MEI 2012 NUMMER 1 JAARGANG 4 WWW.BDO.NL NIEUWSBRIEF ZORG Uitgave van BDO Branchegroep Zorg GOOD GOVERNANCE WET- & REGELGEVING VANAF PAGINA 1 VANAF PAGINA 5 VANAF PAGINA 7 Beste lezer, Op de kleintjes letten: in deze tijden van marktwerking en budgetreductie is het belangrijker dan ooit. Wie de grote lijnen én de details op orde heeft, scoort beter. Dagelijks volgen onze deskundigen alle ontwikkelingen op gebieden als processen, bedrijfsstructuren, juridische én fiscale zaken. Op de volgende pagina s vindt u daarvan weer een aantal voorbeelden. De ruimte is beperkt, dus hier en daar hebben we details moeten weglaten. Maar als u meer wilt weten, belt of mailt u ons gerust. Dan vullen we die ontbrekende details van harte samen met u in! Chris van den Haak chris.van.den.haak@bdo.nl Heeft u suggesties voor deze nieuwsbrief of wilt een update doorgeven van uw contactgegevens, mail dan naar zorg@bdo.nl. INHOUD Quickscan geeft alarmerende uitkomsten...1 Bedrijfsovername of fusie? Kies de juiste structuur!...2 Van AWBZ naar WMO in 2012-2014...3 Belangrijke updates rond veranderende AWBZ-markt...3 In drie stappen helderheid over de juiste koers...4 Goede stuurinformatie helpt bij maken efficiencyslag...5 QUICKSCAN GEEFT ALARMERENDE UITKOMSTEN LEEUWENDEEL ZORGINSTELLINGEN NIET KLAAR VOOR Prestatiebeloning, vrije prijsvorming, selectieve inkoop: in cure én care zet de marktwerking door. Toch is bijna 80% van de instellingen er nog niet helemaal klaar voor. Aandacht voor integriteit beperkt risico s en kosten...5 Pas op: tijd voor risicomanagement...6 Audit alert over waarde onroerend goed...7 COLUMN Jaap Kleijwegt...7 Fiscaal slimmer omgaan met zorgvastgoed...8 Acht op de tien zorginstellingen is niet klaar voor marktwerking. Dat blijkt uit een onderzoek van BDO Branchegroep Zorg onder 185 zorginstellingen. De uitkomsten zijn alarmerend, vinden onderzoekers Chris van den Haak en Rob Karlas. Slecht 21% van de instellingen in de zorgsector is er echt klaar voor; bij 52% zijn de benodigde verbeteringen in gang gezet, terwijl deze bij 25% pas net beginnen. In veel gevallen ontbreekt helder inzicht in de kosten en opbrengsten per zorgproduct. Slechts 6 van de 10 instellingen hebben de wensen van
2 Nieuwsbrief Zorg hun klanten helder op het netvlies en 83% van de ziekenhuizen zegt dat ze onvoldoende aandacht besteden aan het optimaal ontwikkelen en begeleiden van talent onder de eigen medewerkers. De grootste bottleneck is dat veel instellingen weinig grip hebben op hun strategie Gat groter dan verwacht We wisten wel dat veel zorginstellingen nog het nodige werk moeten doen, vinden Van den Haak en Karlas. Maar het gat blijkt groter dan verwacht. De afwachtende houding die bestuurders innemen, brengt grote risico s met zich mee. Van den Haak: De prijskaartjes van 70% van de zorg in ziekenhuizen worden vanaf dit jaar door de markt bepaald. Te hoge kosten raken verzekeraars en instellingen direct in hun portemonnee. Ook de langdurige zorg in de AWBZ, met circa 25 miljard euro de grootste kostenpost van de Nederlandse gezondheidszorg, moet hierin mee. Kernuitdagingen in de zorg De draai naar marktwerking en vraagsturing is onafwendbaar. In het onderzoek zijn vijf kernuitdagingen benoemd waarmee de ondervraagde zorginstellingen worden geconfronteerd. Dit zijn: 1. Duidelijke strategie en visie 2. Meer bedrijfsmatig werken 3. Kwaliteit en innovatie 4. Organisatiestructuur en corporate governance 5. Investeringsstrategie 56% stelt belangrijke keuzes uit Gebrek aan planning doet zich bij alle vijf kernuitdagingen voor, zo bleek uit de resultaten. Van den Haak: De grootste bottleneck is dat veel instellingen weinig grip hebben op hun strategie. Daardoor stellen ze belangrijke keuzes uit, bijvoorbeeld over hun te voeren portfolio. Dit geldt voor 56% van de ondervraagde zorginstellingen. Vaak weten instellingen zelfs niet aan welke activiteiten ze het hoogste rendement behalen. Dit soort inzichten is onmisbaar voor een goede langetermijnstrategie. Er is werk aan de winkel. Meer weten? Het volledige onderzoeksrapport kan worden opgevraagd via zorg@bdo.nl en is beschikbaar op www.bdo.nl/zorg. Interesse investeerders groeit door ruimere winstuitkering BEDRIJFSOVERNAME OF FUSIE? KIES DE JUISTE STRUCTUUR! Investeerders kijken belangstellend naar de zorgsector. Verruiming van de regels voor winstuitkering wekt hoge verwachtingen. Maar