DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE AALBURG IN 2012

DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE AALBURG IN 2012 Definitief Utrecht, maart 2013 H3501739 Pagina 1 van 26

Pagina 2 van 26

INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Aalburg 9 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Aalburg 9 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd 9 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid 10 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen 13 2.1 Het bereik 13 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 13 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 25 Pagina 3 van 26

Pagina 4 van 26

Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de wet Ontwikkelingskansen door kwaliteit en Educatie (OKE-wet) wordt een zogenaamde bestandsopname voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in 2010-2011 in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. In 2010 is de OKE-wet aangenomen en wordt vanuit dat kader na de bestandsopname in deze gemeente het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat er in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 26

Pagina 6 van 26

Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Aalburg. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de Wet op het onderwijstoezicht) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 26

Pagina 8 van 26

1 VVE in de gemeente Aalburg De gemeente Aalburg heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf 1.3. 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Aalburg In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom kan de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader invullen: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Aalburg. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: basisschool t Spektakel* De Schat De Hoeksteen en J.H. Dunant* Peuterhofje Oranje Nassauschool De Snatertjes Eethen Pr. Willem Alexander, Eethen en De Ark, Meeuwen De Snaterjes, Genderen Camelot Het Fundament, Genderen en De Ark, Meeuwen Toelichting: De hierboven genoemde locaties hebben een zelfevaluatie vragenlijst ontvangen. Op grond van de verzamelde gegevens zouden enkele andere locaties eventueel ook in aanmerking zijn gekomen voor participatie in het fysieke VVE-onderzoek. Gezien de beperkte beschikbare capaciteit moest de inspectie zich echter beperken tot de twee met een * gemarkeerde locaties. Ook basisschool De Biehof in Babeloniënbroek had een vragenlijst kunnen ontvangen. Door een misverstand is dat helaas niet gebeurt. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd In de periode waarin het onderzoek in de gemeente Aalburg liep heeft de inspectie de volgende documenten ontvangen: Notitie VVE 2009 2012; Convenant voorschoolse educatie Aalburg; Spelenderwijs, informatiebrochure Peuterspeelzalen en Kinderdagverblijven in Aalburg en VVE; Registratieformulier VVE binnen de gemeente Aalburg. Discussienota Voorschoolse voorzieningen in de gemeente Aalburg, augustus / september 2012. Verslag overleg VVE-beleid, 11 januari 2013. Concept Protocol Doorgeleiden en Overdracht 0 tot 4 jarigen. Gemeente Aalburg, voorjaar 2013. Pagina 9 van 26

1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijke beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van haar verificatie van de digitale zelfrapportage door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2* 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 3 1a8 Doorgaande lijn 3 1a9 Resultaten 3 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 3* Verificatie: Aan de hand van de in eerste instantie ingestuurde documenten, de in de loop van het onderzoek alsnog toegestuurde aanvullende documenten en ook in een gesprek met de betrokkenen in de gemeente op 14 februari 2013, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op voor het ijkpunt 31 december 2012: 1. Verbeterpunten met een afspraak. Géén. 2. Verbeterpunten Uit de gegeven antwoorden in de zelfevaluatie-vragenlijst maakt de inspectie op dat de gemeente Aalburg in mei 2012 een iets te positief beeld had van de stand van zaken van de VVE binnen de eigen gemeente. Het in 2009 in gang gezette beleid was op dat moment toe aan enige bijstellingen. De in 2009 gemaakte afspraken voldeden niet meer allemaal aan de bedoelingen van VVE. Niet voor niets heeft de gemeente in september 2012 een nieuwe beleidsnotitie het licht laten zien. Daarom is het ook goed dat er aan het eind van 2012 een tweede evaluatiemoment stond gepland, middels een monitoring van de resultaten. - Hoewel de gemeente een eigen definitie van een doelgroepkind heeft vastgelegd die spoort met de wet, blijkt die in de uitwerking zo ruim te kunnen worden opgevat, dat alle jonge kinderen daar onder vallen. Heroverweging is wenselijk om zo tevens beter zicht te kunnen krijgen op het daadwerkelijke bereik van de doelgroepkinderen en om de toeleiding beter te stroomlijnen. In de praktijk bleken er voorheen namelijk relatief veel kinderen niet deel te nemen aan VVE. Het bereik lag met 70 procent halverwege 2012 duidelijk lager dan het gewenste niveau van 100 procent. Het consultatiebureau bereikt overigens wel alle kinderen Pagina 10 van 26

