VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL OBS INSP. AMERIKA Locatie(s) : Brinnr. :08GQ Plaats :965 AW Noordbroek Onderzoeksnummer :14842 Datum onderzoek :19-5-2011 Datum vaststelling rapport :5 september 2011 HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1: 29, waarvan 6 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 2: 17, waarvan 4 doelgroepkleuters Context Basisschool Insp. is gehuisvest in een gedateerd gebouw. De peuterspeelzaal bevindt zich in een apart gebouw. Het besluit is genomen dat op termijn peuterspeelzaal Lutje Grut, basisschool Insp. en andere instellingen deel gaan uitmaken van een multifunctioneel gebouw. HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 2 van 7
2. HET TOTAALBEELD De inspectie heeft vastgesteld dat de kwaliteit van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) op basisschool Insp. van voldoende niveau is. Ouders zijn tevreden over het aangeboden programma. Eveneens zijn zij positief over de intake, de sfeer en het klimaat binnen de groepen, de extra zorg die aan kinderen wordt gegeven en de wijze waarop de gegevensoverdracht plaatsvindt. Het pedagogisch en educatief handelen van de leerkrachten vinden ouders ondersteunend voor de ontwikkeling van hun kind. Ondanks het over het geheel genomen gunstige beeld van de contacten tussen ouders en school, acht de inspectie een enkel onderdeel van het ouderbeleid een ontwikkelpunt. De school besteedt aandacht aan de vier basale ontwikkelingsdomeinen zoals taal, rekenen, motoriek en de sociaal emotionele ontwikkeling. Er is sprake van een compleet en verantwoord aanbod, dat gericht is op de kenmerken van de doelgroep. Een ontwikkelpunt is dat het aanbod aantoonbaar opklimt in moeilijkheidsgraad en tegemoetkomt aan de ontwikkelingsbehoeften van de kinderen. In het pedagogisch en educatief handelen van de leerkrachten zijn de principes en de bedoelingen van het gebruikte programma duidelijk te herkennen. Het stimuleren van interactie met kinderen en vooral de onderlinge interactie tussen de kleuters is echter een verbeterpunt. In dit kader vraagt ook de ontwikkeling van het aanpakgedrag en het zoeken naar oplossingen een stimulans. Een ontwikkelpunt is dat de leerkracht hiervoor meer ruimte biedt in het onderwijs, zodat kinderen op dit onderdeel een attitude en vaardigheid ontwikkelen. Over het geheel genomen is begeleiding en zorg herkenbaar gepositioneerd in de school. De zorgstructuur is duidelijk, de vertaling van het beleid naar de praktijk is echter in ontwikkeling. De overdracht van de gegevens vanuit de voorschoolse voorzieningen vindt zorgvuldig plaats. Er wordt gebruikgemaakt van een overdrachtsformulier en er is tevens een warme overdracht van de (zorg)kinderen. Leerkrachten beschikken voor de ontwikkeling van alle leerlingen over een aanbod, een deel van de leerlingen krijgt echter extra en planmatige zorg aan de hand van een specifiek handelingsplan. In ontwikkeling is het werken met een groepsplan en het opstellen van een handelingsplan voor alle leerlingen die aanvullende zorg nodig hebben. De school heeft in algemene zin aandacht voor kwaliteitszorg, een specifieke positionering van VVE moet echter nog volgen. Een ontwikkelpunt is dat VVE onderdeel gaat uitmaken van het kwaliteitszorgbeleid. Belangrijk is dat opbrengstgericht werken in expliciete zin bij de start van kinderen in groep 1 onderdeel gaat worden van het schoolbeleid. Tevens is het van belang dat de doorgaande lijn tussen peuterspeelzaal en basisschool beter vorm en inhoud krijgt. Dit onderwerp staat nog in de kinderschoenen. Er zijn eerste afspraken op dit onderdeel gemaakt, de verdere invulling moet volgen en vormt dan ook een ontwikkelpunt voor de school. Tenslotte geeft de inspectie geen oordeel over de resultaten van VVE. Op dit moment is door de gemeente, noch de school aangegeven wat de resultaten van VVE feitelijk moeten zijn. HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina van 7
. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Schatkist A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 2 A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 2 Kwaliteit beroepskrachten A en A5.4: Er zijn momenten in de week dat kinderen buiten de groep door middel van het Tip Top Programma extra ondersteuning krijgen. Deze extra begeleiding bestemd voor de betere en zwakkere leerlingen - wordt met name door een ouder verzorgd. In structurele zin is geen sprake van een dubbele bezetting die mogelijkheden biedt om met twee leerkrachten per groep te werken of dat systematisch met kleine groepen wordt gewerkt onder de verantwoordelijkheid van een professional. Leerkrachten hebben geen gerichte scholing ontvangen voor VVE. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Ouders B1, B4 en B5: De school heeft goede contacten met de ouders en over het geheel genomen zijn zij tevreden. Ouders spreken van een kindvriendelijk klimaat en een goede sfeer in de groep. Volgens de ouders staat welzijn van kinderen voorop, vanuit dat gegeven is er ruimte om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. De school onderneemt pogingen om ouders te betrekken bij VVE. Dit vindt vooral plaats in een informele sfeer, daarnaast is recentelijk een ouderavond met een thema belegd. Een ontwikkelpunt is om de frequentie van ouderavonden met een inhoudelijk onderwerp te verhogen. Over het geheel genomen is het vergroten van het rendement van de ouderparticipatie een verbeterpunt. Een tweede ontwikkelpunt betreft het stimuleren van ouders om thuis met hun kinderen ontwikkelingsbevorderende activiteiten te doen. Het betreft vooral die kinderen waar de ontwikkeling stagneert dan wel een gerichte impuls behoeft. De inspectie stelt vast dat de school meer mogelijkheden kan creëren om ouders van suggesties te voorzien of materialen ter beschikking te stellen, die aansluiten op het thema van de groep. Door middel van bijvoorbeeld een specifieke themabrief kunnen ouders in de thuissituatie actief inspelen op de ontwikkeling van hun kind. Voorgaande ontwikkelpunten zijn mogelijk te verklaren uit het gegeven dat de school nog geen gericht ouderbeleid heeft geformuleerd. Het gaat hierbij om het vaststellen van wensen en mogelijkheden van ouders en welke betrokkenheid met welk doel de school nastreeft. Het is essentieel zoveel mogelijk ouders en veelal juist de moeilijk bereikbare ouders te betrekken bij activiteiten in de school en te stimuleren om in de thuissituatie activiteiten met hun kind te ondernemen. Voor effectief VVE is het van belang dat ouders ook thuis hun kind zoveel mogelijk in hun ontwikkeling stimuleren. HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 4 van 7
C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol C2.2 De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van de leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 2 (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief C.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling 2 van de individuele kinderen Het aangeboden programma C1.4: De inspectie heeft geconstateerd dat de school met een integraal programma werkt. Het aanbod is gepland dan wel uitgeschreven in een jaarrooster. Leerkrachten beschikken over een globale dagen weekplanning. Het is niet duidelijk of en in hoeverre het aanbod oploopt in moeilijkheidsgraad en tegemoetkomt aan verschillen tussen leerlingen. Dit vormt een ontwikkelpunt. Het educatief handelen C., C.5 en C..7: Over het geheel is het educatief handelen ondersteunend voor de ontwikkeling van leerlingen. Wel worden vooral gesloten vragen gesteld en de interactie vindt met name plaats tussen volwassene en kind. Een ontwikkelpunt is een goed evenwicht aan te brengen in het stellen van gesloten en open vragen. Vooral door het stellen van open vragen worden kinderen geprikkeld na te denken. Tevens is het belangrijk dat leerkrachten ervoor zorgen dat de interactie tussen kinderen wordt gestimuleerd. Kinderen krijgen zodoende in toenemende mate gelegenheid om zelf oplossingen of manieren van aanpak te zoeken en de leerkracht neemt de rol in van benoemen wat het kind doet, uitleg geven in kleine stapjes, herhalen en terugkijken op vooral wat geleerd is. In het verlengde hiervan is het essentieel dat aantoonbaar en inzichtelijk wordt dat leerkrachten hun activiteiten afstemmen op verschillen in ontwikkeling van kinderen. Op een gedifferentieerde wijze inspelen op verschillen tussen kinderen is impliciet in het handelen van leraren opgenomen. Een ontwikkelpunt is om deze aanpak te expliciteren, zodat helder wordt welk kind c.q. welke subgroep van kinderen welk aanbod en welke aanpak nodig heeft. In het verlengde hiervan vormt het nader vorm en inhoud geven van het schoolbeleid op het gebied van groepsplannen in de groepen 1 en 2, een ontwikkelpunt. HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 5 van 7
