Christine Prast, onderwijskundige Scenario: theoretisch blok (voorbeeldscenario / blauwdruk van een leerpraktijk) Vooraf Onderwijskundig kader waarbinnen herontwerp plaatsvond Uitgangspunt bij het hier beschreven scenario zijn de onderwijskundige uitgangspunten uit de notitie Toekomstgericht onderwijs in Hogeschool Inholland van Jos Fransen van het lectoraat elearning. Leidend principe bij betekenisvol onderwijs is dat de student leert om te gaan met vraagstukken die er toe doen in het beroep en die vraagstukken moeten altijd het startpunt zijn van een leerproces. Een belangrijk uitgangspunt hierbinnen voor het vormgeven van onderwijs is het principe van constructive alignment : er moet een duidelijke relatie zijn tussen de doelen die men wil realiseren, de leeractiviteiten die dat tot stand moeten brengen en de toetsing waarin we willen vaststellen of die doelen ook zijn bereikt. Die juiste toetsvorm maakt het uitvoeren van de gewenste relevante leeractiviteiten onontkoombaar. Een ander belangrijk uitgangspunt is dat we uitgaan van verschillende soorten leerprocessen. Het type leerproces wordt verbonden aan het te bereiken leerdoel, waarna vervolgens gekeken kan worden op welke wijze dat leerproces het beste kan worden ondersteund in de leeromgeving. Onderscheiden worden 1. individuele zelfstudie, 2. leren in interactie en 3. samenwerkend leren. Een laatste uitgangspunt is dat, nadat gekozen is voor het type leerproces dat zo goed mogelijk aansluit bij de leerdoelen, gekeken wordt op welke wijze ICT dit leerproces kan ondersteunen. Situatieschets: Context Dit herontwerp gaat over theorielessen. Het gaat om een onderwijseenheid waarin veel theorie aangeboden wordt en waarbij veel uitleg van de docent nodig is. Aan het eind van het blok vindt een kennisgerichte toets plaats, meerkeuzetoets of een toets met open vragen. Wat is het probleem? Bij een opleiding was ontevredenheid in het docententeam met het huidige bachelorprogramma en de didactische aanpak. Ook studenten lieten regelmatig weten af te willen van de zogenaamde powerpointlessen. Theorielessen zijn in meer of mindere mate losgezongen van de beroepsopdrachten of het project. Studenten gaan alleen naar lessen die ze nodig hebben voor de beroepsopdracht of het project. Docenten concentreren zich op overdragen van leerstof; de powerpointles. Het leren van de student is bij de docent eigenlijk niet in beeld. De docenten benoemen de slechte motivatie van studenten en gebrek aan actieve studiehouding bij studenten. Studenten gaan studeren als de toets in zicht is. Tot die tijd doen ze niets. De klas wordt als één groep benaderd door de docent. Daarbij is de niet actieve, niet gemotiveerde student voor de docent leidend. Alle studenten krijgen dezelfde leerstof aangeboden, terwijl er grote verschillen zijn in voorkennis en niveau. Studenten die (veel) meer aan kunnen worden niet beloond. Inzet ict in de huidige situatie 1
Het ict gebruik bestaat hoofdzakelijk uit het tonen van powerpoint sheets. Deze worden samen met mededelingen en eventueel aanvullende materialen op Blackboard geplaatst. Wens nieuwe situatie: De te behandelen theoretische leerstof hangt nauw samen met de beroepsopdracht. Daarmee is gewaarborgd dat een beroepskritische situatie leidend is voor de aan te bieden theorie (body of knowledge). Het werkcollege is het centrale onderwijsmoment in de lessenserie. In dit werkcollege zijn de studenten bezig met het verwerken van de leerstof. De docent begeleidt de individuele student en groepjes studenten. Daarbij kan de docent maatwerk leveren. Uitleg van leerstof vindt plaats via hoorcolleges en/of weblectures. Klassikale instructie tijdens de werkcolleges is tot een minimum beperkt 1. Studenten bereiden de werkcolleges individueel