1. Toelichting Bij Soa is de actuele kennis over diagnostiek, behandeling, begeleiding en partnerwaarschuwing niet compleet zonder informatie over het gebruik van de diverse buisjes en stokjes die het regionaal laboratorium aan huisartsen toestuurt. Wanneer en hoe moeten deze worden gebruikt? Waar en hoe lang kunnen ze het beste worden bewaard? In deze module komen deze en andere vragen over de materialen die de huisarts in zijn praktijk voor een goede soa-diagnostiek nodig heeft, aan de orde. Omdat er regionaal nogal wat verschillen zijn, afhankelijk van de voorkeur van de regionale microbioloog/klinisch chemicus, is het aan te bevelen dat huisartsen hun wensen en behoeften ten aanzien van de materialen zelf en de wijze van insturen afstemmen op de regionale mogelijkheden.in deze module inventariseren de huisartsen vragen en knelpunten die zij aan de microbioloog/klinisch chemicus willen voorleggen via een afgevaardigde uit de hagro of de regio. 2. Doel, doelgroep en tijdsduur Doelstelling: De deelnemende huisartsen kennen de materialen die zij voor de soa-diagnostiek nodig hebben, dus hoe hun soa-kit is samengesteld. Zij kennen de richtlijnen voor het gebruik van de materialen voor soa-diagnostiek. Zij bereiden een overleg voor met de deskundige van het regionaal bacteriologisch/klinisch chemisch laboratorium. N.B. De basiskennis over soa-diagnostiek wordt behandeld in de NHG-Standaard Het soa-consult en de bijbehorende PIN en wordt in dit hoofdstuk bekend verondersteld. Tijdsduur: 60 minuten Groepsgrootte: Tot 20 personen (huisartsen) 3. Uitvoering Leid deze module kort in. U kunt hierbij gebruikmaken van de tekst onder Toelichting (5 min.). Verdeel de groep in koppels van twee en vraag hen om de invullijst (), die ze thuis hebben ingevuld, samen door te nemen en waar nodig aan te vullen. Vraag elk koppel de inhoud van hun soa-kit op een flap-overvel te schrijven (20 min.). Hang de flap-overvellen naast elkaar op. Vraag een aantal (maimaal vier) koppels hun soa-kit plenair te presenteren. Verzoek de deelnemers tijdens de presentatie niet in discussie te gaan (10 min.). Presenteer Docentmateriaal 1 (aparte bijlage bij deze ) door gebruik te maken van een beamer of maak er sheets van. Geef de mogelijkheid tot discussie. Hierna komt iedere deelnemer tot een definitieve samenstelling van zijn soa-kit. Deel vervolgens de Hand-out uit. (15 min.). Verzamel plenair de vragen voor de microbioloog/klinisch chemicus uit, vraag 3 en schrijf deze op een flap-over. 1
Presenteer de onderwerpen voor overleg (Docentmateriaal 1). Overleg wie de bespreking met de microbioloog/klinisch chemicus gaat voeren en wanneer en hoe de afspraken worden teruggekoppeld naar deze nascholingsgroep (10 min.). Evalueer de bijeenkomst. 4. Organisatie Nodig de huisartsen ruim van tevoren uit. Kopieer en de Hand-out. Stuur mee met de uitnodiging en vraag de huisartsen om dit in te vullen (5 min.) en mee te nemen naar de bijeenkomst. Kopieer uit Docentmateriaal 1 de PowerPoint-presentatie op een cd-rom of USB-stick of maak sheets op hittebestendige transparanten. Zorg voor een projectiescherm met beamer en laptop of een overheadprojector. U kunt de NHG-Patiëntenbrieven over soa ter inzage uitstallen. Deze kunt u downloaden van de website : http://nhg.artsennet.nl. Bereid u voor door de NHG-Standaard Het soa-consult en eventueel de PIN 9/1 Het soa-consult door te nemen, de vragen van in te vullen en de Hand-out door te nemen. 2
Invullijst voor de huisarts 1. Geef inde invullijst aan welke materialen voor de diagnostiek van soa u in de praktijk ter beschikking heeft en voor welke soa u die gebruikt. Invullijst Overzicht van Soa en de materialen voor Soa-diagnostiek in uw praktijk Soa Materialen urinecontainer voor PCR*- ondersteriele droge wat in huls voor PCR-onderzoek Steriele wat en PCRtransportmedum Transportmedium voor kweek Laboratoriumformulier Microscoop Beeld à vue Chlamydia Gonorroe Urethritis mannen Trichomonas Lues Hepatitis B HIV Herpes genitalis Condylomata acuminata Schaamluis * Overal waar PCR wordt genoemd wordt ook bedoeld: ProbeTec en APTIMA van Gen-Probe. Na het invullen van dit schema bepaalt u welke materialen u voor de soa-diagnostiek nodig heeft en welke materialen u op voorraad wilt hebben in de praktijk. Hiermee stelt u een soakit samen. 2. U heeft in de soa-kit de volgende materialen: 3