let op, waarschuwen Rob Karlas en Roelof van Dijk van de BDO Branchegroep Zorg, winst uit het bedrijf halen kan alleen met de juiste juridische structuur. Rob Karlas: Onder invloed van de marktwerking verandert het speelveld voor zorgaanbieders. Daarom bundelen ze hun krachten, gaan fuseren of samenwerken, of doen overnames. Zo kunnen ze beter het hoofd bieden aan verdere ontwikkelingen. Daar speelt nog iets anders bij, weet Karlas collega Roelof van Dijk, specialist in Corporate Finance. Ook investeerders hebben de zorgsector ontdekt. De gezondheidszorg is interessant voor investeerders. Die zien kansen in verbetering van de efficiency en het creëren van schaalgrootte. Bovendien neemt de zorgbehoefte alleen maar verder toe. Regels winstuitkering verruimd De belangstelling van geldschieters wordt nog versterkt door veranderingen in de regelgeving. Karlas: Tot nu toe is winstuitkering enkel toegestaan bij aanbieders van extramurale GGZ en AWBZ-zorg en aanbieders van onder meer huisartsenzorg, fysiotherapie, farmaceutische zorg en mondzorg. De regering heeft afgelopen februari een voorstel ingediend om gereguleerde winstuitkering onder voorwaarden vanaf 2013 ook mogelijk te maken voor algemene en categorale ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra (ZBC s, red.). Om winst te kunnen uitkeren moet een instelling wel de juiste fiscale structuur hebben. Karlas: Veel organisaties in de gezondheidszorg hebben nu de vorm van een stichting, en die kan geen De sector biedt kansen voor verbetering van de efficiency en meer schaalgrootte. En de zorgbehoefte neemt alleen maar verder toe winst uitkeren. Een B.V., N.V. of coöperatie kan dat wel. Omzetting is niet eenvoudig, maar kan zeer de moeite waard zijn. Van Dijk: Er zal goed gekeken moeten worden naar de juridische en fiscale consequenties. Fusies en overnames kunnen flink helpen bij het realiseren van de lange-termijn groeidoelstellingen. Maar die ruimte moet u nú al inbouwen. Meer weten? Neem contact op met Rob Karlas en/of Roelof van Dijk van de BDO Branchegroep Zorg. Rob Karlas rob.karlas@bdo.nl Roelof van Dijk roelof.van.dijk@bdo.nl
MARKT WERKING 3 Nieuwsbrief Zorg Zorginstellingen doen er goed aan zich nu al grondig voor te bereiden VAN AWBZ NAAR WMO IN 2012-2014 De transitie van AWBZ naar de Wmo lijkt nog ver weg, maar zorginstellingen doen er goed aan zich nu al grondig voor te bereiden. Dat adviseren Chris van den Haak en Gerard van Ruth, accountants van de BDO Branchegroep Zorg. De overgang heeft grote invloed op de geldstromen en brengt nieuwe risico s maar ook kansen. De functies dagbesteding en begeleiding wil het kabinet overhevelen van de AWBZ naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Mensen die nu begeleiding krijgen vanuit de AWBZ, krijgen die zorg vanaf 1 januari 2014 van de gemeente. Het gaat hier om begeleiding van: mensen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking; ouderen met somatische of psychogeriatrische problemen; volwassenen met psychiatrische problemen; jeugdigen met psychiatrische problemen in combinatie met opvoed- en opgroeiproblemen. Het aanpassen van de werkwijze en de goede voorbereiding vergen tijd, waarschuwt Van den Haak. Ons advies: denk er nu al goed over na en begin zo snel mogelijk. En: kijk niet alleen naar de risico s maar ook naar de kansen die deze ontwikkeling biedt. 3. Maak op tijd heldere afspraken. Daarmee leg je de basis voor een soepele samenwerking in de toekomst, legt Van Ruth uit. Operationeel én financieel. REDEN VOOR TIJDIGE ACTIE: 4 TIPS. Vanwege de grote impact drukt de BDO Branchegroep Zorg de klanten nu al op het hart om zich voor te bereiden. Dat gebeurt aan de hand van vier concrete tips. 4.Check de administratiesystemen! Zijn de aanwezige systemen flexibel genoeg voor de nieuwe interne cliënt- en productieadministratie?, vraagt Van den Haak. Kun je erin werken met meerdere tarieven en gemeenten, ook bij overloop naar andere jaren? Gemeenten worden al vanaf 1 januari 2013 verantwoordelijk voor nieuwe aanvragers, voor cliënten van wie de indicatie afloopt in 2013 en voor cliënten die een nieuwe indicatie nodig hebben omdat hun situatie is veranderd. 