Inhoudstafel A. EVOLUTIE VAN DE BINNENLANDSE WERKGELEGENHEID EN DE BEROEPSBEVOLKING PER GEWEST Evolutie van de beroepsbevolking...

Inhoudstafel VOORWOORD INLEIDING A. EVOLUTIE VAN DE BINNENLANDSE WERKGELEGENHEID EN DE BEROEPSBEVOLKING PER GEWEST...3 1. Evolutie van binnenlandse werkgelegenheid... 3 a. Evolutie van de aandelen binnenlandse werkgelegenheid per gewest... 5 b. Evolutie van de aandelen binnenlandse werkgelegenheid per geslacht en gewest... 5 c. Verdeling van de binnenlandse werkgelegenheid per nijverheidstak in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest... 5 2. Evolutie van de beroepsbevolking... 7 B. EVOLUTIE VAN DE BEZOLDIGDE ARBEID VOLGENS STATUUT, GESLACHT EN GEWEST...10 1. Algemene evoluties... 10 Handarbeiders... 10 Hoofdarbeiders... 11 Hand- en hoofdarbeiders... 12 2. Evolutie van het aantal werknemers in de privé- en openbare sector volgens geslacht en gewest... 13 Werknemers in de privé-sector... 13 Werknemers in de publieke sector... 14 3. Evolutie van het aantal bezoldigde arbeiders en inrichting volgens omvang van de inrichtingen voor het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, Brabant en België... 17 a. Arbeiders... 17 b. Inrichtingen... 20 4. Evolutie van het aantal bezoldigde werknemers per nijverheidstak in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest... 24 5. Evolutie van de bezoldigde arbeid en het aantal inrichtingen sedert 1980 per gemeente... 26 a. Bezoldigde arbeid... 26 Evolutie van de bezoldigde arbeid per gemeente en gemeentelijk aandeel t.o.v. het Gewest... 27 b. Inrichtingen... 29 C. VERDELING VAN DE HAND- EN HOOFDARBEIDERS PER GEMEENTE IN NACE2 OP 30 JUNI 1994...31 1. Intragemeentelijke verdeling van de hand- en hoofdarbeiders per nijverheidstak op 30 juni 1994... 31 2. Intergemeentelijke verdeling van de bezoldigde werknemers per nijverheidstak in NACE2 op 30 juni 1994... 32 3. Verdeling van de handarbeiders per nijverheidstak op 30 juni 1994... 32

Lijst der grafieken Grafiek 1 : Evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid per gewest sedert juni 1986 in indices (juni 1981 = 100)... 6 Grafiek 2 : Evolutie van de bezoldigde arbeid sinds 1989 in de drie gewesten en Brabant (1989=100)... 15 Grafiek 3 : Verdeling van de bezoldigde werknemers in Brussel op 30 juni 1994...15 Grafiek 4 : Evolutie in relatieve waarden van de bezoldigde arbeid en het aantal inrichtingen per gemeente tussen 1980 en 1994... 30 Grafiek 5 : Aandeel van de bezoldigde werkgelegenheid van de Brusselse gemeenten en in het Gewest in 1980 en 1994... 30

VOORWOORD In mijn hoedanigheid van Minister-Voorzitter, bevoegd voor het Tewerkstellingsbeleid, wens ik de BGDA te danken voor het publiceren van deze bundel van statistische gegevens over de evolutie van de werkgelegenheid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Deze informatie bevestigt een aantal gekende gegevens, rekent af met een aantal vooroordelen en laat vooral toe om het politieke debat op een objectieve wijze nieuw leven in te blazen. De situatie zoals ze hierin beschreven staat, lijkt mij voldoende verontrustend om een algemene oproep tot globale mobilisering te lanceren naar alle socioeconomische actoren van het Gewest. Tezamen moeten we zorgen voor een grotere werkgelegenheid voor de Brusselaars in het kader van een meer solidaire stedelijke economie. Charles PICQUE

INLEIDING Na de moeilijke recessie die het begin van de jaren '90 heeft gekenmerkt, leek het ons onontbeerlijk om een voorlopige balans op te maken van de gevolgen hiervan in termen van tewerkstelling. De aanleiding daartoe wordt ons gegeven door de recente verschijning van een reeks statistieken die een geregionaliseerd overzicht geven van de tewerkstelling en de beroepsbevolking. De gegevens van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid hebben betrekking op de periode 1981-1992. Wij hebben een iets bredere periode in acht genomen, met name tot juni 1994, door een synthese van de brutogegevens van de RSZ eraan toe te voegen. Deze cijfers vormen immers de enige thans beschikbare bron om de recente evolutie van de bezoldigde arbeid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest te beoordelen. Uit deze actualisering blijkt dat reeds bestaande tendensen zich voortzetten en zelfs in omvang toenemen. Het aantal nieuwe arbeidsplaatsen tijdens groeiperiodes blijft namelijk vrij gering, terwijl de fases van recessie gepaard gaan met een achteruitgang van de werkgelegenheid die groter is dan in de rest van het land. Van 1981 tot 1992, kent de binnenlandse tewerkstelling (bezoldigd+niet-bezoldigd) een terugval van 3%, wat omgekeerd evenredig is met het nationale groeipercentage over dezelfde periode. In het kader van deze evolutie hebben in de loop der jaren de componenten van de binnenlandse werkgelegenheid binnen het Gewest gevoelige veranderingen ondergaan: toename van de vrouwelijke arbeid, vermindering van de bezoldigde arbeid, toename van het aantal zelfstandigen, inkrimping van het aantal handarbeiders. Alhoewel iedereen zich wel bewust is van de omvang van het fenomeen van desindustrialisatie waarmee het Gewest te kampen heeft, toch wordt zelden onderstreept dat de groei van de tertiaire werkgelegenheid in het Brusselse Gewest kleiner is dan in de andere gewesten. De achteruitgang van de globale binnenlandse werkgelegenheid gaat gepaard met een inkrimping van de actieve Brusselse bevolking die 4% minder bedraagt over de in acht genomen periode. We merken op dat de evolutieprofielen van de tewerkgestelde actieve bevolking heel wat gelijkenissen vertonen met die van de globale werkgelegenheid, met uitzondering van het niveau van de tewerkgestelde actieve vrouwelijke bevolking in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest dat de neiging vertoont om te stagneren. De ongunstige positie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest lijkt er nog meer op achteruit te zijn gegaan tijdens het laatste conjuncturele dieptepunt, dat zich sneller in Brussel heeft doen gevoelen dan in de rest van het land. Sinds 1991 is het aantal bezoldigde arbeidsplaatsen verminderd. Tussen 1991 en 1994 telt het Gewest een verlies van 27.000 jobs, hetzij 4,6%. In de privé-sector zijn ongeveer 40.000 arbeidsplaatsen tijdens die periode uit de statistieken verdwenen, wat overeenkomt met een dalingscoëfficiënt van 10%, terwijl dit cijfer op nationaal vlak tot 3% beperkt blijft. Dit betekent dat in die periode 60% van de globale privétewerkstelling in Brussel verloren is gegaan.

