INGENIEURSRADAR IMPACT INDUSTRIE 4.0

INGENIEURSRADAR IMPACT INDUSTRIE 4.0

Enquête: Ingenieursradar: Industrie 4.0 Nulmeting jaarlijks herhaald worden Aantal respondenten: 1278 Individuele ingenieur: 964 (75%) Bedrijf: 314 (25%) 2 de helft oktober 15 november 2017

PROFIEL INGENIEUR 85 % 15 % BURGERLIJK INGENIEUR 39 % BIO INGENIEUR 13 % INDUSTRIEEL INGENIEUR 48 %

PROFIEL INGENIEUR < 50 wn 50 249 wn 250 999 wn 1000 5000 wn > 5000 wn 19 % 16 % 24 % 18 % 23 %

PROFIEL INGENIEUR VERDELING PER SECTOR chemie en farmaceutische industrie 16,4% bouw 9,2% metaalnijverheid 8,6% onderzoek/onderwijs 8,5% telecom, ICT en internet 8,0% ingenieurs- en studiebureaus (excl. bouw) 7,2% elektronica en technologische industrie 7,2% andere 7,0% energie/water 5,5% zakelijke dienstverlening (consulting) 4,9% voeding 4,8% overheid 4,7% luchtvaart, spoorwegen, ander vervoer 2,9% milieu 1,8% land- en tuinbouw, visserij en veeteelt 1,6% bank- en verzekeringen 1,0% handel/distributie 0,7%

INGENIEUR 60% Hebt u al eens gehoord van industrie 4.0? 50% 49% 48% 40% 30% 20% 10% 0% Ja Nee Weet ik niet 3%

INGENIEUR

INGENIEUR 70% Ziet u industrie 4.0 als een kans of een bedreiging? 64,21% 60% 50% 40% 30% 30,67% 20% 10% 0% 0,37% een kans een bedreiging zowel een kans als een bedreiging 4,74% weet ik niet

INGENIEUR Wat verwacht u van industrie 4.0 wat uw persoonlijke situatie betreft? Ik weet het niet 7,2% Ik verwacht dat mijn functie over een bepaalde termijn niet meer zal bestaan 1,2% Ik verwacht dat de organisatie waar ik werk zal veranderen en dat dit implicaties (bv bijkomende opleiding nodig, automatisering van taken,.. ) gaat hebben op mijn functie 57,4% Ik verwacht dat de organisatie waar ik werk zal veranderen, maar dat dit geen implicaties gaat hebben op mijn functie 23,0% Ik verwacht dat alles hetzelfde blijft 11,2% 0% 20% 40% 60% 80%

INGENIEUR 60% 50% In welke mate heeft industrie 4.0 reeds een impact op uw werk? 52,5% 40% 30% 20% 21,5% 18,1% 10% 7,9% 0% Geen impact Beperkte mate Grote impact Niet van toepassing

INGENIEUR 40% 35% Denkt u dat industrie 4.0 consequenties zal hebben of heeft voor de werkdruk op de werkvloer? 35,2% 32,3% 30% 25% 20% 18,5% 15% 14,0% 10% 5% 0% Industrie 4.0 zorgt voor verhoogde werkdruk Industrie 4.0 zorgt voor verlaagde werkdruk Industrie 4.0 heeft geen effect op werkdruk Niet van toepassing

INGENIEUR 40% Vreest u dat u op een gegeven moment het tempo van de opeenvolgende evoluties veroorzaakt door industrie 4.0 niet meer kunt volgen (door bv. gebrek aan tijd of opleidingsmogelijkheden)? 35% 30% 31,6% 33,4% 29,7% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 5,3% Ja Nee Weet ik niet Niet van toepassing

INGENIEUR Hebt u kennis - ervaring met 100% 90% 80% 70% 60% 60,5% 73,8% 58,9% 47,2% 60,1% 42,4% 62,2% 67,9% 50% 40% 30% 20% 10% 39,5% 26,2% 41,1% 52,8% 39,9% 57,6% 37,8% 32,1% 0% JA NEE