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Ontwikkeling, begeleiding en zorg D1.2 D.1. en D.1.4: Leerkrachten werken met een algemene thema- en weekplanning. Groepsplannen en een uitgeschreven zorgaanpak, die leiden tot een meer doelmatige en gedifferentieerde werkwijze is een ontwikkelpunt. Zorgkinderen worden wel tijdig gesignaleerd en aan de orde gesteld in een leerling- en/of groepsbespreking. Zo nodig schakelt de school hulp van externe deskundigen in. De inspectie stelt vast dat niet alle zorgleerlingen voorzien zijn van een handelingsplan. Een deel van de zorgleerlingen is gepland voor extra zorg en is voorzien van een plandocument. De zorg van deze leerlingen wordt aantoonbaar uitgevoerd en geëvalueerd. Een ontwikkelpunt is dat de school planmatige zorg realiseert voor alle leerlingen met leer- en ontwikkelingsachterstanden, in het bijzonder taal. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de vroegschool E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - E4 De vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken 2 Kwaliteitszorg E2, E4, E5 en E6 : De inspectie constateert dat diverse inspanningen zijn geleverd om de voorwaarden te realiseren voor een goede uitvoering van VVE in de groepen 1 en 2. De directie heeft een gerichte impuls gegeven aan de kwaliteit van het onderwijs in de kleuterbouw. Gewerkt wordt met een integraal programma en in toenemende mate is leerlingenzorg herkenbaar in de groepen 1 en 2. Er is zeker sprake van kwaliteitsbeleid binnen de school, in de onderbouw wordt echter niet in specifieke zin naar VVE gekeken. De school is zich hiervan bewust. Zij heeft gerichte voornemens om VVE onderdeel te laten worden van opbrengstgericht werken in de kleuterbouw. De school beschouwt dit dan ook als een ontwikkelpunt. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 6 van 7
F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd 2 Doorgaande lijn F4, F5, F6 en F7: De doorgaande lijn staat in de kinderschoenen. Eerste afspraken zijn gemaakt tussen de peuterspeelzaal en de basisschool om met behulp van kijkwijzers kennis te nemen van elkaars werkwijze. Op gezette tijden heeft wel een peuter-kleuteroverleg plaatsgevonden. In deze bijeenkomsten is echter geen sprake geweest van een wederzijdse afstemming van het pedagogisch en educatief handelen, maar ook niet hoe vanuit eenzelfde referentiekader om te gaan met zorg en begeleiding. Er is eveneens nog geen sprake van afstemming in het ouderbeleid. Te denken valt aan de wijze waarop ouders (mondeling en schriftelijk) worden geïnformeerd, de intake, informatie over de ontwikkeling van hun kind, activiteiten voor thuis en ouderparticipatie. Deze onderdelen hebben de aandacht van de directie en vormen dan ook ontwikkelpunten. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - G Verlengde kleuterperiode De inspectie geeft geen oordeel over de resultaten van VVE. Op dit moment is noch door de gemeente, noch door de school aangegeven wat de resultaten van VVE feitelijk moeten zijn. De school kijkt bij het bepalen van de tussentijdse leerresultaten gericht naar de ondergrenzen van de inspectie. Schooleigen doelen moeten nog geformuleerd worden. De doorstroming gedurende de schoolperiode (kleuterverlenging) wijkt niet ongunstig af van het landelijke beeld. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. In het kader van VVE vragen enkele onderdelen aandacht die betrekking hebben op het aanbod, het ouderbeleid, zorg en begeleiding, de doorgaande lijn en kwaliteitszorg. De inspectie heeft er vertrouwen in dat basisschool Insp. de aangeven verbeterpunten opneemt in haar beleidsontwikkeling en dat zij voldoende mogelijkheden heeft om de kwaliteit op de aangegeven onderdelen te verbeteren. HB 17402 Onderzoeksdatum: 19-5-2011 Pagina 7 van 7