Opdrachtgever: RWS Waterdienst versie 1.0 Gebruikershandleiding Auteurs: Bart Thonus Erwin Wolters PR2296 december 2012
Colofon Uitgegeven door: HKV LIJN IN WATER B.V. en Deltares Informatie: HKV LIJN IN WATER B.V. Telefoon: +31(0)320-294242 Email: info@hkv.nl Internet: http://www.hkv.nl Informatie: Deltares Telefoon: +31(0) 88 335 8273 Email: info@deltares.nl Internet: http://www.deltares.nl In opdracht van: RWS Waterdienst Projectnummer: PR2296.10 en PR2296.20 Projectleider: Bas Kolen (HKV) en Ruud Hoogendoorn (Deltares) Datum: 21 december 2012 Versieoverzicht: Versie Datum Wijzigingen/opmerkingen Versie 1.0 21 december 2012 Eerste versie. HKV LIJN IN WATER PR2296 i
Inhoud 1 Inleiding... 1 1.1 Meerlaagsveiligheid en het versie 1.0... 1 1.1 Leeswijzer... 2 2 Installatie en deïnstallatie... 3 2.1 Systeemeisen... 3 2.2 Installatie... 3 2.2.1 Stap 1: Start de installatie procedure van het... 4 2.2.2 Stap 2: Voorbereiding van de installatie procedure... 4 2.2.3 Stap 3: Welkom in de installatie procedure... 5 2.2.4 Stap 4: Selecteer de installatiebestemming... 5 2.2.5 Stap 5: Bevestig de installatie instellingen... 6 2.2.6 Stap 6: Voortgang van de installatie... 7 2.2.7 Stap 7: Installatie is gereed... 7 2.3 Deïnstallatie... 9 2.3.1 Stap 1: Start de deïnstallatie procedure van het... 9 2.3.2 Stap 2: Bevestig de deïnstallatie van het... 10 2.3.3 Stap 3: Deïnstallatie... 10 3 Direct aan de slag... 11 3.1 Opstarten van de MLV-Tool... 11 3.2 Aanmaken nieuw project... 12 3.3 Dataset Referentiesituatie... 12 3.4 Resultaten Referentiesituatie... 14 3.5 Invoer risicoberekening... 16 3.6 Maatregelen toepassen... 17 3.6.1 Een nieuwe maatregelvariant aanmaken... 17 3.6.2 Effecten van maatregel toepassen... 18 3.6.3 Kosten van maatregelen... 18 3.6.4 Berekenen van risicomaten... 19 3.6.5 Een maatregel in een deelgebied... 20 3.7 Ambitieniveaus... 21 4... 23 4.1 Opstarten van het... 23 4.2 Hoofdscherm... 23 4.3 Navigator... 26 4.4 Eigenschappen venster... 30 4.5 Kaart 33 4.6 Grafieken... 34 4.7 Hoofdfuncties... 35 4.7.1 Project beheren... 35 4.7.2 Project instellingen beheren... 37 4.7.3 Maatregelvarianten beheren... 39 4.7.4 Berekening starten... 40 4.7.5 Ambitieniveaus... 40 HKV LIJN IN WATER PR2296 ii
4.7.6 Vergelijken van maatregelvarianten... 41 5 Referenties... 42 Bijlage A Invoer... 44 Bijlage B Berekening kosten... 45 Bijlage C Evacuatiefractie... 46 HKV LIJN IN WATER PR2296 iii
Lijst van tabellen Tabel 4-1 Menu-opties... 25 Tabel 4-2 Functies van knoppenbalk boven de kaart... 34 Tabel 4-3 Project instellingen... 39 HKV LIJN IN WATER PR2296 iv
Lijst van figuren Figuur 2-1 Installatie.Net Framework 4.0 is vereist 3 Figuur 2-2 Het starten van de installatie procedure 4 Figuur 2-3 Security warning unknow publisher 4 Figuur 2-4 Welkom in de installatieprocedure 5 Figuur 2-5 Kiezen installatiebestemming 5 Figuur 2-6 Wijzig de installatiebestemming 6 Figuur 2-7 Bevestiging installatie 6 Figuur 2-8 De applicatie wordt geïnstalleerd 7 Figuur 2-9 Installatie is gereed 7 Figuur 2-10 Control Panel 9 Figuur 2-11 Het verwijderen 9 Figuur 2-12 Bevestig de deïnstallatie van het 10 Figuur 2-13 Deïnstallatie van het 10 Figuur 3-1 Splash screen van het 11 Figuur 3-2 Begin scherm van het 11 Figuur 3-3 Een nieuw project aanmaken 12 Figuur 3-4 Resultaat Referentiesituatie 14 Figuur 3-5 Resultaat Referentiesituatie groepsrisico 15 Figuur 3-6 Resultaat Referentiesituatie LIR 15 Figuur 3-7 De Navigator met de resultaten van de Referentiesituatie 16 Figuur 3-8 Modelberekeningen 16 Figuur 3-9 Knoppenbalk 17 Figuur 3-10 Nieuwe maatregelvariant definiëren 18 Figuur 3-11 Schade aanpassen in het eigenschappen venster 18 Figuur 3-12 Projectopties voor kosten 19 Figuur 3-13 Inladen van een shapebestand met een deelgebied definitie 20 Figuur 3-14 Projectopties voor ambitie niveaus 22 Figuur 4-1 Splash screen van het 23 Figuur 4-2 Hoofdscherm van het 24 Figuur 4-3 Menubalk van het 24 Figuur 4-4 Knoppenbalk van het 25 Figuur 4-5 Navigator tabblad Risicokaarten 26 Figuur 4-6 Navigator tabblad