Integratie van milieu- en gezondheidsaspecten in het gemeentelijke mobiliteitsbeleid

Integratie van milieu- en gezondheidsaspecten in het gemeentelijke mobiliteitsbeleid Studiedag milieu en mobiliteit Provincie Vlaams Brabant 5 december 2013 LIESLOTTE WACKENIER departement LNE, afdeling Lucht, Hinder, Risicobeer en Milieu en Gezondheid 02 553 11 26 - lieslotte.wackenier@lne.vlaanderen.be

INLEIDING - verkeer heeft een belangrijke impact op ons milieu en op onze gezondheid - bij het uitstippelen en uitvoeren van het gemeentelijke mobiliteitsbeleid is het belangrijk om hiervoor oog te hebben en om te streven naar win-winsituaties - de opmaak of toetsing van een gemeentelijk mobiliteitsplan is een belangrijke opportuniteit - hoe milieu en gezondheidsaspecten in het GMP integreren? - handleiding milieu-mobiliteit (http://www.lne.be/milieuaspecten-mobiliteitsplan) - focus op luchtverontreiniging en geluidshinder

WERKWIJZE waar zijn er op vlak van milieu en gezondheid in de gemeenten? welke kan ik nemen en hoe effectief zijn ze? hoe integreer ik deze in het gemeentelijke mobiliteitsplan?

KNELPUNTDETECTIE - doel? - nagaan of er op vlak van luchtkwaliteit en/of geluid voorkomen, die worden veroorzaakt door verkeer - wat is een knelpunt? - luchtverontreiniging: Europees kader - grenswaarden voor PM 10, PM 2,5 en NO 2

KNELPUNTDETECTIE - Jaargemiddelde PM2,5 in 2011 (VMM)

KNELPUNTDETECTIE - Jaargemiddelde NO2 in 2011 (VMM)

KNELPUNTDETECTIE - doel? - nagaan of er op vlak van luchtkwaliteit en/of geluid voorkomen, die worden veroorzaakt door verkeer - wat is een knelpunt? - luchtverontreiniging: Europees kader - grenswaarden voor PM 10, PM 2,5 en NO 2 - NO 2 momenteel beste indicator voor lokale luchtverontreiniging door verkeer NO 2 40 µg/m³ = knelpunt - geluid: geen Europees kader - Vlaamse consensus over streefwaarden L den 70 db(a)= knelpunt L night 60 db(a)= knelpunt

KNELPUNTDETECTIE - onder deze normen geen gezondheidseffecten? - nee, geen veilige ondergrens voor gezondheid - ook bij gebrek aan blijft het nemen van zinvol - focus op de locaties waar de risico s voor milieu en gezondheid het grootst zijn en gezondheidswinst door het grootst zullen zijn - specifieke aandacht voor kwetsbare groepen - (ongeboren) kinderen < 15 jaar - ouderen - zieken

KNELPUNTDETECTIE - hoe? ALLE STRATEN IN DE GEMEENTE EERSTE SELECTIE BESCHIKBARE GEGEVENS KWALITATIEF ONDERZOEK KWANTITATIEF ONDERZOEK KNELPUNTSTRATEN

KNELPUNTDETECTIE - BESCHIKBARE GEGEVENS: LUCHT - MER s - Knelpuntanalyse

KNELPUNTDETECTIE - BESCHIKBARE GEGEVENS: GELUID - MER s, klachtenregisters (MKROS), SLO (enquête) - Geluidsbelastingskaarten

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK - gebruik maken van lokale kennis van de lokale (milieu)ambtenaar - a.d.h.v. vragen die polsen naar de aanwezigheid van factoren die een negatieve invloed hebben op de luchtkwaliteit en/of het geluidsniveau: o hoge verkeersintensiteiten - zowel negatief voor lucht als voor geluid - lucht: verdubbeling van de intensiteit = verdubbeling emissies - geluid: verdubbeling van de intensiteit = + 3dB

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o onaangepaste snelheden - hoe hoger de gereden snelheden, hoe meer geluidshinder

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o onaangepaste snelheden - bij lucht ligt de relatie complexer, optimale snelheid 70-80 km/u 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 NOx [g/km] 0 20 40 60 80 100 120 140 Snelheid (km/u)

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o een hoge ritdynamiek (veel snelheidswisselingen) - zowel voor lucht als voor geluid negatief Type verkeer Snelheid (v) 30 km/u 50 km/u Vlot (constante snelheid) 59 db(a) 61 db(a) Stroef (variabele snelheid) 65 db(a) 63 db(a) type verkeer verschil emissies met doorstromend stadsverkeer Normaal stadsverkeer + 13 % Stagnerend stadsverkeer + 28 % o een hoog aandeel vrachtverkeer of busverkeer

