Verkeer en luchtverontreiniging

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Verkeer en luchtverontreiniging"

Transcriptie

1 Verkeer en luchtverontreiniging gezondheidsschade Dr Ir Miriam Gerlofs-Nijland RIVM 1

2 Positie RIVM Onderzoeksinstituut rijksoverheid Onafhankelijk van politiek en beleid Verbindt wetenschap en beleid Maakt zelf geen beleid 2

3 Belangrijke aandachtspunten 1. Ultrafijn stof gezondheidskundig belangrijke fractie 2. Emissie verkeer = uitlaat + slijtage 3. Emissies niet altijd goede voorspeller toxiciteit 3

4 Inhoud Wat is fijn stof (samenstelling, grootte)? Gezondheidseffecten (schadelijkheid) fijn stof Slijtage-emissie (remmen, banden/wegdek) Brandstof (biodiesel) en roetfilter Belangrijke aandachtspunten 4

5 Samenstelling 5

6 6

7 Fysische eigenschappen grootte stofdeeltjes Fijn stof (PM 10 ): <10 micrometer PM 2,5 (fijnere fractie): <2,5 micrometer Grove fractie: 2,5 10 micrometer Ultrafijn stof (PM 0,1 ): <0,1 micrometer 7

8 Massa fijn stof of aantal deeltjes? PM2,5 8

9 Hoe kleiner hoe dieper de deeltjes in de long komen 9

10 Deeltjes kunnen ook direct in de hersenen komen 10

11 Ultrafijn stof Schadelijkheid per microgram stof Ultrafijn >> PM 2,5 en PM 10 Norm gebaseerd op hoeveelheid fijn stof geen aparte norm voor ultrafijn stof 11

12 Aandeel roet groot in ultrafijn stof Roet 12

13 Ziektelast wereldwijd - belangrijkste oorzaken 2010 Lim et al. LANCET (2012) 13

14 Risico fijn stof Individuele gevoeligheid Ziekte, leeftijd Kans op gezondheidsschade Ernst en omvang Paracelsus Toxiciteit Type fijn stof, samenstelling Blootstelling Hoe lang en hoeveel Alles is giftig, het is de hoeveelheid die het effect bepaald 14

15 Gezondheidseffecten fijn stof: verergering van Longziekten astma ontstekingen verminderde longfunctie Hart- en vaatziekten verminderde vaatfunctie bloeddruk verhoging bloedstolsels Zenuwstelsel degeneratie functie vermindering 15

16 Ontsteking Meer verkeer meer ontsteking Meer koper meer ontsteking Koper belangrijk bestanddeel van slijtage-emissies Afname verkeersdichtheid Gerlofs-Nijland et al., Inhalation Toxicology

17 Slijtage-emissies Schadelijkheid per microgram stof Slijtage-emissies remmen >> uitlaatemissies 17

18 Oxidatief potentieel per km Brandstof en roetfilter gebruik Gebruik 50% biodiesel blend en roetfilter afname oxidatief potentieel per gereden km Diesel Biodiesel Diesel Biodiesel Zonder roetfilter Roetfilter Gerlofs-Nijland et al., Environmental Science & Technology

19 Nadelige effecten verkeersemissies (diesel) Thrombus oppervlak (vierkante micrometer) Meer bloedstolsels gevormd na blootstelling Gefilterde diesel aan dieselmotoruitstoot Diesel Schone lucht Roetfilter voorkomt nadelige effecten uitstoot dieselmotoren ondanks hoge NO 2 emissie Lucking et al., Circulation

20 Biodiesel: effect per gram uitstoot 50% biodiesel blend afname emissies (o.a. CO 2 en fijn stof) 50% biodiesel blend oxidatief potentieel neemt af 50% biodiesel blend meer ontsteking en celschade Gebruik 50% biodiesel blend wellicht (meer)negatieve gezondheidseffecten 20

21 Belangrijke aandachtspunten 1. Ultrafijn stof gezondheidskundig belangrijke fractie 2. Emissie verkeer = uitlaat + slijtage 3. Emissies niet altijd goede voorspeller toxiciteit 21

22 Bedankt voor uw aandacht 22

Luchtverontreiniging en gezondheid

Luchtverontreiniging en gezondheid Luchtverontreiniging en gezondheid Dr. Ir. Moniek Zuurbier GGD Gelderland-Midden 2 Inhoud presentatie Gezondheidseffecten: longen en hart Gevoelige groepen Blootstelling in Nederland Trends Componenten

Nadere informatie

Monique Meijerink 30 maart 2009. Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten

Monique Meijerink 30 maart 2009. Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten Monique Meijerink Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten Krantenkoppen liegen er niet om Bewoners eisen recht op schone lucht Niks aan de hand, gewoon deuren en ramen dicht Megastal bedreiging voor

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in Zeist

Luchtkwaliteit in Zeist Luchtkwaliteit in Zeist Inleiding In een eerder artikel is gesproken over Samen het milieu in Zeist verbeteren en de vier pijlers onder het uitvoeringsplan, zie het artikel op deze website van 7 juni en

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Luchtverontreiniging groot probleem gezondheid Elk jaar sterven wereldwijd zo n 6,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging en in Nederland zorgt dit jaarlijks zeker voor 13.000 vroegtijdige

Nadere informatie

De Legitimiteit Groep. 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest

De Legitimiteit Groep. 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest De Legitimiteit Groep 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest Welkom Robbert Reimering Dagvoorzitter De Legitimiteit Groep Agenda 14.30 uur Welkom, Robbert Reimering 14.35 uur Introductie project, Kevin Zuidhof