Verschilanalyse 28 Figuur 4-7 Navigator tabblad Modelberekeningen 28 Figuur 4-8 Weergave van de maximale waterdiepte van een overstromingsberekening 29 Figuur 4-9 Eigenschappen venster 30 Figuur 4-10 Blok Kansen optie vermenigvuldigingsfactor 31 Figuur 4-11 Blok Kansen optie scenariokansen tabel 32 Figuur 4-12 Blok Schad e optie vermenigvuldigingsfactor 32 Figuur 4-13 Blok Kansen optie vermenigvuldigingsfactor 33 Figuur 4-14 Blok Totale kosten 33 Figuur 4-15 Knoppenbalk van de kaartcomponent 33 Figuur 4-16 Legenda in de kaartcomponent 34 Figuur 4-17 Contextmenu in de grafiekcomponent 35 Figuur 4-18 Een nieuw project aanmaken 36 Figuur 4-19 Instellingen 38 HKV LIJN IN WATER PR2296 v
Figuur 4-20 Nieuwe maatregelvariant definiëren 39 HKV LIJN IN WATER PR2296 vi
1 Inleiding 1.1 Meerlaagsveiligheid en het versie 1.0 Meerlaagsveiligheid is een concept om overstromingsrisicobeleid vorm te geven. Dit wordt ingevuld met een risicobenadering door onderscheid te maken in maatregelen die de kans op een overstroming verkleinen (1e laag) en maatregelen die de gevolgen van een overstroming verminderen. Maatregelen die de gevolgen verminderen zijn maatregelen die in de ruimtelijke inrichting worden genomen (2e laag) of die de rampenbeheersing verbeteren (3e laag). Op basis van hetzelfde concept kunnen ook maatregelen worden genomen om het overstromingsrisico verder te verkleinen. Centraal staat hierbij wat het acceptabel risico is voor acceptabele kosten en hoe dat te bereiken of behouden. Het concept Meerlaagsveiligheid is inmiddels een bekend begrip binnen de waterveiligheid wereld sinds deze in 2009 werd geïntroduceerd met het uitkomen van het Nationaal waterplan 2009 2015. Sindsdien is het concept omarmd voor de waterveiligheid door de Tweede Kamer, de Staatssecretaris en vele andere. Zo vraagt de Deltacommissaris de mogelijkheden van Meerlaagsveiligheid in het kader van het Deltaprogramma in kaart te brengen. Ook door de STOWA zijn samen met de waterschappen inmiddels enkele voorbeelden uitgewerkt. Meerlaagsveiligheid wordt ook genoemd door het Netherlands Water Partnership. Deze hebben het concept MLV als laaghangend fruit bestempeld dat we moeten plukken en ook buiten Nederland als export product kunnen promoten. Echter overheden worstelen nog met het concept Meerlaagsveiligheid en het doen van Meerlaagsveiligheid wordt nog als moeilijk ervaren. Enerzijds komt dit door institutionele aspecten, anderzijds ook door de methodiek. Er zijn verschillende gebiedspilots uitgevoerd waarin geëxperimenteerd is met Meerlaagsveiligheid. Op grond van de synthese van deze gebiedspilots is aanbevolen om een uniforme methodologische aanpak te stimuleren (Oranjewoud en HKV LIJN IN WATER, 2011). Ook vanuit het Deltaprogramma is er behoefte aan een uniforme methode zodat berekeningen eenduidig worden uitgevoerd en de resultaten onderling vergelijkbaar zijn. Een dergelijke methode geeft handen en voeten aan het begrip Meerlaagsveiligheid en biedt de mogelijkheid om een onderbouwde integrale afweging te maken in veiligheidsmaatregelen uit de volle breedte van de 3 lagen, zowel gericht op het voorkomen van een overstroming als het beperken van de gevolgen van een overstroming. Voor het vergelijken van alternatieve strategieën en maatregelen is een afwegingskader opgesteld door STOWA. Dit afwegingskader kijkt naar de kosteneffectiviteit en weegt die met andere te creëren waardes en belangen. Hiermee wordt de informatie gestructureerd voor bestuurlijke keuzes (Kolen en Kok, 2012). HKV LIJN IN WATER en Deltares hebben een handreiking opgesteld die een eenduidige methode voor de uitwerking van Meerlaagsveiligheid op risicoreductie en kosteneffectiviteit biedt (HKV LIJN IN WATER en Deltares, 2012). Deze handreiking maakt het concept Meerlaagsveiligheid inzichtelijk en biedt een eenduidige methode voor analyses. Dit maakt het concept Meerlaagsveiligheid toepasbaar en toegankelijk voor een brede groep gebruikers. Naast de handreiking is door HKV LIJN IN WATER en Deltares een (versie 1.0) ontwikkeld waarmee Meerlaagsveiligheid berekeningen op een uniforme wijze kunnen worden HKV LIJN IN WATER PR2296 1
