WIST JE DAT. Vervuiling door transport sinds 2000 met de helft is gestegen? de jaarlijkse ziektekost tgv fijn stof 5,22 miljard euro?

Transcriptie

1 Jasmien Pauwels Medisch milieukundige WIST JE DAT... Vlaanderen een hotspot van fijn stof is in Europa? Vervuiling door transport sinds 2000 met de helft is gestegen? de jaarlijkse ziektekost tgv fijn stof 5,22 miljard euro? 1

2 WIST JE DAT... wonen langs een drukke snelweg = meeroken van 17 sigaretten per dag... nabij een drukke verkeersader wonen de gemiddelde levensverwachting 2,5 jaar je lokaal de luchtkwaliteit kan verbeteren? Inhoud Gezondheidsimpact verkeer Algemeen Luchtvervuiling Lawaai Andere Wat kunnen we lokaaldoen aan luchtvervuiling en lawaai door verkeer? 2

3 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER ALGEMEEN Gezondheidsimpact verkeer: algemeen Verkeersongevallen? Gezonde of duurzame mobiliteit Meer beweging Sociale contacten Minder geluidshinder Geen / Minder luchtverontreiniging zich goed in zijn vel voelen Kans hart-en vaatziekten Kans luchtweg en longinfecties Kans overgewicht en diabetisch 3

4 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER LUCHTVERONTREINIGING Gezondheidsimpact luchtvervuiling Wat is luchtvervuiling? Welke stoffen zijn het belangrijkst? Hoe wordt luchtvervuiling gemeten? Hoe komt vervuiling in ons lichaam? Welke mensen hebben het meest last van luchtvervuiling? Wat zijn de effecten op onze gezondheid? 4

5 Wat is luchtvervuiling? Oorsprong luchtvervuiling door verkeer: Emissie uit de uitlaat Slijtage processen (remmen, banden, wegdek, ) Opwaaiend wegstof(bv. onverharde wegen) Gezondheidsimpact wegverkeer Wat is luchtvervuiling? Complex mengsel Stikstofoxiden (ultra) fijn stof Benzeen CO Roet Ozon... Lood 5

6 Complex mengsel (Ultra) Fijn stof O.a. zouten, mineralen, zware metalen, koolwaterstoffen,... Hoe wordt luchtvervuiling gemeten? Vlaamse Milieumaatschappij: Meetnet 58 NOx; 35 PM 10,;12 PM 2,5 ; 8 roet Geoloket Vlaanderen Gemiddelde luchtkwaliteit over 3 jaar Meetpost Gustaaf Callierlaan (PM10) Interpolatie metingen meetstations voor inschatting luchtkwaliteit op plaatsen waar niet gemeten wordt Benaderend beeld luchtkwaliteit in de buurt (4 x 4 km) niet op straatniveau! Actuele luchtkwaliteit per uur 6

7 Indicatoren verkeersgerelateerde luchtverontreiniging PM10 is een slechte indicator Indicatoren verkeersgerelateerde luchtverontreiniging 7

8 Hoe komt vervuiling in ons lichaam? Fijn stof en roet: kleine deeltjes diepst in de longen Grove fractie > PM10 Neus-keelholte PM10 tot PM 2,5 Luchtpijp en longen PM 2,5 Longblaasjes Ultrafijne partikels (< 0,1 µm) en roet Bloedbaan Ozon Luchtwegen en longblaasjes prikkelen longblaasjes Kwetsbare groepen Ongeboren kind Kinderen (< 15 jaar) Ouderen (> 65 jaar) Mensen met luchtwegproblemen en hart- en vaatziekten Socio-economische status 8

9 Luchtverontreiniging & Gezondheid 1. Luchtwegproblemen Verergeren allergie Ontstaan en verergeren van astma Verergeren chronisch obstructief longlijden en bronchitis Verminderde longfunctie Longkanker en vroegtijdig overlijden Luchtverontreiniging & Gezondheid 2. Hart- en vaatziekten Aderverkalking en thrombose Hartinfarcten Hartritmestoornissen Vroegtijdig overlijden 9

