Hoofdstuk 1: Inleiding met maatschappelijke situering schuldenproblematiek, de rol van SAM, steunpunt Mens en Samenleving en informatie over de doelstellingen en de praktische werkwijze binnen de basisopleiding schuldbemiddeling Deze structuur wordt gevolgd : 1.1 Doel van de basisopleiding schuldbemiddeling + van de eerste halve lesdag 1.2 Hoeveel? Wie? Waarom? Welke soorten schulden? 1.3 Begrippen 1.4 Wie mag aan schuldbemiddeling doen / wie kan aangesteld worden als schuldbemiddelaar voor een collectieve schuldenregeling 1.5 Vorming Training Opleiding, georganiseerd door SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.6 Publicaties en documentatie van SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.7 Preventie door SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.8 Onderzoek en registratie door SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.9 Juridische helpdesk door SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.10 Meer (online) informatie en contactgegevens medewerkers van het team schulden binnen SAM, steunpunt Mens en Samenleving 1.11 Voorbeeldvraag Hoofdstuk 1 Pagina 1
1.1 Doel van de basisopleiding schuldbemiddeling + van de eerste halve lesdag Doel van de basisopleiding schuldbemiddeling Als (budget- en schuld)hulpverlener of advocaat/gerechtsdeurwaarder/notaris of, - heb je voldoende basiskennis (en/of je kan deze opzoeken) op juridisch en methodisch vlak - oefen je vaardigheden in, om budget- en schuld(hulpverlenings)dossiers op een kwaliteitsvolle manier aan te pakken. Doel van deze eerste halve lesdag Als (budget- en schuld)hulpverlener of advocaat/gerechtsdeurwaarder/notaris of, - krijg je een zicht op de schuldenproblematiek - leer je de verschillende begrippen en hun inhouden kennen - weet je wie welke dossiers mag en kan opnemen en welke rol ieder daarin speelt en hoe het schuldhulpverleningslandschap in Vlaanderen eruit ziet - leer je welke rol de verschillende overheden hierin hebben - weet je waarvoor je bij SAM, steunpunt Mens en Samenleving terecht kan - weet je wat de basisopleiding schuldbemiddeling inhoudt, wat de bedoelingen zijn en wat de praktische informatie omvat (om o.a. een attest van de opleiding te kunnen krijgen). 1.2 Hoeveel? Wie? Waarom? Welke soorten schulden? Welke cijfers zijn er (reeds) beschikbaar? En wat zeggen deze cijfers? Verschillende overheden/organisaties/instanties in België en Vlaanderen houden cijfergegevens bij omtrent een heel aantal aspecten. Het kan gaan over armoedecijfers, over aantallen mensen in schulden, over aantallen dossiers collectieve schuldenregeling, enz. Specifiek over schuldenproblematiek gaan we hierna enkele gegevens nader bekijken, die afkomstig zijn van: de Nationale Bank van België SAM, steunpunt Mens en Samenleving Enkele frappante cijfers op een rijtje : Hoofdstuk 1 Pagina 2
Cijfers van de Nationale Bank van België (www.nbb.be en doorklikken naar kredietcentrales centrale voor kredieten aan particulieren - CKP) CKP = exhaustieve bron voor het particulier krediet in België sinds 2003 registratie van alle consumentenkredieten en hypothecaire kredieten die in België door natuurlijke personen worden aangegaan voor privédoeleinden + eventueel de betalingsachterstanden die uit deze kredieten voortvloeien kredietgevers zijn verplicht de gegevens over de afgesloten kredietovereenkomsten en de identiteit van de kredietnemers mee te delen aan het CKP + centraliseren van bepaalde inlichtingen m.b.t. de collectieve schuldenregelingen CSR (die gegevens identificatiegegevens van de persoon die van de regeling geniet en de data van de belangrijkste stappen in de procedure) worden meegedeeld door de arbeidsrechtbanken. Gevolg: de CKP laat o.a. toe bepaalde verschillen of kruisverbanden te detecteren m.b.t. personen die wel of geen betalingsachterstand op hun krediet hebben, hoe de relatie zit tussen het hebben van (achterstallig) krediet en het verwikkeld zijn in CSR enz. Een derde van de bevolking is geregistreerd is met een hypothecair krediet. Zes op de tien personen hebben minstens één consumentenkrediet. Het aantal kredietnemers met een openstaande betalingsachterstand op het einde van het jaar in 2017 bedroeg 363 573 personen oftewel 3,7 % van de bevolking. 