Informatiebrief voor leerkrachten primair onderwijs Museumles - Groep 3/4 Ruimtevaarders In deze les gaan we in op het begrip ruimte. Kunstenaars maken met een paar lijnen een ruimte. Hoe ziet ruimte er op het platte vlak uit? Eigenlijk hou je je hersens voor de gek en dat is een hele heksentoer. Er zit ook een ruimtevaarder in het verhaal. Die ziet er echt belachelijk uit. En wat erger is, je hebt geen idee of hij nou in die ruimte zit of erbuiten.
Punten Pakken introductie Deze museumles bestaat uit drie onderdelen. In t Atelier van het museum beginnen we met een gezamenlijk onderzoek aan de hand van beelden en filosofische vragen. De presentatie behandelt het begrip ruimte vanuit (kunst)historisch, wiskundig, taalkundig en beeldend perspectief. DUUR 1,5 UUR 00.00 00.05 00.05 00.30 PROGRAMMA 5 Aanvang, welkom en introductie in t Atelier 25 Introductie onderzoek Ruimtevaarders 00.30 00.50 00.50 00.60 00.60 00.80 00.80 00.90 20 10 20 10 Gezamenlijk bevragen en betekenis geven aan kunst in het museum Individueel bevragen en betekenisgeven Ruimtevaarder maken in t Atelier Nabespreken & afsluiten Doel & onderzoeksvraag Het bevragen van en betekenis geven aan kunst Na de beeldintroductie gaan de kinderen hun verse kennis en onderzoeksvraag op kunstwerken projecteren. De museumzalen herbergen veel kunstwerken. De klas wordt in tweeën gedeeld en gaat onder begeleiding van museumdocenten op onderzoek. Elk kunstwerk wordt vanuit het perspectief van ruimte behandeld. Het werk wordt besproken met vragen als: waar zie je ruimte? Waar is deze ruimte van gemaakt? Waar zou de ruimtevaarder in kunnen passen? Kan de ruimtevaarder voor of achter deze ruimte? Na deze oefening in kunst, is het tijd voor het zelfstandige werk. De kinderen worden over het aantal begeleiders verdeeld en mogen zelf door de tentoonstellingen lopen om ruimte te zoeken en tekenen. Beeldend onderzoek In deze les onderzoeken we de grafische weergave van ruimte op het platte vlak. Symbolen van ruimtelijke figuren komen veel voor in het onderwijs. Als kinderen deze symbolen niet goed begrijpen dan kunnen ze rekenkundige opgaven slecht maken. Zien kinderen de relatie tussen twee ruimtelijke figuren en kunnen ze op grond van die relatie een inschatting maken over het relatieve formaat van die twee figuren? Het programma Ruimtevaarders draagt bij aan kennis van het begrip van ruimte, ruimtelijke werking, verhoudingen, perspectief, (for)maat, en vorm. Daarnaast werken we aan vergelijken en verwoorden, wordt denken zichtbaar en hoorbaar gemaakt en krijgen leerlingen inzicht door te doen. Reken- en taalonderwijs komt op een vanzelfsprekende manier aan bod. Dit programma draagt bij aan het behalen van de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie: Kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. In t Atelier scheppen de kinderen hun eigen ruimte en onderzoeken ze ruimte als een echte ruimtevaarder. Ze doen dit met papier, schaar en paperclip. Als ze de 3-dimensionale ruimte hebben gemaakt kunnen ze later in het museum zelf hun keuze kunstwerken in de ruimte plaatsen. Thuis kunnen ze een ruimtevaarder of masker maken die het museum kan verkennen en bewonderen. Kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
Bijzonderheden en randvoorwaarden Om het beste uit de museumles te halen vragen wij leerkrachten en andere begeleiders rekening te houden met de volgende aandachtspunten: - Bereid leerlingen met deze informatie voor op het programma en maak ze bekend met de huisregels in het museum. - Het is prettig als je de klas vooraf vast in twee groepen verdeelt. - Bij het project zijn imaal twee leerkrachten/begeleiders van school aanwezig. - Voor het zelfstandig museumbezoek hebben we 1 begeleider per 4/5 leerlingen nodig. Instrueer de extra ouders/verzorgers over hun rol. Zij begeleiden de kinderen bij het deel van de les waar ze zelfstandig