uitgevoerd. Dit document geeft de gebruiker informatie over het gebruik van het MLV instrument. 1.1 Leeswijzer Dit document bevat de gebruikershandleiding van het (versie 1.0). In hoofdstuk 2 beschrijft hoe u het kunt installeren en eventueel kunt deïnstalleren. Hoofdstuk 3 geeft vervolgens aan de hand van een sterk vereenvoudigd voorbeeld een beknopte toelichting op het gebruik van het. In deze tutorial komen de belangrijkste stappen aan de orde, waarmee u een risicoberekening kunt uitvoeren en maatregelen kunt toepassen om het risico te reduceren. Tot slot is in hoofdstuk 4 voor alle schermen en knoppen uit het een beschrijving van de functionaliteit gegeven. Dit hoofdstuk kunt u vooral als naslagwerk gebruiken tijdens het gebruik van het MLV instrument. Geadviseerd wordt om eerst meer achtergronden over Meerlaagsveiligheid en de verschillende risicomaten die met het kunnen worden berekend op te doen, voordat u aan de slag gaat met het. Verwezen wordt naar de Handreiking Meerlaagsveiligheid Methode Nader Verklaard (HKV LIJN IN WATER en Deltares, 2012). HKV LIJN IN WATER PR2296 2
2 Installatie en deïnstallatie Dit hoofdstuk beschrijft de installatie en deïnstallatie procedure van het. Paragraaf 2.1 geeft een overzicht van de minimale systeemeisen om gebruik te kunnen maken van het. De installatiewizard van het wordt stap voor stap toegelicht in paragraaf 2.2. Tot slot van dit hoofdstuk is de deïnstallatie procedure toegelicht in paragraaf 2.3. 2.1 Systeemeisen Om gebruik te kunnen maken van het zijn minimaal de volgende systeemeisen noodzakelijk: Microsoft Windows XP of recenter (zowel 32bit als 64bit systemen); 1 GHZ processor of beter; 128 MB intern geheugen of meer (aanbevolen minimaal 512 MB); vrije schijfruimte minimaal 10 GB 2.2 Installatie Het kan direct geïnstalleerd worden vanaf de installatie CD-ROM. De installatie wordt uitgevoerd met een wizard, die u door de verschillende stappen in het installatieproces begeleidt. In de navolgende paragrafen worden de verschillende stappen van de installatie procedure nader toegelicht. Alle getoonde schermen zijn afkomstig uit een Engelstalig Windows 7 besturingssysteem. N.B.: 1. Tijdens de installatie worden elementen geregistreerd in het register van de computer. De gebruiker dient over voldoende rechten te beschikken voor deze registratie. Bij problemen dient u contact op te nemen met uw systeembeheerder. 2. De installatie van het vereist dat.net Framework 4.0 geïnstalleerd is (zie Figuur 2-1). De installatie hiervan is bijgeleverd op de installatie CD-ROM. U kunt deze ook downloaden van de Microsoft website. Vraag eventueel uw systeembeheerder ter ondersteuning bij de installatie. Figuur 2-1 Installatie.Net Framework 4.0 is vereist HKV LIJN IN WATER PR2296 3
2.2.1 Stap 1: Start de installatie procedure van het De installatie procedure wordt automatisch gestart op het moment dat u de installatie CD-ROM van het in de CD/DVD speler van de computer doet. Indien dit niet het geval is kunt u de installatieprocedure alsnog starten door het bestand ' 1.0 setup.msi' op de CD-ROM via de Windows Verkenner te activeren (zie Figuur 2-2). Figuur 2-2 Het starten van de installatie procedure 2.2.2 Stap 2: Voorbereiding van de installatie procedure De voorbereiding van de installatie procedure wordt automatisch gestart. Het kan zijn dat Windows een security warning omdat de Publisher onbekend is. Activeer de knop Run om de installatie te starten. Figuur 2-3 Security warning unknow publisher HKV LIJN IN WATER PR2296 4