10 Luchtverontreiniging & Gezondheid 3. Andere aandoeningen Diabetes type 2 Overgewicht en obesitas Fertiliteit: genotoxisch voor spermatozoïden Vroeggeboorte, lager geboortegewicht Neurologische en neuropsychische aandoeningen Gezondheidseffecten: goed om weten Kleinere afstand tot de drukke weg: effecten Meer vrachtverkeer: effecten Zelfs onder de wettelijke normen treden gezondheidseffecten op, zeker bij kwetsbare groepen. Geen drempelwaarde. Steeds meer bewijs over effecten: ernstiger dan gedacht 10

11 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER LAWAAI Verkeerslawaai Sociaal psychologische effecten (Gerapporteerde) hinder (Gerapporteerde) slaapverstoring Cognitieve effecten Psychologisch herstel Depressie Klinische effecten Verhoogde bloeddruk Hart- en vaatziekten 11

12 Verkeerslawaai leefomgevingsonderzoek SLO 0 SLO 1 SLO Bron Ernstig en extreem Ernstig en extreem Ernstig en extreem % % % Straatverkeer 12,5 11,7 10,7 Luchtvaart 2,8 2,7 2,1 Treinverkeer 1,1 1,0 1,0 Scheepvaart 0,1 0,4 0,2 Totaal Verkeer en vervoer 15,0 14,1 12,9 Verkeerslawaai Leefomgevingsonderzoek (2008) 12

13 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER ANDERE Bewegen langs een drukke weg? 13

14 Bewegen langs een drukke weg? LOKALE MAATREGELEN 14

15 Lokale bijdrage: waarom? NO 2 -bijdrage in een straat in stedelijke omgeving Verkeer straat Antwerpse Agglomeratie Vlaanderen Buitenland (10 a 15%) Lokaal verkeer (1/3 de ) Stedelijke & regionale achtergrond (1/2 de ) Lokale bijdrage: waarom? 1. Collectieve verantwoordelijkheid 15

16 29/01/2014 Lokale bijdrage: waarom? 2. Maatschappelijke aandacht Witte lakens campagne Gent Witte lakens campagne Gent GEZONDHEID & VERKEER : ACTUELER DAN OOIT 16

17 Lokale bijdrage: waarom? 3. (Wettelijke) verplichting Grondwet (Art. 23) Iedere burger heeft recht op de bescherming van de gezondheid, geneeskundige bijstand en op de bescherming van een gezond leefmilieu Gemeentedecreet (Art. 2) Gemeenten beogen om op het lokale niveau bij te dragen tot het welzijn van de burgers en tot de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied Decreet mobiliteitsbeleid 20/3/2009 (Art. 4) Gemeenten moeten bij het voorbereiden van het mobiliteitsbeleid als doelstelling het verhogen van de verkeersleefbaarheid en het terugdringen van schade aan milieu en natuur beogen. Luchtkwaliteitsplan Vlaanderen Vlaamse maatregelen op zich zullen niet volstaan aanvullende lokale maatregelen onontbeerlijk. en op lokaal niveau is vooral verkeer het lokale mobiliteitsplan is dan ook het instrument bij uitstek om de luchtvervuiling in steden en gemeenten lokaal aan te pakken Lokale bijdrage: waarom? 4. Kadert in lokale beleidsengagementen Witte lakens campagne Gent 17

18 Lokale bijdrage: waarom? 5. Gezondheidswinst fietsen vele malen groter dan gezondheidsrisico s! Bron: de Hartog, Boogaard, Nijland & Hoek, 2013 Welke factoren bepalen de mate van blootstelling? Kenmerken verkeer Voertuigtype, oa: Diesel versus benzine Vrachtwagen versus auto Onderhoud + ouderdom wagen Snelheid en doorstroming Verkeersintensiteit Rijgedrag Omgeving Streetcanyon Schermen Soortwegen onderhoud Ruimtelijkeordening Meteo Wind Temperatuur Afstand tot de weg Individueel gedrag: veel in verkeer, lang in file, 18

19 Voertuigtype diesel versus benzine Dieselmotoren stoten tot 50 keer meer fijn stof uit per km dan benzinemotoren en tot 5 keer meer NOx. Voertuigtype vrachtwagen versus auto Luchtkwaliteit NOx-uitstoot vrachtwagen/bus is 10 tot 15 keer hoger dan bij personenwagen Geluid Geluidsdrukniveau van een bus/vrachtwagen is steeds hoger dan bij personenwagen 19