binnen de gemeente. Het faciliteren van een nieuwe locatie in de kern Aalburg zelf heeft er voor gezorgd dat er sinds kort meer kinderen gebruik maken van de voorschoolse voorzieningen. - Zoals ook in de nieuwe beleidsnotitie van de gemeente naar voren wordt gebracht, zal ook in de toeleiding van de doelgroepkinderen naar voor hen geschikte vormen van VVE nog het een en andere kunnen worden verbeterd. Het is daarbij onder andere de vraag of de voorziening in de eigen dorpskern altijd de beste optie is, als het gaat om de toeleiding. Het recent ontwikkelde concept protocol voor de Doorgeleiding en Overdracht van 0 tot 4 jarigen bevat overigens goede aanzetten om de toeleiding naar vormen van VVE in de komende periode te optimaliseren. - Het gemeentelijk beleid bevat tot nu toe geen (traceerbare) analyse van de ouderpopulatie waarop VVE gericht zou moeten worden. Ook de informatievoorziening aan de bedoelde ouders over de doelen en werkwijzen binnen VVE en hun eigen verantwoordelijkheid daarbinnen bij de uitvoering daarvan is niet optimaal. Dergelijke informatie is slechts in beperkte mate af te leiden uit de beschikbare brochures. - Als het gaat om een systematische evaluatie van het binnen VVE gevoerde beleid en de uitvoering daarvan heeft de gemeente Aalburg in het verleden een goede start gemaakt met de beleidsnotitie over de periode 2009 2012. Daarin is onder andere een deugdelijke evaluatie opgenomen over de voorgaande periode. De uitkomsten van eind 2012 uitgevoerde evaluatie zijn nog niet bekend. Vandaar dat de inspectie die niet voluit in haar waardering kan meenemen. Op grond van de gekozen opzet valt echter aan te geven, dat daarin nog niet is gevraagd naar de opbrengsten van het VVE-beleid. Om dat te bereiken zal de monitoring breder van opzet moeten worden en zal het invoeringsproces ook in een volgende fase moeten verkeren. Het kan overigens geen kwaad om nu al geschikte gegevens te blijven verzamelen die als nulmeting kunnen dienen. 3. Van voldoende niveau, maar met opmerking van inspectie Zoals hiervoor al aangegeven hebben niet alleen de inspectie, maar ook partners binnen de gemeente Aalburg in eerste instantie vraagtekens geplaatst bij het gemeentelijke subsidiebeleid. Juist het spreiden van de beschikbare financiële middelen over alle voorschoolse voorzieningen vormde een aandachtspunt. Uit de gevoerde gesprekken en de beschikbare documenten blijkt achteraf, dat de gemeente er voor heeft gezorgd, dat er op alle voorschoolse VVE-locaties een dubbele bezetting mogelijk werd. Hier staat tegenover dat nogal wat ouders van doelgroepkinderen hun kind niet aan de gewenste vier dagdelen aan VVE deel liet nemen vanwege de geldende eigen bijdrage regeling. Vanuit de gemeente wordt nu naarstig gezocht naar een betere oplossing, met als inzet om alle doelgroepkinderen zo veel mogelijk te laten deelnemen aan het op hen gerichte VVE-beleid. In dit kader past het ook dat sinds kort op een bepaalde locatie VVE kan worden aangeboden waar dat voorheen om principiële redenen niet mogelijk bleek. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén. Pagina 11 van 26

Pagina 12 van 26

2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. Ook wordt per indicator aangegeven of het inspectieoordeel afwijkt van de zelfbeoordelingen van de VVE-locaties: een = geeft aan dat die overeenkomen, een + geeft aan dat het inspectieoordeel positiever is en een - dat het negatiever is. 2.1 Het bereik Het aantal peuters op de verschillende voorscholen is een indicatie voor het bereik. Hieronder staan de per 1 oktober 2012 beschikbare gegevens. In totaal ging het op dit datum om 93 kinderen in de leeftijd van 2 tot 4 jaar. Hiervan waren er 5 met een zogenaamd gewicht. Van alle kinderen zijn er 4 die een aanbod hebben gekregen voor 4 dagdelen VVE. Daarnaast zijn er 5 kinderen, die een aanbod voor 2 dagdelen VVE hebben gekregen. Van 1 kind is bekend dat de ouders bewust hebben afgezien van aangeboden extra VVE-ondersteuning. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, ijkpunt oktober 2012. VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep De Snatertjes (Genderen) 16 0 De Snatertjes (Eethen) 32 0 Peuterhofje 48 2 VVE Kinderdagverblijf aantal peuters waarvan doelgroep De Schat 6 6 't Spektakel 46 0 Camelot 41 0 Volgens opgave van de VVE-locaties zaten er op 1 oktober 2012 8 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. 1 peuterspeelzaal 0 kinderdagverblijven 1 vroegschool (groep 1 en 2 van basisschool). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. Pagina 13 van 26