Nadere informatie

Uitlaatgassennabehandeling Industriële Verbrandingsmotoren

Uitlaatgassennabehandeling Industriële Verbrandingsmotoren Emitech B.V. / Emigreen B.V. Kjelt Remmen Technisch specialist / Adviseur Wij: Ontwerpen Specificeren Leveren en Ondersteunen systemen voor de uitlaatgassen nabehandeling van industriële verbrandingsmotoren

Nadere informatie

Roetmemo Roetkaart december 2014

Roetmemo Roetkaart december 2014 Roetmemo Roetkaart december 2014 Colofon Uitgave Gemeente Utrecht, Ontwikkelorganisatie/ sector Milieu & Mobiliteit Afdeling Expertise Milieu Auteur Wiet Baggen Projectnaam Roetmemo - Roetkaart Datum 18

Nadere informatie

Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling

Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling RIVM/DCMR, december 2013 Roet is een aanvullende maat om de gezondheidseffecten weer te geven van

Nadere informatie

Verontreiniging door wegverkeer. Peter Hofschreuder

Verontreiniging door wegverkeer. Peter Hofschreuder Verontreiniging door wegverkeer Peter Hofschreuder Hebben we problemen,en met de luchtkwaliteit in Nederland? Verkorting van de levensduur door blootstelling aan fijn stof Verandering van de bekorting

Nadere informatie

Vliegverkeer slecht voor de gezondheid. Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum

Vliegverkeer slecht voor de gezondheid. Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum Vliegverkeer slecht voor de gezondheid Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum 9-01-2018 Kleine deeltjes in de Lucht: Fijnstof en ultra fijnstof

Nadere informatie

Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat

Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat In deze publicatie http://tiny.cc/3l493w van de regionale afdeling Europa van de WHO, wordt antwoord gegeven op 24 vragen die alle betrekking hebben op

Nadere informatie

Kansen voor gezondheid!

Kansen voor gezondheid! Gaaf Gaaf Gezond Gelderland Gelderland Kansen voor gezondheid! Kern Omgevingsvisie & Gezondheid Bereikbaarheid Mobiliteit Wonen E-transitie Klimaat Ronde tafel Omgevingswet 10-10-2018 Grootste gezondheidswinst

Nadere informatie

Yerseke Engine Services BV (YES) Yerseke Engine Services is een service provider voor Caterpillar en John Deere in Nederland.

Yerseke Engine Services BV (YES) Yerseke Engine Services is een service provider voor Caterpillar en John Deere in Nederland. Yerseke Engine Services BV (YES) Yerseke Engine Services is een service provider voor Caterpillar en John Deere in Nederland. Wij zijn gevestigd in Yerseke, dicht bij de havens van Rotterdam en Antwerpen

Nadere informatie

Verkeer en Longen: een lastig huwelijk

Verkeer en Longen: een lastig huwelijk Verkeer en Longen: een lastig huwelijk Dr Wouter Arrazola de Oñate Medisch Directeur VRGT Vereniging voor Respiratoire Gezondheid en Tuberculose Geen conflict van belangen, geen banden met: Industrie Bouwbedrijf

Nadere informatie

Hoe groot is fijnstof?

Hoe groot is fijnstof? Luchtkwaliteit Fijnstof Gezondheid Luchtkwaliteit in Nederland Gezondheidsgevolgen Bescherming door normen? Wat te doen voor een beter leefmilieu? Presentatie F. Joester, gehouden oor GroenLinks Leiderdorp

Nadere informatie

Vervolggesprekken over leefbaarheid in en om Heusden

Vervolggesprekken over leefbaarheid in en om Heusden Vervolggesprekken over leefbaarheid in en om Heusden Programma 20.00 uur inloop 20.15 uur welkom door wethouder Martens presentaties van Fred Stouthart (OZOB) en Renske Nijdam (GGD) over geur, fijnstof

Nadere informatie

Fijn stof in Vlaanderen; gezondheidseffecten, oorsprong en reductiemaatregelen

Fijn stof in Vlaanderen; gezondheidseffecten, oorsprong en reductiemaatregelen Fijn stof in Vlaanderen; gezondheidseffecten, oorsprong en reductiemaatregelen Fijn stof kost de Vlaming tot 3 gezonde levensjaren. Vlaanderen zal ook in de toekomst moeite hebben om aan de Europese fijn

Nadere informatie

Niet-verkeer emissies van logistiek en transport: ontwikkelingen en lokale opties. Rinkje Molenaar 29 oktober 2012

Niet-verkeer emissies van logistiek en transport: ontwikkelingen en lokale opties. Rinkje Molenaar 29 oktober 2012 Niet-verkeer emissies van logistiek en transport: ontwikkelingen en lokale opties Rinkje Molenaar 29 oktober 2012 Rijnmond: locaties Pernis en landelijk Aanpak voor berekeningen Broncategorieën (transport

Nadere informatie

Luchtkwaliteit. Een gezonde hoeveelheid luchtvervuiling bestaat niet!!??