We stellen vast dat de daling van het aantal handarbeiders wederom het meest uitgesproken is in het BHG, zonder dat, zoals in Vlaanderen en Wallonië, een voldoende stijging van het aantal hoofdarbeiders werd waargenomen. De kleine en middelgrote ondernemingen, waarvan het aantal tijdens de laatste recessie lichtjes is teruggezakt, noteren echter op lange termijn een toename van de werkgelegenheid, wat van de grote ondernemingen niet kan worden gezegd (met uitzondering van de categorie van 500 tot 999). Dit statistisch overzicht wordt afgesloten met een vrij gedetailleerde voorstelling van de evolutie van de werkgelegenheid per gemeente. Daar stellen we vast dat de algemene problemen van het Gewest verre van gelijk gespreid zijn. In 1994 was Brussel-Stad nog goed voor 41% van de bezoldigde arbeid, terwijl in de jaren 80 de differentiatie tussen de andere gemeentes is toegenomen. In grote lijnen kan worden gesteld dat de nieuwe ruimtelijke configuratie van de werkgelegenheid de tendens vertoont om zich te concentreren in de zuidoostelijke gemeentes, waar de groeicoëfficiënten systematisch hoger liggen dan het gewestelijke gemiddelde.

Dit statistisch overzicht beslaat de periode van 1981 tot 1992 voor alles wat met binnenlandse werkgelegenheid en actieve bevolking te maken heeft. Deze gegevens zijn afkomstig van een recente publikatie van het Ministerie van Arbeid en Tewerkstelling. Wat de bezoldigde arbeid afzonderlijk betreft, wordt de periode van 1980 tot 1994 in acht genomen op grond van de traditionele gedecentraliseerde statistiek van 30 juni, verspreid door de RSZ. We vestigen de aandacht wel op het feit dat deze reeksen niet als dusdanig vergelijkbaar zijn, aangezien de toegepaste methodologieën verschillen. De ruimte waarover wij beschikken, laat ons niet toe het belangrijke methodologische werk weer te geven dat door het MTA voor de produktie van die gegevens werd ontwikkeld. Daarom raden wij de lezer ten stelligste aan om de basisdocumenten te raadplegen. 1 We preciseren echter dat de schatting van de beroepsbevolking resulteert uit verschillende administratieve bronnen zonder zich te beperken tot een loutere compilatie. "De gehanteerde definities en de benadering van het geheel gaan verder dan de classificaties van reglementaire aard". We vinden opeenvolgend : A. Evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid en de beroepsbevolking per gewest 1. De evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid per gewest Zeer schematisch bevat de binnenlandse werkgelegenheid : "Alle personen ouder dan 14 jaar die minstens 1 uur per week tewerkgesteld zijn in een in België gevestigde produktie-eenheid". Twee groepen kunnen onderscheiden worden : - de loontrekkende werkgelegenheid (openbare en privé-sector) - de niet-loontrekkende werkgelegenheid (zelfstandig en helper) 2. De evolutie van de beroepsbevolking per gewest "De beroepsbevolking omvat alle personen ouder dan 14 jaar die zich op 30 juni van het referentiejaar op de arbeidsmarkt aanbieden. Het begrip beroepsbevolking beperkt zich enkel tot de in België gevestigde bevolking ongeacht of zij tewerkgesteld is (in eigen land of in het buitenland) of werkloos". De in het buitenland woonachtige werknemers tewerkgesteld in Belgische produktie-eenheden worden bijgevolg uitgesloten. 1 MTA, "De beroepsbevolking in België, 4 gewesten, toestand op 30 juni 1992" serie : kijk op de arbeidsmarkt, mei 1995. "De beroepsbevolking in België, 3. methodologische nota" serie : kijk op de arbeidsmarkt, september 1992. 1

De beroepsbevolking omvat dus : binnenlandse werkgelegenheid + grensarbeiders uit België werkzaam in het buitenland - grensarbeiders uit het buitenland werkzaam in Belgische produktie-eenheden = werkende beroepsbevolking + werklozen (NWWZ) = totale beroepsbevolking - miliciens - gewapende macht = burgerlijke beroepsbevolking De overgang van de binnenlandse werkgelegenheid (plaats van tewerkstelling) naar de beroepsbevolking (woonplaats) werd gerealiseerd door de schatting van de intergewestelijke stromingen op grond van de gecorrigeerde resultaten van de enquêtes op de werkkrachten. De loontrekkende werkgelegenheid zoals ze voorkomt in de schatting van de binnenlandse werkgelegenheid is zelf het resultaat van een schatting van het MTA dat op basis van brutogegevens van de RSZ overgegaan is tot een zeker aantal correcties (dubbeltellingen, ontbrekende categorieën,...). B. Evolutie van de bezoldigde arbeid volgens statuut, geslacht en gewest Wat opvalt bij het lezen van de gegevens in de gedecentraliseerde statistiek van de RSZ, zijn de grote verschillen. Uit deze statistiek haalden we de vergelijkende evolutie van de bezoldigde arbeiders van de drie gewesten, Brabant en het hele land volgens het statuut en het geslacht van de werknemers, volgens de aard van de sector (openbaar of privé), volgens de omvang van de inrichtingen, alsook de evolutie binnen het BHG van de bezoldigde arbeid per nijverheidstak en per gemeente. Ten slotte wordt een inter- en intragemeentelijke verdeling van de hand- en hoofdarbeiders per gemeente en per nijverheidstak in Nace 2 voorgesteld. 2

A. Evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid en de beroepsbevolking per Gewest 1. Evolutie van binnenlandse werkgelegenheid 2 Juni 81 42.795 340.100 382.895 217.803 1.040.782 1.258.585 118.265 546.482 664.747 378.863 1.964.740 2.343.603 Juni 86 44.970 314.572 359.542 224.491 1.008.670 1.233.161 124.351 480.528 604.879 393.812 1.836.446 2.230.258 Juni 87 45.745 307.206 352.951 225.015 1.009.592 1.234.607 126.174 471.429 597.603 396.934 1.821.007 2.217.941 Juni 88 46.667 305.358 352.025 226.329 1.013.402 1.239.731 128.443 474.693 603.136 401.439 1.824.288 2.225.727 Juni 89 47.467 304.624 352.091 228.923 1.032.923 1.261.846 129.615 478.602 608.217 406.005 1.847.742 2.253.747 Juni 90 48.308 305.130 353.438 231.150 1.043.703 1.274.853 130.929 480.097 611.026 410.387 1.857.794 2.268.181 Juni 91 48.706 301.572 350.278 233.985 1.043.432 1.277.417 131.642 474.690 606.332 414.333 1.845.002 2.259.335 Juni 92 48.039 295.118 343.157 234.186 1.035.605 1.269.791 131.300 470.556 601.856 413.525 1.822.425 2.235.950 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 totaal Juni 86 105,1 92,5 93,9 103,1 96,9 98,0 105,1 87,9 91,0 103,9 93,5 95,2 Juni 87 106,9 90,3 92,2 103,3 97,0 98,1 106,7 86,3 89,9 104,8 92,7 94,6 Juni 88 109,0 89,8 91,9 103,9 97,4 98,5 108,6 86,9 90,7 106,0 92,9 95,0 Juni 89 110,9 89,6 92,0 105,1 99,2 100,3 109,6 87,6 91,5 107,2 94,0 96,2 Juni 90 112,9 89,7 92,3 106,1 100,3 101,3 110,7 87,9 91,9 108,3 94,6 96,8 Juni 91 113,8 88,7 91,5 107,4 100,3 101,5 111,3 86,9 91,2 109,4 93,9 96,4 Juni 92 112,3 86,8 89,6 107,5 99,5 100,9 111,0 86,1 90,5 109,1 92,8 95,4 nietloontrek. Binnenlandse werkgelegenheid naar beroepsstatuut en gewest - Mannen Brussel Vlaanderen Wallonië Land nietloontrekloontrek. niet- nietloontrek. loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. nietloontrek. Binnenlandse werkgelegenheid naar beroepsstatuut en gewest - Vrouwen Brussel Vlaanderen Wallonië Land nietloontrekloontrek. niet- nietloontrek. loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. Juni 81 28.974 221.755 250.729 130.076 526.977 657.053 70.655 304.591 375.246 229.705 1.057.860 1.287.565 Juni 86 30.835 226.292 257.127 139.178 570.061 709.239 76.271 306.806 383.077 246.284 1.107.258 1.353.542 Juni 87 31.656 227.037 258.693 140.798 589.555 730.353 77.612 311.547 389.159 250.066 1.132.127 1.382.193 Juni 88 32.488 232.317 264.805 142.284 614.053 756.337 78.809 323.704 402.513 253.581 1.174.036 1.427.617 Juni 89 33.324 234.751 268.075 145.647 633.999 779.646 80.558 325.813 406.371 259.529 1.198.551 1.458.080 Juni 90 34.163 238.721 272.884 148.553 656.923 805.476 82.048 331.473 413.521 264.764 1.231.155 1.495.919 Juni 91 34.657 237.047 271.704 152.229 668.424 820.653 83.205 331.027 414.232 270.091 1.240.268 1.510.359 Juni 92 34.371 236.328 270.699 153.774 670.260 824.034 83.535 335.252 418.787 271.680 1.245.459 1.517.139 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 totaal Juni 86 106,4 102,0 102,6 107,0 108,2 107,9 107,9 100,7 102,1 107,2 104,7 105,1 Juni 87 109,3 102,4 103,2 108,2 111,9 111,2 109,8 102,3 103,7 108,9 107,0 107,3 Juni 88 112,1 104,8 105,6 109,4 116,5 115,1 111,5 106,3 107,3 110,4 111,0 110,9 Juni 89 115,0 105,9 106,9 112,0 120,3 118,7 114,0 107,0 108,3 113,0 113,3 113,2 Juni 90 117,9 107,7 108,8 114,2 124,7 122,6 116,1 108,8 110,2 115,3 116,4 116,2 Juni 91 119,6 106,9 108,4 117,0 126,8 124,9 117,8 108,7 110,4 117,6 117,2 117,3 Juni 92 118,6 106,6 108,0 118,2 127,2 125,4 118,2 110,1 111,6 118,3 117,7 117,8 2 Bron : MTA. Het MTA heeft voor een klein aantal werknemers de plaats van tewerkstelling en de woonplaats niet kunnen bepalen; Dit aantal zorgt voor een verschil tussen de raming van het koninkrijk en de raming van de drie gewesten. 3

nietloontrek. Binnenlandse werkgelegenheid naar beroepsstatuut en gewest - Mannen + Vrouwen Brussel Vlaanderen Wallonië Land nietloontrekloontrek. niet- nietloontrek. loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. totaal loontrek. Juni 81 71.769 561.855 633.624 347.879 1.567.759 1.915.638 188.920 851.073 1.039.993 608.568 3.022.600 3.631.168 Juni 86 75.805 540.864 616.669 363.669 1.578.731 1.942.400 200.622 787.334 987.956 640.096 2.943.704 3.583.800 Juni 87 77.401 534.243 611.644 365.813 1.599.147 1.964.960 203.786 782.976 986.762 647.000 2.953.134 3.600.134 Juni 88 79.155 537.675 616.830 368.613 1.627.455 1.996.068 207.252 798.397 1.005.649 655.020 2.998.324 3.653.344 Juni 89 80.791 539.375 620.166 374.570 1.666.922 2.041.492 210.173 804.415 1.014.588 665.534 3.046.293 3.711.827 Juni 90 82.471 543.851 626.322 379.703 1.700.626 2.080.329 212.977 811.570 1.024.547 675.151 3.088.949 3.764.100 Juni 91 83.363 538.619 621.982 386.214 1.711.856 2.098.070 214.847 805.717 1.020.564 684.424 3.085.270 3.769.694 Juni 92 82.410 531.446 613.856 387.960 1.705.865 2.093.825 214.835 805.808 1.020.643 685.205 3.067.884 3.753.089 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 totaal Juni 86 105,6 96,3 97,3 104,5 100,7 101,4 106,2 92,5 95,0 105,2 97,4 98,7 Juni 87 107,8 95,1 96,5 105,2 102,0 102,6 107,9 92,0 94,9 106,3 97,7 99,1 Juni 88 110,3 95,7 97,3 106,0 103,8 104,2 109,7 93,8 96,7 107,6 99,2 100,6 Juni 89 112,6 96,0 97,9 107,7 106,3 106,6 111,2 94,5 97,6 109,4 100,8 102,2 Juni 90 114,9 96,8 98,8 109,1 108,5 108,6 112,7 95,4 98,5 110,9 102,2 103,7 Juni 91 116,2 95,9 98,2 111,0 109,2 109,5 113,7 94,7 98,1 112,5 102,1 103,8 Juni 92 114,8 94,6 96,9 111,5 108,8 109,3 113,7 94,7 98,1 112,6 101,5 103,4 Binnenlandse werkgelegenheid Brussels gewest Vlaams gewest Waals gewest Land Verschil 81/92-3,12% 9,30% -1,86% 3,36% Verschil 91/92-1,31% -0,20% 0,01% -0,44% De groei die tijdens de tweede helft van de jaren tachtig de evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid in België heeft gekenmerkt, bevestigt enerzijds de aanhoudende stijging van het aantal vrouwen op de arbeidsmarkt en, anderzijds, de toename van de niet-bezoldigde arbeid. De dalende tendens van de bezoldigde mannelijke arbeid is zeer duidelijk in het Brusselse en Waalse gewest. Voor dit laatste gewest bedraagt de terugval tussen 81 en 92 bijna 45.000 eenheden (13,2%), wat niet gecompenseerd wordt door de steeds grotere aanwezigheid van vrouwen op de arbeidsmarkt. Men stelt vast dat de stijging van de vrouwelijke arbeid in Brussel het minst uitgesproken is. Hoewel de niet-bezoldigde arbeid in de drie gewesten toeneemt, volstaat dit niet om in het BHG de erosie van de mannelijke bezoldigde arbeid in kwantitatieve termen op te vangen. In het totaal heeft het Brusselse gewest tussen 1981 en 1992 3,1% van zijn binnenlandse werkgelegenheid verloren, terwijl het Waalse gewest de daling tot 1,9% heeft kunnen beperken en in Vlaanderen de werkgelegenheid met ruim 9% is gestegen. 4