41 433 stonden geregistreerd met een achterstallig hypothecair krediet. Op het einde van 2017 stonden in de CKP 93 565 lopende procedures CSR geregistreerd. In 2017 waren er 14 442 nieuwe aanvragen. Ongeveer 1 op 3 personen die een CSR lopende hebben, hebben geen openstaande (achterstallige) kredieten. Hun schuldenlast bestaat dus uit andere soort schulden zoals schulden op nutsvoorzieningen, huur, fiscale schulden Voor meer informatie en verdere analyse van deze cijfers (bv. m.b.t. al dan niet verschillend leengedrag bij personen met en zonder kredietachterstanden, en eventueel ook een collectieve schuldenregeling): zie www.nbb.be en bv. http://www.observatoirecredit.be/content/view/223/139/lang,fr/ Hoofdstuk 1 Pagina 3
Cijfergegevens m.b.t. mensen met schulden die zich richten tot een schuldbemiddelingsdienst (voor Vlaanderen) cijfergegevens van het Vlaams Centrum Schuldenlast cijfers van 2016 (zie www.vlaamscentrumschuldenlast.be), de laatst bekende cijfers vanuit de basisregistratie geregistreerd in de erkende instellingen voor schuldbemiddeling in Vlaanderen (OCMW s en CAW s, verenigingen, ) voor de volledige rapporten: zie www.vlaamscentrumschuldenlast.be (doorklikken naar onderzoek en registratie ) Af te lezen in de basisregistratie Gezinnen waarvoor in het jaar 2016 geen procedure collectieve schuldenregeling liep Absolute cijfers Percentages budgetbegeleiding (uitsluitend) 5.420 11,14 budgetbeheer (uitsluitend) 12.846 26,40 budgetbegeleiding en budgetbeheer 1.334 2,74 schuldbemiddeling (uitsluitend) 9.753 20,04 schuldbemiddeling en budgetbegeleiding 3.443 7,08 schuldbemiddeling en budgetbeheer 14.328 29,44 schuldbemiddeling, budgetbegeleiding en budgetbeheer 1.538 3,16 Totaal aantal gezinnen 48.662 100 Gezinnen waarvoor in het jaar 2016 een procedure collectieve schuldenregeling liep en waarbij de instelling voor schuldbemiddeling is aangesteld als schuldbemiddelaar Absolute cijfers Percentages zonder andere hulpverleningsmodules 710 18,83 in combinatie met budgetbegeleiding 73 1,94 in combinatie met budgetbeheer 1.961 52,00 Hoofdstuk 1 Pagina 4
in combinatie met budgetbegeleiding en budgetbeheer 49 1,30 in combinatie met schuldbemiddeling 25 0,66 in combinatie met schuldbemiddeling en budgetbegeleiding in combinatie met schuldbemiddeling en budgetbeheer in combinatie met schuldbemiddeling, budgetbegeleiding en budgetbeheer 16 0,42 902 23,92 35 0,93 totaal aantal gezinnen 3.771 100 Gezinnen waarvoor in het jaar 2014 een procedure collectieve schuldenregeling liep en waarbij een externe schuldbemiddelaar is aangesteld Absolute cijfers Percentages in combinatie met budgetbegeleiding 738 10,54 in combinatie met budgetbeheer 2.984 42,64 in combinatie met budgetbegeleiding en budgetbeheer 198 2,83 in combinatie met schuldbemiddeling 906 12,94 in combinatie met schuldbemiddeling en budgetbegeleiding in combinatie met schuldbemiddeling en budgetbeheer in combinatie met schuldbemiddeling, budgetbegeleiding en budgetbeheer 232 3,31 1.652 23,60 290 4,14 Totaal aantal gezinnen 7.000 100 Totaal aantal gezinnen in begeleiding: 59.433 (optelsom van de totalen van de 3 hierboven opgenomen tabellen). Hoofdstuk 1 Pagina 5
Af te lezen in de uitgebreide registratie cijfers van 2015 (zie www.vlaamscentrumschuldenlast.be), de laatst bekende cijfers vanuit de uitgebreide registratie (in sommige gevallen vergeleken met 2013) het gaat telkens over de aanvragers Sociaal demografische kenmerken De leeftijd van de aanvragers De gemiddelde leeftijd van de aanvragers bedraagt 44 jaar in Vlaanderen (in 2015). De jongste aanvrager is 18 jaar. De oudste aanvrager is 92 jaar. Type huisvesting Type huisvesting % aandeel in steekproef 2013 % aandeel in steekproef 2015 Eigenaar van een woning, appartement, studio 10,69 11,24 Huurder private woning, appartement, studio 52,99 51,94 Huurder sociale woning, appartement, studio 27,60 29,72 Onderdak (gratis) 2,88 1,55 Onderdak (tegen betaling) 2,81 3,23 Dakloos 0,83 0,13 Instelling/opvangtehuis 1,67 1,29 Gevangenis 0,30 0,39 Andere 0,68 0,9 Hoofdstuk 1 Pagina 6