Luchtkwaliteit. Een gezonde hoeveelheid luchtvervuiling bestaat niet!!?? Luchtkwaliteit Een gezonde hoeveelheid luchtvervuiling bestaat niet!!?? Deel 1: Wat is luchtverontreiniging? Emissie, Verspreiding,Blootstelling 1952 2009 3 4 5 Van de bronnen van luchtvervuiling in Nederland

Nadere informatie

VEELGESTELDE VRAGEN OVER LUCHTKWALITEIT EN GEZONDHEID

VEELGESTELDE VRAGEN OVER LUCHTKWALITEIT EN GEZONDHEID VEELGESTELDE VRAGEN OVER LUCHTKWALITEIT EN GEZONDHEID Opgesteld door: Saskia van der Zee, GGD Amsterdam, Moniek Zuurbier, HVDGM Arnhem, Marieke Dijkema, GGD Amsterdam, Natascha van Riet, Bureau GMV GGD-en

Nadere informatie

Snelheid en milieu EINDNOTITIE. Notitie. J.P.L. (Joost) Vermeulen. Oplossingen voor milieu, economie en technologie. Oude Delft HH Delft

Snelheid en milieu EINDNOTITIE. Notitie. J.P.L. (Joost) Vermeulen. Oplossingen voor milieu, economie en technologie. Oude Delft HH Delft CE Oplossingen voor milieu, economie en technologie Oude Delft 180 2611 HH Delft 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 tel: 015 2 150 150 fax: 015 2 150 151 fax: e-mail: 015 2 ce@ce.nl 150 151 website: e-mail:

Nadere informatie

Luchtkwaliteit en gezondheid

Luchtkwaliteit en gezondheid Luchtkwaliteit en gezondheid - Bronnen van fijn stof in de Gelderse Vallei - Rik van de Weerdt, arts medische milieukunde / toxicoloog GGD Gelderland Midden Gezondheidsraad 2018 Volksgezondheid Toekomst

Nadere informatie

GGD Amsterdam Afdeling Milieu en Gezondheid. Veelgestelde vragen over luchtkwaliteit en gezondheid

GGD Amsterdam Afdeling Milieu en Gezondheid. Veelgestelde vragen over luchtkwaliteit en gezondheid GGD Amsterdam Afdeling Milieu en Gezondheid Veelgestelde vragen over luchtkwaliteit en gezondheid Gezondheidseffecten 1. Kan luchtverontreiniging gezondheidsklachten veroorzaken? 2. Welke effecten kunnen

Nadere informatie

Achtergronddocument Luchtkwaliteit Gemeente Utrechtse Heuvelrug

Achtergronddocument Luchtkwaliteit Gemeente Utrechtse Heuvelrug Achtergronddocument Luchtkwaliteit Gemeente Utrechtse Heuvelrug Doorn, december 2013 1. Wetgeving en beleid De Wet luchtkwaliteit (verankerd in de Wet Milieubeheer hoofdstuk 5, titel 2) is een implementatie

Nadere informatie

Bepalen van de luchtkwaliteit

Bepalen van de luchtkwaliteit Bepalen van de luchtkwaliteit Luchtkwaliteit in het kort De kwaliteit van de lucht waarin we leven is van invloed op de volksgezondheid. Zo kan een slechte luchtkwaliteit leiden tot onder andere luchtwegklachten

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht

Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht Margreet van Zanten Met dank aan Jan Aben, Wilco de Vries en Rob Maas 1 Luchtkwaliteit: korte historie Jaargemiddelde NO 2 concentratie is tussen 2010 en 2015 5 microgram

Nadere informatie

Over de uitstoot van roet en zeer fijnstof door scheepvaart en dieseltreinen is nog weinig bekend, in tegenstelling tot over het wegverkeer.

Over de uitstoot van roet en zeer fijnstof door scheepvaart en dieseltreinen is nog weinig bekend, in tegenstelling tot over het wegverkeer. Krant: Trouw Sectie: Binnenland Datum: 25/04/2012 Roetuitstoot schepen en treinen onderzocht - GGD: Emissie op de Waal vergelijkbaar met uitstoot op snelweg Quirijn Visscher Luchtmetingen langs de Waal

Nadere informatie

Veehouderij & Gezondheid. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Veehouderij & Gezondheid. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid Veehouderij & Gezondheid Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 13 januari 2015 Wat ga ik vertellen? Gezondheid & veehouderij Mogelijkheden om gezondheid mee te wegen in de discussie veehouderij Casus

Nadere informatie

Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP. onderzoeksprogramma

Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP. onderzoeksprogramma Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma

Nadere informatie

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof Manon Vaal - GGD Gelderland-Midden Lex Groenewold- GGD Gelre-IJssel Simone Lops- GGD Regio Nijmegen Anoek Besselink-

Nadere informatie

Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal

Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal Wat kunt u verwachten? Hoe is úw kennis van luchtverontreiniging? Inzicht in normen en techniek Wat is de invloed van sjoemelsoftware? Casestudy A13 Overschie

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht

Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht Margreet van Zanten Met dank aan Jan Aben, Wilco de Vries en Rob Maas 1 Luchtkwaliteit: korte historie Jaargemiddelde NO 2 concentratie is tussen 2010 en 2015 5 microgram

Nadere informatie

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof Manon Vaal - GGD Gelderland-Midden Lex Groenewold- GGD Gelre-IJssel Simone Lops- GGD Regio Nijmegen Anoek Besselink-

Nadere informatie

Lijst veelgestelde vragen rapport Naar een gezonde lucht in Gelderland Moniek Zuurbier en Rik van de Weerdt GGD Gelderland-Midden Februari 2016

Lijst veelgestelde vragen rapport Naar een gezonde lucht in Gelderland Moniek Zuurbier en Rik van de Weerdt GGD Gelderland-Midden Februari 2016 Lijst veelgestelde vragen rapport Naar een gezonde lucht in Gelderland Moniek Zuurbier en Rik van de Weerdt GGD Gelderland-Midden Februari 2016 Deze lijst is gebaseerd op resultaten uit het rapport Naar