a. Evolutie van de aandelen binnenlandse werkgelegenheid per gewest Brussels gewest Vlaams gewest Waals gewest Juni 81 17,65 53,37 28,98 Juni 86 17,39 54,76 27,85 Juni 87 17,16 55,14 27,69 Juni 88 17,05 55,16 27,79 Juni 89 16,87 55,53 27,60 Juni 90 16,79 55,75 27,46 Juni 91 16,63 56,09 27,28 Juni 92 16,46 56,16 27,38 b. Evolutie van de aandelen binnenlandse werkgelegenheid per geslacht en gewest Brussel Vlaanderen Wallonië Land Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Juni 81 60,43 39,57 65,70 34,30 63,92 36,08 64,25 35,75 Juni 86 58,30 41,70 63,49 36,51 61,23 38,77 61,96 38,04 Juni 87 57,71 42,29 62,83 37,17 60,56 39,44 61,32 38,68 Juni 88 57,07 42,93 62,11 37,89 59,97 40,03 60,66 39,34 Juni 89 56,77 43,23 61,81 38,19 59,95 40,05 60,45 39,55 Juni 90 56,43 43,57 61,28 38,72 59,64 40,36 60,02 39,98 Juni 91 56,32 43,68 60,89 39,11 59,41 40,59 59,72 40,28 Juni 92 55,90 44,10 60,64 39,36 58,97 41,03 59,40 40,60 c. Verdeling van de binnenlandse werkgelegenheid per nijverheidstak in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Situatie op 30 juni 1992 Niet-loontrekkenden Binnenlandse werkgelegenheid Loontrekkenden Helpers Zelfstandigen Privésector Openbare sector Landbouw 40 132 172 305 0 305 477 Energie en waterhuishouding 7 38 45 4.038 1.268 5.306 5.351 Niet-energetische delfstoffen, chemische industrie 96 265 361 9.821 0 9.821 10.182 Metaalverwerkende industrie 203 974 1.177 23.191 298 23.489 24.666 Overige be- en verwerkende industrieën 673 3.302 3.975 20.797 5 20.802 24.777 Bouwnijverheid 973 3.986 4.959 21.237 0 21.237 26.196 Handel, horeca, reparatiebedrijven 10.975 23.120 34.095 77.673 125 77.798 111.893 Vervoer en verkeer 284 1.744 2.028 8.177 32.675 40.852 42.880 Bank- en verzekeringswezen 1.363 15.438 16.801 90.871 17.023 107.894 124.695 Overige dienstverlening 2.439 16.358 18.797 83.601 140.341 223.942 242.739 Totaal 17.053 65.357 82.410 339.711 191.735 531.446 613.856 5

Niet-loontrekkenden Binnenlandse werkgelegenheid Loontrekkenden Helpers Zelfstandigen Privésector Openbare sector Landbouw 8,4 27,7 36,1 63,9 0,0 63,9 100 Energie en waterhuishouding 0,1 0,7 0,8 75,5 23,7 99,2 100 Niet-energetische delfstoffen, chemische industrie 0,9 2,6 3,5 96,5 0,0 96,5 100 Metaalverwerkende industrie 0,8 3,9 4,8 94,0 1,2 95,2 100 Overige be- en verwerkende industrieën 2,7 13,3 16,0 83,9 0,0 84,0 100 Bouwnijverheid 3,7 15,2 18,9 81,1 0,0 81,1 100 Handel, horeca, reparatiebedrijven 9,8 20,7 30,5 69,4 0,1 69,5 100 Vervoer en verkeer 0,7 4,1 4,7 19,1 76,2 95,3 100 Bank- en verzekeringswezen 1,1 12,4 13,5 72,9 13,7 86,5 100 Overige dienstverlening 1,0 6,7 7,7 34,4 57,8 92,3 100 Totaal 2,8 10,6 13,4 55,3 31,2 86,6 100 De structuur van de niet-bezoldigde arbeid per nijverheidstak toont aan dat de uitbreiding van de tertiaire sector in deze categorie nog groter is dan in de categorie van de bezoldigde arbeid. De belangrijkste nijverheidstak binnen de groep van zelfstandigen en aanverwante beroepen blijft de "Handel - Horeca" (41,4%), gevolgd door de krediet- en verzekeringsinstellingen en vooral de "Diensten aan ondernemingen" (20,39%) en "Andere diensten" (22,8%), hetzij een totaal van 84,6% van de niet-bezoldigde arbeid in het BHG. Grafiek A : Evolutie van de binnenlandse werkgelegenheid per gewest sedert juni 1986 in indices (juni 1981 = 100) 110 109 108 107 106 105 Vlaanderen 104 103 102 101 België 100 99 98 97 96 Brussel Wallonië 95 94 juni 86 juni 87 juni 88 juni 89 juni 90 juni 91 juni 92 6