voor. Ze bestuderen de leerstof aan de hand van vragen en opdrachten. De leerstof kan bestaan uit literatuur, weblectures, video. Tijdens de werkcolleges zijn de studenten met elkaar in gesprek over de leerstof aan de hand van verwerkingsopdrachten die de docent heeft aangeboden. Studenten zitten in tafelgroepen. Individuele en groepen studenten die moeilijkere leerstof aankunnen, krijgen extra verdiepende opdrachten aangeboden. Er vindt differentiatie plaats op basis van verschillen in voorkennis, niveau en kwaliteit van voorbereiding. Studenten die het werkcollege niet hebben kunnen voorbereiden, nemen niet deel aan de tafelgroepen. Dit om te bewaken dat tijdens het werkcollege de leerstof verwerkt kan worden en het niveau niet wordt bepaald door studenten die niet hebben kunnen voorbereiden. De docent richt zijn begeleiding op studenten die zich wel hebben voorbereid. Voorbereiden loont. In zijn begeleiding daagt de docent de studenten uit. Met prikkelende opdrachten en prikkelende begeleidingsvragen. Daarbij speelt de docent in op de verschillende niveaus van de studenten en de verschillen in voorkennis. Inzet ict bij de gewenste situatie Voor alle statische leerstof zijn korte weblectures beschikbaar. De weblectures, andere lesmaterialen en andere bronnen (links) staan in een elektronische leeromgeving. De studenten zetten de antwoorden op de vragen en de opdrachten die ze hebben gemaakt voorafgaand aan het werkcollege online. De studenten zien van elkaar de input van elke student. Via een dashboard is voor de docent en de groep inzichtelijk welke activiteiten studenten hebben ondernomen en hoeveel tijd ze bezig zijn geweest. En welke leerresultaten ze hebben behaald. (denk aan khan academy, codeacademy, duolingo, edmodo) De leeromgeving stimuleert onderlinge competitie. Studenten zien van elkaar hoeveel punten ze ergens voor hebben gehaald (bijvoorbeeld uploaden opdrachten, toetsresultaten). De leeromgeving biedt de mogelijkheid diagnostische toetsen af te nemen. De leeromgeving ondersteunt het geven van peerfeedback. (denk aan Peer Scholar) De leeromgeving ondersteunt online discussie. 1 Hier volgen we het concept van de flipped classroom. Een hele mooie uitleg over flipped classroom vind ik: Why I flipped my classroom van Katie Gimbar. Zij zet in op differentiatie in de klas. http://www.youtube.com/watch?v=9aguluiptwg 2
Ervaringen docenten Werkdruk. Door groei van het aantal studenten enerzijds en het niet invullen van vacatures is de werkdruk hoog. Toch is gestart met nieuwe didactiek. Niet voorbereid. Tijdens de werkcolleges wordt gewerkt met tafelgroepen. Lastig blijft dat teveel studenten onvoorbereid naar de werkcolleges komen. Studenten die niet zijn voorbereid worden door sommige docenten niet toegelaten i de klas. Opdrachten formuleren. De docenten formuleren voor de werkcolleges opdrachten als huiswerk en opdrachten die tijdens het werkcollege worden uitgevoerd. Het formuleren van goede opdrachten vinden docenten moeilijk en het vraagt aandacht. Onduidelijke opdrachten kunnen ruis opleveren, studenten kunnen dan niet goed aan de slag. Differentiëren. Nu de aandacht meer komt te liggen bij het leren van de student, wordt ook duidelijk dat er verschillen zijn in niveau, voorkennis en inzet tussen de studenten onderling. Dit vraagt van docenten dat ze differentiëren in hun begeleiding. Opnames hoorcolleges. De hoorcolleges worden opgenomen en ter beschikking gesteld. Dit wordt heel erg gewaardeerd door studenten. Hoorcolleges opnemen is moeilijk. Docenten bekijken elkaars hoorcolleges waardoor ze beter weten wat een andere docent in een bepaalde periode behandelt. Goede begeleiding door een expert van deze opname is van groot belang. Ook wordt door deze opnames extra aandacht besteed aan de kwaliteit van de hoorcolleges. Weblectures Een enkele docent heeft weblectures gemaakt, korte opnames van bepaalde informatie die anders niet aan bod kwam. Gebruik Blackboard Blackboard wordt gebruikt om opdrachten en materialen en een link naar de opnames van de hoorcolleges neer te zetten. Een docent heeft de brievenbus van Blackboard ingezet. Zo had hij vooraf een beeld van de uitvoering van de opdrachten door de studenten. Dat is tijdens het werkcollege klassikaal gedeeld. 3