Nadere informatie

Houtrook en Gezondheid

Houtrook en Gezondheid Houtrookoverlast, wat kun je doen? Houtrook en Gezondheid 21 september 2018 Longfonds Missie: Samen strijden om longziekten de wereld uit te krijgen en van belang zijn voor de patiënt van vandaag. Ambities:

Nadere informatie

Aanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen

Aanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen Aanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen Wat doen gemeenten en GGD Amsterdam op het gebied van luchtkwaliteit? De GGD Amsterdam informeert en adviseert de inwoners en het bestuur van Amsterdam

Nadere informatie

Nu goedkoper en groener rijden. Easy Green simpel en voordelig. Direct instappen met Easy Green. GO-Greener: Hoe? Zo! Effecten:

Nu goedkoper en groener rijden. Easy Green simpel en voordelig. Direct instappen met Easy Green. GO-Greener: Hoe? Zo! Effecten: Nu goedkoper en groener rijden Uw auto direct aanzienlijk voordeliger en schoner laten rijden? Dat kan met GO-Greener. Meer kilometers voor minder geld. Met behoud van comfort en zelfs verbetering van

Nadere informatie

Dr. Ir. Roel Gijsbers

Dr. Ir. Roel Gijsbers Dr. Ir. Roel Gijsbers r.gijsbers@ens-cleanair.com Slimme, Gezonde en Vitale Stad Leefbaarheid Kwaliteit gebouwde omgeving Groen Infrastructuur & bereikbaarheid Kwaliteit voorzieningen Cultuur & Recreatiemogelijkheden

Nadere informatie

NO, NO2 en NOx in de buitenlucht. Michiel Roemer

NO, NO2 en NOx in de buitenlucht. Michiel Roemer NO, NO2 en NOx in de buitenlucht Michiel Roemer Inhoudsopgave Wat zijn NO, NO2 en NOx? Waar komt het vandaan? Welke bronnen dragen bij? Wat zijn de concentraties in de buitenlucht? Maatregelen Wat is NO2?

Nadere informatie

Toekomstbestendig luchtkwaliteitsbeleid

Toekomstbestendig luchtkwaliteitsbeleid Toekomstbestendig luchtkwaliteitsbeleid Presentatie schakeldag 11 juni 2013 Luchtkwaliteitsbeleid Nederland en Europa Beleidsdoel: gezondheidsschade door luchtverontreiniging zoveel mogelijk beperken.

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in de regio. Lezing Duurzame Week Boxtel 06 oktober 2016

Luchtkwaliteit in de regio. Lezing Duurzame Week Boxtel 06 oktober 2016 Luchtkwaliteit in de regio Lezing Duurzame Week Boxtel 06 oktober 2016 Inhoudsopgave - Ik stel mijzelf en mijn werkzaamheden voor - Enkele vormen van onderscheid. Waarover gaat dit wel en niet? - Waarom

Nadere informatie

Er moet te allen tijden sprake blijven van een aanvaardbaar- woon en leefklimaat.

Er moet te allen tijden sprake blijven van een aanvaardbaar- woon en leefklimaat. Er moet te allen tijden sprake blijven van een aanvaardbaar- woon en leefklimaat. Een stelling uit de zienswijze nota van het Provinciaal Inpassingsplan Arnhemseweg & Hengelder(gemeente Zevenaar) mei 2017.

Nadere informatie

DE INVLOED VAN DIESELVOERTUIGEN OP DE LUCHTKWALITEIT. Wouter Lefebvre, Marlies Vanhulsel, Stijn Janssen en vele collega s

DE INVLOED VAN DIESELVOERTUIGEN OP DE LUCHTKWALITEIT. Wouter Lefebvre, Marlies Vanhulsel, Stijn Janssen en vele collega s DE INVLOED VAN DIESELVOERTUIGEN OP DE LUCHTKWALITEIT Wouter Lefebvre, Marlies Vanhulsel, Stijn Janssen en vele collega s INHOUDSTAFEL» Stikstofoxides (NO x )» Wat? Waarom? Waar?» Bronnen» Fijn stof» Algemeen»

Nadere informatie

Intentieverklaring milieuzone voor lichte bedrijfsauto s

Intentieverklaring milieuzone voor lichte bedrijfsauto s Intentieverklaring milieuzone voor lichte bedrijfsauto s In Nederlandse stedelijke gebieden bestaan problemen voor wat betreft de luchtkwaliteit. Overheden hebben de verplichting om de lokale luchtkwaliteit

Nadere informatie

EFRO project. Factsheets rondvaart. Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek

EFRO project. Factsheets rondvaart. Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek EFRO project Factsheets rondvaart Kennisnetwerk bijeenkomst 3 december 2012, AmsterdamRuud Verbeek 2 Inhoud Inleiding Technische opties voor een schonere vloot Emissie in de praktijk Overzicht Conclusies

Nadere informatie

Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht

Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht Algemeen 1. Wat is luchtverontreiniging? 2. Wat is fijn stof en ultrafijn stof? 3. Wat is stikstofdioxide (NO2)? 4. Wat is ozon (O3)? 5. Wat

Nadere informatie

Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht Definitieve versie 21-03-2013

Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht Definitieve versie 21-03-2013 GGD Amsterdam Werkgroep Lucht Veel gestelde vragen over verontreiniging van de buitenlucht Definitieve versie 21-03-2013 Algemeen 1. Wat is luchtverontreiniging? 2. Wat is fijn stof en ultrafijn stof?