2. Evolutie van de beroepsbevolking 3 Beroepsbevolking naar gewest - Mannen Brusse l Vlaande re n W allonië werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal Juni 81 206.519 23.036 229.555 1.394.934 90.950 1.485.884 735.233 63.705 798.938 Juni 86 190.457 29.968 220.425 1.355.017 84.365 1.439.382 682.364 83.294 765.658 Juni 87 186.607 24.730 211.337 1.353.532 81.196 1.434.728 676.188 84.683 760.871 Juni 88 185.620 23.589 209.209 1.357.960 69.065 1.427.025 682.642 77.028 759.670 Juni 89 185.251 22.151 207.402 1.377.607 57.169 1.434.776 689.492 70.082 759.574 Juni 90 185.379 21.330 206.709 1.390.234 53.462 1.443.696 694.349 67.743 762.092 Juni 91 183.327 23.906 207.233 1.389.825 61.092 1.450.917 690.343 74.181 764.524 Juni 92 179.573 26.441 206.014 1.377.750 70.498 1.448.248 685.582 83.952 769.534 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Juni 86 92,2 130,1 96,0 97,1 92,8 96,9 92,8 130,7 95,8 Juni 87 90,4 107,4 92,1 97,0 89,3 96,6 92,0 132,9 95,2 Juni 88 89,9 102,4 91,1 97,3 75,9 96,0 92,8 120,9 95,1 Juni 89 89,7 96,2 90,3 98,8 62,9 96,6 93,8 110,0 95,1 Juni 90 89,8 92,6 90,0 99,7 58,8 97,2 94,4 106,3 95,4 Juni 91 88,8 103,8 90,3 99,6 67,2 97,6 93,9 116,4 95,7 Juni 92 87,0 114,8 89,7 98,8 77,5 97,5 93,2 131,8 96,3 Beroepsbevolking naar gewest - Vrouwen Brusse l Vlaande re n W allonië werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal Juni 81 153.288 21.298 174.586 737.054 135.961 873.015 411.524 80.605 492.129 Juni 86 152.033 28.066 180.099 793.273 151.146 944.419 422.661 101.091 523.752 Juni 87 152.042 24.197 176.239 816.151 149.851 966.002 429.384 101.449 530.833 Juni 88 154.632 23.759 178.391 845.120 133.681 978.801 443.589 97.354 540.943 Juni 89 155.527 23.065 178.592 870.197 115.196 985.393 448.558 96.355 544.913 Juni 90 157.286 22.819 180.105 899.248 102.690 1.001.938 456.944 96.652 553.596 Juni 91 155.767 24.914 180.681 914.568 105.022 1.019.590 458.119 102.001 560.120 Juni 92 154.420 27.513 181.933 918.416 116.500 1.034.916 462.526 110.817 573.343 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Juni 86 99,2 131,8 103,2 107,6 111,2 108,2 102,7 125,4 106,4 Juni 87 99,2 113,6 100,9 110,7 110,2 110,7 104,3 125,9 107,9 Juni 88 100,9 111,6 102,2 114,7 98,3 112,1 107,8 120,8 109,9 Juni 89 101,5 108,3 102,3 118,1 84,7 112,9 109,0 119,5 110,7 Juni 90 102,6 107,1 103,2 122,0 75,5 114,8 111,0 119,9 112,5 Juni 91 101,6 117,0 103,5 124,1 77,2 116,8 111,3 126,5 113,8 Juni 92 100,7 129,2 104,2 124,6 85,7 118,5 112,4 137,5 116,5 3 Bron : MTA. 7

Beroepsbevolking naar gewest - Mannen + Vrouwen Brusse l Vlaande re n W allonië werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal werkend werkloos totaal Juni 81 359.807 44.334 404.141 2.131.988 226.911 2.358.899 1.146.757 144.310 1.291.067 Juni 86 342.490 58.034 400.524 2.148.290 235.511 2.383.801 1.105.025 184.385 1.289.410 Juni 87 338.649 48.927 387.576 2.169.683 231.047 2.400.730 1.105.572 186.132 1.291.704 Juni 88 340.252 47.348 387.600 2.203.080 202.746 2.405.826 1.126.231 174.382 1.300.613 Juni 89 340.778 45.216 385.994 2.247.804 172.365 2.420.169 1.138.050 166.437 1.304.487 Juni 90 342.665 44.149 386.814 2.289.482 156.152 2.445.634 1.151.293 164.395 1.315.688 Juni 91 339.094 48.820 387.914 2.304.393 166.114 2.470.507 1.148.462 176.182 1.324.644 Juni 92 333.993 53.954 387.947 2.296.166 186.998 2.483.164 1.148.108 194.769 1.342.877 Juni 81 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Juni 86 95,2 130,9 99,1 100,8 103,8 101,1 96,4 127,8 99,9 Juni 87 94,1 110,4 95,9 101,8 101,8 101,8 96,4 129,0 100,0 Juni 88 94,6 106,8 95,9 103,3 89,4 102,0 98,2 120,8 100,7 Juni 89 94,7 102,0 95,5 105,4 76,0 102,6 99,2 115,3 101,0 Juni 90 95,2 99,6 95,7 107,4 68,8 103,7 100,4 113,9 101,9 Juni 91 94,2 110,1 96,0 108,1 73,2 104,7 100,1 122,1 102,6 Juni 92 92,8 121,7 96,0 107,7 82,4 105,3 100,1 135,0 104,0 Beroepsbevolking Brussels gewest Vlaams gewest Waals gewest Verschil 81/92-4,01% 5,27% 4,01% Verschil 91/92 0,01% 0,51% 1,38% Evolutie van de aandelen beroepsbevolking per geslacht en gewest Brussel Vlaanderen Wallonië Land Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Juni 81 56,80 43,20 62,99 37,01 61,88 38,12 62,02 37,98 Juni 86 55,03 44,97 60,37 39,63 59,38 40,62 59,53 40,47 Juni 87 54,53 45,47 59,76 40,24 58,90 41,10 58,99 41,01 Juni 88 53,98 46,02 59,32 40,68 58,41 41,59 58,52 41,48 Juni 89 53,73 46,27 59,28 40,72 58,23 41,77 58,43 41,57 Juni 90 53,44 46,56 59,03 40,97 57,92 42,08 58,16 41,84 Juni 91 53,42 46,58 58,73 41,27 57,72 42,28 57,92 42,08 Juni 92 53,10 46,90 58,32 41,68 57,30 42,70 57,52 42,48 In termen van actieve tewerkgestelde bevolking, (de tewerkstelling van inwoners van Brussel), is de situatie van het gewest nog zorgwekkender dan op het vlak van de binnenlandse werkgelegenheid. Sinds 1981 is het aantal tewerkgestelden in het BHG met 7,2% gezakt, terwijl dit aantal in Vlaanderen met 7,7% is gestegen en in Wallonië een status quo werd genoteerd. 8

Meer nog dan de activiteitscoëfficiënten, hoewel deze lager liggen in Brussel, maar de evolutiedifferentiëlen analoog zijn met de andere gewesten, is het de vlucht uit de stad die het niveau van de actieve tewerkgestelde bevolking beïnvloedt. De evolutie van de globale actieve bevolking per geslacht wijst aan dat de inkrimping van het mannelijke aandeel over het geheel van de drie gewesten in het Brusselse gewest niet voldoende gecompenseerd wordt door een stijging van de vrouwelijke activiteit om aldus een globale stijging van de actieve bevolking teweeg te brengen, zoals dit het geval is in Vlaanderen en Wallonië. Bovendien is tijdens de periode 81-92 de stijging van de actieve vrouwelijke bevolking in het Brusselse gewest voornamelijk toe te schrijven aan de toename van niet-tewerkgestelde vrouwelijke werkzoekenden. Het aantal tewerkgestelde vrouwen is in Vlaanderen met 24,6% gestegen, in Wallonië met 12,4% en slechts met 0,7% in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. 9