In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. CONDITIES 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent GGD-rapport 1 = A0.2 VVE-basisvoorwaarden 1 = A1.2 Kwaliteit programma 2 = A2 Groepsgrootte 1 = A3 "Dubbele bezetting" 1 1 = A4.1 VVE-tijd per week 1 - A5.2 Opgeleide leidsters 2 = A5.3 Nederlands spreken 2 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 1 1 + A5.5 arlijks opleidingsplan 1 = Toelichting: De inspectie onderschrijft op hoofdlijnen de door de locaties zelf gegeven oordelen als het gaat om de condities voor verantwoord VVE. Wel heeft zij op twee indicatoren een kleine correctie doorgevoerd. - In het GGD-rapport van juni 2012 zijn ook de onderdelen van het zogenaamde 8 e domein meegenomen. De meeste basisvoorwaarden zijn toen als aanwezig beoordeeld. - Om op de vroegscholen te kunnen spreken van een aan VVE aangepaste groepsgrootte moet minstens op die momenten die daarvoor in aanmerking komen een dubbele bezetting aanwezig zijn in de betreffende groep. Hiertoe ontbreken de middelen, zo geven de vroegscholen aan. - Mede door de subsidiebepalingen van de gemeente maken sommige ouders van doelgroepkinderen te weinig gebruik van een derde en/of vierde dagdeel, waardoor deze kinderen te weinig specifieke tijd voor hun ontwikkeling krijgen. - Voor een deel van de vroegscholen is het een aandachtspunt om op die momenten dat er structureel aandacht wordt besteed aan VVE, dan ook zorg te dragen voor een dubbele bezetting. Dit gebeurt niet overal op voldoende momenten om dat als een 3 te kunnen scoren. Op andere locaties heeft de inspectie vastgesteld dat dit al wel structureel gebeurt. - De pedagogisch medewerkers die werken vanuit de VVE gedachte zijn allemaal volledig geschoold in het gebruik van een VVE-programma. Vandaar de score 4 voor de betreffende indicator. Voor het personeel van de vroegscholen geldt, dat die nog niet allemaal volledig vertrouwd zijn gemaakt met een VVE-programma, of dat ze nog niet zijn gecertificeerd. Vandaar dat de score voor hen iets lager uitkomt. OUDERS 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 2 = B2 Vooraf info aan ouders 2 - B3 Intake 2 = B4 Thuis VVE-activiteiten 2 - B5 VVE-participatie van ouders op 2 = school B6 Info ouders over ontwikkeling kind 2 + B7 Thuistaal 1 Pagina 14 van 26