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Raadsvragenvan het raadslid dhr. T. van den Nieuwenhuijzen (GroenLinks) over vuurwerkoverlast

gemeente Eindhoven Raadsvragenvan het raadslid dhr. T. van den Nieuwenhuijzen (GroenLinks) over vuurwerkoverlast gemeente Eindhoven Inboeknummer 13bst00456 Beslisdatum B&W 19 maart 2013 Dossiernummer 13.12.103 (2.3.2) Raadsvragenvan het raadslid dhr. T. van den Nieuwenhuijzen (GroenLinks) over vuurwerkoverlast Dinsdag

Nadere informatie

Luchtfilters, binnenmilieu & gezondheid

Luchtfilters, binnenmilieu & gezondheid ISSO-studiedag - 'Luchtfilters voor comfortinstallaties 6 oktober 2005 MediaPlaza te Utrecht Luchtfilters, binnenmilieu & gezondheid ir. Atze Boerstra BBA Boerstra Binnenmilieu Advies bba@binnenmilieu.nl

Nadere informatie

Seminar Schone Voertuigtechnieken

Seminar Schone Voertuigtechnieken Seminar Schone Voertuigtechnieken Milieu 2012 Hans Bosma, HAN Automotive Lejo Buning, HAN Automotive Peter Kerris, NVRD o Achtergrond Agenda o Overzicht: emissies en andere omgevingsfactoren o Afwegingskader

Nadere informatie

Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden

Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Inhoud 1. Aanleiding 2. Risicoschatting 3. Resultaten 4. Conclusie Gezondheidsrisico 5. Aanbevelingen PFOA emissies Dordrecht 5 april 2016 1. Aanleiding voor

Nadere informatie

BOB LUCHTKWALITEIT. Samenvatting Beeldvormingsfase

BOB LUCHTKWALITEIT. Samenvatting Beeldvormingsfase BOB LUCHTKWALITEIT Samenvatting Beeldvormingsfase INHOUDSOPGAVE IN DEZE SAMENVATTING Pre BOB Inhoudelijke basis: onderzoek RIVM Beeldvorming bijeenkomst Conclusies Waar is meer informatie te vinden Overige

Nadere informatie

Intensieve veehouderij en gezondheid

Intensieve veehouderij en gezondheid Intensieve veehouderij en gezondheid Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 3 december 2015 Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid Samenwerkingsverband GGD en Brabant/Zeeland Arts, toxicologen, milieugezondheidkundigen,

Nadere informatie

Luchtkwaliteit en verkeer. Huib van Essen CE Delft 8 februari 2014

Luchtkwaliteit en verkeer. Huib van Essen CE Delft 8 februari 2014 Luchtkwaliteit en verkeer Huib van Essen CE Delft 8 februari 2014 Overzicht presentatie Even voorstellen Trend in verkeersemissies: veel bereikt, nog veel te doen Oplossingsrichtingen: Schonere voertuigen,

Nadere informatie

VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2011 GEMEENTE GRONINGEN. groningen.nl/luchtkwaliteit

VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2011 GEMEENTE GRONINGEN. groningen.nl/luchtkwaliteit VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2011 GEMEENTE GRONINGEN groningen.nl/luchtkwaliteit Burgemeester en wethouders van Groningen 29 januari 2013 1 VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2011 GEMEENTE GRONINGEN - SAMENVATTING - Inleiding

Nadere informatie

StaticAir. Het is onze missie om een fijnstof vrije leef- en werkomgeving te realiseren tegen zo gering mogelijk kosten.

StaticAir. Het is onze missie om een fijnstof vrije leef- en werkomgeving te realiseren tegen zo gering mogelijk kosten. NL StaticAir StaticAir is een jonge onderneming die zich richt op de ontwikkeling en productie van fijnstof reduceersystemen. StaticAir is in het bezit van unieke octrooien. Deze octrooien en onze kennis

Nadere informatie

Auteur: Ton de Mol Bronnen RIVM, VROM,TNO.: 1

Auteur: Ton de Mol Bronnen RIVM, VROM,TNO.: 1 Bron: AD 29/2009 Auteur: Ton de Mol Bronnen RIVM, VROM,TNO.: 1 - Weg en scheepvaartverkeer draagt bij aan de uitstoot van, voor de volksgezondheid, schadelijke stoffen in de vorm van luchtverontreiniging.

Nadere informatie

Onderzoeksprogramma gezondheidsrisico s ultrafijn stof rond Schiphol Voortgang 2017

Onderzoeksprogramma gezondheidsrisico s ultrafijn stof rond Schiphol Voortgang 2017 Onderzoeksprogramma gezondheidsrisico s ultrafijn stof rond Schiphol Voortgang 2017 Nicole Janssen Danny Houthuijs Marita Voogt Ingrid van Kuilenburg Doelstelling en onderzoeksvragen Doel: Inzicht verkrijgen

Nadere informatie

Fijnstof niet fijn voor de luchtwegen

Fijnstof niet fijn voor de luchtwegen IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD DISCLOSURE IN DE BELANGEN HUISARTSENPRAKTIJK SPREKER: 4 en 5 februari 2016 te Papendal GEEN BELANGENVERSTRENGELING

Nadere informatie

StatiqAir. Het is onze missie om een fijnstof vrije leef- en werkomgeving te realiseren tegen zo gering mogelijk kosten.