B. Evolutie van de bezoldigde arbeid volgens statuut, geslacht en gewest 4 1. Algemene evoluties Handarbeiders Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 92.881 94.576 93.213 91.300 83.159 79.546 Brussel V 46.251 46.463 44.472 43.476 40.659 39.738 T 139.132 141.039 137.685 134.776 123.818 119.284 M 182.696 187.311 184.705 182.617 172.581 169.569 Brabant V 79.729 80.944 78.402 77.240 73.329 72.447 T 262.425 268.255 263.107 259.857 245.910 242.016 M 576.790 583.884 582.834 580.360 567.695 565.601 Vlaande re n V 235.277 239.964 238.876 235.170 228.865 226.081 T 812.067 823.848 821.710 815.530 796.560 791.682 M 237.862 241.641 239.091 235.695 225.492 222.221 W allonië V 88.920 89.568 89.923 90.271 86.956 86.750 T 326.782 331.209 329.014 325.966 312.448 308.971 M 907.533 920.101 915.138 907.355 876.346 867.368 Be lgië V 370.448 375.995 373.271 368.917 356.480 352.569 T 1.277.981 1.296.096 1.288.409 1.276.272 1.232.826 1.219.937 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 100 101,82 100,36 98,30 89,53 85,64 Brussel V 100 100,46 96,15 94,00 87,91 85,92 T 100 101,37 98,96 96,87 88,99 85,73 M 100 102,53 101,10 99,96 94,46 92,81 Brabant V 100 101,52 98,34 96,88 91,97 90,87 T 100 102,22 100,26 99,02 93,71 92,22 M 100 101,23 101,05 100,62 98,42 98,06 Vlaande re n V 100 101,99 101,53 99,95 97,27 96,09 T 100 101,45 101,19 100,43 98,09 97,49 M 100 101,59 100,52 99,09 94,80 93,42 W allonië V 100 100,73 101,13 101,52 97,79 97,56 T 100 101,35 100,68 99,75 95,61 94,55 M 100 101,38 100,84 99,98 96,56 95,57 Be lgië V 100 101,50 100,76 99,59 96,23 95,17 T 100 101,42 100,82 99,87 96,47 95,46 Brusse ls Ge we st Brabant Vlaande re n W allonië Be lgië Verschil 89/94-14,27% -7,78% -2,51% -5,45% -4,54% Verschil 93/94-3,66% -1,58% -0,61% -1,11% -1,05% 4 Bron : RSZ - Met uitzondering van de zeelui van de koopvaardij en de binnenschippers. 10

Hoofdarbeiders Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 235.226 235.835 232.138 228.590 236.354 230.625 Brussel V 198.929 205.855 206.583 207.764 207.600 205.640 T 434.155 441.690 438.721 436.354 443.954 436.265 M 342.038 347.846 346.909 344.712 354.123 350.147 Brabant V 290.313 303.219 306.991 311.075 312.274 312.286 T 632.351 651.065 653.900 655.787 666.397 662.433 M 475.543 482.465 484.582 485.966 500.270 501.756 Vlaande re n V 415.250 437.052 449.109 458.362 465.439 469.766 T 890.793 919.517 933.691 944.328 965.709 971.522 M 238.171 239.582 239.477 241.530 255.360 254.525 W allonië V 239.600 247.146 251.896 260.437 258.377 258.974 T 477.771 486.728 491.373 501.967 513.737 513.499 M 948.940 957.882 956.197 956.086 991.984 986.906 Be lgië V 853.779 890.053 907.588 926.563 931.416 934.380 T 1.802.719 1.847.935 1.863.785 1.882.649 1.923.400 1.921.286 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 100 100,26 98,69 97,18 100,48 98,04 Brussel V 100 103,48 103,85 104,44 104,36 103,37 T 100 101,74 101,05 100,51 102,26 100,49 M 100 101,70 101,42 100,78 103,53 102,37 Brabant V 100 104,45 105,74 107,15 107,56 107,57 T 100 102,96 103,41 103,71 105,38 104,76 M 100 101,46 101,90 102,19 105,20 105,51 Vlaande re n V 100 105,25 108,15 110,38 112,09 113,13 T 100 103,22 104,82 106,01 108,41 109,06 M 100 100,59 100,55 101,41 107,22 106,87 W allonië V 100 103,15 105,13 108,70 107,84 108,09 T 100 101,87 102,85 105,06 107,53 107,48 M 100 100,94 100,76 100,75 104,54 104,00 Be lgië V 100 104,25 106,30 108,52 109,09 109,44 T 100 102,51 103,39 104,43 106,69 106,58 Brusse ls Ge we st Brabant Vlaande re n W allonië Be lgië Verschil 89/94 0,49% 4,76% 9,06% 7,48% 6,58% Verschil 93/94-1,73% -0,59% 0,60% -0,05% -0,11% 11

Hand- en hoofdarbeiders Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 328.107 330.411 325.351 319.890 319.513 310.171 Brussel V 245.180 252.318 251.055 251.240 248.259 245.378 T 573.287 582.729 576.406 571.130 567.772 555.549 M 524.734 535.157 531.614 527.329 526.704 519.716 Brabant V 370.042 384.163 385.393 388.315 385.603 384.733 T 894.776 919.320 917.007 915.644 912.307 904.449 M 1.052.333 1.066.349 1.067.416 1.066.326 1.067.965 1.067.357 Vlaande re n V 650.527 677.016 687.985 693.532 694.304 695.847 T 1.702.860 1.743.365 1.755.401 1.759.858 1.762.269 1.763.204 M 476.033 481.223 478.568 477.225 480.852 476.746 W allonië V 328.520 336.714 341.819 350.708 345.333 345.724 T 804.553 817.937 820.387 827.933 826.185 822.470 M 1.856.473 1.877.983 1.871.335 1.863.441 1.868.330 1.854.274 Be lgië V 1.224.227 1.266.048 1.280.859 1.295.480 1.287.896 1.286.949 T 3.080.700 3.144.031 3.152.194 3.158.921 3.156.226 3.141.223 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 100 100,70 99,16 97,50 97,38 94,53 Brussel V 100 102,91 102,40 102,47 101,26 100,08 T 100 101,65 100,54 99,62 99,04 96,91 M 100 101,99 101,31 100,49 100,38 99,04 Brabant V 100 103,82 104,15 104,94 104,21 103,97 T 100 102,74 102,48 102,33 101,96 101,08 M 100 101,33 101,43 101,33 101,49 101,43 Vlaande re n V 100 104,07 105,76 106,61 106,73 106,97 T 100 102,38 103,09 103,35 103,49 103,54 M 100 101,09 100,53 100,25 101,01 100,15 W allonië V 100 102,49 104,05 106,75 105,12 105,24 T 100 101,66 101,97 102,91 102,69 102,23 M 100 101,16 100,80 100,38 100,64 99,88 Be lgië V 100 103,42 104,63 105,82 105,20 105,12 T 100 102,06 102,32 102,54 102,45 101,96 Brusse ls Ge we st Brabant Vlaande re n W allonië Be lgië Verschil 89/94-3,09% 1,08% 3,54% 2,23% 1,96% Verschil 93/94-2,15% -0,86% 0,05% -0,45% -0,48% 12