Scholingsgraad aanvrager Scholingsgraad % aandeel in steekproef 2013 % aandeel in steekproef 2015 Maximaal lager onderwijs 15,47 14,98 Maximum secundair onderwijs 49,05 52,57 Hoger of universitair onderwijs 2,88 3,23 Onbekend 31,31 27,40 Andere 1,29 1,55 Totaal 100 100 Opmerking: 25,15 % van de aanvragers heeft zijn middelbaar niet afgemaakt en de derde graad ASO/TSO/BSO niet bereikt Hoofdstuk 1 Pagina 7
Sociaal economische kenmerken Tewerkstellingssituatie Tewerkstellingssituatie % aandeel in steekproef 2013 % aandeel in steekproef 2015 Niet werkend 66,74 64,47 Werknemer 32,88 35,27 Zelfstandige 0,38 0,26 Totaal 100 100 Vervangingsinkomen (aanvrager) Bij de mensen met een vervangingsinkomen werd er gepeild naar de aard ervan: Aard vervangingsinkomen % aandeel in steekproef 2013 % aandeel in steekproef 2015 Werkloosheidsuitkering 23,50 22,74 Invaliditeitsuitkering 15,39 16,93 OCMW-uitkering 12,28 8,53 Pensioen 11,07 13,18 Ziekte-uitkering 10,24 10,34 Andere 5,76 6,72 Schuldenlast Totaalbedrag van de schulden (in %) bij de opstart van het dossier Tot 5 000 euro 32,07 5 001 euro 10 000 euro 20,89 10 001 euro 20 000 euro 20,50 Vanaf 20 001 euro 26,54 Hoofdstuk 1 Pagina 8
Conclusies/overschouwingen : De schuldenproblematiek in België/Vlaanderen neemt verontrustende vormen aan. Consumenten ondervinden de impact van de crisis en zien zich in toenemende mate met betalingsmoeilijkheden geconfronteerd. Schuldensituaties zijn niet per definitie problematisch. Integendeel: iedereen maakt dagelijks schulden om te kunnen leven en veel personen/gezinnen hebben één of meerdere leningen lopen die zonder problemen afgelost worden. Kredietverlening behoort tot de draaischijf van de economie. Schuldenlast wordt echter problematisch wanneer ze overgaat in schuldoverlast. Met schuldoverlast wordt verwezen naar die situaties waarbij personen/gezinnen hun schulden, al dan niet tijdelijk, niet meer tijdig kunnen aflossen. Schulden kunnen tijdelijk problematisch zijn, met perspectief op beterschap voor de schuldenaar. Indien dit niet het geval is, spreken we van een structurele overmatige schuldenlast. Cijfers over schulden zijn voorhanden maar geven niet het totale beeld van de problematiek in België/Vlaanderen weer: Advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen die aan schuldbemiddeling doen of aangesteld worden als schuldbemiddelaar in een CSR zijn niet verplicht cijfers of profielgegevens te registreren. Sommige personen wenden zich tot geen enkele dienst/organisatie m.b.t. hun schuldenproblemen waardoor van hen geen aantallen en geen profielgegevens voorhanden zijn. De achterstallige kredieten opgenomen in de cijfers van de CKP geven niet weer welke andere achterstallige betalingen er zijn, bv. huurschulden, telecomschulden enz. Is de schuldenproblematiek nieuw? Neen, krediet en schuldenlast hebben altijd en overal bestaan. Maar : Complexe consumptiemaatschappij Marketing en reclame Virtueel geld / Euro Weerbaarheid en leren omgaan met deze evolutie wordt niet/nauwelijks aangeleerd Dualiteit tussen mensen mét vaardigheden en mensen zonder vaardigheden. Hoofdstuk 1 Pagina 9
Risicofactoren tot schuldenproblemen Vraag : Wat zouden de risicofactoren van schuldenproblemen kunnen zijn, denken de cursisten? Welke gebeurtenissen in iemands leven zouden sneller kunnen bijdragen tot het opbouwen van schulden, bij sommige mensen? Zie uitgedeeld document Oorzaken van schulden Vraag : Wat zouden de oorzaken van schulden kunnen zijn, denken de cursisten? Zie uitgedeeld document Looptijd van de geboden dienstverlening Vraag: Hoeveel jaren denk je dat een dossier actief is binnen een erkende instelling voor schuldbemiddeling? Zie uitgedeeld document Ervaren moeilijkheden Vraag: Met welke moeilijkheid /probleem zou een cliënt te kampen hebben op het ogenblik dat hij/zij de instelling voor schuldbemiddeling contacteert? Zie uitgedeeld document Hoofdstuk 1 Pagina 10