StatiqAir. Het is onze missie om een fijnstof vrije leef- en werkomgeving te realiseren tegen zo gering mogelijk kosten. NL StatiqAir StatiqAir is een jonge onderneming die zich richt op de ontwikkeling en productie van fijnstof reduceersystemen. StatiqAir is in het bezit van unieke octrooien. Deze octrooien en onze kennis

Nadere informatie

Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden

Bij antwoord datum, kenmerk en onderwerp vermelden Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon 030-286 10 00 www.utrecht.nl Commissie Stad en Ruimte Behandeld door E.J.L. van der Waard Doorkiesnummer 030-28 64760 E-mail e.van.der.waard@utrecht.nl

Nadere informatie

Wat betekent dit voor. van omwonenden?

Wat betekent dit voor. van omwonenden? Emissies van chemische stoffen door ThermPhos Wat betekent dit voor de gezondheid van omwonenden? dr Joost van Rooij - toxicoloog joost.vanrooij@caesar-consult.nl Informatiebijeenkomst omwonenden 1 December

Nadere informatie

Europese aanpak luchtkwaliteit gewenst

Europese aanpak luchtkwaliteit gewenst Europese aanpak luchtkwaliteit gewenst VNG-IPO position paper September 2005 Samenvatting IPO en VNG zijn de koepels van alle regionale overheden in Nederland, IPO vertegenwoordigt de 12 provincies, VNG

Nadere informatie

Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht

Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht Emissies veehouderij Primair fijnstof voer, mestdeeltjes, haren, huidschilfers, veren,.. bacterien

Nadere informatie

PERSBERICHT. Annemie Turtelboom. Vlaams Viceminister-president Annemie Turtelboom Vlaams minister van Financiën, Begroting en Energie

PERSBERICHT. Annemie Turtelboom. Vlaams Viceminister-president Annemie Turtelboom Vlaams minister van Financiën, Begroting en Energie PERSBERICHT Annemie Turtelboom Vlaams Viceminister-president Annemie Turtelboom Vlaams minister van Financiën, Begroting en Energie Joke Schauvliege Vlaams minister van Omgeving, Natuur & Landbouw Brussel,

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Overzicht presentatie Luchtkwaliteit getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van stikstofdioxide en fijn stof De nieuwste

Nadere informatie

Resultaat Initieel onderzoek Luchtkwaliteit KunstKring Ruurlo

Resultaat Initieel onderzoek Luchtkwaliteit KunstKring Ruurlo Resultaat Initieel onderzoek Luchtkwaliteit KunstKring Ruurlo Steenwijk, 8 maart 2016 Inleiding Aanleiding van het onderzoek Naar aanleiding van vragen en zorgen van een aantal deelnemers en vrijwilligers

Nadere informatie

Houtrook en gezondheid. Sjoerd van den Berg, arts Medische milieukunde GGD FLEVOLAND

Houtrook en gezondheid. Sjoerd van den Berg, arts Medische milieukunde GGD FLEVOLAND Sjoerd van den Berg, arts Medische milieukunde GGD FLEVOLAND Inhoud - Houtkachelgebruik in Nederland - Houtrook - Gezondheidseffecten - Onderzoek GGD-en Noord NL - Oplossingen Nederland aardgasland. Toename

Nadere informatie

De lucht klaren. Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid KiM

De lucht klaren. Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid KiM De lucht klaren Over de relatie tussen verkeer, luchtkwaliteit en gezondheid en mogelijke aangrijpingspunten voor beleid Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid KiM 2 Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Nadere informatie

De luchtkwaliteit om ons heen. Informatie over de kwaliteit van de lucht bij u in de buurt

De luchtkwaliteit om ons heen. Informatie over de kwaliteit van de lucht bij u in de buurt De luchtkwaliteit om ons heen Informatie over de kwaliteit van de lucht bij u in de buurt De luchtkwaliteit om ons heen Informatie over de kwaliteit van de lucht bij u in de buurt Inhoudsopgave 1. Onze

Nadere informatie

SCHADELIJKE EMISSIES VAN DIESELVOERTUIGEN. TNO - Willar Vonk 4 juni 2015 Louwman Museum Bron: rapportnummer TNO 2015 R10733

SCHADELIJKE EMISSIES VAN DIESELVOERTUIGEN. TNO - Willar Vonk 4 juni 2015 Louwman Museum Bron: rapportnummer TNO 2015 R10733 SCHADELIJKE EMISSIES VAN DIESELVOERTUIGEN TNO - Willar Vonk 4 juni 2015 Louwman Museum Bron: rapportnummer TNO 2015 R10733 TNO MEET SINDS 1986 EMISSIES In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur

Nadere informatie

Gezondheidseffecten van de verbrandingsgassen van soja

Gezondheidseffecten van de verbrandingsgassen van soja RAPPORT Gezondheidseffecten van de verbrandingsgassen van soja Door De Waegeneer E. 2009 1. Inleiding Steeds meer worden de schadelijke effecten van verkeersgerelateerde milieuverontreiniging duidelijk.

Nadere informatie

Den Haag, 10 maart Geachte heer De Bruijn, beste Tom,

Den Haag, 10 maart Geachte heer De Bruijn, beste Tom, Den Haag, 10 maart 2015 Geachte heer De Bruijn, beste Tom, In de commissie Leefomgeving spraken we eerder dit jaar over de luchtkwaliteit in de stad. Dit ter voorbereiding van op het nieuwe actieplan Luchtkwaliteit

Nadere informatie

MEMO. Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012

MEMO. Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012 MEMO Aan/To: Van/From: Datum/Date: RAI Vereniging Chris van Dijk 18 september Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012 Ieder jaar publiceert het RIVM een jaaroverzicht van de meetresultaten

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest. Koen Toté - VMM

Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest. Koen Toté - VMM Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Koen Toté - VMM Overzicht presentatie Luchtkwaliteit 2017 getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van fijn stof en stikstofdioxide

Nadere informatie

Samenvatting. De sector verkeer is een grote uitstoter van gezondheidsschadelijke stoffen als NO x

Samenvatting. De sector verkeer is een grote uitstoter van gezondheidsschadelijke stoffen als NO x Samenvatting De sector verkeer is een grote uitstoter van gezondheidsschadelijke stoffen als NO x, vluchtige organische stoffen en fijnstof. Hoe kleiner de fijnstofdeeltjes, hoe meer verkeer hieraan bijdraagt.

