Minirapportage: M200211 Doelstellingen van startende ondernemers Inlichtingen: drs. A. Bruins Datum: 17-09-2002 Het 'eigen baas zijn' is voor velen een belangrijk - en vaak het belangrijkste - motief om een eigen bedrijf te beginnen. In de aanloopfase naar een eigen bedrijf zien vier op de vijf pre-starters een bedrijf voor zich dat men in zijn eentje kan runnen, met hoogstens een paar medewerkers. Het behouden van een overzichtelijk bedrijf scoort ook hoog wanneer men daadwerkelijk met een eigen bedrijf is begonnen. In dit korte bericht is informatie over de doelstellingen van startende ondernemers bij elkaar gezet. Verschillende van die doelstellingen hebben te maken met de (toekomstige) omvang van het bedrijf. De informatie is voornamelijk gebaseerd op onderzoek onder de ruim 1.600 deelnemers aan het EIM starterscohort 1998-2000, aangevuld met enige informatie afkomstig van onderzoek onder de deelnemers aan het EIM pre-starterspanel (1998) en het EIM starterscohort 1994. Tijdbesteding van de ondernemer Veel startende ondernemers beginnen het bedrijf kleinschalig. Zo werkt bij de start van het bedrijf een op de twee ondernemers (48%) parttime d.w.z. gemiddeld minder dan 30 uur per week in het bedrijf. Enkele maanden na de start van het bedrijf is het aandeel parttimers weliswaar afgenomen, maar dan werkt nog steeds 39% van de ondernemers parttime in het bedrijf. Op dat moment zegt 50% van de parttime ondernemers bewust te kiezen voor parttime ondernemen en wil men dat, zeker voorlopig, zo houden. 37% geeft aan ernaar te streven om op termijn meer uren met het bedrijf bezig te zijn en 14% geeft aan ernaar te streven om spoedig fulltime met het bedrijf bezig te zijn. Zowel bij de start van het bedrijf als enkele maanden daarna werkt een op de vier ondernemers meer dan fulltime - d.w.z. gemiddeld 50 of meer uur per week - in het bedrijf. Onbekend is hoeveel van deze ondernemers in de toekomst minder uren in het bedrijf zouden willen werken. Werknemers Ruim tweederde van de pre-starters ziet een bedrijf voor zich dat op een termijn van vijf jaar een of enkele medewerkers heeft 1. Het onderzoek onder pre-starters laat echter ook zien dat wanneer de aanloopfase naar de start van een eigen bedrijf langer duurt, men met betrekking tot het aantal medewerkers vaak wat minder ambitieus wordt. Tevens blijkt uit dat onderzoek dat juist mensen die veel ambitie hebben met betrekking tot het aantal medewerkers eerder tot de groep van pre-starters behoren die er na enige tijd definitief van afzien om een eigen bedrijf te beginnen. In de praktijk blijkt dan ook dat het ambitieniveau onder startende ondernemers lager is dan onder pre-starters. 1 De informatie over de ambities van pre-starters is ontleend aan: M.W. van Gelderen, 'Ontluikend ondernemerschap; Een studie naar mensen die bezig zijn met het opzetten van een bedrijf', EIM, Zoetermeer, mei 1999, p. 35-38. 1
figuur 1 mate waarin ondernemers zonder personeel ernaar streven werknemers in dienst te nemen 21% 45% 34% zeker wel werknemers onzeker zeker geen werknemers De overgrote meerderheid van de ondernemers (90%) begint het bedrijf zonder werknemers. Van die ondernemers streeft bijna de helft er ook niet naar om in de toekomst werknemers in dienst te nemen (zie figuur 1). Een op de vijf ondernemers die starten zonder werknemers streeft er daarentegen zeker naar om in de toekomst wel werknemers in dienst te nemen, terwijl dat voor een op de drie ondernemers een punt van twijfel is. Uitbreiding van het personeelsbestand scoort ook bij de doelstellingen voor de middellange termijn - die later in dit korte bericht aan de orde komen - relatief laag. Omzet Dat groei van het bedrijf voor lang niet alle ondernemers een vanzelfsprekende zaak is, blijkt ook als we kijken naar de mate waarin startende ondernemers streven naar vergroting van de omzet (zie figuur 2). 2