1. Begin tijdig met lobbyen. Leg tijdig contact met de juiste personen bij de gemeenten, adviseert Van den Haak. Laat zien wat je meerwaarde is. MARKT WERKING Enkele aandachtspunten voor de zorginstelling Deze en andere maatregelen rond de transitie van AWBZ naar Wmo leiden tot een aanzienlijke verschuiving van geldstromen, waarbij de gelden feitelijk in de algemene middelen van de gemeente terecht komen. Daarnaast zullen grote verschillen gaan optreden tussen de verschillende gemeenten. Voor zorginstellingen zullen hierdoor mogelijk de risico s vanuit de exploitatie gaan toenemen. 2. Maak de kosten flexibel. Alleen dan kun je snel bijsturen met je tarieven, benadrukt Van Ruth. Denk daarbij naast personele kosten ook aan bijvoorbeeld vervoerskosten. Inkoopvoordeel, NMa-discussies en korting op contracteerruimte BELANGRIJKE UPDATES ROND VERANDERENDE AWBZ-MARKT Er gebeurt op mededingingsvlak veel in de diverse zorgmarkten, waaronder die voor AWBZ-zorginstellingen. Drie recente ontwikkelingen zijn: een sectorstudie naar de markt voor medische hulpmiddelen, een NMabesluit over de overname van Emergius en een procedure tegen de Minister van VWS over budgetkorting 2011. 1 Sectorstudie inkoop medische hulpmiddelen In opdracht van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en het Ministerie van VWS heeft het onderzoekbureau Ecorys een sectorstudie verricht naar de structuur en werking van de markten voor medische hulpmiddelen. Deze markt wordt in Europa geschat op 95 miljard euro (2009), waarvan 2,1 Meer weten? Neem contact op met Chris van den Haak en/of Gerard van Ruth van de BDO Branchegroep Zorg. Chris van den Haak chris.van.den.haak@bdo.nl Gerard van Ruth gerard.van.ruth@bdo.nl Grote kans dat de minister dit arrest vaker zal citeren bij discussies over budgetkortingen tot 2,2 miljard euro in Nederland. Ecorys concludeert dat er in de inkoop nog veel valt te besparen. Het ontbreekt inkopers vaak aan kennis en inkoopkracht om voldoende tegenwicht te kunnen bieden tegen de goed georganiseerde aanbieders. Duitsland kent wel grote inkoopcombinaties, die daardoor een veel sterkere onderhandelingspositie tegenover leveranciers hebben. Ook zijn daar zelfstandige
4 Nieuwsbrief Zorg commerciële inkooporganisaties actief die de onderhandelingen namens afnemers voeren. Conclusie: Door krachten te bundelen en openbare aanbestedingen te doen, valt nog veel te besparen. 2NMa eist vergunning voor overname Emergis Parnassia Bavo groep, aanbieder van onder meer geestelijke gezondheidszorg, heeft haar voornemen tot overname van Stichting Emergis (ook een GGZ-aanbieder) op grond van de Mededingingswet bij de NMa gemeld. Als deze besluit een vergunning aan te vragen zal de NMa nader onderzoek verrichten, met name naar de 3 vraag hoe groot de concurrentiedruk is op Emergis van andere GGZ-aanbieders in Zeeland. Volgens de NMa is zo n nader onderzoek (vergunningsfase) nodig, omdat de overname belangrijke gevolgen kan hebben voor de regionale concurrentieverhoudingen, de betaalbaarheid en de kwaliteit van geestelijke gezondheidszorg in Zeeland. Fusies en overnames moeten vooraf bij de NMa worden gemeld indien bepaalde omzetdrempels worden overschreden. Is een fusie of overname meldingsplichtig, maar laten partijen na te melden, dan riskeert de overnemende partij hoge boetes (tot 450.000 euro of 10% van de omzet) voor de organisatie of voor de betrokken functionarissen in privé. Korting contracteerruimte tóch rechtmatig De korting van 1,7% op de contracteerruimte, die de Minister van VWS per brief van 2 juni 2010, aankondigde, is na een succesvol kort geding door de vereniging Actiz alsnog door het Hof rechtmatig verklaard de korting kan toch doorgevoerd. Het betrof onder meer een voorgenomen structurele korting van 1,7% in de maximumtarieven extramurale zorg van 58 miljoen euro, waartegen de vereniging Actiz kort geding had aangespannen. Het Hof kwam tot het oordeel dat de voorgenomen korting niet voorshands onmiskenbaar onrechtmatig is. De bezwaren dat de brief een schending zou zijn van in 2007 gemaakte afspraken werd door het Hof van tafel geveegd. Dat gold ook voor het argument dat de korting van 1,7% in strijd zou zijn met het evenredigheidsbeginsel, omdat deze korting bovenop een reeds doorgevoerde korting uit 2008 komt. Ook het feit dat de minister hetzelfde globale bezuinigingsdoel op een andere, wellicht eenvoudiger wijze zou kunnen realiseren ( ), kan niet als onderbouwing dienen, aldus het Hof. Die vrijheid heeft de minister als het gaat om het doorvoeren van budgettair noodzakelijke bezuinigingen. Grote