2.2.3 Stap 3: Welkom in de installatie procedure De installatie procedure stopt bij onderstaand informatiescherm. Druk op de knop 'Next' om door te gaan met de installatie. Met de knop Cancel kunt u de installatieprocedure voortijdig beëindigen. Figuur 2-4 Welkom in de installatieprocedure 2.2.4 Stap 4: Selecteer de installatiebestemming Het wordt onder Windows 7 standaard in de map C:\Program Files (x86)\deltares\mlv geïnstalleerd. Als u deze installatiebestemming wilt aanpassen drukt u op de knop Browse waarna het scherm getoond in Figuur 2-6 verschijnt. U kunt de beschikbare ruimte op de harde schijf controleren door de knop Disk Cost te activeren. Er verschijnt een overzicht met daarin per schijf de grootte, de beschikbare ruimte, de benodigde ruimte (van toepassing voor de geselecteerde installatiebestemming) en de overgebleven ruimte. Tot slot kunt u aangegeven of de installatie alleen van toepassing is voor het actieve Windows-account Just me of voor alle accounts Everyone. Wanneer u de correcte instellingen heeft gekozen kunt u doorgaan met de installatie door op de knop 'Next' te drukken. Als u terug wilt keren naar het vorige scherm uit de installatie procedure drukt u op de knop 'Back'. Figuur 2-5 Kiezen installatiebestemming HKV LIJN IN WATER PR2296 5
Figuur 2-6 Wijzig de installatiebestemming 2.2.5 Stap 5: Bevestig de installatie instellingen Door op de knop 'Next' te drukken wordt de installatie van het gestart. Als u terug wilt keren naar het vorige scherm uit de installatie procedure drukt u op de knop 'Back'. Met de knop 'Cancel kunt u de installatie procedure eventueel voortijdig beëindigen. Figuur 2-7 Bevestiging installatie HKV LIJN IN WATER PR2296 6
2.2.6 Stap 6: Voortgang van de installatie De installatie wordt gestart en de status kan afgelezen worden in het statusscherm. Figuur 2-8 De applicatie wordt geïnstalleerd 2.2.7 Stap 7: Installatie is gereed Als de installatie gereed is, verschijnt het scherm uit Figuur 2-9. Druk op de knop Close om de installatie procedure te voltooien. Figuur 2-9 Installatie is gereed N.B. bij sommige besturingssystemen is het noodzakelijk om eerst de computer te herstarten alvorens gebruik te kunnen maken van het. HKV LIJN IN WATER PR2296 7
Na de installatie van het bevat de map waarin het instrument is geïnstalleerd (standaard C:\Program Files (x86)\deltares\mlv ) de volgende bestanden: de toepassing: Mlv.exe; een configuratiebestand: Mlv.exe.config ; een aantal icoonbestanden; een aantal DLL-bestanden; een digitale versie van deze gebruikershandleiding; N.B. de inhoud van het configuratiebestand is toegelicht in Bijlage A. Daarnaast zijn er drie mappen aangemaakt: 1. een map 'data' met daarin datasets voor het instrument. Onderscheid is gemaakt in datasets van VNK, WV21 en eigen UserDefined datasets; 2. een map Script met daarin een SQL-script voor het genereren de database (SQLite) van het ; In het programmamenu onder de Windows Startknop, All Programs is een map Deltares toegevoegd met daarin de snelkoppeling MLV. Met behulp van deze snelkoppeling kan het MLV instrument gestart worden. In Windows 7 wordt het na de eerste keer openen in het Snel Start Menu overgenomen. HKV LIJN IN WATER PR2296 8
2.3 Deïnstallatie 2.3.1 Stap 1: Start de deïnstallatie procedure van het U kunt de deïnstallatie procedure van het starten door in het 'Control Panel' onder het kopje Programs het item 'Uninstall a Program' te activeren (zie Figuur 2-10). Figuur 2-10 Control Panel Selecteer vervolgens uit de lijst met programma s in het overzicht MLV en druk op de knop 'Uninstall'. Figuur 2-11 Het verwijderen HKV LIJN IN WATER PR2296 9
2.3.2 Stap 2: Bevestig de deïnstallatie van het In het geval dat u de deïnstallatie van het wilt doorzetten drukt u op de knop Yes. Wilt u de deïnstallatie van het programma afbreken dan drukt u op de knop No. Figuur 2-12 Bevestig de deïnstallatie van het 2.3.3 Stap 3: Deïnstallatie De deïnstallatie van het wordt automatisch gestart en de status kan afgelezen worden in het statusscherm. Figuur 2-13 Deïnstallatie van het De deïnstallatie van het is voltooid. HKV LIJN IN WATER PR2296 10