INGENIEUR Welke competenties zijn volgens u belangrijk voor de ingenieur in het kader van industrie 4.0? Probleem oplossend vermogen Multidisciplinaire vaardigheden Beheren van complexiteit Veranderingsbereidheid IT kennis Samenwerken in een open innovatie omgeving zowel intern als extern Creativiteit Kennis van data-analyse Communicatieve vaardigheden,.. Flexibel vakmanschap Manufacturing kennis Samenwerken Kennis van data-tools Toepassen van nieuwe businessmodellen Goede sociale vaardigheden Ondernemingszin 19,7% 19,4% 17,8% 15,7% 15,3% 14,8% 14,3% 26,3% 31,7% 36,0% 55,0% 51,2% 48,1% 46,5% 44,3% 44,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

INGENIEUR Welke competenties zijn bij u aanwezig (zelfs in mindere of beperkte mate)? 60% 50% 40% 30% 20% 22% 24% 25% 26% 26% 26% 27% 28% 29% 30% 32% 41% 42% 48% 50% 51% 10% 0%

INGENIEUR Competenties ingenieur: aanwezige vs vereiste Veranderingsbereidheid Toepassen van nieuwe businessmodellen Samenwerken in een open innovatie omgeving zowel intern als extern Samenwerken Probleem oplossend vermogen Ondernemingszin Multidisciplinaire vaardigheden Manufacturing kennis Kennis van data-tools Kennis van data-analyse IT kennis Goede sociale vaardigheden Flexibel vakmanschap Creativiteit Communicatieve vaardigheden Beheren van complexiteit 46,5% 24% 15,3% 41% 44,1% 26% 17,8% 25% 55,0% 29% 14,3% 32% 51,2% 26% 19,4% 42% 15,7% 51% 31,7% 48% 44,3% 50% 14,8% 28% 19,7% 22% 36,0% 27% 26,3% 30% 48,1% 26% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% vereiste competenties aanwezige competenties

INGENIEUR De impact van industrie 4.0 op de leiderschapscomptenties van ingenieurs De leidinggevende ingenieur stimuleert zijn medewerkers om op een open manier intern en extern samen te werken 95% 1% 4% Empathie, communicatie, luisteren en feedback geven zijn cruciale competenties voor de leidinggevende ingenieur 93% 3% 4% De leidinggevende ingenieur is niet meer de alleswetende specialist, de kennis zit op niveau van het team. 90% 5% 5% De leidinggevende ingenieur is in eerste instantie een people manager die mensen coacht en empowert 80% 13% 7% Industrie 4.0 vereist een ander soort van leiderschap voor ingenieurs 66% 20% 14% Voor de leidinggevende ingenieur zijn de technische vaardigheden belangrijker dan de soft skills 14% 70% 16% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Akkoord Niet akkoord Weet ik niet

INGENIEUR Stellingen over industrie 4.0 Er wordt te weinig beroep gedaan op ingenieurs om data te analyseren, men grijpt sneller naar IT-profiel 49,1% 16,1% 34,8% Er is een rol weggelegd voor de overheid om data van meerdere partijen samen te brengen 44,7% 35,3% 20,0% Het ontbreekt in België aan duidelijke richtlijnen/wetgeving tav data security en protectie 41,7% 14,7% 43,6% Er is onvoldoende extern opleidingsaanbod in het kader van industrie 4.0 beschikbaar voor ingenieurs 40,4% 11,9% 47,7% Andere landen staan verder inzake industrie 4.0 dan België 39,9% 14,8% 45,3% Hoge investeringsbudgetten voor industrie 4.0 zijn een nadeel voor startups 38,1% 25,6% 36,3% Ingenieurs zijn geen data-analisten 34,6% 48,5% 17,0% Industrie 4.0 doet veel jobs verdwijnen, robots zullen mensen vervangen 28,2% 52,0% 19,8% Als ingenieur weet men niet goed hoe deze nieuwe technologieën kunnen toegepast worden in het bedrijf 26,8% 44,8% 28,4% Industrie 4.0 is een hype en zal wel overwaaien 5,1% 73,3% 21,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Akkoord Niet akkoord Geen mening