kans dat de minister dit arrest in de toekomst vaker erbij zal pakken als hij met zorgverleners aan de slag moet over budgetkortingen. BDO heeft een unieke strategische samenwerking met Dijkstra Voermans Advocatuur & Notariaat. In nauwe samenwerking met de advocaten en notarissen van dat kantoor kunnen wij uw belangen in de zorg op een effectieve en professionele wijze behartigen. Voor meer informatie: Marco Balhuizen (advocaat) marco.balhuizen@dvan.nl Tel. 030-285 03 44 www.dvan.nl BDO STRATEGIE ASSESSMENT VOOR ZORGINSTELLINGEN IN DRIE STAPPEN HELDERHEID OVER DE JUISTE KOERS De veranderingen in de zorgsector vragen om een goede strategie. Hoe kies je als bestuurder te midden van de naderende vergrijzingsgolf, stijgende zorgkosten en de switch van budgetnaar output-financiering de juiste koers? Met een BDO Strategie Assessment voor Zorginstellingen. Het BDO Strategie Assessment is ontwikkeld door de BDO Branchegroep Zorg in samenwerking met zorgexperts prof. drs. John van Kollenburg RA, partner BDO en hoogleraar Accountancy aan Tilburg University en prof. dr. Theo Poiesz, hoogleraar Economische Psychologie en hoogleraar Management in de Zorg aan TiasNimbas Business School. Van strategie naar uitvoering Hun kennis van de sector heeft geleid tot een concreet en doelgericht programma dat bestuurders helpt bij: het beoordeling van de huidige positie in de markt; het bepaling van de optimale strategie; de beoordeling van de juiste condities voor de uitvoering. Het behandelt belangrijke aspecten zoals visie, waarden, strategie, organisatie (mensen en middelen), samenwerking, tactische instrumenten, uitvoering en hun onderlinge samenhang. Voorbereiding vooraf Dankzij de gestructureerde aanpak maakt het BDO Strategie Assessment een vaak abstract proces heel concreet. Elk traject begint met een intakegesprek, gevolgd door een specifiek voorstel voor het programma en de omvang van de groepen, van circa 8 tot 15 personen. Ter voorbereiding kunnen alle deelnemers bij wijze van nulmeting de online BDO Quickscan Marktwerking invullen (via www.bdo.nl/zorg). Met goede voorbereiding zijn twee of drie sessies meestal voldoende.
5 Nieuwsbrief Zorg STRATEGIE ASSESSMENT: DE CONCRETE STAPPEN Vooraf Intakegesprek. Beoordeling strategische documentatie. Formulering vragen en observaties voor eerste sessie. Eerste sessie Presentatie op basis van de voorinformatie. Discussie onder leiding van gespreksleider. Inventarisatie belangrijkste beslispunten. Uitwerken van openstaande vragen en globale aanpak. Opstellen van een tijdplan. Tweede sessie Bespreken resultaten eerste meeting. Toetsen van strategische lijn op fit met doelstellingen. Voorwaarden voor invoering bespreken. Helderheid en samenhang In een klein aantal stappen levert het BDO Strategie Assessment in korte tijd waardevolle inzichten op. Zo brengt het BDO Strategie Assessment zorgbestuurders precies wat ze nodig hebben: helderheid over de beste koers en doelstellingen. Het resultaat is een duidelijke strategische lijn voor de organisatie en een praktisch plan met de hoofdlijnen voor de uitvoering. Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen Chris van den Haak en/of John van Kollenburg van de BDO Branchegroep Zorg. Chris van den Haak chris.van.den.haak@bdo.nl John van Kollenburg john.van.kollenburg@bdo.nl GOEDE STUURINFORMATIE HELPT BIJ MAKEN EFFICIENCYSLAG MEER MET MINDER Pas op: gebruik van slechte stuurinformatie werkt averechts. BDO helpt bij het maken én gebruiken van heldere rapportages. In de jacht naar kostenbesparing is juiste stuurinformatie van het grootste belang. Maar hoe krijg je de juiste data real-time paraat zonder te verdrinken in details? In een kostengedreven markt is inzicht in de kosten en baten elke dag belangrijk. Veel zorginstellingen werken echter nog met losse overzichten, handmatig gehaald uit gescheiden systemen. Door de gebrekkige kwaliteit en actualiteit ontstaat er al snel onduidelijkheid over de betrouwbaarheid en relevantie van de gegevens. Daardoor werkt zulke krakkemikkige stuurinformatie vaak averechts. Dat moet beter, en dat kan ook! BDO begeleidt organisaties in de zorgsector met het lean and mean ontwikkelen van stuurmodellen en prestatie-indicatoren. Daarbij helpt het ook bij de daadwerkelijke gegevensontsluiting uit meerdere systemen. Dit kan met specifieke software of door bovenop bestaande systemen