Sociale Innovatie
Inhoud Inleiding - De start van The Creative Tribe 5 Hoofdstuk 1 - Wat is sociale innovatie? 7 Wat is sociale innovatie? 8 Waarom sociale innovatie? 10 Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie? 12 Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit? 14 Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie? 15 Waar kan sociale innovatie worden toegepast? 16 Sociale innovatie 17 Hoofdstuk 2 - Cases sociale innovatie 19 De kracht van solidariteit 20 De nieuwe bank is van ons allemaal 24 Zorg wordt weer sociaal 28 Beter een goede buur dan een verre vriend 32 Een land opruimen in één dag. 36 Waarom iets nieuw kopen als het kapot is? 40 Het huis als grondstoffenbank 44 Energie in eigen hand 48 Sociaal verzekeren 52 Hoofdstuk 3 - The Creative Tribe 59 Wat drijft ons? 62 Wie zijn we? 62 Wat biedt The Creative Tribe? 64 Versie 1 27 mei 2013 Copyright 2013 The Creative Tribe, Amsterdam, Nederland
De start van The Creative Tribe Nog niet zo lang geleden kwamen we als groep voor het eerst bij elkaar. Geïnspireerd door de initiatiefnemers Deborah en Michiel hebben we in een aantal workshops The Creative Tribe vormgegeven. Het schrijven van dit boek is onze echte start als gezamenlijke ondernemers op het vlak van sociale innovatie. We zitten allemaal zelf aan t stuur maar de eindbestemming is nog onbepaald. Juist dat is misschien de aantrekkingskracht van The Creative Tribe. Nog zonder enige voorkennis luidde de vraag aan alle nieuwe Tribe Members eerder dit jaar: Wat is sociale innovatie? De antwoorden bleken zo divers als het aantal Tribe Members in de groep. En daarmee werd het een perfect thema voor dit manifest. We wensen je veel leesplezier en inspiratie. The Creative Tribe
Hoofdstuk 1 Wat is sociale innovatie?
8 Sociale Innovatie Wat is sociale innovatie? 9 Wat is sociale innovatie? Sociale innovatie is geen nieuw fenomeen. Al vele jaren werken mensen op een innovatieve manier samen om onze maatschappij socialer, leuker, beter en gezonder te maken. Tegenwoordig duikt het begrip sociale innovatie steeds vaker op en zijn er verschillende definities in omloop. Wij hanteren de volgende definitie: Sociale innovatie is de ontwikkeling en realisatie van nieuwe ideeën, die maatschappelijke waarde creëren. Ontwikkeling en realisatie van nieuwe ideeën Bij innovatie wordt toegewerkt naar specifieke oplossingen die inspelen op één of meerdere behoeften. Deze oplossingen kunnen producten, diensten, modellen of systemen zijn, of een combinatie hiervan. Het start met het begrijpen van de behoefte en het ontwikkelen van ideeën (ontwikkeling). Vervolgens worden de oplossingen ontwikkeld, getest en geïmplementeerd (realisatie). Maatschappelijke waarde Sterke sociale innovaties zijn financieel gezond én zijn in staat maatschappelijke waarde te creëren. Deze waarde kan toenemen door een groter gevoel van welbevinden bij burgers of door het bieden van duurzamere, efficiëntere, effectievere, socialere en rechtvaardigere oplossingen. Sociale innovatie bevindt zich in het gebied tussen het traditionele bedrijfsleven, primair gericht op winstmaximalisatie en de non profit sector, primair gericht op maatschappelijke waardemaximalisatie.
10 Sociale Innovatie Wat is sociale innovatie? 11 Waarom sociale innovatie? Vaak komt de behoefte aan sociale innovatie voort uit maatschappelijke onvrede of een probleem maar soms anticipeert het juist op nieuwe kansen in onze maatschappij. Er is een grote verscheidenheid aan redenen om sociaal te innoveren. Ik heb geen vertrouwen in het pensioenstelsel, tegen de tijd dat ik met pensioen ga is de pot leeg! Ik vertrouw de producenten niet meer, op alle labels staat dat het goed en gezond is, maar dat blijkt vaak niet waar! De groene stroom van mijn energieleverancier is niet groen Als ik geen plofkip produceer dan kan ik niet concurreren met andere aanbieders. Ik ben gestopt met werken omdat de kinderopvang te duur is geworden Wij zijn tweeverdieners maar kunnen niet eens een hypotheek krijgen. Ik heb precies 3,21 minuten de tijd om u te wassen, daarna moet ik door naar de volgende patiënt.