Soorten schulden Vraag: Welke soorten schulden zouden cliënten kunnen hebben? Zie uitgedeeld document Hoofdstuk 1 Pagina 11
1.3 Begrippen We spreken over : - Budgethulpverlening Budgetbegeleiding Budgetbeheer - Schuldhulpverlening Schuldbemiddeling Collectieve schuldenregeling De hieronder opgenomen omschrijvingen worden gehanteerd door SAM, steunpunt Mens en Samenleving. BUDGETHULPVERLENING = vorm van dienstverlening voor een gezin/persoon met betalingsproblemen en/of moeilijk met geld kan omgaan of schulden heeft; de aangeboden hulpverlening spitst zich toe op budgetbegeleiding en/of budgetbeheer. Budgetbegeleiding = een vorm van hulpverlening waarbij de cliënt het beheer over zijn inkomen behoudt en begeleid wordt bij het regelen van zijn inkomsten en uitgaven Budgetbeheer = een vorm van hulpverlening waarbij het beheer van de financiën van de cliënt geheel of gedeeltelijk overgelaten wordt aan de hulpverlener: de inkomsten komen geheel of gedeeltelijk op een budgetbeheerrekening die door de hulpverlener beheerd wordt Hoofdstuk 1 Pagina 12
SCHULDHULPVERLENING = de dienstverlening met het oog op het tot stand brengen van een regeling tussen schuldenaar en schuldeiser omtrent de wijze van betaling van de schuldenlast van de schuldenaar; schuldhulpverlening omvat zowel schuldbemiddeling als collectieve schuldenregeling Schuldbemiddeling = de dienstverlening waarbij de schuldhulpverlener/schuldbemiddelaar contact opneemt met en inlichtingen inwint bij de verschillende schuldeisers, de gegrondheid of de wettelijkheid van de door de schuldenaar aangegane verbintenissen onderzoekt en indien mogelijk een afbetalingsplan opstelt, het aan de schuldeiser voorlegt en erover onderhandelt, het plan uitvoert en het verloop ervan nagaat een betwisting van schuld opwerpt wanneer dit zich voordoet, zoals bijv. verjaring. schuldbemiddeling zonder budgetbegeleiding of -beheer schuldbemiddeling met budgetbegeleiding schuldbemiddeling met budgetbeheer Collectieve schuldenregeling = een gerechtelijke procedure voor structurele schuldproblemen Doel: in de mate van het mogelijke schulden afbetalen waarbij de cliënt tijdens die periode nog menswaardig kan leven na afloop van de collectieve schuldenregeling, kan de cliënt terug schuldenvrij door het leven = de dienstverlening waarbij men: Hoofdstuk 1 Pagina 13
Enkel voorbereidende werkzaamheden doet om tot de procedure te worden toegelaten (verzoekschrift) Zich laat aanstellen als schuldbemiddelaar (OCMW s) Bijkomend budgetbegeleiding of budgetbeheer aanbiedt 1.4 Wie mag aan schuldbemiddeling doen / wie kan aangesteld worden als schuldbemiddelaar voor een collectieve schuldenregeling De Wet Consumentenkrediet bepaalde dat schuldbemiddeling verboden is behalve wanneer ze wordt uitgevoerd door: [ ] een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of zijn ambt; of [ ] door overheidsinstellingen of door particuliere instellingen die daartoe door de bevoegde overheid zijn erkend (art. 67). Dit is ook zo opgenomen in het Wetboek van Economisch Recht, waarin consumentenkrediet ook een onderdeel vormt (art. VII.115). In het Gerechtelijk Wetboek lezen we het volgende over wie als schuldbemiddelaar kan aangesteld worden voor een collectieve schuldenregeling: Art. 1675/17 1. Als schuldbemiddelaar kunnen alleen worden aangesteld : - de advocaten, de ministeriële ambtenaren of de gerechtelijke mandatarissen, op voorwaarde dat ze zijn erkend. De Koning bepaalt de nadere regels van die erkenning. De erkenning wordt slechts verleend indien de schuldbemiddelaar de daartoe door de bevoegde overheid georganiseerde