Toelichting: Net als in veel andere gemeenten heeft de inspectie de nodige kanttekeningen geplaatst bij de manier waarop de VVE-locaties binnen de Gemeente Aalburg vorm geven aan hun ouderbeleid. Juist op deze indicator stelt de inspectie vast dat er sprake is van een behoorlijke stagnatie in de kwaliteitsontwikkeling. - Waar het in de voor- en vroegscholen vooral aan ontbreekt, is een analyse van de kenmerken van de kinderen uit de VVE-doelgroep en wat dat betekent voor de opzet en inrichting van de dagelijkse praktijk van VVE. Dit aspect heeft op gemeentelijk niveau tot nu toe overigens de laatste jaren te weinig aandacht gekregen. - Voor de VVE-locaties geldt verder, dat zij feitelijk niet voldoende toekomen aan het stimuleren van ouders om thuis én op de locaties mee te doen met ontwikkelingsstimulerende activiteiten. Verder signaleert de inspectie ook één duidelijk positieve ontwikkeling. - Op zowel de onderzochte voor- als de vroegschool worden alle ouders, zeker van de doelgroepkinderen, bijna in alle gevallen regelmatig geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind op basis van observatie- (en toets-)gegevens. Daarom waardeert de inspectie deze indicator met de score 4. NB in onderstaande tabel baseert de inspectie zich vrijwel alleen op de eigen observaties in de groepen. In de zelfevaluaties zijn hierover vrijwel géén gegevens opgevraagd. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 2 + C1.2 Doelgerichte planning 1 1 + C1.3 Aanbod taal 2 C1.4 Voldoende differentiatie 1 1 C2.1 Pedagogisch handelen 1 1 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 2 C2.4 Bevorderen autonomie kind 1 1 C2.5 Inrichting van de ruimte 1 1 + C3.1 Afstemming leidsters 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 2 C3.3 Interactie bevorderen 1 1 C3.4 Betrokkenheid kinderen 2 C3.5 Aanpakgedrag 2 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 1 1 Toelichting: Op het overgrote deel van de indicatoren die de inspectie zelf heeft beoordeeld op grond van de uitgevoerde observaties en gesprekken ontstaat een positief beeld. In de afgelopen jaren hebben de betrokken organisaties van de voor- en vroegscholen de nodige tijd en energie gestoken in het introduceren van en werken met een integraal programma voor VVE. De gegeven scores bevestigen dat beeld. - De planning van de thema s en activiteiten op de vroegschool gaan verder, dan de inspectie in de regel te zien krijgt. Vandaar de score 4 voor die locatie, die wordt doorgetrokken naar vier andere onderdelen van de uitvoering: de autonomie van kinderen, de inrichting van de groepsruimte en het bevorderen van de interactie met en tussen de kinderen. Deze school is daarmee een waarlijk voorbeeld voor andere locaties. - Wat nog enige aandacht vraagt is op de eerste plaats het aanbrengen van differentiatie in het aanbod, op grond van vastgestelde verschillen in ontwikkelingsbehoeften van kinderen. Dat zou op de voorscholen bovendien soms meer planmatig moeten gebeuren op basis van het gehanteerde programma en de thema s die daarin zijn opgenomen. Als dat meer vorm krijgt zal het inspelen op verschillen in de ontwikkeling van kinderen in de dagelijkse praktijk waarschijnlijk ook soepeler verlopen. - Uit de gegeven waarderingen kan eveneens worden opgemaakt, dat de inspectie positief staat tegenover het pedagogisch handelen in de groepen, het stellen van gedragsgrenzen, het op een Pagina 15 van 26

positieve manier reageren op vragen en behoeften van de kinderen en de afstemming van het handelen op algemene verschillen in ontwikkeling. De score 4 is van toepassing op één onderdeel van de voorschool: de omgedwongen wijze van omgaan met de peuters vormt een voorbeeld voor anderen. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 2 + D1.2 Planmatige begeleiding 1 1 D1.3 Evaluatie begeleiding 1 1 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 1 1 D2.1 Welke kinderen externe zorg 2 + nodig? D2.2a Aanmelden voor externe zorg D2.2b Overleg ouders over externe zorg = D2.3 Volgen van de externe zorg 2 = Toelichting: - Zowel op de voor- als op de vroegscholen worden de vorderingen van de kinderen al enige jaren gevolgd met deugdelijke instrumenten. Hierover zijn heldere afspraken gemaakt, die ook worden nageleefd. - Op de onderzochte voorschool bleek er op enkele andere indicatoren nog volop ruimte voor verdere groei en professionalisering. Die zou onder andere ten goede kunnen komen aan de evaluatie van de begeleiding. Dat mag met meer diepgang, bijvoorbeeld door bij die evaluatie meer stil te staan bij de gestelde doelen, in ieder geval die van de taalontwikkeling. - Op gemeentelijk niveau zijn de organisatorische en praktische voorwaarden voor het geven van externe zorg afdoende geregeld. Ook kunnen de teamleden van de voor- en vroegschool daarin voldoende eigen inbreng hebben en, zo nodig, ouders actief stimuleren daar gebruik van te maken. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 2 + E2 VVE evalueren 2 = E3 Opbrengsten evalueren 1 1 = E4 Verbetermaatregelen 1 1 + E5 VVE borgen 1 1 + E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 = Toelichting: - Het evalueren van de opbrengsten van VVE vraagt niet alleen een meer centrale herwaardering. Ook de manier waarop dat binnen een voorschool georganiseerd zou kunnen en moeten worden biedt nog volop ruimte voor groei. - Op de vroegscholen zou in het eigen kwaliteitsbeleid eveneens meer aandacht besteed mogen worden aan VVE. DOORGAANDE LIJN 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 2 + F2 Doorstroom naar vroegschool 1 + F3 Warme overdracht 2 + F4 Afstemming aanbod 2 = F5 Afstemming ped/educ handelen 2 = F6 Afstemming over ouders 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 = Toelichting: Pagina 16 van 26