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o omgevingsfactoren (straatconfiguratie, bomen, wegverharding, ) - Streetcanyoneffect (invloed op lucht) Voorbeeld: 15.000 voertuigen/dag doorstromend stadsverkeer NO 2 concentratie: streetcanyon = 43,5 µg/m³ geen streetcanyon = 34 µg/m³

z z z z KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o omgevingsfactoren (straatconfiguratie, bomen, wegverharding, ) - Bomen (invloed op lucht) Invloed op concentraties aan luchtverontreiniging is groot Vergelijking EC case 4, wcs 25 Vergelijking EC case 4, wcs 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 25 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 80 100 120 140 80 100 120 140 80 100 120 140 x x x EC (µg/m 3 ) 25.0 EC (µg/m 23.2 3 ) 21.4 25.0 19.5 23.2 17.7 21.4 15.9 19.5 14.1 17.7 12.3 15.9 10.4 14.1 12.3 8.6 10.4 6.8 8.6 6.8 EC (µg/m 3 ) 25.0 EC (µg/m 23.2 3 ) 21.4 25.0 19.5 23.2 17.7 21.4 15.9 19.5 14.1 17.7 12.3 15.9 10.4 14.1 12.3 8.6 10.4 6.8 8.6 6.8

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK o omgevingsfactoren (straatconfiguratie, bomen, wegverharding, ) - Wegverharding (invloed op geluid)

KNELPUNTDETECTIE - KWALITATIEF ONDERZOEK - 9 vragen waarbij 7 specifieke situaties worden onderscheiden - als situatie voorkomt: - straat noteren - corresponderende situatie (snelweg, lokale weg met veel fileverkeer, ) - aanwezigheid kwetsbare functies (woningen, ziekenhuizen, crèches, ) - TUSSENTIJDS RESULTAAT: EERSTE SELECTIE VAN POTENTIËLE KNELPUNTSTRATEN

KNELPUNTDETECTIE - KWANTITATIEF ONDERZOEK - doel? - hoe? - verdere verfijning eerste selectie, komt er inderdaad een knelpunt voor in die specifieke situatie? - via metingen: - wordt best door specialisten uitgevoerd - via berekeningen: - eenvoudige methode via het LNErekeninstrument voor lucht en geluid - enkel voor bebouwde omgevingen - niet-bebouwde omgevingen? IFDM traffic (lucht) - uitgebreide modellering: door gespecialiseerde studiebureaus

KNELPUNTDETECTIE - KWANTITATIEF ONDERZOEK - rekeninstrument

KNELPUNTDETECTIE - RESULTAAT - lijst knelpuntstraten met berekende NO 2 concentratie en L den en L night niveau - toegekend aan een bepaalde kenmerkende situatie (snelweg, veel fileverkeer, ) - aanwezigheid kwetsbare functies

MAATREGELEN - WELKE nemen? - focus op mobiliteits, voor ruimtelijke : zie brochure DRP - afhankelijk van situatie: zie handleiding - 6 categorieën: - verkeersintensiteit: autoverkeer ontraden en duurzame alternatieven stimuleren - gebruik van milieuvriendelijke voertuigen stimuleren - groene logistiek - snelheid en ritdynamiek optimaliseren: - wegdek aanpassen - blootstelling verminderen - brochure met goede praktijkvoorbeelden

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwalitatieve inschatting o.b.v. resultaten onderzoek - autoverkeer ontraden en duurzame alternatieven stimuleren - impact op lucht veel groter dan op geluid - auto-ontradende hebben het grootste effect: vb. het inrichten van een autoluw centrum of uitvoeren van wijkcirculatieplannen - fiets: integraal beleid nodig - openbaar vervoer: vooral inzetten op kwaliteit, minder op subsidies - parkeren: hogere parkeertarieven in centra meest effectief

MAATREGELEN

MAATREGELEN - Het gebruik van milieuvriendelijke voertuigen stimuleren - invoeren van een LEZ meest effectief voor lucht - stil en schoon OV heeft positief effect op lucht en geluid

MAATREGELEN - Groene logistiek - Snelheid en ritdynamiek - een snelheidsverlaging invoeren is steeds positief voor geluid, soms negatief voor lucht - bij lagere snelheden: ritdynamiek laag houden - verkeersremmers vermijden waar mogelijk - verkeerslichten en voorrangsregels optimaliseren (aandachtspunt: STOP)

MAATREGELEN - Wegverharding

MAATREGELEN - Blootstelling verminderen - overkappen of ondertunnelen meest effectief - ook aangepaste dimensionering en afscherming zijn zeer effectief - complexe relatie met groen: bomen in streetcanyons vermijden om aanvoer verse lucht niet te verhinderen. - bij toepassing van groenbuffers langs (snel)wegen in open omgeving heb je dicht bos nodig met afwisselend struiken, lage en hoge bomen,

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting via rekeninstrument

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting: standaardeffecten intensiteit

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting: standaardeffecten luchtemissies

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting: verschil voor en na - LUCHT

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting: verschil voor en na - GELUID

MAATREGELEN - Hoe EFFECTIEF zijn deze? - kwantitatieve inschatting : significantiekader grootte van de impact luchtkwaliteit (NO 2 concentratie) geluidsniveau verwaarloosbaar daling < 0,4 µg/m³ daling < 1 db beperkt 0,4 µg/m³ daling < 1,2 µg/m³ 1 db daling < 3 db belangrijk 1,2 µg/m³ daling < 4 µg/m³ 3 db daling < 6 db zeer belangrijk 4 µg/m³ daling 6dB daling