op zoek gaan naar punten. - De leerkracht handhaaft de orde en assisteert waar nodig, maar houdt zich niet actief bezig met de overdracht van de lesinhoud. - In t Atelier werken we met verfschortjes, toch is het niet uit te sluiten dat leerlingen vies worden. Huisregels - Kijk met je ogen. Raak de kunstwerken niet aan. Ze zijn kwetsbaar en meestal enig in hun soort. - Grote tassen, rugzakken en paraplu s kun je opbergen in de kluisjes en onderwijskarren. - In de museumzalen hoef je niet stil te zijn. Wel vinden we het fijn als je rekening houdt met en respect hebt voor de andere bezoekers. ( Spreken is zwijgen, zilver is goud, zei de kunstenaars Daan van Golden.) - Fotograferen mag, maar zonder flits. - Er is videobewaking aanwezig. Onze beveiliger achter de monitoren vindt het leuk als je even zwaait. - Een mobiele telefoon gebruiken mag ook, maar liever niet om te bellen. Dat kan andere bezoekers storen. - In combinatie met een onderwijsprogramma en in overleg met de afdeling onderwijs en educatie kun je met je klas in t Atelier een eigen pauzehap eten. - De begeleidende leerkracht is altijd verantwoordelijk voor het handhaven van de orde en de gedragsregels voor zijn of haar groep. Tips en trucs ter voorbereiding 1. Je kunt heel praktisch aan de slag met de begrippen dichtbij en vooraf door in een A4 een simpel raampje uit te knippen. Laat de leerlingen door het raampje kijken naar een zelf gekozen voorwerp. Wat zie je als je ver af staat, wat gebeurt er als je inzoomt? 2. Goed kijken, verwoorden wat je ziet, een beeld bevragen en er (samen) betekenis aan geven zijn vaardigheden die je kunt oefenen. In de klas kun je dit met de leerlingen oefenen door samen een werk te analyseren. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de VTS methode. (Visual Thinking Strategies) Deze methode werkt aan de hand van deze drie vragen: 1. Wat gebeurt er op deze afbeelding? 2. Waaraan zie je dat? 3. Wat kunnen we nog meer ontdekken? Gebruik hiervoor bijvoorbeeld dit ruimtelijk werk van Robbie Cornelissen. Wil je meer weten over deze methode om naar kunst te kijken, zie https://www.vtsnederland.org Wil je online een werk van Robbie Cornelissen bekijken kijk dan bijvoorbeeld naar: Robbie Cornelissen Exploded view, 2005 https://i.pinimg.com/originals/c8/36/79/c836795803701 23506db9825df5b8be0.jpg 3. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Wie nieuwsgierig is ontdekt en leert. Een onderzoek start vaak vanuit een vraag en fascinatie of een probleem. Vraag de leerlingen welke vragen zij zelf hebben en laat ze in groepjes hun kennis en kunde over dit gezamenlijke vraagstuk delen. Tips ter verwerking De kinderen hebben in t Atelier van een A4 een (lege) 3D ruimte gevouwen. Je kunt deze ruimte in de klas gebruiken voor de volgende tekenopdracht: Kies een hoek uit de klas. Maak een nieuwe hoek van een gevouwen vierkant. Kijk goed naar wat er hangt en/of staat. Vang met je potlood alles wat je ziet op je blad. Teken wat je ziet. Hoe lopen de lijnen? Hoe zit dat met het perspectief? Lukt het om te tekenen wat je ziet? De kinderen kunnen hun eigen ruimtevaarder of masker maken. Laat ze experimenteren / spelen met de werking van een object (de ruimtevaarder) in een ruimte. (ver weg / dichtbij) Geef de leerlingen een tekenopdracht waarbij ze hun eigen gevouwen ruimtevaarder in een 2D tekeningen moeten omzetten. Hoe geef je diepte weer? Waar zet ik mijn lijnen neer? Lijkt het? Waarom wel en waarom niet? Wat leren we hiervan? Een pittige klus, maar ook een mooi onderzoek om samen te doen! De kinderen hebben voor de omgeving van de ruimtevaarder een eenvoudig A4 vel door middel van knippen en vouwen getransformeerd tot een 3D ontwerp. Kunnen ze nog meer ruimtelijke vormen maken met dit materiaal en deze technieken? Laat de leerlingen experimenteren met een A4 en laat ze bij elkaar kijken welke vormen dit oplevert.