12 Sociale Innovatie Wat is sociale innovatie? 13 Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie? Hier zie je het palet van spelers in het bedenken en realiseren van sociale innovatie. De exacte rol en uitdaging is verschillend per speler en situatie. Vaak zien we pas tijdens het proces van de ontwikkeling en realisatie van ideeën de rollen ontstaan. Kennisinstelling Vergroot bewustzijn bij de werknemers en leiders van morgen door het sociale aspect centraal te stellen in opleidingen. Ontwikkelt kennis door middel van toegepast onderzoek op relevante vakgebieden en het ontwikkelen van concrete methodieken en tools. Deelt kennis met andere partijen, zodat deze hierop kunnen voortbouwen en vertalen naar concrete oplossingen. Bedrijfsleven The Creative Tribe Neemt initiatief door proactief naar nieuwe kansen en verbeteringen voor de maatschappij te zoeken. Creëert oplossingen door nieuwe en bestaande ideeën samen te brengen en deze te vertalen naar een op maat gesneden, werkende oplossing. Verbindt de juiste partijen die gemotiveerd zijn om samen een uitdaging aan te gaan. Realiseert aanbod door het ontwikkelen en aanbieden van concrete producten en diensten met een goede balans tussen de sociale en bedrijfsmatige kant. Investeert in een nieuwe infrastructuur of samenwerking, waarbij de partijen op een andere manier met elkaar kunnen omgaan. Geeft ruimte aan andere ideeën en nieuwe initiatieven. Neemt initiatief in het aanpakken van de kernonderwerpen en problematiek van hun onderneming of industrie. Betrokken burger Signaleert dat het beter kan en neemt initiatief. Geeft input tijdens het ontwikkelen van sociale innovaties. Mobiliseert anderen door het goede voorbeeld te geven en een kritische massa samen te brengen. Ondersteunt in de uitvoering van de uiteindelijke oplossing. Overheid Stimuleert sociale innovatie met subsidies en belastingvoordelen. Stelt kaders door middel van regelgeving die het lastig of minder interessant maakt om niet-sociale systemen in stand te houden. Promoot sociale innovatie door succesvolle voorbeelden uit te dragen en aan te geven hoe andere spelers een bijdrage kunnen leveren.
14 Sociale Innovatie Wat is sociale innovatie? 15 Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit? In februari 2013 heeft de EU een Guide to Social Innovation opgeleverd. Hierin worden vier fases beschreven die leiden tot een sociale innovatie: 1. 2. 3. 4. Goede ideeën Ontwikkelen van prototypes en uitvoeren van een pilot Implementatie van de beste oplossing Verder opschalen om maximale impact te behalen Sociale innovatie is net als normale innovatie een iteratief proces waarin bij elke iteratie de oplossing concreter, maar vaak ook complexer wordt. Per fase dient te worden gekeken naar de optimale samenstelling van het team en de beste aanpak om te komen tot de optimale oplossing. sociale innovatieprojecten Multidisciplinair en gericht op integrale oplossingen Gezamenlijk en gericht op empowerment Gedreven door vraag Op maat gesneden Open karakter m.b.t. kennisdeling en intellectueel eigendom normale innovatieprojecten Oplossingen met focus op één domein Geregisseerd van bovenaf Aanbod gedreven Massa geproduceerd Meer gesloten en vertrouwelijk karakter Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie? De belangrijkste opbrengst van sociale innovatie is maatschappelijke meerwaarde. Maar daarnaast kan het jouw organisatie nog een hoop andere dingen opleveren: Financieel Lagere kosten Meer omzet Hogere verkoop Betere marges Meer winst Reputatie Grotere naamsbekendheid Beter imago Groter bereik Positieve merkbeleving Meer aanbevelingen Groter onderscheidend vermogen Klanten Betere band met klanten Grotere betrokkenheid van klanten Grotere klanttevredenheid Betere servicebeleving Partners Betere relatie met werknemers Grotere betrokkenheid van werknemers Betere band met partners en leveranciers Duurzame relatie met alle betrokken partijen Grotere tevredenheid van aandeelhouders Innovatiekansen Nieuwe producten / diensten Nieuwe samenwerkingsvormen, modellen of systemen Nieuwe verdienmodellen Betere processen