INGENIEUR Goede cybersecurity is basisvoorwaarde voor industrie 4.0 Ingenieurs hebben nood aan tools om snel data te kunnen verwerken. De ingenieur als ervaren technisch expert moet zijn profiel uitbreiden en meer multidisciplinair worden Ingenieurs hebben nood aan nieuwe trainingsprogramma s in het kader van industrie 4.0 Stellingen over industrie 4.0 91,8% 87,8% 85,1% 83,8% 5,2% 3,0% 3,5% 8,7% 6,7% 8,2% 4,9% 11,3% IT kennis wordt belangrijker voor ingenieurs 78,2% 12,4% 9,4% Sommige bedrijven of partners zullen misbruik maken van het delen van data met anderen 76,0% 7,1% 16,9% Industrie 4.0 betekent flexibele productie 72,8% 11,1% 16,1% In het bedrijf beschikt men over veel data, maar men doet er weinig/niets mee 69,2% 14,5% 16,3% Industrie 4.0 kan industrie terugbrengen naar België 61,5% 11,3% 27,3% Ethische kant van innovaties wordt belangrijker 60,0% 16,6% 23,4% Data moet niet bij één partner/organisatie zitten, maar moet toegankelijk worden voor anderen Het gevaar van industrie 4.0 is dat de jonge generatie op termijn de achterliggende processen niet meer begrijpt 58,7% 57,0% 23,3% 28,5% 18,0% 14,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Akkoord Niet akkoord Geen mening

INGENIEUR 80% 70% Is er nood aan meer ingenieurs in de politiek met het oog op de digitale omwenteling? 73,3% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 8,3% 18,4% Responses 0% Ja Nee Weet ik niet

PROFIEL BEDRIJF 35% Verdeling respondenten bedrijf op basis van het aantal werknemers van het bedrijf 32,5% 30% 25% 22,9% 24,8% 20% 15% 12,1% 10% 7,6% 5% 0% minder dan 50 50-249 250-999 1000-5000 meer dan 5000

PROFIEL BEDRIJF Deelnemende bedrijven per sector bouw 19,1% ingenieurs- en studiebureaus (excl. bouw) 10,2% elektronica en technologische industrie 8,9% chemie en farmaceutische industrie 8,3% metaalnijverheid 8,3% zakelijke dienstverlening (consulting) 7,6% andere 7,0% voeding 6,4% overheid 5,1% telecom, ICT en internet 5,1% onderzoek/onderwijs 3,8% land- en tuinbouw, visserij en veeteelt 3,8% energie/water 2,6% luchtvaart, spoorwegen, ander vervoer 1,9% bank- en verzekeringen 0,6% milieu 0,6% handel/distributie 0,6%

BEDRIJF 60% Hebt u al eens gehoord van industrie 4.0? 55% 50% 40% 40% 30% 20% 10% 5% 0% Ja Nee Weet ik niet

BEDRIJF

BEDRIJF 40% 35% Denkt u dat de ingenieurs in uw bedrijf over de vereiste competenties beschikken om industrie 4.0 te implementeren? 35,9% 30% 25% 26,2% 24,1% 20% 15% 10% 5% 8,3% 5,5% 0% Ja Eerder ja Eerder nee Nee Kan ik niet inschatten

BEDRIJF 100% 90% Opleiding of permanente vorming is een middel of oplossing om ingenieurs beter voor te bereiden op implementatie van industrie 4.0 91,0% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 3,5% 5,5% Ja Nee Weet ik niet

BEDRIJF 50% 45% Zijn er voldoende opleidingsprogramma s beschikbaar om hieraan te voldoen? 46,9% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 22,8% 30,3% 0% Ja Nee Weet ik niet