Een aantal belangrijke basisvoorwaarden om te kunnen komen tot doorgaande lijnen bij de afstemming zijn reeds aanwezig. Op verschillende niveaus vindt hierover regelmatig overleg plaats. In de praktijk blijken de centraal opgestelde afspraken nog onvoldoende te zijn geworteld. - De afstemming van het pedagogisch handelen, de betrokkenheid van ouders en de afstemming van de zorg en begeleiding zijn duidelijk minder ver ontwikkeld dan voor een optimale slaagkans van VVE wenselijk is. - Positief is dat voor alle doelgroepkinderen al wel een warme overdracht plaatsvindt. OPBRENGSTEN VAN VVE 1 2 3 4 Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 + Toelichting: Binnen de gemeente Aalburg is een aantal algemene afspraken gemaakt én vastgelegd over de te realiseren VVE-resultaten. Uit de beschikbare documenten blijkt dat die gegevensverzameling vooral gericht is op de in- en uitstroom gegevens. Op basis van die gegevens is niet vast te stellen wat de verschillen in leerwinst zijn tussen doelgroep- en niet-doelgroep kinderen. Uitspraken over het slagen van het VVE-beleid zijn dan ook niet-realistisch. Pagina 17 van 26

Pagina 18 van 26

3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Uit het onderzoek vallen de volgende conclusies te trekken: De belangrijkste conclusie is, dat er binnen de gemeente Aalburg enkele jaren geleden een degelijke eigen evaluatie heeft plaatsgevonden van het uitgevoerde VVE-beleid. Ook dat beleid was, voor dat moment, helder genoeg vastgelegd voor de periode 2009-2012. Harde gegevens over de effecten van het ingezette beleid en de daaraan verbonden kosten zijn nog niet beschikbaar. Daarvoor zal de opzet van de monitoring moeten worden verbreed. Concrete afspraken over de manier van rapporteren en het monitoren van de uitvoering zijn weliswaar gemaakt voor eind dit kalenderjaar (2012), maar zijn niet voldoende gericht op juist die aspecten die uitmaken of het VVE-beleid al dan niet is geslaagd. Het beeld dat naar voren komt uit de zelfevaluatieformulieren op gemeentelijk én op locatieniveau spoort wel in behoorlijke mate met de door de inspectie uitgevoerde verificatie. Op gemeentelijk niveau zijn er voldoende condities geregeld om er voor te zorgen dat er gezamenlijk kan worden opgetreden. Er is sprake van een groep die op gemeentelijk niveau met elkaar overleg voert en die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gang van zaken op verschillende beleidstopics te bespreken. De uitvoering van VVE vormt daar een vast onderdeel van. Een volgende stap in het uitgezette traject zal moeten zijn dat de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool meer structureel aandacht gaan krijgen. Ook heeft de gemeente de vraag bij de locaties neergelegd welke vormen van training en scholing er de komende periode wenselijk is om het kwaliteitsniveau van het VVE-aanbod verder te verhogen. Een belangrijk aandachtspunt op gemeentelijk niveau vormt de inzet van het voor VVE gereserveerde budget. Positief in dit verband is, dat er op alle voorschoolse VVE-locaties structureel ruimte is om te werken met een dubbele bezetting. De toewijzing van subsidie aan individuele ouders met kinderen die een indicatie hebben gekregen is daarentegen, zo ervaren ouders en de locatieleiding dat, tamelijk restrictief. Dit beschouwen locaties en inspectie als één van de redenen, dat de toeleiding niet optimaal functioneert en er te veel doelgroepkinderen niet optimaal profiteren van de uitgezette koers. De gemeente heeft dit signaal al opgepakt en is bezig hier een betere oplossing voor door te voeren, die meer recht doet aan de bedoelingen van de OKE-wet. Centrale thema s voor de komende planningsperiode zullen gevonden kunnen worden in de ouderbetrokkenheid, de begeleiding en zorg, in de kwaliteitszorg en in de doorgaande lijnen. De positieve werking van een actieve ouderbetrokkenheid heeft, zo geeft internationaal onderzoek aan, al zijn nut bewezen. Bij de zorg en begeleiding gaat het vooral om het meer planmatig omgaan met alle beschikbare kennis over de ontwikkeling van de kinderen uit de VVE-doelgroep. Evaluatie en dossiervorming zijn hierbij enkele centrale thema s. Als het gaat om de kwaliteitszorg zal er per locatie een vertaling gemaakt moeten worden van de gemeentelijke doelen. De doorgaande lijnen zijn feitelijk nog te kort geleden op gang gekomen om nu al het volle rendement op te kunnen leveren. Centrale sturing vanuit de bevoegde gezagen en het management van de voor- en vroegscholen vormen op dit gebied het handvat voor verbetering. De signalen dat die voorwaarde is vervuld stemt positief voor de nabije toekomst. Pagina 19 van 26