16 Sociale Innovatie Wat is sociale innovatie? 17 Waar kan sociale innovatie worden toegepast? In vrijwel alle branches zijn inspirerende voorbeelden te vinden van sociale innovatie. Hierbij een greep uit de vele initiatieven. Energie, water en omgeving Wijwillenzon: burgers bundelen krachten voor goedkope zonne-energie WakaWaka Foundation: veilige en gezonde lampen op zonne-energie als alternatief voor vuile kerosinelampen in ontwikkelingslanden Texel Energie: Texel energieneutraal maken (zie H2) Estonia: grootste schoonmaakactie van Estland in 1 dag (zie H2) Turntoo: het huis als grondstoffenbank (zie H2) Publieke sector en non-profit Pifworld: een netwerk van mensen, bedrijven en organisaties die samenwerken om wereldwijd een positieve impact te realiseren Onderwijspioniers: platform die leraren helpt goede ideeën te delen en realiseren Stichting Onterfd Goed: organisatie gespecialiseerd in het ontzamelen en delen van museale collecties Gelukskoffer: koffer met 7 lessen in geluk voor groep 7 & 8 van de basisschool Makkie: platform voor buurtbewoners die elkaar kunnen helpen ter bevordering van de sociale cohesie (zie H2) Retail en consument Repair Café: diverse locaties waarbij (oude) spullen worden gerepareerd (zie H2) Boodschapp: vergelijken van producten op prijs, kwaliteit en gezondheid Thuisafgehaald: website voor mensen die graag eten koken en mensen in de buurt die op zoek zijn naar een gemakkelijke, gezonde maaltijd Social Dining: platform dat mensen met soortgelijke interesses verbindt voor een gezamenlijke maaltijd Fair Trade: keurmerk en distributeur van producten uit ontwikkelingslanden die op een eerlijke manier worden geproduceerd Peerby: platform voor het delen van producten in je eigen omgeving Sociale innovatie Dienstverlening Mondragon: grootste werknemerscoöperatie ter wereld in Spanje (zie H2) Broodfonds: sociale arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp ers (zie H2) IOU: app die registreert wat je uitleent zodat je het niet kwijtraakt Fairphone: een eerlijk geproduceerde telefoon Seats2meet: plekken in Nederland om samen te komen, te werken en nieuwe contacten op te doen New B: nieuwe coöperatieve bank waarin de klanten eigenaar zijn (zie H2) Zorg WeHelpen: een platform waarbij de burger zelf vraag en aanbod in de zorg regelt (zie H2) EigenKracht: een platform voor mensen die met een ingrijpende gebeurtenis worden geconfronteerd en die hulp willen, waarbij participatie en samenredzaamheid centraal staan. Transport, logistiek & mobiliteit Roetz Bikes: recycling van oude fietsonderdelen voor de productie van nieuwe fietsen bij sociale werkplaatsen SnappCar: platform waarbij je een auto kunt huren van een ander of je eigen auto kunt verhuren Toogethr: app voor carpool en voor samen delen van vervoer Greenwheels: een autodeelconcept waarbij iedereen gebruik kan maken van een grote vloot aan auto s Taxi E : taxibedrijf met elektrische taxi s op groene stroom. Gericht op betere dienstverlening en betere prijs-kwaliteitverhouding Toerisme & recreatie Couchsurfing: een internationaal netwerk voor toeristen die een slaapplaats willen bij gastvrije onbekenden. Airbnb: internationaal platform waarin mensen hun eigen huis of appartement kunnen verhuren 7scenes: platform voor het uitwisselen van alternatieve toeristische plekken en routes via social media TerraTours: alternatieve routes georganiseerd door bewoners en stadsgenoten
Hoofdstuk 2 Cases sociale innovatie
Cases sociale innovatie 21 De kracht van solidariteit Mondragon Cooperative Corporation Vrije marktwerking gaat uit van winstmaximalisatie en kostenverlaging door schaalvergroting. Op termijn leidt dit tot afhankelijkheid en marginalisering van burgers en lokale gemeenschappen. Kleine bedrijfjes worden uit de markt gedrukt, lokale gemeenschappen verschralen en banen worden steeds meer een sluitpost. Coöperaties daarentegen zijn gebaseerd op een fundamenteel ander principe: leden zijn mede-eigenaar en hebben gelijke (stem)rechten. De coöperatie is momenteel weer hot, nu als instrument voor eigen initiatief op het gebied van duurzame energie en glasvezelnetwerken.