Nadere informatie

College Luchtkwaliteit

College Luchtkwaliteit College Luchtkwaliteit Henk Nijhuis Adviseur Luchtkwaliteit Bureau Omgevingskwaliteit PK40 Gemeente Nijmegen h.nijhuis@nijmegen.nl November 2016 Opbouw College luchtkwaliteit Normale samenstelling atmosfeer

Nadere informatie

Info- en intervisiemoment

Info- en intervisiemoment Info- en intervisiemoment Agenda onthaal stook je gezondheid niet op handhaving bij stoken pauze intervisie lunch Stook je gezondheid niet op Inhoud Inleiding Een onschuldig vuurtje? Lokale aanpak: sensibilisering

Nadere informatie

1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016

1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016 Notitie Amsterdam, 8 december 2016 Afdeling Policy Studies Van Aan Koen Smekens, Paul Koutstaal Gijs Zeestraten (Ministerie van Economische Zaken) Kopie Onderwerp Gevolgen van scenario s uitfasering kolencentrales

Nadere informatie

Veehouderij en gezondheid omwonenden

Veehouderij en gezondheid omwonenden Veehouderij en gezondheid omwonenden Hebben veehouderijen effect op de gezondheid van mensen die in de omgeving wonen? Dat was de centrale vraag in het onderzoek VGO. In deze brochure vindt u de belangrijkste

Nadere informatie

Luchtkwaliteit in Schiedam

Luchtkwaliteit in Schiedam Met enige regelmaat vindt er in ons land onderzoek plaats naar de luchtkwaliteit. De resultaten daarvan halen soms het nieuws. Maar of er op die resultaten ook actie wordt ondernomen? In Schiedam voert

Nadere informatie

Luchtkwaliteit en uw

Luchtkwaliteit en uw > www.vrom.nl Luchtkwaliteit en uw gezondheid Maart 2006 Luchtkwaliteit en uw gezondheid Maart 2006 0 0 Inhoud Vooraf 03 Achtergrond 03 Wat is luchtkwaliteit? 04 Hoe ontstaat luchtverontreiniging? 04

Nadere informatie

VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2008 GEMEENTE GRONINGEN. RIVM Landelijk meetpunt luchtkwaliteit (LML 937) PM 10, NO 2

VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2008 GEMEENTE GRONINGEN. RIVM Landelijk meetpunt luchtkwaliteit (LML 937) PM 10, NO 2 VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2008 GEMEENTE GRONINGEN RIVM Landelijk meetpunt luchtkwaliteit (LML 937) PM 10, NO 2 Burgemeester en wethouders van Groningen 15 september 2009 1 VERSLAG LUCHTKWALITEIT 2008 GEMEENTE

Nadere informatie

Handreiking luchtkwaliteit gevoelige bestemmingen Noord-Brabant

Handreiking luchtkwaliteit gevoelige bestemmingen Noord-Brabant Handreiking luchtkwaliteit gevoelige bestemmingen Noord-Brabant Het Bestuurlijk B5 Milieu heeft in september 2012 het Plan van Aanpak Gezonde Luchtkwaliteit vastgesteld. Eén van de acties die we daarin

Nadere informatie

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm.

Een ei wordt tijdens het bakken verhit. Er moet constant warmte toegevoegd worden, deze reactie is daarom endotherm. 8.1 1. Tijdens de verbranding van a. aluminium ontstaat er aluminiumoxide, b. koolstof ontstaat er koolstofdioxide, c. magnesiumsulfide ontstaan er magnesiumoxide en zwaveldioxide, want de beginstof bevat

Nadere informatie

Vergunningen, Luchtkwaliteit en Gezondheid. Wijkplatformvergadering IJmuiden Noord 8 juni 2016

Vergunningen, Luchtkwaliteit en Gezondheid. Wijkplatformvergadering IJmuiden Noord 8 juni 2016 Vergunningen, Luchtkwaliteit en Gezondheid Wijkplatformvergadering IJmuiden Noord 8 juni 2016 Onderwerpen Vergunningverlening Bevoegde gezag BBT, BBT+, Bref s Voorschriften (Activiteitenbesluit - Vergunningen)

Nadere informatie

Inspiratiedag Samen naar duurzame mobiliteit Op wandel

Inspiratiedag Samen naar duurzame mobiliteit Op wandel Inspiratiedag Samen naar duurzame mobiliteit Op wandel Luc Dekoninck Dries Elst 1 Acoustics Group, Department of Information Technology Ghent University, Belgium 2 Trage wegen, vzw 2 Fijn stof, wat is

Nadere informatie

DUST SENTRY AAN HET WERK

DUST SENTRY AAN HET WERK DUST SENTRY AAN HET WERK Waarom fijnstof meten? DUST SENTRY De atmosfeer van de aarde bevat atmosferische deeltjes, ook wel bekend als deeltjes of fijnstof. Fijnstof wordt vaak gegeven in PM, wat staat