een rapportageschil te bouwen. BDO heeft daarmee ruime ervaring. Het vervolgens ontsluiten van de gewenste informatie is een kwestie van techniek en afstemming, en kan zeker bij fusieorganisaties een flinke klus zijn. Daarna volgt het bepalen van de juiste indicatoren en overzichten. Als dat is gebeurd, is het daadwerkelijk maken van de overzichten vervolgens relatief eenvoudig. Gebruik vergt gewenning Bij de inrichting van de techniek (rapportages) is het belangrijk een werkwijze te hanteren waarin Met Qlikview kunnen gebruikers zelf uit betrouwbare bronnen rapportages maken in kleine stappen en in nauwe samenwerking met de eindgebruikers overzichten worden gemaakt die intuïtief in gebruik zijn. BDO gebruikt hiervoor Qlikview, dat informatie uit diverse bronnen kan combineren en presenteren in heldere analyses. Het goed gebruiken van managementinformatie vergt wel enige gewenning. Managers moeten er in de praktijk aan wennen om korter op resultaten te sturen en de toekomst daadwerkelijk te beïnvloeden. BDO helpt daarbij door nauwe samenwerking met de eindgebruikers en door de overzichten helder en pragmatisch te houden. Beter een simpele rapportage die wordt gebruikt dan een lijvig rapport dat sterft in schoonheid! Meer weten? Neem contact op met Martin van Ernst en/of Wilco Brouwers van de BDO Branchegroep Zorg. Martin van Ernst martin.van.ernst@bdo.nl Wilco Brouwers wilco.brouwers@bdo.nl GOOD GOVERNANCE Bedrijven verliezen door fraude jaarlijks 6% van hun resultaat AANDACHT VOOR INTEGRITEIT BEPERKT RISICO S ÉN KOSTEN Met Fraudedriehoek meer zicht op mogelijke probleemgebieden. BDO Integriteitsmonitor geeft handvatten voor praktische ingrepen. Door prijsdruk en resultaatgerichtheid komt de integriteit binnen zorginstellingen in de knel. Dat brengt grote risico s op financiële en imagoschade, waarvoor steeds vaker de bestuurder aansprakelijk is. Daarom pleiten Rob Karlas en Marjolijn Snippe van de BDO Branchegroep Zorg voor meer focus op integriteit. Integriteit heeft directe invloed op kostenbeheersing, benadrukt Snippe: VNO- NCW heeft berekend dat de totale financiële schade van niet-integer gedrag in bedrijven ongeveer 6% van de jaarlijkse bedrijfsresultaten kost. Juist voor zorginstellingen in een wereld van marktwerking is hier veel winst te boeken. Geld meenemen is pure diefstal. Maar wat als het gaat om zaken die alle anderen ook doen? Want zodra de prestatiedruk op medewerkers toeneemt en dat is zeker zo in de zorg stijgt ook het risico van niet-integer gedrag. Sjoemelen, cijfers oppoetsen of zelfs keiharde fraude. Veel grijze gebieden Vaak is moeilijk aanwijsbaar waar integriteit ophoudt en fraude begint. Er zijn veel grijze gebieden. Karlas: Het meenemen van geld of spullen van je werkgever is natuurlijk pure
6 Nieuwsbrief Zorg diefstal. Maar wat als het om zaken gaat die alle anderen ook doen? Denk bijvoorbeeld aan de urenverantwoording. De druk om zoveel mogelijk declarabele tijd aan het bed te besteden neemt steeds meer toe door afname in budgetten vanuit bijvoorbeeld PGB en zorgverzekeraars. Schrijf je het kwartiertje overleg tijdens de lunch over een patiënt wel of niet als declarabele tijd? Frauderisico s opsporen: de Fraudedriehoek Praktisch hulpmiddel bij het opsporen van frauderisico s is de Fraudedriehoek. Snippe: Daarmee kunnen we de risicogebieden zichtbaar maken. Dat helpt bestuurders om daar meer grip op te krijgen. De Fraudedriehoek werkt via drie vragen: 1. Waar is binnen de organisatie de gelegenheid om fraude te plegen? 2. Waar is sprake van druk die tot fraude kan leiden? 3. Waar kan sprake zijn van rationalisatie van niet-integer gedrag? BDO Integriteitsmonitor Een praktisch hulpmiddel is de BDO Integriteitsmonitor. Karlas: Die laat zien welke factoren de integriteit in gevaar kunnen brengen en wat je kunt doen om dat te voorkomen. Dat maakt het heel praktisch en concreet. De Integriteitsmonitor is onderdeel van een uitgebreid Integriteitsprogramma met onder meer: Een nulmeting binnen de organisatie. Bepalen van de gewenste soft controls. Ontwikkeling maatwerk soft controls programma. Implementatie soft controls programma. Periodieke effectiviteitsmeting. Thema-uitgave over Toezicht op Integriteit BDO heeft over dit thema recent een special uitgebracht van haar serie De Dialoog voor bestuurders en commissarissen. Daarbij hoort een handige online scan die u door