BEDRIJF Binnen welke kennisdomeinen ontbreekt het aan opleidingsprogramma s? IT : softwarekennis voor data-analyse, robotica, softwaresystemen, programmatie, informatica Kennis en inzicht in nieuwe IT technologieën, Kennisdomeinen van industrie 4.0: kennis van nieuwe digitale ontwikkelingen en mogelijkheden, smart grid, blockchain Big data - data analyse (kennis van algoritmes) Koppeling netwerken en apparatuur Kennis en inzicht, bewustwording van industrie 4.0

BEDRIJF Welke competenties zijn belangrijk voor de ingenieur in het kader van industrie 4.0 Samenwerken in een open innovatie omgeving zowel intern als extern Beheren van complexiteit Probleem oplossend vermogen IT kennis Creativiteit Veranderingsbereidheid Multidisciplinaire vaardigheden Kennis van data-analyse Manufacturing kennis Ondernemingszin Communicatieve vaardigheden,.. Kennis van data-tools Toepassen van nieuwe businessmodellen Flexibel vakmanschap Samenwerken Goede sociale vaardigheden 52,2% 50,7% 46,7% 45,2% 42,2% 40,7% 36,0% 35,2% 28,4% 24,5% 23,0% 21,5% 17,7% 13,1% 12,3% 10,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

BEDRIJF 80% 70% Welke maatregelen zou u nemen om het gebrek aan competenties te compenseren? (meerdere antwoorden mogelijk) 67,2% 60% 50% 40% 37,4% 38,2% 51,2% 55,7% 30% 20% 10% 0% 0,8% 2,3%

BEDRIJF De impact van industrie 4.0 op de leiderschapscomptenties van ingenieurs Empathie, communicatie, luisteren en feedback geven zijn cruciale competenties voor de leidinggevende ingenieur De leidinggevende ingenieur stimuleert zijn medewerkers om op een open manier intern en extern samen te werken De leidinggevende ingenieur is niet meer de alleswetende specialist, de kennis zit op niveau van het team. De leidinggevende ingenieur is in eerste instantie een people manager die mensen coacht en empowert 94,5% 93,7% 93,7% 80,3% 3,2% 2,4% 3,9% 2,4% 1,6% 4,7% 11,8% 7,9% Industrie 4.0 vereist een ander soort van leiderschap voor ingenieurs 65,4% 20,5% 14,2% Voor de leidinggevende ingenieur zijn de technische vaardigheden belangrijker dan de soft skills 12,7% 67,5% 19,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Akkoord Niet akkoord Weet ik niet

BEDRIJF In welke mate is de kennis van volgende industriële technologieën aanwezig in uw bedrijf? Cybersecurity 43,7% 36,5% 17,5% 2,4% Cloud computing 42,7% 33,1% 18,6% 5,7% Horizontale en verticale systeemintegratie 27,8% 40,5% 22,2% 9,5% Internet of Things 23,2% 34,4% 31,2% 11,2% Big Data analytics 19,8% 42,9% 36,5% 0,8% Autonome robots 14,5% 22,6% 61,3% 1,6% Additive manufacturing (3D-printing) 13,5% 18,3% 64,3% 4,0% Augmented & virtual reality 11,1% 21,4% 58,7% 8,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Aanwezig Beperkt aanwezig Niet aanwezig Weet ik niet

BEDRIJF 80% 70% Ziet u industrie 4.0 als een kans of een bedreiging voor uw bedrijf? 73,5% 60% 50% 40% 30% 24,8% 20% 10% 0% 0,9% Een kans Een bedreiging Zowel een kans als een bedreiging 0,9% Weet ik niet