Nadere informatie

KARVA 17 november 2018, Antwerpen. Roeland SAMSON Laboratorium voor Milieu- en Stadsecologie Bio-ingenieurswetenschappen

KARVA 17 november 2018, Antwerpen. Roeland SAMSON Laboratorium voor Milieu- en Stadsecologie Bio-ingenieurswetenschappen KARVA 17 november 2018, Antwerpen 1 Roeland SAMSON Laboratorium voor Milieu- en Stadsecologie Bio-ingenieurswetenschappen 2 Intro Intro Bronnen van luchtverontreiniging 3 Bron: VMM Intro EU lidstaten hebben

Nadere informatie

Bosal Diesel-Oxikatfilter

Bosal Diesel-Oxikatfilter Bosal Diesel-Oxikatfilter EEN UNIEK CONCEPT Een roetfilter op uw dieselwagen draagt bij tot een schonere lucht Zoals alle westerse, geïndustrialiseerde landen heeft ook België een dreigend luchtkwaliteitsprobleem.

Nadere informatie

2. Op welke punten schieten de huidige normen tekort? Hoe zouden ze moeten veranderen om effectief te kunnen handhaven?

2. Op welke punten schieten de huidige normen tekort? Hoe zouden ze moeten veranderen om effectief te kunnen handhaven? Hasic, Emira Van: namens Postbus Onderwerp: FW: Houtrook en gezondheid GGD Bijlagen: presentatie-stookinstallaties-houtrook-en-gezondheid-1.pdf; Longfonds Verklaring Houtrook met logo.pdf Longfonds Verklaring

Nadere informatie

MANAGEMENTSAMENVATTING

MANAGEMENTSAMENVATTING MANAGEMENTSAMENVATTING Zware dieselvoertuigen hebben relatief hoge NOx- en PM-emissies. De verstrenging van de Europese emissiereglementering moet leiden tot een vermindering van deze emissies voor nieuwe

Nadere informatie

Aan: de voorzitter en leden van provinciale staten van Drenthe

Aan: de voorzitter en leden van provinciale staten van Drenthe Aan: de voorzitter en leden van provinciale staten van Drenthe Assen, 18 januari 2007 Ons kenmerk 2/5.2/2007000241 Behandeld door de heer K. van den Berg (0592) 36 58 42 Onderwerp: Ontwerp-Provinciaal

Nadere informatie

Achtergronddocument Luchtnota Gemeente Bunnik DEFINITIEF Omgevingsdienst regio Utrecht Juni 2013 kenmerk/ BUN1205.S002

Achtergronddocument Luchtnota Gemeente Bunnik DEFINITIEF Omgevingsdienst regio Utrecht Juni 2013 kenmerk/ BUN1205.S002 Achtergronddocument Luchtnota Gemeente Bunnik 2013-2017 DEFINITIEF Omgevingsdienst regio Utrecht Juni 2013 kenmerk/ BUN1205.S002 opgesteld door beoordeeld door E. Dolman D. van de Belt R. Visser akkoord

Nadere informatie

Fijn stof. Nieuwe feiten en realiteiten.

Fijn stof. Nieuwe feiten en realiteiten. Fijn stof. Nieuwe feiten en realiteiten. Ademloos, Horta-avond. 7 feb 2012 Prof. Dirk Avonts.Universiteit Gent. dirk.avonts@ugent.be Wat is gekend? Hoe fijner het fijn stof, hoe schadelijker. Hoe verder

Nadere informatie

Gezondheidswinst door schonere lucht. Aan: de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Nr. 2018/01, Den Haag 23 januari 2018

Gezondheidswinst door schonere lucht. Aan: de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Nr. 2018/01, Den Haag 23 januari 2018 Gezondheidswinst door schonere lucht Aan: de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Nr. 2018/01, Den Haag 23 januari 2018 Inhoud Gezondheidswinst door schonere lucht pagina 2 van 51 inhoud Samenvatting

Nadere informatie

Clean fuel. LNG Facts & Figures

Clean fuel. LNG Facts & Figures 1 LNG Facts & Figures Waarom LNG Schoon Zonder nabehandeling voldoen aan emissie standaarden Veilig Lichter dan lucht als het verdampt Moeilijk ontsteekbaar Enorme voorraden Past in Europese doelstelling

Nadere informatie

BELEIDSREGELS AANBIEDEN COMMERCIËLE DIENSTEN OP DE OPENBARE WEG / TOERISTISCH VERVOER

BELEIDSREGELS AANBIEDEN COMMERCIËLE DIENSTEN OP DE OPENBARE WEG / TOERISTISCH VERVOER BELEIDSREGELS AANBIEDEN COMMERCIËLE DIENSTEN OP DE OPENBARE WEG / TOERISTISCH VERVOER 1. Begrippen Aanbieden commerciële diensten Toeristisch vervoer: het tegen betaling aanbieden van rondritten via een

Nadere informatie

Effectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen. Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid

Effectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen. Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid Effectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid Inleiding Langdurige blootstelling aan luchtverontreiniging

Nadere informatie

Factsheet. Wonen aan de A50 en A73 in Beuningen. Gelderland-Zuid. Gezondheidsonderzoek onder inwoners

Factsheet. Wonen aan de A50 en A73 in Beuningen. Gelderland-Zuid. Gezondheidsonderzoek onder inwoners Gelderland-Zuid Factsheet Wonen aan de A en A73 in Beuningen Gezondheidsonderzoek onder inwoners Wegverkeer en gezondheid Wegverkeer is een belangrijke veroorzaker van luchtverontreiniging en geluidshinder.

Nadere informatie