opleiding heeft gevolgd; - de overheidsinstellingen of de particuliere instellingen, die daartoe door de bevoegde overheid zijn erkend. Deze instellingen doen hiervoor een beroep op natuurlijke personen die aan de door de bevoegde overheid bepaalde voorwaarden voldoen Advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen Deze mogen aan schuldbemiddeling doen zonder aan erkenningsvoorwaarden te moeten voldoen. Daarnaast kunnen advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen kenbaar maken indien zij aangesteld wensen te worden als schuldbemiddelaar in het kader van een procedure collectieve schuldenregeling (bij de Arbeidsrechtbank) (en moeten geen opleiding hiervoor volgen) OCMW s en CAW s schuldhulpverleningsinstanties In Vlaanderen bepaalt het decreet van 24 juli 1996 houdende regeling tot erkenning en subsidiëring van de instellingen voor schuldbemiddeling en tot subsidiëring van een Vlaams Centrum Schuldenlast dat enkel OCMW s en CAW s voor een erkenning als instelling voor schuldbemiddeling in aanmerking komen. Zij kunnen enkel erkend worden indien zij ten behoeve van de schuldbemiddeling tegelijkertijd: Hoofdstuk 1 Pagina 14
een maatschappelijk werker ter beschikking hebben, die ter zake een gespecialiseerde opleiding van ten minste zestig uren heeft gevolgd of daaromtrent een nuttige beroepservaring van ten minste drie jaar kan voorleggen, en; het bewijs leveren dat ze een jurist met bovenvermelde opleiding of beroepservaring (intern) tewerk stellen, dan wel een overeenkomst hebben gesloten hetzij met een (externe) jurist die aan minstens één van die voorwaarden voldoet, hetzij met een orde van advocaten bij een balie. Daarnaast zijn er nog andere voorwaarden, zoals bijv. een jaarverslag opmaken, cijfers registreren, het werken met een oplegde overeenkomst voor schuldbemiddeling. Op heden zijn in Vlaanderen (ongeveer) 322 erkende instellingen voor schuldbemiddeling: OCMW s, CAW s en samenwerkingsverbanden in diverse vormen. Met deze erkenning kunnen zij aan schuldbemiddeling doen en ook als schuldbemiddelaar aangesteld worden voor een collectieve schuldenregeling. Dit laatste gebeurt principieel niet bij de CAW s. Slechts een beperkt aantal OCMW s laat zich effectief aanstellen hiervoor. 1.5 Vorming, Training en Opleiding, georganiseerd door SAM, steunpunt Mens en Samenleving (Jan Vansantvoet en Hilde Maris) Basisopleiding schuldbemiddeling = opleiding erkend door de Vlaamse overheid moet minimum 60 uren bevatten volgens het decreet omvat 10 lesdagen van telkens 6 uren en een halve dag voor het afleggen van de zelfevaluatie (de zogenaamde dag 11 ) Doel : grondige basisinformatie verschaffen met mix theorie-praktijk met beslagen lesgevers tandem maatschappelijk werker - jurist programma en concrete planning voor de leslocatie waarvoor je gekozen hebt (zie uitgedeeld document) 10 lesdagen en 1 halve dag zelfevaluatie (zogenaamde dag 11 ) op elektronische wijze diverse lesgevers uit het werkveld en gespecialiseerd (zie uitgedeelde document) werken vanuit de theorie en de praktijk Hoofdstuk 1 Pagina 15
ruimte voor inbreng door de cursisten planning van elke lesdag : * onthaal vanaf 9u * voormiddaggedeelte van 9u30 tot 12u30 met een pauze rond 11u 11u15 (15 ) * middagpauze van 1 uur (eventueel in te korten op vraag) - lunch met een broodmaaltijd o Er wordt een assortiment voorzien. De praktische regelingen kunnen verschillen van locatie tot locatie. o Op deze locatie geldt de volgende regeling : (mondelinge toelichting) * namiddaggedeelte van 13u30 tot 16u30 (eventueel ingekort als ook de middagpauze ingekort is) met een pauze rond 15u 15u15 (15 ) maar het einde is in principe nooit vóór 16u iedereen is verplicht aanwezig te zijn van het begin tot het einde van een lesdag (er worden ook geen vrijstellingen voor het volgen van bepaalde lesdagen verleend) over het geheel van de basisopleiding schuldbemiddeling moet je, als cursist : van de 10 lesdagen minimum 9 dagen