3 Direct aan de slag Dit hoofdstuk geeft - aan de hand van een voorbeeld - een beknopte beschrijving van de werking van het, zodat u als gebruiker direct hiermee aan de slag kunt gaan. De cursief gedrukte tekst in dit hoofdstuk bestaat uit handelingen die u als gebruiker kunt uitvoeren. De overige tekst is toelichting. In hoofdstuk 4 worden de verschillende onderdelen van user interface van het specifieker toegelicht. Voor een beschrijving van de benodigde dataset (invoer) wordt verwezen naar Bijlage A. 3.1 Opstarten van de MLV-Tool Als de installatie zoals beschreven in hoofdstuk 2 is voltooid, kunt u het starten door te klikken op het icoon MLV in het Windows startmenu onder de map Deltares. Het MLV instrument wordt geopend. Eerst wordt het splash screen weergegeven terwijl het instrument wordt geladen. Figuur 3-1 Splash screen van het Nadat het instrument is geladen wordt onderstaand scherm getoond. Figuur 3-2 Begin scherm van het HKV LIJN IN WATER PR2296 11
3.2 Aanmaken nieuw project Na het opstarten is er geen project geladen. Klik op het menu-item Bestand en dan Nieuw. Het scherm uit Figuur 3-3 wordt geopend. In dit scherm moet u twee keuzen maken: (1) u moet een database voor uw project definiëren en (2) u moet een standaard dataset inlezen. Klik op de button rechtsboven om de map en de bestandsnaam op te geven waaronder de database van het nieuwe project moet worden opgeslagen. In de dialoog die verschijnt, selecteert u eerst de gewenste map en geeft u vervolgens de naam van het project op; dit wordt de naam van de projectdatabase. Kies een willekeurige map en noem de database Demo. Sluit de dialoog met de knop Save. U kunt vervolgens één van de drie beschikbare bronnen: WV21, VNK of Gebruiker Specifiek kiezen. Afhankelijk van de door u gemaakte keuze verschijnt er in de tabel onder in het scherm een lijst met datasets. Standaard is met de installatie een Demo meegeleverd in de map Gebruiker Specifiek. Selecteer de bron Gebruiker Specifiek en vervolgens Demo. Figuur 3-3 Een nieuw project aanmaken Klik op de knop Ok om het nieuwe project aan te maken in het. 3.3 Dataset Referentiesituatie Na het aanmaken van een nieuw project wordt de zogenaamde Referentiesituatie berekend. Het voert achtereenvolgens de volgende taken uit: 1. Inlezen van de afbakening van het projectgebied (vastgelegd in het shapebestand Gebiedshape ). 2. Inlezen van een definitiebestand met een overzicht van de zogenoemde ringdelen van het projectgebied. Binnen elke ringdeel kan een bres ontstaan waardoor het projectgebied overstroomd. 3. Inlezen van een definitiebestand met een verzameling overstromingsberekeningen (afkomstig van een 1D-2D waterbewegingsmodel). Voor elke ringdeel (en dus breslocatie) HKV LIJN IN WATER PR2296 12
kunnen meerdere overstromingsberekeningen beschikbaar zijn. Deze berekeningen zijn dan bij verschillende hydraulische randvoorwaarden gemaakt, bijvoorbeeld bij Toetspeil of Toetspeil plus een decimeringshoogte, etc. 4. Inlezen van alle in de dataset gedefinieerde overstromingsberekeningen. Deze bestaan uit: (1) een gridbestand met de maximale waterdiepte, (2) een gridbestand met de maximale stroomsnelheid en (3) een gridbestand met de maximale stijgsnelheid. 5. Inlezen van de schade- en slachtoffer gridbestanden voor alle in de dataset gedefinieerde overstromingsberekeningen. Deze gridbestanden zijn afgeleid met behulp van het rekenmodel HISSSM. Er zijn schade en slachtoffer berekening gemaakt voor vier verschillende strategieën (1) een onverwachte overstroming en geen evacuatie, (2) een onverwachte overstroming en een niet georganiseerde evacuatie, (3) een verwachte overstroming en een niet georganiseerde evacuatie en (4) een verwachte overstroming en een georganiseerde evacuatie. Voor elk van de verschillende strategieën wordt uit een definitiebestand de conditionele kans op een strategie en de zogenoemde evacuatiefactor ingelezen. 6. Inlezen van de faalkansen per ringdeel (opgeslagen in een database formaat van PC-Ring). 7. Inlezen van een definitiebestand waarin per ringdeel is vastgelegd welke overstromingsberekening is gekoppeld aan de faalkansberekening van het betreffende ringdeel. 