middel van een aantal eenvoudige vragen inzicht geeft in de mate waarin integriteit onderdeel is van de cultuur binnen uw organisatie. U vindt de special en de online scan op www.bdovoorcommissarissen.nl onder het thema Integriteit. Meer weten? Neem contact op met Rob Karlas en/of Marjolijn Snippe van de BDO Branchegroep Zorg. Rob Karlas rob.karlas@bdo.nl Marjolijn Snippe marjolijn.snippe@bdo.nl Doe de zelfevaluatie PAS OP: TIJD VOOR RISICOMANAGEMENT! Exclusief voor toezichthouders en commissarissen heeft BDO een serie tools ontwikkeld die helpen bij het houden van goed toezicht. Zoals de Zelfevaluatie Toezicht op Risicomanagement: een handige online checklist waarmee toezichthouders kunnen zien of ze goed bezig zijn. In de evaluatie komen onderwerpen aan de orde als kennis van wet- en regelgeving, verantwoordelijkheden van commissaris en bestuurder en het gebruik van informatiebronnen. Inclusief handige tips en vergelijkende benchmarkcijfers. EXCLUSIEF VOOR TOEZICHT- HOUDERS Kijk op www.bdovoorcommissarissen.nl
7 Nieuwsbrief Zorg WET- & REGELGEVING Vastgoedfinanciering afhankelijk van de feitelijke zorgproductie LET OP: AUDIT ALERT OVER WAARDE ONROEREND GOED Per 1 januari 2012 is de financiering van onroerend goed van AWBZ- en GGZinstellingen gewijzigd. Door de introductie van de normatieve huisvestingscomponent (NHC) lopen deze instellingen meer risico: de financiering wordt afhankelijk van de feitelijke zorgproductie. Tot en met boekjaar 2017 geldt een overgangsregeling waarbij het voormalige systeem van volledige nacalculatie wordt afgebouwd en wordt vervangen door de NHC. Bij de waardering van het onroerend goed dienen zorginstellingen rekening te houden met de toegenomen risico s, gekwantificeerd via bedrijfswaardeberekeningen: de contante waarde van de toekomstige kasstromen die te maken hebben met de exploitatie van het onroerend goed. Lager dan de boekwaarde? Is de bedrijfswaarde lager dan de boekwaarde? Dan moet u in de jaarrekening op grond van algemene verslaggevingsregels in Nederland een afwaardering van het onroerend goed doorvoeren. De Regeling Verslaggeving WTZi biedt echter de mogelijkheid om bij het opstellen van de jaarrekening 2011 bij de waardering van het onroerend goed van AWBZ- en GGZinstellingen nog uit te gaan van de situatie van volledige nacalculatie en geen afwaardering op het onroerend goed door te voeren. Toelichting op zijn plaats! De beroepsgroep van accountants, de NBA, vroeg zich af of het achterwege laten van een afwaardering gevolgen heeft voor de strekking van de controleverklaring van de accountant bij de jaarrekening. Daarop heeft de NBA op 13 maart 2012 de Audit Alert 25 uitgebracht. Voornaamste conclusie daarin: als de accountant bij waardering op nacalculatiebasis een lagere verwachte opbrengstwaarde en bedrijfswaarde signaleert van het zorgvastgoed over 2011, die bij overgang naar een ander waarderingsstelsel in de jaarrekening 2012 naar verwachting zal leiden tot een duurzame waardevermindering, dan dient de accountant aan te dringen op een toereikende toelichting hierop in de jaarrekening. Negeert de instelling dat advies, dan dient de accountant een andere dan goedkeurende verklaring te verstrekken bij de jaarrekening 2011, in lijn met het materieel belang van de ontbrekende toelichting, en een toelichting op te nemen in de controleverklaring. Meer weten? Neem contact op met Chris van den Haak en/of Gerda Meijer van de BDO Branchegroep Zorg. Chris van den Haak chris.van.den.haak@bdo.nl Gerda Meijer gerda.meijer@bdo.nl COLUMN Jaap Kleijwegt Meer weten? Neem contact op met Jaap Kleijwegt van de BDO Branchegroep Zorg. Jaap Kleijwegt jaap.kleijwegt@bdo.nl LAAT U ZICH DERIVEREN? De laatste tijd lijkt het binnen maatschappelijke organisaties alleen nog te gaan over financiën en wijzigingen binnen de bekostiging. Opvallend vaak lijken bestuurders te grijpen naar wankele financiële constructies om gaten te dichten. Zodra het mis gaat, blijken allerlei mensen deskundig te zijn of in social media hun verontwaardiging te uiten over verspilling van maatschappelijke middelen. En adviseurs die u eerder enthousiast financiële instrumenten aanprezen, roepen nu om het hardst hoe groot de risico s waren Maar wat als de vastgoedontwikkelaars de renterisico s niet meer afdekken, en woon-/ zorgcomplexen niet meer gebouwd worden vanwege onzekerheid over de rente? Gezien