20 Voertuigtype ouderdom wagen Oude bussen/vrachtwagens stoten gemakkelijk 100 keer meer roet uit dan nieuwe wagens Snelheid en doorstroming Luchtkwaliteit 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 NOx [g/km] 0, Snelheid (km/u) Personenwagens: optimum rond 70 km/u Snelheidsverlaging leidt niet altijd tot een daling van de emissies 20

21 Snelheid en doorstroming Luchtkwaliteit Vrachtwagens: optimum rond 90 km/u Snelheidsverlaging leidt tot stijging van emissies Globaal effect is afhankelijk van het aandeel zwaar/licht verkeer Geluid Snelheid en doorstroming Snelheidsverlaging leidt tot daling db(a) Lagere snelheid: motorgeluid domineert bij VW: km/u bij PW: km/u 21

22 Luchtkwaliteit Verkeersintensiteit halvering van de intensiteit = ± halvering van de lokale verkeersbijdrage gemiddelde dagintensiteit Geluid lokale verkeersbijdrage (NO 2 ) gemiddelde dagintensiteit ,8 µg/m³ ,9 µg/m³ 750 0,9 µg/m³ ,7 µg/m³ halvering van de intensiteit = daling van 3 db(a) lokale verkeersbijdrage (NO 2 ) gemiddelde dagintensiteit Lden db(a) gemiddelde dagintensiteit Lden db(a) Luchtkwaliteit Rijgedrag type verkeer verschil emissies met doorstromend stadsverkeer Normaal stadsverkeer + 13 % Stagnerend stadsverkeer + 28 % Geluid Type verkeer Snelheid (v) 30 km/u 50 km/u Vlot (constante snelheid) 59 db(a) 61 db(a) Stroef (variabele snelheid) 65 db(a) 63 db(a) 22

23 Omgeving street canyon Street canyon Indicatie impact: rekenvoorbeeld voertuigen/dag, doorstromend stadsverkeer NO2 concentratie: streetcanyon = 43,5 µg/m³ geen streetcanyon= 34 µg/m³ Maatregelen? nieuwe streetcanyons vermijden straatonderbrekingen of pleintjes 23

24 Lokale vuistregels stedelijk gebied Onthoud: Voor fijn stof bestaat geen drempelwaarde waaronder geen effecten optreden Voor de bescherming van de gezondheid is het van belang de blootstelling te minimaliserenen niet slechts onder de norm te blijven! Voor gevoelige bestemmingen is afstand tot de drukke weg cruciaal Voorkeur > 300 m van de snelweg <100 m van de snelweg wordt afgeraden Direct aan drukke weg ( voertuigen/dag) wordt afgeraden Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 1. Beleidsmatige aanpak 2. Sensibiliseren 3. Faciliteren 4. Regels & handhaving 24

25 Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 1. Beleidsmatige aanpak SAR WGG: No-regret beleid Gezondheid expliciet integreren in lokaal mobiliteitsplan en beleid STOP-principe hanteren bij prioriteitstelling Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 2. Sensibiliseren actieve verplaatsingen promoten (zie 25

26 Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 3. Faciliteren: structurele maatregelen verkeersintensiteit, doorstroming, schonere voertuigen stimuleren Afstemmen ruimtelijke inplanting, bestemming gebouwen en mobiliteit/gezondheid Parkeerbeleid en routebeleid (omleiding) ten gunste van de fietser en voetganger Fiets-en wandelinfrastructuur uitbreiden/verbeteren Groenbuffers, geluidschermen, akoestische isolatie Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 4. Regels en handhaving Cfr. adviesafstanden Nederland Beperken blootstelling kwetsbare groepen: Snelweg (A-weg) en grote ringweg (R-weg): >300m Kleine ringweg (R-weg) en gewestweg (N-weg): 50m Wegen > voertuigen per dag: tot 50 mgeen gevoelige groepen in de eerstelijnsbebouwing 26

27 Geïntegreerde aanpak: voorbeeld schoolomgeving Actieve verplaatsingen promoten en bevoordelen Aanpak rijgedrag: borden, verkeersmaatjes, wegversmallingen, Aanpak verplaatsingsbehoefte: wie moet waar zijn? Nabijheid? Ruimtelijke inplanting Aanpak routekeuze: verkeer omleiden Voorbeeldadvies Gezond Onderweg 27

28 Logo Gezond+ vzw Baudelokaai Gent Contact Jasmien.pauwels@gezondplus.be