2. Evolutie van het aantal werknemers in de privé- en openbare sector volgens geslacht en gewest 5 Werknemers in de privé-sector Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 217.777 221.720 213.188 207.778 196.168 193.549 Brussel V 149.673 157.011 154.749 150.770 145.873 145.502 T 367.450 378.731 367.937 358.548 342.041 339.051 M 361.822 372.847 365.672 361.849 348.954 348.328 Brabant V 229.004 241.404 240.608 238.784 233.417 234.193 T 590.826 614.251 606.280 600.633 582.371 582.521 M 817.586 833.983 837.184 837.909 823.335 822.297 Vlaande re n V 444.896 463.767 472.344 475.576 470.558 470.230 T 1.262.482 1.297.750 1.309.528 1.313.485 1.293.893 1.292.527 M 329.653 334.156 332.272 329.434 317.064 313.219 W allonië V 181.786 186.622 189.774 193.316 188.803 187.408 T 511.439 520.778 522.046 522.750 505.867 500.627 M 1.365.016 1.389.859 1.382.644 1.375.121 1.336.567 1.329.065 Be lgië V 776.355 807.400 816.867 819.662 805.234 803.140 T 2.141.371 2.197.259 2.199.511 2.194.783 2.141.801 2.132.205 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 100 101,81 97,89 95,41 90,08 88,87 Brussel V 100 104,90 103,39 100,73 97,46 97,21 T 100 103,07 100,13 97,58 93,09 92,27 M 100 103,05 101,06 100,01 96,44 96,27 Brabant V 100 105,41 105,07 104,27 101,93 102,27 T 100 103,96 102,62 101,66 98,57 98,59 M 100 102,01 102,40 102,49 100,70 100,58 Vlaande re n V 100 104,24 106,17 106,90 105,77 105,69 T 100 102,79 103,73 104,04 102,49 102,38 M 100 101,37 100,79 99,93 96,18 95,01 W allonië V 100 102,66 104,39 106,34 103,86 103,09 T 100 101,83 102,07 102,21 98,91 97,89 M 100 101,82 101,29 100,74 97,92 97,37 Be lgië V 100 104,00 105,22 105,58 103,72 103,45 T 100 102,61 102,72 102,49 100,02 99,57 Brussels Gewest Brabant zonder Brl Brabant Vlaanderen Wallonië België Verschil 89/94-7,73% 9,00% -1,41% 2,38% -2,11% -0,43% Verschil 93/94-0,87% 1,30% 0,03% -0,11% -1,04% -0,45% 5 Bron : RSZ + berekeningen BGDA. 13

Werknemers in de publieke sector Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 110.330 108.691 112.163 112.112 123.345 116.622 Brussel V 95.507 95.307 96.306 100.470 102.386 99.876 T 205.837 203.998 208.469 212.582 225.731 216.498 M 162.912 162.310 165.942 165.480 177.750 171.388 Brabant V 141.038 142.759 144.785 149.531 152.186 150.540 T 303.950 305.069 310.727 315.011 329.936 321.928 M 234.747 232.366 230.232 228.417 244.630 245.060 Vlaande re n V 205.631 213.249 215.641 217.956 223.746 225.617 T 440.378 445.615 445.873 446.373 468.376 470.677 M 146.380 147.067 146.296 147.791 163.788 163.527 W allonië V 146.734 150.092 152.045 157.392 156.530 158.316 T 293.114 297.159 298.341 305.183 320.318 321.843 M 491.457 488.124 488.691 488.320 531.763 525.209 Be lgië V 447.872 458.648 463.992 475.818 482.662 483.809 T 939.329 946.772 952.683 964.138 1.014.425 1.009.018 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 M 100 98,51 101,66 101,62 111,80 105,70 Brussel V 100 99,79 100,84 105,20 107,20 104,57 T 100 99,11 101,28 103,28 109,66 105,18 M 100 99,63 101,86 101,58 109,11 105,20 Brabant V 100 101,22 102,66 106,02 107,90 106,74 T 100 100,37 102,23 103,64 108,55 105,91 M 100 98,99 98,08 97,30 104,21 104,39 Vlaande re n V 100 103,70 104,87 105,99 108,81 109,72 T 100 101,19 101,25 101,36 106,36 106,88 M 100 100,47 99,94 100,96 111,89 111,71 W allonië V 100 102,29 103,62 107,26 106,68 107,89 T 100 101,38 101,78 104,12 109,28 109,80 M 100 99,32 99,44 99,36 108,20 106,87 Be lgië V 100 102,41 103,60 106,24 107,77 108,02 T 100 100,79 101,42 102,64 107,99 107,42 Brussels Gewest Brabant zonder Brl Brabant Vlaanderen Wallonië België Verschil 89/94 5,18% 7,50% 5,91% 6,88% 9,80% 7,42% Verschil 93/94-4,09% 1,20% -2,43% 0,49% 0,48% -0,53% 14

Grafiek B : Evolutie van de bezoldigde arbeid sinds 1989 in de drie gewesten en Brabant (1989=100) 104,0 103,5 103,0 102,5 102,0 101,5 101,0 100,5 100,0 99,5 99,0 98,5 98,0 97,5 97,0 96,5 juni 89 juni 90 juni 91 juni 92 juni 93 juni 94 Brussel Brabant Vlaanderen Wallonië België Grafiek C : Verdeling van de bezoldigde werknemers in Brussel op 30 juni 1994 Hoofdarbeiders in de publieke sector 35,6% 197.660 werknemers 100.446 werknemers Handarbeiders in de privésector 18,1% 238.605 werknemers Handarbeiders in de publieke sector 3,4% 18.838 werknemers Hoofdarbeiders in de privésector 42,9% De bezoldigde arbeid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest zet van juni 93 tot juni 94 haar inkrimping voort. Ze daalt nog eens met 2,15%. Dit fenomeen weerspiegelt verschillende tendensen binnen het gewest dat zwaar heeft geleden onder de gevolgen van de laatste recessie. Het verschil in termen van bezoldigde arbeid tussen het niveau van 94 en dat van 89, wijst op een daling van 3,09%, terwijl tijdens dezelfde periode Vlaanderen, Wallonië en Brabant bijdragen tot de verhoging van de nationale bezoldigde arbeid. 15