BEDRIJF Welke kansen zijn belangrijkvoor uw bedrijf? Top 5 aan te duiden Mogelijkheid tot efficiënter werken Procesoptimalisatie met data uit productie-, logistiek- of dienstverleningsproces Ontwikkeling van nieuwe producten/diensten Slimme vorm van onderhoud (onderhoud op afstand, 100% voorspelbaar onderhoud). Nieuwe diensten ontwikkelen als een added value voor het bestaande product of dienst Een hogere snelheid van verandering mogelijk maken (flexibele productie) Medewerkers aanzetten om te leren (life long learning) Productverbetering/vernieuwing door meer klanteninzichten te gebruiken Kostenverlaging en duurzame productie Productiefouten voorkomen Het aanboren van nieuwe markten Bestaande producten verrijken met digitale toepassingen en connectiviteit Gezamenlijke productontwikkeling met partners (co-creatie) Machines kunnen zelf kwaliteitscontroles uitvoeren, waardoor fouten sneller kunnen Producten/oplossingen op maat in kleine aantallen en dit aan de kostprijs van Producten kunnen sneller op de markt worden gebracht. Ik weet het niet De vraag naar producten voorspellen door datamining, met als resultaat een beter Beter voorraadbeheer door gebruik van chips en sensoren. 11,0% 10,1% 9,1% 6,3% 35,9% 34,7% 33,0% 32,4% 31,0% 26,8% 25,7% 25,1% 24,9% 24,6% 22,5% 21,6% 19,1% 46,1% 60,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

BEDRIJF TOP 5 KANSEN VOOR BEDRIJVEN Mogelijkheid tot efficiënter werken 60,2% Procesoptimalisatie met data uit productie-, logistiek- of dienstverleningsproces 46,1% Ontwikkeling van nieuwe producten/diensten 35,9% Slimme vorm van onderhoud (onderhoud op afstand, 100% voorspelbaar onderhoud). 34,7% Nieuwe diensten ontwikkelen als een added value voor het bestaande product of dienst 33,0%

Welke belemmeringen ervaart u of verwacht u in de komende jaren bij het toepassen van Industrie 4.0 in uw bedrijf? Top 5 Gebrek aan (ontwikkel)tijd omdat deze opgeëist wordt door normale operationele activiteiten Onduidelijk welk financieel rendement industrie 4.0 oplevert 57,6% 55,6% Het moeilijk/niet vinden van nieuwe medewerkers met de juiste expertise door de schaarste op de arbeidsmarkt 47,6% Geen of te klein investeringskapitaal Mijn huidige medewerkers hebben niet de vereiste kennis en vaardigheden Ik wil niet afhankelijk worden van externe partijen 38,3% 36,9% 41,1% Te veel toepassingsmogelijkheden, moeilijk om daarin de juiste keuze te maken Industriestandaarden zijn nog niet ontwikkeld en/of vastgesteld 30,6% 28,0% Het ontbreekt aan duidelijke richtlijnen/wetgeving t.a.v. data security en protectie Ik weet niet hoe de eerste stap in de implementatie gezet moet worden Ik ben bang dat (grote) partners misbruik maken van hun positie Ik weet niet goed hoe ik deze nieuwe technologieën kan toepassen in mijn bedrijf In mijn bedrijf is weerstand tegen (ingrijpende) veranderingen, medewerkers zijn bang hun baan te verliezen Ik ken geen mogelijke nieuwe partners die in passende kennis of middelen kunnen voorzien Om samen te kunnen werken met partners zijn complexe juridische contracten nodig Ik denk dat sommige bedrijven of partners misbruik zullen maken van het delen van data met anderen Mijn huidige partners zijn niet geschikt omdat ik geen vertrouwen in ze heb, ze niet bereid zijn kennis te delen of een andere ambitie hebben dan ikzelf 20,9% 19,4% 17,0% 17,0% 15,0% 13,7% 13,3% 12,6% 8,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 7

BEDRIJF TOP 5 BELEMMERINGEN Mijn huidige medewerkers hebben niet de vereiste kennis en vaardigheden 38,3% Geen of te klein investeringskapitaal 41,1% Het moeilijk/niet vinden van nieuwe medewerkers met de juiste expertise door de schaarste op de arbeidsmarkt 47,6% Onduidelijk welk financieel rendement industrie 4.0 oplevert 55,6% Gebrek aan (ontwikkel)tijd omdat deze opgeëist wordt door normale operationele activiteiten 57,6%