aanwezig zijn + je moet deel genomen hebben aan de zelfevaluatie op dag 11 Als je 1 lesdag afwezig bent geweest (of bijv. ook 2 halve lesdagen), moet je deze niet inhalen. Je kan in principe niet switchen tussen verschillende leslocaties (voor een bepaalde lesdag) (tenzij je een gegronde reden hebt). Als je bijv. een cursist van de basisopleiding in Gent bent, dien je deze in principe helemaal in Gent te volgen. Als je meer dan 1 lesdag afwezig bent geweest (of meer dan bijv. 2 halve lesdagen), moet je deze wél inhalen dit kan in een cursus die erna (vanaf het voorjaar 2018) georganiseerd wordt hiervoor wordt een extra kostprijs per dag aangerekend (namelijk 80 euro/dag) Je kan deelnemen aan de 11 de (halve) dag aansluitend aan de cursus, of je kan later nog deelnemen. De 11 de (halve) dag wordt in de maand januari 2019 georganiseerd voor de gelijklopende basisopleidingen schuldbemiddeling die plaatsgevonden hebben in het najaar van 2018. Hoofdstuk 1 Pagina 16
Dag 11 /De zelfevaluatie wordt op een elektronische wijze georganiseerd. Alle cursisten die wensen deel te nemen, kunnen dit doen van op een zelf gekozen plek. Meer informatie over dag 11 en ook een individuele uitnodiging ontvang je later. Van zodra je aan alle voorwaarden voldaan hebt (voor de meeste cursisten is dit, na de zelfevaluatie), ontvang je je officiële attest. Dit wordt met de post opgestuurd naar het adres dat je opgegeven hebt op dag 1 van de opleiding. (Moest je toch al deelgenomen hebben aan dag 11, maar moet je nog participeren aan een of meerdere inhaaldagen, ontvang je je attest, van zodra je aan alle voorwaarden voldaan hebt.) cursusmateriaal : Een cursus (witte map A4) In sommige gevallen: hand-outs van de presentatie, voorbeelden, die uitgedeeld worden of ter beschikking gesteld worden door de lesgever (ook al eens per e-mail) Het Handboek Schuldbemiddeling (5 A5-mappen of elektronisch) zelf te voorzien evaluatieformulier voor de cursisten : In te vullen door de cursisten na elke lesdag o Elektronisch, anoniem, veel ruimte tot input ook de docent evalueert elke lesdag d.m.v. het invullen van een anderevaluatieformulier Alle praktische en organisatorische vragen mogen gesteld worden aan Hilde Maris, administratief medewerker vorming. Inhoudelijke vragen mogen gesteld worden aan Jan Vansantvoet. Thematische opleidingen Doel: - verder ingaan op onderwerpen die reeds aan bod gekomen zijn tijdens de basisopleiding + andere onderwerpen Hoofdstuk 1 Pagina 17
- het uitgangspunt is steeds dat het interessant/nuttig en bruikbaar moet zijn voor de (budget- en schuld)hulpverlener - vaak wordt er ook gekeken naar de vragen die gesteld worden via de juridische helpdesk (dit kan een weerspiegeling zijn van de probleempjes waarmee hulpverleners geconfronteerd worden of vragen die zij zich stellen) Doelgroep voor deze opleidingen: - in sommige gevallen wordt er geen omschrijving van de doelgroep meegegeven of wordt er niet gestipuleerd voor wie de opleiding vooral bedoeld is; - soms wordt er aangegeven dat de opleiding vooral gericht is op (budget- en schuld)hulpverleners of andere personen met al enige werkervaring of wordt er aangegeven dat al enige werkervaring aangewezen is ; het is in dit geval geen vereiste dat je bijv. enkel met budget- en schuldhulpverlening moet bezig zijn of bijv. moet werken in een erkende instelling voor schuldbemiddeling - soms wordt als voorwaarde gesteld, voor de hulpverleners (maatschappelijk werkers, juristen,...) dat je ofwel de basisopleiding schuldbemiddeling achter de rug moet hebben ofwel minimum 3 jaar ervaring moet kunnen voorleggen op het vlak van schuldbemiddeling. Voor advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen wordt deze voorwaarde niet gesteld. Andere geïnteresseerden kunnen steeds contact opnemen met Jan Vansantvoet om te horen of een bepaalde opleiding door hen kan gevolgd worden. Bij elke opleiding wordt er aangegeven wie de doelgroep is. programma en concrete planning Zie https://samvzw.be/aanbod en de concrete bekendmakingen via de elektronische nieuwsbrieven van SAM, steunpunt Mens en Samenleving Voorbeelden: - Telecom-, energie- en waterschulden: welke bijkomende bescherming geldt voor mijn cliënten? 2 lesdagen - Loonbeslag en loonoverdacht in de praktijk 1 lesdag - Van huurschuld tot uithuiszetting: mogelijkheden voor de huurder, de verhuurder en de hulpverlener 1 lesdag - Van voorlopig bewind tot beschermingsmaatregelen op maat 1 (kortere) lesdag Hoofdstuk 1 Pagina 18