de lange doorlooptijd van projecten en de onzekerheid van financiering kom je dan vaak uit bij derivaten als je je investeringsplannen rond wilt maken. Dat roept een prangende vraag op: wat is dat eigenlijk, een derivaat? Het woord komt van het Latijnse derivatum (afgeleide). Dat komt weer van derivare (afleiden), dat uit het voorvoegsel de- (uit, weg van) en het woord rivus (beek, stroom) bestaat. Aha Het komt er dus op neer dat als je je laat afleiden en niet oplet je geld als het ware vanzelf wegstroomt! Dat komt doordat onderliggende waarde vele malen groter is dan de prijs van het afleidende instrument. De financiële uitslagen van deze swaps, caps, futures of hoe ze ook mogen heten, kunnen dus zowel positief als negatief fors zijn. Het gebruik van zulke instrumenten moet duidelijk worden afgebakend. Bent u van plan om financiële trucs toe te passen? Sta me dan toe om u de volgende vuistregels mee te geven: Gebruik alleen trucs die al uw beslissers begrijpen; begrip gaat aan gebruik vooraf! Meer rendement betekent altijd meer risico. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, zou het dan wel waar zijn? Organiseer eigen controle: door functiescheiding, second opinions en tegenvoorstellen. Check via scenarioanalyses en stresstests ook de onmogelijk geachte ontwikkelingen. Organiseer goede informatie en continue monitoring over de gekozen instrumenten. Laat u dus niet afleiden door de incidenten uit de sector, want met reageren op incidenten bent u feitelijk altijd te laat. Beter is het om goed uitgerust te zijn, en voorbereid. Zodat u de relevante risico s en controls in kaart hebt? Zo niet, dan laat u zich voor u het weet jammerlijk deriveren! Jaap Kleijwegt
8 Nieuwsbrief Zorg WET- & REGELGEVING Let op: recente wijzigingen in fiscale spelregels FISCAAL SLIMMER OMGAAN MET ZORGVASTGOED Zorgvastgoedvrijstelling voor Vpb afgeschaft. Let op met btw bij de integratieheffing. Vastgoed staat onwrikbaar vast, maar de fiscale regels zijn veranderlijk. Recent veranderden onder meer de vrijstelling voor de Vpb en de btw en overdrachtsbelasting. Een update. Zorgvastgoedvrijstelling voor de Vpb afgeschaft Tot 1 januari 2012 bestond er voor de vennootschapsbelasting (Vpb) een subjectieve vrijstelling voor het verschaffen van onderkomen aan bejaarden, gebrekkigen of wezen. Deze is per 1 januari 2012 afgeschaft. Zorgorganisaties die hun vastgoed in een aparte rechtspersoon houden, kunnen daardoor Vpb-plichtig worden. Per entiteit (stichting, BV, etc.) wordt bekeken of dit het geval is. Er zijn diverse wegen om Vpb-plicht te voorkomen, zoals: a. onderzoeken of de activiteiten van de vastgoedstichting te kwalificeren zijn als normaal vermogensbeheer (dan is wellicht verhuur mogelijk aan de entiteit die de zorg verleent); b. Wie tijdig juiste stappen zet, kan belastingheffing beperken of zelfs voorkomen! binnen concernverband onroerend goed overdragen aan een entiteit waar wel de betreffende zorg wordt verleend (beëindigen verhuursituatie); c. zorgactiviteiten onderbrengen bij de vastgoedorganisatie, zodat deze ook zorg verleent en een beroep kan doen op de zorgvrijstelling (beëindigen verhuursituatie); d. onderzoeken of de vastgoed BV als FBI (fiscale beleggingsinstelling) te kwalificeren is. Er zijn dus nog mogelijkheden (alternatief b en c) om gebruik te maken van de nog bestaande subjectieve vrijstellingen voor de vennootschapsbelasting, mits wordt voldaan aan de wettelijke vereisten, zoals de statutaire verplichting dat winsten en liquidatiesaldo uitsluitend mogen worden besteed voor het doel van de zorginstelling of een algemeen belang. Btw en overdrachtsbelasting Bij de levering of realisatie van zorgvastgoed wordt over het algemeen omzet- en/of overdrachtsbelasting geheven. Het is doorgaans niet mogelijk om beide heffingen volledig te voorkomen. Maar met de juiste volgorde van stappen kan de heffing wel worden beperkt. Integratieheffing Een voorbeeld daarvan is te vinden in de integratieheffing. Als er voor eigen rekening en risico zorgvastgoed wordt ontwikkeld voor gebruik voor btw-vrijgestelde zorg, dan is volgens de Nederlandse regelgeving de integratieheffing van toepassing. Hierbij vindt er bij ingebruikname van het nieuwe vastgoed een fictieve interne btw-belaste levering plaats, waarbij btw verschuldigd is over de totale kostprijs (waaronder ook de kostprijs van de grond). De in