Cases sociale innovatie 23 Alternatief voor hardcore kapitalisme In Mondragon, Spaans Baskenland, staat de oerversie van een werknemerscoöperatie die in 1956 is opgericht. Het is de grootste ter wereld met 85.000 leden. Mondragon Cooperative Corporation (MCC) heeft een omzet van 15 miljard euro. De groep bestaat uit meer dan 200 bedrijven en onderdelen, in een groot aantal sectoren waaronder de financiële, distributie- en industriële sector. MCC is innovatief en werkt ook in high tech sectoren. Het bedrijf stelt people before profit en investeert continue in human capital. Het hoogste salaris mag nooit meer zijn dan 8 keer het laagste salaris (ter vergelijking: bij multinationals in de VS is dit 400 keer). Resultaten en leerpunten MCC hoeft nauwelijks in te krimpen in de huidige recessie Bij tegenwind verkiest MCC banen boven winst. Zo werd recent besloten om collectief 8% salaris in te leveren om ontslagen te voorkomen. De coöperatie creëert solidariteit, flexibiliteit en stabiliteit De kracht van coöperaties Coöperaties stimuleren zelfredzaamheid, eigen initiatief en ondernemerschap. Tegelijkertijd is er ook ruimte voor solidariteit. Dit levert een maatschappij op die zelfredzaam is en tegen een stootje kan in economisch mindere tijden. Meer informatie: http://www.mondragoncorporation.com/language/en-us/eng.aspx http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/mondragon.html
Cases sociale innovatie 25 De nieuwe bank is van ons allemaal Manifest voor een nieuwe bank De manier waarop grote bedrijven opereren begint bij veel mensen weerstand op te roepen. De val van de banken (waarbij het wanbeleid van leiders beloond werd met exorbitante bonussen) en de grote economische crisis die hierop volgde veroorzaakten wantrouwen en een gevoel van machteloosheid. Men gelooft dat dingen anders moeten én kunnen en wil hier een (actieve) bijdrage aan leveren. Dit creëert een vruchtbare bodem voor nieuwe typen organisaties.