8. Het uitvoeren van de volgende risicoberekeningen: a. Berekening van de verwachtingswaarde van het economische risico (in per jaar) van alleen de schade. b. Berekening van de verwachtingswaarde van het economische risico (in per jaar) van zowel de schade als de slachtoffers. c. Berekening van de zogenoemde schadecurve (FS-curve), waarbij de overschrijdingskans van verschillende schadebedragen is uitgezet in een grafiek. d. Berekening van de verwachtingswaarde van het slachtoffer risico (in aantal per jaar). e. Berekening van het groepsrisico (de zogenoemde FN-curve), waarbij de overschrijdingskans van verschillende slachtofferaantallen is uitgezet in een grafiek. f. Berekening van het Plaatsgebonden Risico (PR). g. Berekening van het Lokaal Individueel Risico (LIR). h. Berekening van de Contante Waarde van het risico. i. Berekening van de Investeringsruimte. 9. Het weergegeven van de resultaten van de Referentiesituatie in de verschillende schermen van het. Figuur 3-4 toont het na het inlezen en berekenen van de Referentiesituatie van de VNK demo. De linkerzijde van het scherm bestaat uit de Navigator (vergelijkbare met de Windows bestandsverkenner), de rechterzijde uit het Eigenschappen scherm en daar tussen een kaartcomponent met de presentatie van o.a. de afbakening van het projectgebied (de dikke zwarte lijn), eventuele resultaten van een geselecteerde risicomaat (in de figuur de verwachtingswaarde van het economisch risico) en een achtergrondkaart. HKV LIJN IN WATER PR2296 13
Figuur 3-4 Resultaat Referentiesituatie 3.4 Resultaten Referentiesituatie U kunt de resultaten van de Referentiesituatie raadplegen middels de Navigator aan de linkerzijde van het scherm. Standaard is het tabblad Risicokaarten al geselecteerd. Hierin zijn de verschillende berekende risicomaten opgenomen. Klik op het item Verwachtingswaarde schade exclusief in de Navigator. Een gridbestand van de verwachtingswaarde wordt weergeven in de kaartcomponent. De legenda rechts bovenin de kaartcomponent geeft aan welke klasse indeling en kleuren zijn gehanteerd. In de Navigator wordt achter het item Verwachtingswaarde schade exclusief in de kolom Waarde ook de totale verwachtingswaarde van het economisch risico weergegeven (gelijk aan de som van de waarden uit de individuele gridcellen). N.B. de in deze demo gebruikte getallen zijn geheel fictief. Het projectgebied is opgedeeld in 3 rijen en 3 kolommen, totaal 9 gridcellen. Klik nu op het item Groepsrisico in de Navigator. Figuur 3-5 toont het resultaat van het groepsrisico van de Referentiesituatie. Op de x-as staat op logaritmische schaal het aantal slachtoffers uitgezet en op de Y-as staat, op eveneens logaritmische schaal de overschrijdingskans per jaar uitgezet. In deze grafiek kunt u aflezen wat de overschrijdingskans per jaar van een ramp met een specifiek aantal slachtoffers is, bijvoorbeeld wat is de kans op een ramp met 1000 of meer slachtoffers). Klik nu op het item Lokaal Individueel Risico in de Navigator. In Figuur 3-6 is het resultaat van het Lokaal Individueel Risico weergegeven. Elke gridcel bevat een gecombineerde kans van overlijden en de kans op een overstroming, waarbij rekening wordt gehouden met evacuatie. HKV LIJN IN WATER PR2296 14
Figuur 3-5 Resultaat Referentiesituatie groepsrisico Figuur 3-6 Resultaat Referentiesituatie LIR Onder de Risicomaten in de Navigator zijn kostenkentallen weergeven. Voor de Referentiesituatie zijn alleen de Contante Waarde van het Risico bekend. Er zijn immers nog geen maatregelen genomen waarmee beoogd wordt het risico te reduceren en dus ook geen kosten gemaakt (zie Figuur 3-7). HKV LIJN IN WATER PR2296 15
Figuur 3-7 De Navigator met de resultaten van de Referentiesituatie 3.5 Invoer risicoberekening Zoals in paragraaf 3.3 is toegelicht wordt een dataset met overstromingsberekeningen en schade- en slachtofferberekeningen (de zogenoemde modelberekeningen) ingelezen zodra u een nieuw project begint. U kunt deze berekeningen inzien in het. Activeer het tabblad Modelberekeningen in de Navigator. Het scherm uit Figuur 3-8 verschijnt. Figuur 3-8 Modelberekeningen In de Navigator zijn in een verkenner-achtige structuur de verschillende doorbraakscenario s getoond. Voor elke doorbraak kunnen er één of meerdere overstromingsberekeningen beschikbaar zijn (bij verschillende hydraulische randvoorwaarden). In ons voorbeeld (VNK) is aan elke doorbraaklocatie slechts één overstromingsberekening gekoppeld. Van de overstromingsberekening zijn de gridbestanden met maximale waterdiepte, maximale stroomsnelheid en maximale stijgsnelheid beschikbaar. Klik op het item Waterdiepte van HKV LIJN IN WATER PR2296 16