Pagina 20 van 26

Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Aalburg HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Nee - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Nee blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 19 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 12 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 5 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 5 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? 3 Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? - tekst VVE-brochure def.doc Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 3 Pagina 21 van 26

Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Door het consultatiebureau (CB) wordt bij de registratie van de kinderen het gewicht van het kind bepaald (SES van de ouder(s)). Ongeacht het gewicht worden kinderen door het CB op verschillende momenten getoetst op (dreigende)(taal-) ontwikkelingsachterstanden. Alle ouders worden via het CB geïnformeerd over het belang van VVE. Ouders met een doelgroepkind ontvangen een doorgeleidingsbrief voor een peuterspeelzaal. De peuterspeelzalen koppelen de ontvangst terug met het CB. Ontvangt het CB geen terugkoppeling dan brengen zij bij een volgend bezoek van de ouder dit nogmaals onder de aandacht. Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? - Aalburg 2012 definitief 10012012.xls Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? In het CJG-overleg wordt afhankelijk van de casus beoordeeld welke sociale partners ingeschakeld moeten worden. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 3 Nee 3 3 3 Nee 2 3 3 3 Nee 3 Pagina 22 van 26

1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Omdat wij een kleine gemeente zijn wordt er zo laag mogleijk in de organisatie overlegd met de partijen (basisonderwijs, peuterspeelzalen, kinderdagverblijven. Daarbij zijn ook aanweizg het consultatiebureau en de bibliotheek. 3 3 3 3 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 1 Nee 3 Nee Pagina 23 van 26

Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Zie hierboven. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) - Registratieformulier VVE.xls Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? 3 Nee 3 DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de 3 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in 3 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? 01-05- 2012 Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de 3 peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in 3 haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 01-05- 2012 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Nee 2 verordening, een beschikking, e.d.) Wat is dan de maximale groepsgrootte? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. Geprobeerd is om zoveel mogelijk de juiste antwoorden op juiste plaatsen te geven, echter de vraagstelling liet dit niet op alle plaatsen toe. Pagina 24 van 26

Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES 1 2 3 4 A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 2 4 A0.2 VE-basisvoorwaarden 3 1 A2 Groepsgrootte 1 5 A3 "Dubbele bezetting" 5 5 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 6 A5.2 Opgeleide leidsters 6 A5.3 Nederlands spreken 6 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 4 5 A5.5 arlijks opleidingsplan 4 2 OUDERS 1 2 3 4 B1 Gericht ouderbeleid 10 B2 Vooraf info aan ouders 6 4 B3 Intake 2 8 B4 Thuis VVE-activiteiten 5 5 B5 VVE-participatie van ouders op school 8 2 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 1 4 5 KWALITEIT VAN DE UITVOERING 1 2 3 4 VAN VVE C1.1 Integraal programma 6 4 C1.2 Doelgerichte planning 4 6 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 1 3 C1.4b Brede ontwikkeling 6 C1.4c Leeftijddifferentiatie 1 5 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 1 5 C2.5 Inrichting van de ruimte 1 9 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN 1 2 3 4 ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 3 7 D1.2a Planning hele groep 6 3 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 8 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 5 5 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 8 2 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 2 8 Pagina 25 van 26

KWALITEITSZORG BINNEN DE 1 2 3 4 VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 7 3 E2 VVE evalueren 9 1 E3 Opbrengsten evalueren 6 4 E4 Verbetermaatregelen 8 2 E5 VVE borgen 8 2 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 4 DOORGAANDE LIJN 1 2 3 4 F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 8 2 F2 Doorstroom naar vroegschool 4 2 F3 Warme overdracht 4 2 1 F4 Afstemming aanbod 10 F5 Afstemming ped/educ handelen 10 F6 Afstemming over ouders 10 F7 Afstemming begeleiding/zorg 10 OPBRENGSTEN VAN VVE 1 2 3 4 G1 VVE-resultaten meten 1 3 G2 Niveau VVE-resultaten 2 G3 Verlengde kleuterperiode 1 3 Pagina 26 van 26