rekening gebrachte btw op de stichtingskosten kan dan wel als voorbelasting in aftrek worden gebracht. Nadeel van de integratieheffing is dat ook btw verschuldigd is over kosten waarbij geen btw in rekening is gebracht. Dan betaal je door de integratieheffing (mogelijk nog naast de 6% overdrachtsbelasting) dus 19% btw over deze kosten. Om de belastingheffing te beperken kan het gewenst zijn de grond aan te kopen mét btw (als bouwterrein), in plaats de grond te kopen met 6% overdrachtsbelasting. Die keuze is in sommige gevallen mogelijk en kan al snel tienduizenden euro s belastingvoordeel geven. Tijdig opletten kan geld schelen Door tijdig de juiste stappen te zetten kan de belastingheffing worden beperkt of mogelijk zelfs voorkomen. Ons advies is om in de voorbereidende fase van realisatie/aankoop van zorgvastgoed aandacht te besteden aan de fiscaliteit. Bovenstaand zijn slechts enkele fiscale aspecten die spelen bij zorgvastgoed. Heeft u vragen naar aanleiding van het bovenstaand of wilt u vrijblijvend uw situatie bespreken om vervolgens tot de juiste tax planning voor uw zorgvastgoed te komen, neem dan gerust contact op. Meer weten? Neem contact op met Sander van der Veen of Nika Stegeman van de BDO Branchegroep Zorg: Sander van der Veen sander.van.der.veen@bdo.nl Nika Stegeman nika.stegeman@bdo.nl
9 Nieuwsbrief Zorg MEER INFORMATIE Mocht u naar aanleiding van deze publicatie nog vragen hebben en/of meer informatie wensen, neem dan contact op met de BDO Branchegroep Zorg. Algemeen secretariaat Postbus 4053, 3502 HB Utrecht Telefoon 088 236 48 03 E-mail zorg@bdo.nl Internet www.bdo.nl/zorg BDO BRANCHEGROEP ZORG De werkwijze van de BDO Branchegroep Zorg is pragmatisch met oog voor alle betrokken partijen en gericht op actie. De BDO Branchegroep Zorg bestaat uit een multidisciplinair team en is onderdeel van BDO Accountants & Adviseurs. De werkzaamheden van de BDO Branchegroep Zorg bestaan onder andere uit controle- en adviesopdrachten bij diverse zorginstellingen zoals ziekenhuizen, zelfstandige behandelcentra, AWBZ-instellingen en eerstelijns zorgverleners. Daarnaast staat ons multidisciplinaire team voor u klaar voor advisering en ondersteuning op het gebied van ondernemen in de zorg, het optimaliseren van de interne beheersing, de administratie en/of interne accountantsdienst en fusieonderzoeken. Ook geven wij u graag advies op het gebied van Personeel & Organisatie en IT. Een nadere toelichting op de organisatie en de activiteiten vindt u op de website www.bdo.nl/zorg. Colofon Deze publicatie is zorgvuldig voorbereid, maar is in algemene bewoordingen gesteld en bevat alleen informatie van algemene aard. Deze publicatie bevat geen advies voor concrete situaties, zodat uitdrukkelijk wordt aangeraden niet zonder advies van een deskundige op basis van de informatie in deze publicatie te handelen of een besluit te nemen. Voor het verkrijgen van een advies dat is toegesneden op uw concrete situatie kunt u zich wenden tot BDO Accountants & Adviseurs of een van haar adviseurs. BDO Accountants & Adviseurs en haar adviseurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van handelen of het nemen van besluiten op basis van de informatie in deze publicatie. BDO heeft een strategische samenwerking met Dijkstra Voermans Advocatuur & Notariaat. Daardoor zijn wij in staat de belangen van de cliënt optimaal te behartigen. BDO is een op naam van Stichting BDO te Amsterdam geregistreerd merk. In deze publicatie wordt BDO gebruikt ter aanduiding van de organisatie die onder de merknaam BDO actief is op het gebied van de professionele dienstverlening (accountancy, belastingadvies en consultancy). BDO Accountants & Adviseurs is een op naam van BDO Holding B.V. te Eindhoven geregistreerde handelsnaam en wordt gebruikt ter aanduiding van een aantal met elkaar in een groep verbonden rechtspersonen, die ieder afzonderlijk onder de merknaam BDO actief zijn op een bepaald terrein van de professionele dienstverlening (accountancy, belastingadvies en consultancy). BDO Holding B.V. is lid van BDO International Ltd, een rechtspersoon naar Engels recht met beperkte aansprakelijkheid, en maakt deel uit van het wereldwijde netwerk van juridisch zelfstandige organisaties die onder de naam BDO optreden. BDO is de merknaam die wordt gebruikt ter aanduiding van het BDO-netwerk en van elk van de BDO Member Firms. 04/2012 FC11272