- Financiële aspecten van huwen, samenwonen en scheiden, met bijzonder aandacht voor de schulden 2 lesdagen - Praktische en financiële aspecten van overlijden, met bijzondere aandacht voor de schulden 1 lesdag - Fiscale schulden: principes, actoren en uitwegen bij betalingsmoeilijkheden 2 lesdagen - Verjaring, een gemakkelijke uitweg voor schuldenaars? 1 lesdag - Medische uitgaven beperken voor jouw cliënten: tips en tricks 1 lesdag - Omgaan met mensen met een psychische of psychiatrische problematiek op de dienst budget- en schuldhulpverlening 1 lesdag - Lastige cliënten?! Hoe je het, als schuldhulpverlener, ook kan bekijken 2 lesdagen. Er zijn ook steeds nieuwe opleidingen in voorbereiding. meestal worden er geen aanwezigheidsattesten afgeleverd tenzij op individuele vraag (te vragen aan Hilde Maris). Studiedagen Elk jaar organiseert het Vlaams Centrum Schuldenlast een of meerdere studiedagen rond een bepaald thema dat eventueel ook andere doelgroepen zou kunnen interesseren. Zo zijn de volgende studiedagen reeds georganiseerd de laatste jaren : Oktober 2010 : Eerste Hulp Bij Schulden (+ cahier + lancering website) November 2011 : Preventief werken rond schulden December 2012 : Let op, gezondheid kost ook geld (+ cahier) November 2013 : Vrijwilligers in de budget- en schuldhulpverlening, Beleidsaspecten, (juridische) aandachtspunten en praktische tips (+ cahier) November 2014: Van voorlopig bewind tot beschermingsmaatregelen op maat Maart 2015: Het Wetboek van Economisch Recht. Belang voor de praktijk van de schuldbemiddelaar. December 2015: Het irrationele financiële gedrag van consumenten Hoofdstuk 1 Pagina 19
December 2016: De bescherming van de consument in de (recente) rechtspraktijk: hoe gebruik ik dit in schuldendossiers? Opleidingen volgens eigen behoeften Organisaties (of een samenwerking van organisaties) kunnen steeds een opleiding volgens eigen behoeften aanvragen. Dit kan gaan om een reeds bestaande opleiding (die ook al in het open aanbod georganiseerd wordt) of om een andere. De opleiding wordt in dat geval in de eigen organisatie georganiseerd. Meer informatie is te lezen via www.vlaamscentrumschuldenlast.be Vragen hierover kunnen gesteld worden aan Jan Vansantvoet. Hij gaat na of op de vraag kan ingaan en bezorgt eventueel een offerte. De aanvrager(s) kunnen dan beslissen of ze erop ingaan. Andere: initiaties schuldbemiddeling Doel: andere groepen van mensen die (sporadisch) in contact komen met mensen in schulden, hierin een beetje wegwijs maken zodat zij bepaalde problemen kunnen herkennen en deze mensen kunnen doorverwijzen. Zo zijn er bijvoorbeeld voor de volgende groepen van mensen dergelijke initiaties georganiseerd: - Syndicaal afgevaardigden - Medewerkers van sociale diensten van mutualiteiten - Medewerkers van sociale diensten voor studenten van hogescholen en universiteiten - Bezoekers van een lokaal dienstencentrum - Thuiszorgmedewerkers (o.a. in samenwerking met de VVSG/Diverscity- Vormingsfonds) - Medewerkers van wijkgezondheidscentra - Enz. Hoofdstuk 1 Pagina 20