Doorbraakscenario 1 en Randvoorwaarde: OM1_TP. In de kaartcomponent wordt het grid met de maximale waterstanden getoond (zie ook Figuur 3-8). Klik nu op het item Stijgsnelheid. U ziet nu het grid met de stijgsnelheden in de kaartcomponent. Voor elke overstromingsberekening zijn schade- en slachtofferberekeningen gemaakt. Standaard worden hier vier verschillende evacuatie strategieën doorgerekend (zie ook paragraaf 3.3). U kunt de gridbestanden met schade of slachtoffers per strategieën in de kaartcomponent bekijken. Klik op het item Onverwachte overstroming geen evacuatie onder het item Schade in de Navigator. Het gridbestand met de schade van de betreffende evacuatie strategie wordt weergegeven in de kaartcomponent. Klik nu op het item Verwachte overstroming georganiseerde evacuatie onder het item Slachtoffers in de Navigator. Nu wordt het gridbestand met slachtoffers van de betreffende evacuatie strategie weergeven in de kaartcomponent. Op deze manier kunt u de verschillende modelberekeningen beoordelen die ten grondslag liggen aan de risicoberekeningen. 3.6 Maatregelen toepassen Nadat de Referentiesituatie is berekend kunt u maatregelen treffen in het gebied, en hiervan het effect op de verschillende risicomaten en de kosten berekenen. Het is mogelijk om maatregelen door te voeren die gelden voor het gehele projectgebied, maar ook maatregelen die gelden voor een deel van het projectgebied. Eerst zullen we een voorbeeld geven van maatregelen die gelden voor het gehele projectgebied. Maatregelen die getroffen kunnen worden zijn maatregelen uit de 1 ste laag (maatregelen die de overstromingskans verkleinen), 2 de laag (maatregelen die de gevolgen verkleinen door ingrijpen in de ruimtelijke inrichting van het projectgebied) of 3 de laag (maatregelen die de gevolgen verkleinen door het proces van rampenbeheersing te verbeteren). In het eigenschappenscherm zijn deze maatregelen geclusterd naar maatregelen die effect hebben op Kansen, maatregelen die effect hebben op Schade en maatregelen die effect hebben op Slachtoffers. 3.6.1 Een nieuwe maatregelvariant aanmaken In de knoppenbalk van het (zie Figuur 3-9) bevindt zich aan het einde een keuzelijst met maatregelvarianten (standaard gevuld met Referentiesituatie voor een nieuw project), een knop Voeg toe (plusteken) en een knop Verwijder (minteken). Figuur 3-9 Knoppenbalk Klik op de knop Voeg toe (plusteken) in de knoppenbalk om een nieuwe maatregelvariant toe te voegen. Er verschijnt een popupscherm waarin u de naam van een nieuwe maatregelvariant kunt invullen (zie Figuur 3-10). Er is een default naam aangemaakt, maar om de maatregelvarianten herkenbaar te houden wordt geadviseerd om deze te wijzigen. Let wel dat de namen van de verschillende maatregelvarianten uniek moeten zijn. Vul als naam van de nieuwe maatregelvariant Schade halveren in en klik op de knop Ok. HKV LIJN IN WATER PR2296 17
Figuur 3-10 Nieuwe maatregelvariant definiëren 3.6.2 Effecten van maatregel toepassen U dient nu zelf het effect van de nieuwe maatregel te vertalen naar de grootheden die in het aangepast kunnen worden, te weten: een vermenigvuldigingsfactor op de faalkansen (alle ringdelen tegelijk of per ringdeel); een vermenigvuldigingsfactor op de schade; een vermenigvuldigingsfactor op de mortaliteit; een aanpassing van de gemiddelde evacuatiefractie. Voor meer informatie over het vertalen van specifieke maatregelen naar deze grootheden wordt verwezen naar de Handreiking Meerlaagsveiligheid Methode Nader Verklaard (HKV LIJN IN WATER en Deltares, 2012). Voor onze maatregelvariant Schade