Cases sociale innovatie 27 Op 24 maart 2013 werd in België de oprichting van een nieuwe bank aangekondigd: New B. Een transparante coöperatieve bank met eenvoudige financiële producten en normale salarissen voor medewerkers. De coöperanten (mensen en organisaties die investeren in de bank en klant worden) zijn ook eigenaar van de bank. Zij hebben zeggenschap over de koers van de bank en de investering van hun geld. Resultaten New B wilde de haalbaarheid aantonen van een nieuwe coöperatieve bank en had als doel om in 3 maanden bij 10.000 mensen 20 euro op te halen (de prijs van 1 aandeel). Dit aantal was binnen 3 dagen al gehaald. Nu, na 2 maanden, staat de teller op ruim 40.000 individuen (à 20 euro per aandeel) en 89 NGO s (à 2.000 euro per organisatie). Dit succes toont aan dat het concept de juiste snaar raakt bij consumenten en veel potentie heeft. Afbeeldingen afkomstig van New B, meer info op www.newb.coop Kracht van het concept New B speelt in op de aversie van consumenten tegen de bancaire sector. Het belooft een andere aanpak dan de huidige banken waarvan bewezen is dat zij het fout doen. Het geeft mensen het gevoel van controle over hun eigen geld en daarmee een zekerdere toekomst. Wat kunnen we hiervan leren? De volgorde van het innovatieproces is fundamenteel veranderd. Waar vroeger in het geheim een idee werd uitgewerkt en een nieuwe dienst werd ontwikkeld, is juist het publiek maken van het idee een cruciale fase geworden van sociale innovatie: concept bedenken & publiceren --> via crowdfunding geld ophalen en direct de vraag naar het concept toetsen --> dienst ontwikkelen --> lanceren --> business. Grote gevestigde merken zijn niet meer van belang bij het lanceren van een nieuwe dienst. Sterker nog, in markten zoals de financiële wereld kan een oud merk zelfs een nadeel zijn.
Cases sociale innovatie 29 Zorg wordt weer sociaal Verbetering van het zorgsysteem De manier waarop we zorg in Nederland hebben georganiseerd wordt in de toekomst onbetaalbaar. De afgelopen jaren heeft er al een grote efficiëntieslag plaatsgevonden om de kosten te beperken maar tegelijkertijd verhoogt de toenemende privatisering de druk op het maken van winst. Familieleden zijn vaak niet in staat om bij te springen aangezien families tegenwoordig geografisch verspreid wonen. Het resultaat: de zorg wordt steeds onpersoonlijker en zowel patiënt als familieleden voelen zich machteloos en aan hun lot overgelaten.
Cases sociale innovatie 31 In 2006 is de Visiting Nurse Service of New York de VSNNY Timebank gestart. Deze timebank stelt mensen in staat om hun vaardigheden in te zetten om anderen en zichzelf te helpen, waarbij men uren uitruilt in plaats van geld. Je kunt bijvoorbeeld uren verdienen met mensen naar de dokter brengen, eenvoudige zorgverlening, Nederlandse les geven of klusjes in huis doen. Hierbij geldt hetzelfde tarief voor iedereen. De ruim 3.000 leden wisselen meer dan 50.000 uren per jaar uit. Building trust is the foundation of every time bank. The more members meet, the more they trust and the more they trust, the more they trade. Members join with the intent to exchange services with others in their community. Ultimately, the power of the time bank is in the strength of the substantive and long-standing relationships that form between the members. Once these strong friendships develop, members will regularly assist each other without reporting their exchanges. Although I would like to show the world all the many hours that our members have actually exchanged, this under reporting is really a wonderful problem to have since our ultimate goal is to build very strong support networks that can have a life changing impact. Mashi Blech, director VNSNY TimeBank Meer informatie: http://www.vnsny.org/community/in-the-community/community-connections-timebank/ Kracht van het concept De VNSNY TimeBank spreekt mensen aan op persoonlijke, niet-commerciële basis. Het gaat uit van hetgeen je wél kunt in plaats van je gebreken. De persoonlijke begeleiding zorgt voor de juiste match tussen hulpvragers en hulpaanbieders en legt de juiste basis voor een vertrouwensrelatie en het bouwen van een sterk sociaal vangnet. Wat kunnen we hiervan leren? Timebanks bieden een waardevolle aanvulling op de reguliere medische zorg. Het zorgt ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en verhoogt het geluk van de patiënt. Deelnemers van de VNSNY TimeBank noemen de volgende voordelen: verbeterde fysieke en mentale gezondheid, toegang tot diensten, financiële besparingen, vertrouwen krijgen van anderen, sociale contacten, ervaren dat je ergens bij hoort en verbeterde kwaliteit van leven. Het concept spreekt met name mensen aan die van nature meer moeite hebben om een actieve rol in de gemeenschap te vervullen maar wel degelijk iets kunnen bijdragen. Hulp vragen is moeilijk voor mensen, hulp geven niet. Vertrouwen is de belangrijkste succesfactor, niet de waarde van tijd. Er wordt (bijna) geen misbruik gemaakt van elkaar.