Halen & Brengen - Leerkrachtsessies Stedelijk Museum Schiedam Elke eerste woensdag van de maand organiseert het museum een leerkrachtsessie rondom één van de onderwijsprojecten of een thema. Een museumprofessional voedt je met nieuwe ideeën en je wisselt zelf ook actief ideeën uit. Kijk voor de eerstvolgende sessie op: www.stedelijkmuseumschiedam.nl/nl/onderwijs/docent en-en-leerkrachten En/of meld je aan op de mailinglijst. Wees welkom en ontmoet de ander via kunst! Samen werken aan cultuuronderwijs Dit programma komt voort uit een samenwerking tussen het Stedelijk Museum Schiedam, kunstenaar en docent Wolf Brinkman en basisschool De Taaltuin en De Singel. Alle partners hebben hun eigen expertise ingezet en uitgewisseld om elkaar te versterken. Deze les is onderdeel van een vakoverstijgende lessenreeks voor het primair onderwijs die zowel (zelfstandig) op scholen als in het museum gegeven kan worden. Het museumprogramma is ervaringsgericht en bevat zowel informatieve, receptieve, reflectieve als actieve componenten. Zo worden kinderen op verschillende kennis- en ervaringsniveaus gestimuleerd en kunnen ze al hun talenten benutten. Onze museumlessen worden zowel door Wolf Brinkman als door hem getrainde museumdocenten gegeven. De Wolf Brinkman methode Nieuwsgierig, bevragend, betekenis gevend cultuuronderwijs Het Stedelijk Museum Schiedam is een plek van verwondering, waar je creativiteit én je denken wordt gevoed, waar je leert kijken en vragen leert stellen. Het museum wil graag een plek zijn waar leerlingen, vooral uit Schiedam, zich thuis voelen. Het Stedelijk Museum Schiedam biedt educatieve programma's met rondleidingen en workshops voor het primair onderwijs. Met ons aanbod willen we leerlingen niet alleen vertrouwd maken met het museum, de Nederlandse beeldende kunst vanaf 1945 en de geschiedenis van Schiedam, maar ook een bijdrage leveren aan beter onderwijs. We lichten het aanbod graag toe, het liefst tijdens een bezoek op school. We kunnen je dan beter informeren en de inhoud van onze workshops en rondleidingen afstemmen op jullie wensen t Atelier/workshops Veel programma's zijn een combinatie van een rondleiding en een workshop in t Atelier, onze workshopruimte. Je kan er ook voor kiezen om alleen de rondleiding te boeken. In het Stedelijk Museum Schiedam ontdek en ontmoet je door moderne en hedendaagse kunst en geschiedenis het onbekende. Bekijk ons aanbod op: www.stedelijkmuseumschiedam.nl/onderwijs Nieuwsgierigheid en onderzoek zijn de twee belangrijkste drijfveren in het werk van beeldend kunstenaar Wolf Brinkman. Zijn werk beperkt zich dan ook niet alleen tot verbeelden. Hij betrekt alle gebieden die zijn interesse hebben. Of zoals Wolf het omschrijft: Rekenen + Taal = Kunst. Een prima instelling om kinderen te betrekken bij kunst en hen gaandeweg ook over een hele hoop andere onderwerpen iets te leren. De aanpak van Wolf Brinkman kenmerkt zich door het scheppen van ruimte voor kinderen om zelf met heel eenvoudige middelen te leren onderzoeken en hun ontdekkingen met elkaar te delen. We zijn zelf ook steeds op zoek naar context en eenvoudige bouwstenen om aan de kinderen mee te geven. Daarmee helpen we ze om betekenis te geven aan de wereld om hun heen en deze tegelijkertijd steeds opnieuw te