BEDRIJF In welke mate heeft uw bedrijf op dit moment een van volgende Industrie 4.0 kwaliteiten in huis. Verschillende systemen of apparaten in mijn bedrijf communiceren met elkaar of met andere bedrijven en werken samen 17,0% 21,4% 25,9% 35,7% Processen in mijn bedrijf worden aangepast aan klant specifieke eisen 16,1% 20,5% 22,3% 41,1% Fysieke processen in mijn bedrijf worden (op afstand) gemonitord met behulp van digitalisering en andere technologie 11,6% 21,4% 32,1% 34,8% Verstoring, uitval of misbruik van ICT en netwerken leveren géén gevaar of schade voor mijn bedrijf op 14,3% 20,6% 19,6% 45,5% Apparaten of systemen in mijn bedrijf krijgen actuele informatie en reageren daar direct op 9,9% 25,2% 32,5% 32,4% Het productieproces in mijn bedrijf is opgedeeld in modules die in verschillende combinaties uitgevoerd kunnen worden 9,8% 24,1% 23,2% 42,9% Lokale aansturing door een apparaat of software (bijv. door RFID tag )maakt centrale planning en controle in mijn bedrijf overbodig 1,8% 10,8% 22,5% 64,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Niet van toepassing Nauwelijks van toepassing Gedeeltelijk van toepassing Volledig van toepassing

BEDRIJF 90% 80% Heeft uw bedrijf al overwogen om België te verlaten voor een land dat verder staat op vlak van Industrie 4.0 en digitalisering? 82,1% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 4,5% 13,4% 0% Ja Nee Weet ik niet

BEDRIJF Stellingen over industrie 4.0 Hoge investeringsbudgetten voor industrie 4.0 zijn een nadeel voor startups 49,1% 20,8% 30,2% Er wordt te weinig beroep gedaan op ingenieurs om data te analyseren, men grijpt sneller naar IT-profiel 49,1% 19,8% 31,1% Het gevaar van industrie 4.0 is dat de jonge generatie op termijn de achterliggende processen niet meer begrijpt 48,1% 37,7% 14,2% Ingenieurs zijn geen data-analisten 41,5% 42,5% 16,0% Andere landen staan verder inzake industrie 4.0 dan België 40,6% 16,0% 43,4% Er is onvoldoende extern opleidingsaanbod in het kader van industrie 4.0 beschikbaar voor ingenieurs 39,6% 21,7% 38,7% Het ontbreekt in België aan duidelijke richtlijnen/wetgeving tav data security en protectie 37,7% 13,2% 49,1% Industrie 4.0 doet veel jobs verdwijnen, robots zullen mensen vervangen 13,3% 67,6% 19,1% Industrie 4.0 is een hype en zal wel overwaaien 4,7% 75,5% 19,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Akkoord Niet akkoord Geen mening

BEDRIJF Goede cybersecurity is basisvoorwaarde voor industrie 4.0 Stellingen over industrie 4,0 94,3% 1,9% 3,8% Ingenieurs hebben nood aan tools om snel data te kunnen verwerken. Ingenieurs hebben nood aan nieuwe trainingsprogramma s in het kader van industrie 4.0 De ingenieur als ervaren technisch expert moet zijn profiel uitbreiden en meer multidisciplinair worden 91,4% 89,6% 85,9% 1,9% 6,7% 4,7% 5,7% 4,7% 9,4% IT kennis wordt belangrijker voor ingenieurs 84,9% 9,4% 5,7% Industrie 4.0 betekent flexibele productie 74,5% 9,4% 16,0% Industrie 4.0 kan industrie terugbrengen naar België 63,2% 7,6% 29,3% Ethische kant van innovaties wordt belangrijker 52,8% 17,9% 29,3% Er is een rol weggelegd voor de overheid om data van meerdere partijen samen te brengen 50,9% 31,1% 17,9% Data moet niet bij één partner/organisatie zitten, maar moet toegankelijk worden voor anderen 50,0% 24,5% 25,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Akkoord Niet akkoord Geen mening