Cases sociale innovatie 33 Beter een goede buur dan een verre vriend Samen is het een makkie Het is prettig wonen in een buurt waar de leefbaarheid hoog is en waar de sociale banden sterk zijn. Dat is een van de basisgedachten achter de Makkie: een lokale munt die je kunt gebruiken in de Indische buurt in Amsterdam, een buurt met veel sociaal en economisch zwakkere bewoners. In essentie is de Makkie een timebank, zoals ook de VNSNY en WeHelpen. Je kunt Makkies verdienen door anderen te helpen of je in te spannen voor activiteiten met een voordeel voor de gemeenschap en de buurt.
Wij hebben gemerkt dat de Makkie verbindt. Het geeft hulpgevers het gevoel dat ze er weer toe doen, en maakt het mogelijk om hun talenten nuttig in te zetten. En het wordt voor hulpvragers makkelijker om om hulp te vragen, want je kunt er voor betalen met Makkies, zegt Anne-Miek Fokkens, coördinator wijkaanpak Indische Buurt bij woningbouwvereniging Eigen Haard. Er zijn veel mensen die wel willen helpen, maar niet direct hulp van anderen willen hebben. Het is daarom van belang om een breed assortiment van verzilveropties te hebben voor je Makkies. Zo is er voor ieder iets wils, aldus Rob van Hilten, directeur Qoin. Cases sociale innovatie 35 Resultaten Stadsdeel Oost, Eigen Haard, Makassar Plein Community, Civic Zeeburg en Qoin zijn in 2011 in het initiatief Makkie gestapt en inmiddels zijn ook woningbouwverenigingen Ymere en de Alliantie aangehaakt. Het aantal (commerciële) partners waar je met de Makkie kunt betalen blijft ook groeien. Kracht van het concept De kracht van het concept ligt in de mogelijkheid om de Makkie te verzilveren bij lokale partners: bioscoop, kunstuitleen, zwembad, sportclubs, Albert Heijn en vele anderen. Wat kunnen we hiervan leren? Een timebank is een geschikt middel om de sociale banden in een buurt te versterken. De diensten die worden uitgewisseld zijn vergelijkbaar binnen verschillende timebanks. Het is niet direct afhankelijk van de primaire doelstelling van de initiatiefnemers (kosten van de zorg verlagen, sociale cohesie verhogen) maar afhankelijk van de vaardigheden van de buurtbewoners De mogelijkheid om je credits bij (commerciële) instellingen te kunnen verzilveren vergroot de doelgroep. Dit maakt het namelijk ook interessant voor mensen die zelf geen hulp nodig hebben en jongeren die iets willen bijverdienen. www.makkie.cc
Cases sociale innovatie 37 Een land opruimen in één dag. Het opruimen van Estland in één dag: Let s do it! Het was jarenlang een ingewortelde gewoonte in Estland om afval op afgelegen plekken in de natuur te dumpen. Het resultaat was dat de prachtige natuur van Estland vervuild was geraakt met meer dan 10.000 ton afval. Drie Esten vroegen zich af: Wat als we samen met alle Esten het land in één dag opruimen?
Cases sociale innovatie 39 50.000 500 20 3 Vrijwilligers Partners Teamleden Initatiefnemers Op de bewuste dag in 2008 zijn meer dan 50.000 vrijwilligers (4% van de Esten) erin geslaagd om het land schoon te maken. Wanneer deze klus door de overheid zou zijn geklaard had dit minstens drie jaar en 22,5 miljoen euro gekost. De aanpak van deze sociale innovatie kostte het land echter 0,5 miljoen euro. Stappenplan Teambuilding Verbinding van partners Lokaliseren van afval via app Campagne en communicatie Registratie van teams en individuen Kracht van het concept De omvang van het project was meteen ook de grootste uitdaging. Het ontstaan van de extreem grote groep partners en vrijwilligers die tijd, kennis, ervaring, materieel en geld hebben ingezet, is de grootste kracht van dit concept. De initiatiefnemers zijn erin geslaagd met hun enthousiasme en inspiratie om zeer veel mensen te mobiliseren. Er ontstond een brede beweging gericht op één doel. Wat kunnen we hiervan leren? Maak het maatschappelijke doel groot en concreet Bedenk de aanpak samen en laat teamleden hun eigen taak kiezen Zet het enthousiasme van de initiatiefnemers in om een grote groep mensen met tijd, kennis, informatie, capaciteit, middelen en geld te motiveren om mee te doen.