Ontwikkeling gebruik ICT Fase 1 In het eerste studiejaar wordt het theorieblok als volgt geprogrammeerd. Week Fysieke leeromgeving Digitale leeromgeving Blackboard 1 Hoorcollege (45 minuten) Link naar opname hoorcollege staat in Blackboard. (90 minuten) Huiswerkopdrachten en bestudering leerstof wordt besproken en verder verdiept in werkcollege Huiswerkopdracht staat in Blackboard. Studenten bestuderen literatuur, kijken hoorcollege terug, maken huiswerkopdrachten ter voorbereiding van de werkcollege 2 Hoorcollege 3 Hoorcollege 4 Hoorcollege 5 Hoorcollege 6 Hoorcollege 7 Proeftoets staat klaar in Blackboard en wordt besproken tijdens werkcollege 4
Ontwikkeling gebruik ICT fase 2 In deze fase worden niet langer hoorcolleges geprogrammeerd. De uitleg van de leerstof is beschikbaar via opnames van hoorcolleges en weblectures. Er wordt steeds meer naartoe gewerkt dat uitleg en bestudering van de leerstof door de individuele student thuis plaats vindt. Verwerking van de leerstof vindt plaats in de werkcolleges. Week Fysieke leeromgeving Digitale leeromgeving Blackboard 1 Opnames hoorcolleges zijn beschikbaar gesteld via link in Blackboard. De te bestuderen literatuur is per week bekend. Huiswerkopdrachten zijn te vinden op Blackboard. De Blackboardomgeving is gestructureerd ingericht. De student overziet in een oogopslag welke opdrachten en taken gedaan moeten ter voorbereiding van een werkcollege. (90 minuten) Bespreking en verwerking van de leerstof tijdens de werkcolleges. De leerstof wordt besproken en verder verdiept. 2 3 4 5 6 7 Proeftoets staat klaar in Blackboard en wordt besproken tijdens werkcollege 5
Ontwikkeling gebruik ICT fase 3 De uitleg van de leerstof is beschikbaar via opnames van hoorcolleges en weblectures. De student bestudeert de leerstof thuis door opnames van hoorcolleges en weblectures te bekijken, de literatuur te bestuderen en opdrachten te maken. Daarnaast vindt nu ook online interactie plaats via Blackboard tussen de werkcolleges. Ook zorgen studenten dat ze ter voorbereiding op het werkcollege hun uitwerkingen via Blackboard delen met andere studenten. Week Fysieke leeromgeving Digitale leeromgeving Blackboard 1 Opnames hoorcolleges zijn beschikbaar gesteld via link in Blackboard. De te bestuderen literatuur is per week bekend. Huiswerkopdrachten zijn te vinden op Blackboard. De Blackboardomgeving is gestructureerd ingericht. De student overziet in een oogopslag welke opdrachten en taken gedaan moeten ter voorbereiding van een werkcollege. Bespreking en verwerking van de leerstof tijdens de werkcolleges. De leerstof wordt besproken en verder verdiept. 2 Er is een online discussie op Blackboard nav een vraag van de docent. Tijdens het werkcollege worden de belangrijkste punten uit de online discussie samengevat. 3 Studenten leveren een opdracht online in. Studenten geven elkaar feedback op de ingeleverde opdrachten adhv een feedbackformulier. Nadat alle opdrachten van feedback zijn voorzien, geeft de docent overall feedback aan de klas over de belangrijkste leerpunten uit de opdracht. Dit commentaar zet de docent in Blackboard Geen werkcollege 4 5 + online discussie 6 + online opdracht Geen werkcollege 7 Proeftoets staat klaar in Blackboard en wordt besproken tijdens werkcollege 6