INTEGRATIE - hoe in het gemeentelijke mobiliteitsplan aanpakken? - handleiding: stappenplan gebaseerd op mobiliteitsplanningsproces

Stap 1: Stap 2: werkdomeinen selecteren Stap 3: Nota milieu en gezondheid opstellen Geactualiseerd mobiliteitsplan Sneltoets Nee Consensus mobiliteitsscenario? Ja Thema s toevoegen of verdiepen? Spoor 3: Bevestigen Nee Ja Spoor 1: Vernieuwen Spoor 2: Verbreden/Verdiepen Oriëntatiefase Stap 4: definiëren van relevante milieu- en gezondheidsdoelstellingen en onderzoeksvragen Verkenningsfase Planopbouwfase Stap 5: milieu- en gezondheidsaspecten betrekken bij de uitwerking van scenario s Uitwerkingsfase Beleidsplanfase Stap 6: milieuvriendelijke voorstellen Beleidsplanfase Vernieuwd mobiliteitsplan met milieu- en gezondheidsaspecten Verbreed/Verdiept mobiliteitsplan met milieu- en gezondheidsaspecten

INTEGRATIE Stap 1: Stap 2: werkdomeinen selecteren Stap 3: Nota milieu en gezondheid opstellen Geactualiseerd mobiliteitsplan Sneltoets Spoor 3: Bevestigen Nee Consensus mobiliteitsscenario? Ja Thema s toevoegen of verdiepen? Nee Ja Spoor 1: Vernieuwen Spoor 2: Verbreden/Verdiepen Stap 4: definiëren van

INTEGRATIE - stap 1: bepaal de - stap 2: mobiliteitswerkdomeinen selecteren - per knelpuntsituatie A-G: mogelijke - corresponderend mobiliteitswerkdomein selecteren U bevindt zich in. SITUATIE A SITUATIE B oplossingsrichting lokale werkdomein actie heeft impact op Bevorder milieuvriendelijk rijden Stimuleer het fietsgebruik Stimuleer het openbaar vervoer Speel in op de milieukenmerken van voertuigen door in te grijpen op hoge snelheden (> 90 km/u) via een totaalpakket aan (fietspaden, stallingen, ) via sensibilisatie via subsidiëring (3de betalerssystemen) door een verhoging van de kwaliteit (aanbod en reistijd) door stil en schoon openbaar vervoer in te zetten door een lage emissiezone in te stellen door het gebruik van B4: (her)inrichting van wegen B2: fietsnetwerk C3: marketing, informatie, promotie C2: tarifering B3: openbaar vervoer C1: vervoersmanagement A2: strategische ruimtelijke projecten luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit en geluidshinder luchtkwaliteit

INTEGRATIE - stap 3: - In stap 2 geselecteerde werkdomeinen opgenomen in het huidige mobiliteitsplan? Zo neen: pleit voor verbreding van het mobiliteitsplan - In stap 2 geselecteerde werkdomeinen voldoende uitgewerkt? Zo neen: pleit voor verdieping van het mobiliteitsplan - bundel alle resultaten uit vorige stappen in een nota rond milieu en gezondheid en licht de nota toe bij het doorlopen van de sneltoets

Sneltoets Spoor 3: Bevestigen Nee Consensus mobiliteitsscenario? Ja Thema s toevoegen of verdiepen? Nee Ja Spoor 1: Vernieuwen Spoor 2: Verbreden/Verdiepen Oriëntatiefase Stap 4: definiëren van relevante milieu- en gezondheidsdoelstellingen en onderzoeksvragen Verkenningsfase Planopbouwfase Stap 5: milieu- en gezondheidsaspecten betrekken bij de uitwerking van scenario s Uitwerkingsfase Beleidsplanfase Stap 6: milieuvriendelijke voorstellen Beleidsplanfase Vernieuwd mobiliteitsplan met milieu- en gezondheidsaspecten Verbreed/Verdiept mobiliteitsplan met milieu- en gezondheidsaspecten

INTEGRATIE - stap 4: definieer relevante milieu- en gezondheidsdoelstellingen en onderzoeksvragen tijdens de oriëntatie- of verkenningsfase - voorbeelden in handleiding - stap 5: betrek milieu- en gezondheidsaspecten bij de uitwerking van scenario's in de planopbouw- of uitwerkingsfase - gebruik daartoe info over milieubeoordeling - stap 6: stel milieuvriendelijke voor in de beleidsplanfase - gebruik daartoe info over milieubeoordeling

MEER WETEN? - Algemeen: annemie.wynands@lne.vlaanderen.be - Luchtverontreiniging: lieslotte.wackenier@lne.vlaanderen.be - Geluid: sandra.geerts@lne.vlaanderen.be - Lucht Hinder Risicobeheer Milieu en Gezondheid lucht.hinder.gezondheid@lne.vlaanderen.be 02 553 11 20

VRAGEN