wetenschappelijke geletterdheid plaatsen. Waarom toetst deze vraag naar de wetenschappelijke geletterdheid? Via deze activiteiten, kunnen de studenten van de lerarenopleiding hun eigen mening vormen in het debat rond integratie in wetenschapsonderwijs en komen ze teven in contact met onderzoek in wetenschapsonderwijs. 5