1.6 Publicaties en documentatie van SAM, steunpunt Mens en Samenleving (Jan Vansantvoet) Voorbeelden zijn: - Het Handboek Schuldbemiddeling: een losbladig werk bestaande uit 5 A5-mappen met 4 aanvullingen per jaar + ook digitaal te consulteren via www.handboekschuldbemiddeling en www.ebib.politeia.be (i.s.m. uitgeverij Politeia) - De cursustekst van deze basisopleiding schuldbemiddeling - Cahiers die uitgegeven zijn (i.s.m. uitgeverij Politeia): Eerste Hulp Bij Schulden Het kind van de rekening Gezondheid kost geld Eerste hulp bij (gezondheids)schulden Vrijwilligers in de budget- en schuldhulpverlening, beleidsaspecten, (juridische) aandachtspunten en praktische tips - Elektronische nieuwsbrieven genaamd E-zines/E-flashes/VTO-info s Alle cursisten van de basisopleiding schuldbemiddeling worden automatisch geabonneerd op het E-zine (tenzij ze aangegeven hebben dit niet te wensen). Iedereen kan zich abonneren via onze website. - Divers preventiemateriaal zoals bv. budgetplanners - www.eerstehulpbijschulden.be - www.allesovercenten.be 1.7 Preventie (Isolde Vandevelde) Wordt alsmaar belangrijker! Eigen projecten en medewerking aan projecten Medewerking aan de regionale samenwerkingsverbanden, genaamd BIZ (BudgetInZicht) Hoofdstuk 1 Pagina 21
Verspreiden van informatie Goede praktijken Samenwerking met andere instanties / binnen bepaalde samenwerkingsverbanden : Vb. met de FSMA, Platform Dag Zonder Krediet, Week van het geld, de onderwijssector enz. 1.8 Onderzoek en registratie (Hans Ledegen) Nood aan onderzoeksgegevens aantallen / profiel Uniform registratiesysteem en signaalfunctie naar de bevoegde overheid en andere instanties Basisregistratie : jaarlijks Uitgebreide registratie : 2-jaarlijks Ad hoc onderzoeken bv. omtrent wachtlijsten bij instellingen erkend voor schuldbemiddeling Samenwerkingsverbanden in het kader van onderzoek Hoofdstuk 1 Pagina 22
1.9 Juridische helpdesk (Robin van Trigt en Min Berghmans) voor de erkende instellingen voor schuldbemiddeling (niet alleen voor juristen, ook zeker voor de maatschappelijk werkers) algemene juridische helpdesk + specifiek voor consumentenkredieten, energieschulden, telecomschulden, vragen rond de collectieve schuldenregeling, enz. taakverdeling : Min Berghmans voor consumentenkredieten Min.berghmans@samvzw.be Robin van Trigt voor (alle) andere juridische vragen Robin.vantrigt@samvzw.be vragen + zaken signaleren goede raad : stel je vraag, per e-mail, best gestoffeerd van de nodige documenten best ook eerst het Handboek Schuldbemiddeling consulteren! hierin staan (misschien) al veel antwoorden vervat! 1.10 Meer (online) informatie en contactgegevens medewerkers van het team schulden binnen SAM, steunpunt Mens en Samenleving www.vlaamscentrumschuldenlast.be www.samvzw.be www.eerstehulpbijschulden.be www.nbb.be www.cebud.be www.nibud.nl Hoofdstuk 1 Pagina 23
Voor e-mailadressen en telefoonnummers: zie https://samvzw.be/wie-is-wie - Chris Truyens coördinator - Isolde Vandevelde preventie - Hans Ledegen onderzoek en registratie - Min Berghmans juridische helpdesk kredietschulden - Robin van Trigt juridische helpdesk overige vragen - Jan Vansantvoet VTO en Handboek Schuldbemiddeling - Hilde Maris ondersteunende medewerker VTO 1.11 Voorbeeldvraag Wie mag in Vlaanderen wettelijk gezien aan schuldbemiddeling doen als het dossiers betreft waarin minstens één consumentenkrediet vervat zit? Welke uitspraak is juist? A. Iedere natuurlijke persoon die dat gratis aanbiedt. B. Elk OCMW en CAW dat aan de erkenningsvoorwaarden voldoet, alsook advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen mits zij 3 jaar beroepservaring hebben. C. Elk OCMW en CAW dat aan de erkenningsvoorwaarden voldoet, alsook gerechtsdeurwaarders, notarissen en advocaten in de uitoefening van hun beroep. Het juiste antwoord: C. Het antwoord A is niet juist omdat je of je organisatie wel degelijk aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen, om aan schuldbemiddeling (volgens de wet consumentenkrediet/wetboek van economisch recht) te mogen doen. Het antwoord B is niet juist omdat advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen aan schuldbemiddeling mogen doen zonder enige ervaringsverplichting. Het eerste stuk van het antwoord is wel correct. Enkel antwoord C is dus volledig correct. Hoofdstuk 1 Pagina 24