Cases sociale innovatie 41 Waarom iets nieuw kopen als het kapot is? Repair Café Als er een apparaat of kledingstuk kapot is, dan is onze eerste gedachte vaak weggooien en een nieuwe kopen. Het kopen van een nieuw artikel is meestal niet alleen gemakkelijker maar zelfs goedkoper dan het te laten maken. Dus kopen we een nieuw product en gooien we het oude weg. Een gevolg van dit gedrag is een (onnodig) grote hoeveelheid afval en een steeds groter verbruik van grondstoffen. Initiatiefneemster Martine Postma kreeg het idee voor het Repair Café in 2009. Ze werkte toen aan een gids met tips over hoe je als particulier minder afval kan produceren. Toen ze besefte dat de tips vaak te maken hadden met het repareren van kapotte spullen ontstond het idee van het Repair Café.
Cases sociale innovatie 43 Repair Cafés zijn gratis bijeenkomsten die voor iedereen toegankelijk zijn en waarbij het draait om het (samen) repareren van allerlei voorwerpen. Het gaat om reparaties van vooral kleding, meubels, elektrische apparaten, fietsen en speelgoed. Bij een Repair Café zijn vrijwilligers aanwezig met een specifieke expertise zoals elektriciens, naaisters, timmerlieden en fietsenmakers. Bezoekers nemen van thuis kapotte spullen mee. In het Repair Café gaan ze samen met de deskundigen aan de slag. Resultaten Het oorspronkelijke doel was om in 3 jaar 18 Repair Cafés op te zetten. Het concept sloeg zo goed aan dat er na het eerste jaar al 20 cafés waren, na 2 jaar 55 en nu al meer dan 65. In 2011 is de Stichting Repair Café opgericht, die, ondersteund door fondsen en subsidies, professionele ondersteuning biedt aan lokale groepen in binnen- en buitenland die zelf hun eigen Repair Café willen beginnen. In maart van dit jaar is het Repair Cafe door Vrij Nederland en Kennisland benoemd tot Radicale Vernieuwer 2013! Kracht van het concept De kracht van dit concept is het verbinden van mensen rondom een maatschappelijk doel, in dit geval het repareren van spullen. De verbinding, die zich kenmerkt door jezelf nuttig maken voor anderen, ergens bij horen, leuke gesprekken, samen aan iets werken en mensen ontmoeten, zorgt er voor dat deze sociale innovatie zich verankert in de gemeenschap. Wat kunnen we hiervan leren Het combineren van een maatschappelijk doel (natuur) en een persoonlijk doel (besparen, jezelf nuttig maken en ergens bijhoren) werkt De positieve sociale aspecten van samen repareren met mensen uit de eigen gemeenschap is een drijvende kracht achter het concept De sociale innovatie is ook een signaal richting producenten. Het succes van het Repair Café komt voort uit de vraag naar producten die makkelijk gerepareerd kunnen worden.
Cases sociale innovatie 45 Het huis als grondstoffenbank Turntoo verbindt consument en producent De druk op grondstoffen neemt toe en ze worden schaarser. De prijzen van grondstoffen worden steeds hoger en onvoorspelbaarder terwijl bouwplannen nog teveel gericht zijn op korte termijn denken. Het principe van Turntoo brengt daar verandering in, want zij zorgen ervoor dat grondstoffen eindeloos kunnen worden hergebruikt.