figuur 2 mate waarin ondernemers streven naar omzetvergroting 8% 46% 46% heel nadrukkelijk niet zo nadrukkelijk eigenlijk niet Iets minder dan de helft van de ondernemers streeft weliswaar heel nadrukkelijk naar vergroting van de omzet, maar eenzelfde aandeel ondernemers streeft daar niet zo nadrukkelijk naar. Nog eens bijna een op de tien ondernemers zegt eigenlijk niet te streven naar vergroting van de omzet. Doelstellingen op middellange termijn De hiervoor beschreven doelstellingen van startende ondernemers geven aan waarnaar men in het algemeen streeft, zonder een min of meer concrete tijdshorizon op het oog te hebben. In het onderzoek is hun ook gevraagd in welke mate men bepaalde doelstellingen op middellange termijn (2 à 3 jaar) nastreeft. Ook hierbij komt naar voren dat veel ondernemers geen ambitie hebben om het bedrijf te laten groeien. De meeste nadruk legt men op het behouden van een overzichtelijk bedrijf (zie figuur 3). 3
figuur 3 mate waarin ondernemers bepaalde doelstellingen nastreven op middellange termijn nieuwe vestiging(en) openen uitbreiding pand / verhuizing uitbreiding personeel nieuwe markten bewerken behalen van een zo hoog mogelijke winst kwaliteit producten verhogen eigen vakmanschap verbeteren behouden van een overzichtelijk bedrijf 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% zeker mogelijk niet De helft van de ondernemers streeft niet naar uitbreiding van het personeelsbestand. Evenveel ondernemers hebben niet als doelstelling het pand uit te breiden of te verhuizen naar een ander pand. Nog minder ondernemers streven ernaar een of meer nieuwe vestigingen te openen. Slechts een enkele ondernemer zegt hiernaar zeker te streven. Beide andere groeidoelstellingen scoren hoger: een op de vijf ondernemers streeft er zeker naar het personeelsbestand uit te breiden en evenveel ondernemers streven zeker naar uitbreiding van het pand of naar verhuizen naar een ander pand. Anders is het gesteld met de doelstellingen nieuwe markten bewerken, het behalen van een zo hoog mogelijke winst en de kwaliteit van de producten verhogen. Voor ongeveer de helft van de ondernemers zijn dit doelstellingen waarnaar men op middellange termijn streeft. Slechts 11 tot 14 procent van de ondernemers streeft er niet naar. Startende ondernemers zetten dus meer in op vernieuwing en verbetering dan op groei. Wat verbetering betreft gaat het de ondernemers niet alleen om de kwaliteit van de producten, maar ook om het eigen vakmanschap: drie op de vier ondernemers streven er zeker naar het eigen vakmanschap te verbeteren. Voor slechts een enkele ondernemer behoort dit niet tot de doelstellingen. Dat startende ondernemers niet sterk inzetten op groei van het bedrijf, lijkt een verstandige keuze. Uit onderzoek ruim vier jaar na de start onder de deelnemers aan het EIM starterscohort 1994 blijkt namelijk dat een gezonde dosis ambitie om het bedrijf te laten groeien de kans op overleven van het bedrijf weliswaar vergroot, maar dat bedrijven van ondernemers met een grote expansiedrift een grotere kans hebben om de eerste jaren na de start niet te overleven 2. Dat startende ondernemers meer nadruk leggen op het verbeteren van het eigen vakmanschap lijkt geen slechte zaak, want uit hetzelfde onderzoek blijkt dat op de hoogte blijven van de ontwikkelingen en participeren in relevante netwerken tot de aspecten behoren die het perspectief op overleven van het bedrijf vergroten. 2 Bron: A. Bruins, et al., Wat bepaalt het succes van een starter; Analyse van succes- en faalfactoren van startende ondernemers, EIM, Zoetermeer, juni 2000, pp. 35-37. 4
Uit onderzoek in 1999 onder de deelnemers aan het EIM starterscohort 1994 blijkt overigens dat slechts een op de drie ondernemers die bij de start van het bedrijf zeker streefden naar groei van het personeelsbestand (35%) daadwerkelijk groei van het personeelsbestand heeft gerealiseerd. Van ruim de helft van de ondernemers met een groeidoelstelling bij de start van het bedrijf (56%) is het personeelsbestand gelijk gebleven. Bij de overige 9% nam het personeelsbestand in de eerste vijf jaar van het bestaan van het bedrijf zelfs af. Bij driekwart van de ondernemers die bij de start van het bedrijf zeker niet streefden naar groei van het personeelsbestand nam het aantal personeelsleden inderdaad niet toe; bij een op de twee (51%) bleef het aantal personeelsleden gelijk en bij een op de vier (23%) nam het aantal personeelsleden af. Een op de vier ondernemers die bij de start zeker niet streefden naar groei (26%) realiseerde in de eerste vijf jaar van het bestaan van het bedrijf echter wel groei van het personeelsbestand. 5