bevragen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Liesbeth Slats, coördinator educatie en onderwijs liesbeth.slats@stedelijkmuseumschiedam.nl Voor informatie over planningen en boekingen kunt u contact opnemen met onze planner op info@stedelijkmuseumschiedam.nl of 010-2463666. U hoeft niet alles mooi te vinden. Maar word niet boos en loop niet weg. Niet iedereen kan alles mooi vinden, dat vind ik ook niet. En bedenk, als u het niet mooi vindt, dat het dan misschien wel interessant kan zijn. Iemand heeft het toch maar gemaakt en er een bedoeling mee. (Pierre Janssen, voormalig directeur en conservator van het museum) Stedelijk Museum Schiedam, 2018
Hand-out ouders/begeleiders Eerste Hulp bij Zelfstandig Kijken In deze les gaan we in op het begrip ruimte. Kunstenaars maken met een paar lijnen een ruimte. Hoe ziet ruimte er op het platte vlak uit? Eigenlijk houd je je hersens voor de gek en dat is een hele heksentoer. Er zit ook een ruimtevaarder in het verhaal. Die ziet er echt belachelijk uit. En wat erger is, je hebt echt geen idee of hij nou in die ruimte zit of erbuiten. Museumles Ruimtevaarders groep 3/4 Als begeleider ben je verantwoordelijk voor je groepje kinderen. Maar je bent vooral medeontdekker! Laat je verrassen en geef het goede voorbeeld. Kijk, bevraag en geef samen betekenis aan de beelden. Daag de leerlingen uit om op zoek te gaan naar verschillende voorbeelden van ruimte in de kunst. Vragen die je zou kunnen stellen: o Waar wordt jouw oog naar toe getrokken? o Hoe komt dat? o Is het werk 2D of 3D? o Hoe ziet de ruimte er uit? o Hoe is het gemaakt? o Waar zou je zelf willen staan? o Wat vertelt deze ruimte jou? o Zou jij je er prettig voelen? o Waarom wel of niet? o Klopt de ruimte voor jouw gevoel? Waarom? o Wat zou jij met deze ruimte willen doen? o Wat vind je een interessant stukje? Teken twee voorbeelden van kunstwerken waarin ruimte naar jouw idee te zien is. Jij bent de directeur en tentoonstellingsmaker, dus richt je 3D museum in naar je eigen smaak.
Werkblad leerlingen museumles Ruimtevaarders groep 3/4 Mijn 3D Museum In deze les gaan we in op het begrip ruimte. Kunstenaars maken met een paar lijnen een ruimte. Hoe ziet ruimte er op het platte vlak uit? Eigenlijk hou je je hersens voor de gek en dat is een hele heksentoer. Er zit ook een ruimtevaarder in het verhaal. Die ziet er echt belachelijk uit. En wat erger is, je hebt echt geen idee of hij nou in die ruimte zit of erbuiten. Zoek twee voorbeelden van bijzondere 2D of 3D ruimtes in de kunstwerken in deze zaal. Kijk goed en teken ze op de wanden van je eigen 3D museum. Vind je ze mooi hangen of staan? Jij bent de directeur en tentoonstellingsmaker, dus richt je 3D museum in naar je eigen smaak. Tip voor thuis / op school Je hebt vandaag over Ruimte gepraat, naar Ruimte gekeken, zelf een Ruimte gemaakt en een Ruimte ingericht. Nu is het tijd voor hoog bezoek. Wie wordt je eerste museumbezoeker? Nodig eens een ruimtevaarder uit in je museum. Je kunt zelf een ruimtevaarder of masker maken van papier. Laat hem/haar vertellen wat hij/zij ziet in jouw museum. Wil je de echte kunstwerken aan iemand laten zien? Voor kinderen is ons museum gratis toegankelijk. Dus kom vooral nog een keertje terug naar het museum! Veel plezier met die frisse blik!