Vervolgens zijn er zeker nog onderwerpen waarover u vragen heeft en wilt overleggen met de medewerkers van het regionaal laboratorium. 3. Schrijf op wat u nog wilt overleggen met of vragen aan de klinisch chemicus of microbioloog van uw regionaal laboratorium. 4
De hand-out (aparte bijlage bij deze verdiepingsmodule) bevat een overzicht van de materialen die u nodig heeft voor soa-diagnostiek en informatie over de gebruikswijze. Tabel 1. Overzicht van Soa s en materialen voor soa-diagnostiek. Soa Materialen urinecontainer voor PCR-onderzoek* steriele droge wat in huls voor PCR-onderzoek** Steriele wat en PCRtransportmedum Transportmedium voor kweek Laboratoriumformulier Microscoop Chlamydia Gonorroe Urethritis mannen Trichomonas Lues Hepatitis B HIV Herpes genitalis Condylomata acuminata Schaamluis Beeld à vue * Overal waar PCR wordt genoemd wordt ook bedoeld: ProbeTec en APTIMA van Gen-Probe. ** PCR-onderzoek op een droge wat is in sommige laboratoria mogelijk. 5
Tabel 2. Materialen voor soa-diagnostiek (dia 11) Materiaal Onderzoek soa opmerkingen Schone urinecontainer PCR urine Chlamydia; gonorroe Steriele droge wat Steriele droge wat en transportmedium Amies/Stuart-Transportmedium PCR vaginaal PCR laesie Chlamydia en gonorroe Lues; Herpes genitalis PCR cervi/urethra Chlamydia; gonorroe; urethritis kweek cervi/urethra gonorroe; Trichomonas Laboratoriumformulier bloedonderzoek lues; HIV; hepatitis B Microscoop urinesediment Chlamydia; urethritis uitsluiten bij man en vrouw; aantonen bij man uitsluiten bij vrouw Uitsluiten en aantonen bij man en vrouw 10 leuko s in eerstestraalurine man fluorpreparaat in NaCl Trichomonas flagellaten Onderwerpen voor het overleg met de klinisch chemicus of microbioloog van het regionaal laboratorium. Op welke temperatuur moet het materiaal worden bewaard? Hoe lang zijn de materialen houdbaar? Hoe kan het materiaal het beste worden afgenomen? Hoe moet het materiaal worden verzonden? Na hoeveel tijd is de uitslag te verwachten? Hoe wordt gewaarborgd, dat de instructies aan de patiënt door de huisarts en door het laboratorium met elkaar overeenstemmen? Andere onderwerpen, namelijk: 6
De meest gangbare richtlijnen voor het gebruik van materialen bij de soa-diagnostiek vindt u in tabel 3. Door de verschillen in werkwijze tussen de regionale laboratoria blijft overleg met uw laboratorium raadzaam. Tabel 2. Materialen voor soa-diagnostiek (dia 11) Materiaal Bewaren Houdbaarheid na afname Schone urinecontainer (PCR) kamertemperatuur 1 week Wijze van transport per post PCR-transportmedium koel 1 week per post Steriele droge wat kamertemperatuur 1 tot 3 dagen per post Stuart-transportmedium koel/kamertemperatuur Microscoop - direct bekijken 6 tot 24 uur direct brengen Laboratoriumformulier - meenemen naar laboratorium bij afname 7
NHG-Producten over soa NHG-Standaard Het soa-consult PIN Het soa-consult over soa - Herpes genitalis, condylomata acuminata en ander ongemak (dia s, diagnostiek, epidemiologie) - Herpes genitalis en condylomata acuminata: casuïstiek - Herpes genitalis en condylomata acuminata: kennistoets - Aandoeningen in de anogenitale regio: wat vindt de dokter er zelf van? (Eigen normen en weerstanden) - - Voorlichtingsgesprek bij aanwezige soa (slechtnieuwsgesprek, counseling, partnerwaarschuwing) NHG-Patiëntenbrieven over soa: - Soa algemeen - Testen op soa - Chlamydia - Gonorroe (druiper) - Herpes genitalis - Genitale wratten - Syfilis - HIV - Trichomonas - Schaamluis Zie de NHG-website: http://nhg.artsennet.nl Informatieve sites: - de website van Soa Aids Nederland (samenvoeging van de vroegere Stichting soa-bestrijding en het nog bestaande Aids Fonds): http://www.soaaids.nl - http://www.soatest.nl; hier is een persoonlijk testadvies te verkrijgen en informatie over het soa-onderzoek en de HIV-test Nuttige adressen: - Soa Aids Nederland, Keizersgracht 390, 1016 GB Amsterdam, tel. (020) 626 26 69 - Hiv Vereniging Nederland, Postbus 15847, 1001 NH Amsterdam / Eerste Helmersstraat 17b-3, 1054 CX Amsterdam, tel. (020) 616 01 60, http://www.hivnet.nl - Schorerstichting, Postbus 15830, 1001 NH Amsterdam, tel. (020) 573 94 44, http://www.schorer.nl 8