halveren, gaan we logischerwijs de schade van het gehele projectgebied vermenigvuldigen met een factor 0.5. Ga in het eigenschappen venster naar het blok Schade en kies in het eerste keuzeveld in dit blok (in plaats van de default waarde Geen effect ) de waarde Vermenigvuldigingsfactor. Er verschijnt een schuifbalk met de titel Schade t.o.v. de referentiesituatie [-] in het blok Schade (zie Figuur 3-11). Standaard staat de waarde in de schuifbalk op 100, dat inhoud dat honderd procent van de schade van de Referentiesituatie wordt meegenomen in deze maatregelvariant. Pas de waarde van de schuifbalk aan in 50%, in overeenstemming met de helft van de schade van de Referentiesituatie. U kunt dit doen middels de schuifbalk, door in het invoerveld voor de schuifbalk direct de waarde 50 in te voeren of met de pijltjes knoppen (omhoog en omlaag naast het invoerveld de waarde aan te passen. Figuur 3-11 Schade aanpassen in het eigenschappen venster Voor de instellingen van de overige effecten wordt verwezen naar hoofdstuk 4.4. 3.6.3 Kosten van maatregelen Het doorvoeren van een maatregel gaat natuurlijk altijd gepaard met kosten. Onder de schuifbalk voor het doorvoeren van het effect op de schade zijn twee kosten invoervelden opgenomen (zie ook Figuur 3-11): (1) eenmalige kosten en (2) jaarlijkse kosten. Eenmalige kosten zijn kosten die gemaakt worden in het jaar dat de maatregel wordt uitgevoerd en de jaarlijkse kosten zijn kosten die elk jaar weer terugkomen, bijvoorbeeld onderhoudskosten. Voer in het veld Kosten maatregel schade eenmalig ( ) de waarde 1000 in en in het veld Kosten maatregel schade jaarlijks ( ) de waarde 250 in. Onderin het Eigenschappen venster is een blok Totale kosten opgenomen. Het geeft hier het totaal weer van de kosten HKV LIJN IN WATER PR2296 18
van een maatregel gesommeerd over de verschillende effecten: kansen, schade en slachtoffers. De jaarlijkse kosten worden vermenigvuldigd met een zogenoemde looptijd, het verschil tussen het Referentiejaar en het Zichtjaar. Standaard is het Referentiejaar gelijk aan 2015 en het zichtjaar aan 2050 en dus de looptijd gelijk aan 35 jaar. U kunt deze instellingen (geldend voor het totale project en dus niet per maatregelvariant) aanpassen. Klik op het menu-item Instellingen en vervolgens het item Kosten. Het scherm uit verschijnt Figuur 3-12. Figuur 3-12 Projectopties voor kosten In dit scherm kunt u de waarde van het Referentiejaar en het Zichtjaar, maar ook de waarde van de Discontovoet en de Economische groeifactor aanpassen. De laatste twee worden gebruikt in de berekening van de Netto Contante Waarde (zie Bijlage B). Sluit het scherm met de knop OK. 3.6.4 Berekenen van risicomaten Activeer de knop Start in de knoppenbalk of het menu-item Berekening - Start om de berekening van de nieuw toegevoegde maatregelvariant te starten. Omdat het in deze demo slecht een heel klein projectgebied betreft is de berekening snel uitgevoerd. Voor grotere projectgebieden is de rekentijd langer en wordt de voortgang weergeven door een voortgangsbalk bovenin het venster Eigenschappen. Zodra de berekening is afgelopen worden de resultaten in het Tabblad Risicokaarten in de Navigator bijgewerkt. Merk op dat de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers nu gelijk is aan 40.6 per jaar. In de Referentiesituatie was dit gelijk aan 81.2 per jaar. Controleer dit door in het keuzeveld met maatregelvarianten de Referentiesituatie te selecteren en vervolgens weer de maatregelvariant Schade halveren. Het effect van de maatregel is dus correct doorgevoerd. Merk eveneens op dat nu behalve de Contante Waarde van het risico, ook de investeringsruimte van onze maatregel is berekend. Hierbij is de investeringsruimte het verschil is tussen het oorspronkelijke risico (van de Referentiesituatie) en het risico na de maatregel gesommeerd met de totale kosten van de maatregel. Zie voor meer details de Handreiking Meerlaagsveiligheid Methode Nader Verklaard (HKV LIJN IN WATER en Deltares, 2012). HKV LIJN IN WATER PR2296 19