Cases sociale innovatie 47 Bronnen http://www.platformduurzamehuisvesting.nl/2011/11/10/ video-van-de-week-het-turntoo-concept-van-thomas-rau/ http://www.stedebouwarchitectuur.nl/nieuws/nieuws/thomas-rau-sluit-met-turntoo-de-kringloop.110261.lynkx http://www.rau.eu/innovatie/turntoo/ http://turntoo.com/ Afbeelding: http://www.clubvan30.nl/portfolio/ Turntoo verbindt consument en producent van bouwgrondstoffen. De grondstoffen en materialen zijn niet meer in het bezit van de consument, maar hij huurt ze van Turntoo. Het product is zodanig ontworpen dat de materialen aan het einde van de gebruiksduur teruggewonnen kunnen worden. De materialen blijven eigendom van de producent of leverancier. De grondstoffen worden opgeslagen in grondstofbanken. De consument gebruikt het product, maar verbruikt het niet. De diensten zijn op prestatiebasis geregeld in een contract. Na gebruik worden de producten teruggestuurd naar de producent of naar het grondstoffendepot om er weer een nieuw product van te kunnen maken. Resultaat Het model dat Turntoo gebruikt is een gesloten kringloop, er komt nooit meer iets bij. De producent is hierdoor minder afhankelijk van de grondstoffenmarkt en wint aan economische zekerheid in de toekomst. De innovatiesnelheid van het proces gaat omhoog. Door het product cradleto-cradle te ontwikkelen, kunnen de verwerkte grondstoffen makkelijk hergebruikt worden voor een nieuwe generatie producten. Daarmee is het ook onafhankelijk geworden van de fluctuerende prijs van grondstoffen. Als consument betaal je alleen voor het gebruik, niet voor de materialen. Daardoor wordt het aanzienlijk goedkoper om gebruik te maken van milieuvriendelijke producten. Kracht De rollen worden omgedraaid tussen producent en consument. De consument is niet meer geïnteresseerd in het bezit van een product, maar in de prestatie van het product. Turntoo is het bewijs van een fundamentele verandering binnen onze huidige consumptiemaatschappij en de bijbehorende verdienmodellen.
Cases sociale innovatie 49 Energie in eigen hand Texel Energie Er zit weinig vooruitgang in duurzame energie in Nederland. Burgers willen versnellen, maar grote energiebedrijven hebben weinig belang bij duurzame energie. Ze zitten vast aan investeringen in fossiele technologie en winstmaximalisatie.
Cases sociale innovatie 51 In 2007 namen twee Texelaren het initiatief om Texel Energie op te richten. Hun doelstelling: Texel in 2020 energieneutraal maken. Een zeer ambitieuze doelstelling. Texel Energie levert duurzame stroom en gas, zonder winstoogmerk, bij voorkeur opgewekt op het eiland zelf. Verder helpen ze Texelaren met onafhankelijk advies en centrale inkoop, bijvoorbeeld op het gebied van zonnepanelen. De financiering van Texel Energie is ook in handen van Texelaars. Er zijn 13.500 ledenaandelen van 50 euro. Je mag er meer kopen maar maximaal 10. Bovendien levert dit je niet meer stemrechten op. Grootouders kopen ze graag voor kleinkinderen. Resultaten Eind 2012 had Texel Energie 50% van de huishoudens op Texel als klant, bovendien waren 6000 van de ledenaandelen verkocht Het oppervlak aan zonnepanelen is in 5 jaar verdubbeld Texel Energie heeft in 2012 z n eerste winstgevende jaar geboekt Texel Energie is met Liander bezig om een Smart-Grid pilot uit te voeren Verder wordt de stadsverwarming van wijk De 99 in Den Burg gestookt met biomassa Kracht Gemeenschapszin is een belangrijke pijler voor succes Lokaal leeft het sentiment van zelfbeschikking en autonomie, uit onvrede met de grote energiebedrijven die duurzame energie traineren uit winstbejag Texel Energie levert onafhankelijk advies in complexe materie zoals zonne-energie Meer informatie: http://www.texelenergie.nl