De gevolgen van de crisis die Brussel sinds 1990 heeft geteisterd, zijn van velerlei aard: - De vermindering van het aantal werknemers in de industriële sector ten gevolge van de continue achteruitgang van deze sector, heeft zowel bij de vrouwen als bij de mannen de bezoldigde handenarbeid getroffen. Het totale aantal werknemers is met 14% gezakt t.o.v. 89. Gedurende deze periode, bedraagt de terugval van het aantal manuele arbeiders op nationaal vlak slechts 5%. - De decentralisatie van de tertiaire arbeid in Brussel in vergelijking met de andere gewesten en het feit dat de totale vrouwelijke arbeid in het BHG niet toelaat om de verliezen van mannelijke arbeidsplaatsen voldoende te compenseren, leiden ertoe dat het tekort nog toeneemt. - Wat de hoofdarbeiders betreft, zijn er duidelijke verschillen tussen Brussel en de rest van het land. Terwijl Vlaanderen een continue stijging van dit type van werknemers kent en Wallonië en Brabant hun achteruitgang trachten te stabiliseren, noteren we in het Brusselse Gewest tussen 93 en 94 alweer een daling van de hoofdarbeid met -1,73%. In tegenstelling tot de categorie van de handarbeiders, wordt de evolutie gekenmerkt door een ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Over de periode 89-94 is het aantal vrouwelijke werknemers met 3,4% gestegen, terwijl het aantal mannelijke werknemers met 2 % is gedaald. - Ten slotte is de terugval van de bezoldigde arbeid niet enkel het resultaat van de achteruitgang van de privé-sector. De cijfers van 94 tonen aan dat de evolutie van de werkgelegenheid ook in de openbare sector een neerwaartse tendens vertoont. Terwijl de openbare werkgelegenheid zowel in Vlaanderen als in Wallonië een gelijklopende positieve evolutie van respectievelijk 0,49% en 0,48% heeft gekend, bekleedde het Brusselse Gewest tussen 93 en 94 met een percentage van -4,09 eens te meer één van de laatste plaatsen. Tijdens de bestudeerde periode (89-94) daarentegen, wijzen de statistieken op een groeicoëfficiënt van 5,18% van het aantal werknemers in de openbare sector van het BHG, t.o.v. 6,9% in Vlaanderen en 9,8% in Wallonië. 16

3. Evolutie van het aantal bezoldigde arbeiders en inrichting volgens omvang van de inrichtingen voor het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, Brabant en België 6 a. Arbeiders Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 35.296 34.359 39.203 39.130 39.149 38.939 38.705 38.376 5 tot 9 27.683 27.435 31.455 31.068 31.019 31.135 30.168 29.936 10 tot 19 37.312 35.250 38.886 40.161 40.396 38.717 38.628 38.115 20 tot 49 60.274 54.872 62.763 64.017 62.369 61.894 62.087 60.047 Brusse l KMO (< 50) 160.565 151.916 172.307 174.376 172.933 170.685 169.588 166.474 50 tot 99 51.588 47.674 48.067 48.000 49.757 51.107 51.125 50.536 100 tot 499 150.716 131.791 144.087 139.757 137.432 139.350 143.937 142.083 500 tot 999 62.211 56.276 61.122 59.164 64.062 60.712 63.878 65.443 > 999 159.678 159.549 147.704 161.432 152.222 149.276 139.244 131.013 Totaal 584.758 547.206 573.287 582.729 576.406 571.130 567.772 555.549 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 58.290 58.955 68.294 69.160 70.112 70.469 70.497 70.903 5 tot 9 46.487 46.861 55.510 55.941 56.755 57.409 56.946 57.106 10 tot 19 59.732 57.448 67.278 69.332 71.201 69.828 70.775 70.896 20 tot 49 97.571 91.355 109.958 113.608 113.177 114.975 118.602 117.406 Brabant KMO (< 50) 262.080 254.619 301.040 308.041 311.245 312.681 316.820 316.311 50 tot 99 86.939 81.549 83.457 87.170 88.874 89.108 91.913 91.156 100 tot 499 229.852 208.817 234.299 232.441 228.301 233.979 233.514 234.377 500 tot 999 86.179 80.614 87.581 88.683 94.051 91.709 93.271 94.328 > 999 205.012 203.218 188.399 202.985 194.536 188.167 176.789 168.277 Totaal 870.062 828.817 894.776 919.320 917.007 915.644 912.307 904.449 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 235.321 238.121 278.133 281.642 284.701 287.401 288.992 292.687 5 tot 9 184.600 180.962 217.242 220.230 224.168 226.239 229.195 231.343 10 tot 19 230.894 215.086 252.491 260.106 266.148 267.650 276.010 278.200 20 tot 49 382.445 352.079 418.596 433.903 439.739 442.275 460.341 453.845 Be lgië KMO (< 50) 1.033.260 986.248 1.166.462 1.195.881 1.214.756 1.223.565 1.254.538 1.256.075 50 tot 99 307.438 279.485 313.774 322.506 327.902 330.597 349.258 347.222 100 tot 499 774.357 734.848 804.110 819.470 814.820 826.964 818.463 808.942 500 tot 999 298.218 268.681 289.045 289.620 292.619 292.674 293.082 299.103 > 999 575.312 573.719 507.309 516.554 502.097 485.121 440.885 429.881 Totaal 2.988.585 2.842.981 3.080.700 3.144.031 3.152.194 3.158.921 3.156.226 3.141.223 6 Bron : RSZ + berekenigen BGDA - Met uitzondering van de zeelui van de koopvaardij en de binnenschippers. 17

Arbeiders (1980 = 100) Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 97,35 111,07 110,86 110,92 110,32 109,66 108,73 5 tot 9 100 99,10 113,63 112,23 112,05 112,47 108,98 108,14 10 tot 19 100 94,47 104,22 107,64 108,27 103,77 103,53 102,15 20 tot 49 100 91,04 104,13 106,21 103,48 102,69 103,01 99,62 Brusse l KMO (< 50) 100 94,61 107,31 108,60 107,70 106,30 105,62 103,68 50 tot 99 100 92,41 93,17 93,04 96,45 99,07 99,10 97,96 100 tot 499 100 87,44 95,60 92,73 91,19 92,46 95,50 94,27 500 tot 999 100 90,46 98,25 95,10 102,98 97,59 102,68 105,20 > 999 100 99,92 92,50 101,10 95,33 93,49 87,20 82,05 Totaal 100 93,58 98,04 99,65 98,57 97,67 97,10 95,00 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 101,14 117,16 118,65 120,28 120,89 120,94 121,64 5 tot 9 100 100,80 119,41 120,34 122,09 123,49 122,50 122,84 10 tot 19 100 96,18 112,63 116,07 119,20 116,90 118,49 118,69 20 tot 49 100 93,63 112,70 116,44 115,99 117,84 121,55 120,33 Brabant KMO (< 50) 100 97,15 114,87 117,54 118,76 119,31 120,89 120,69 50 tot 99 100 93,80 95,99 100,27 102,23 102,49 105,72 104,85 100 tot 499 100 90,85 101,93 101,13 99,33 101,80 101,59 101,97 500 tot 999 100 93,54 101,63 102,91 109,13 106,42 108,23 109,46 > 999 100 99,12 91,90 99,01 94,89 91,78 86,23 82,08 Totaal 100 95,26 102,84 105,66 105,40 105,24 104,86 103,95 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 101,19 118,19 119,68 120,98 122,13 122,81 124,38 5 tot 9 100 98,03 117,68 119,30 121,43 122,56 124,16 125,32 10 tot 19 100 93,15 109,35 112,65 115,27 115,92 119,54 120,49 20 tot 49 100 92,06 109,45 113,46 114,98 115,64 120,37 118,67 Be lgië KMO (< 50) 100 95,45 112,89 115,74 117,57 118,42 121,42 121,56 50 tot 99 100 90,91 102,06 104,90 106,66 107,53 113,60 112,94 100 tot 499 100 94,90 103,84 105,83 105,23 106,79 105,70 104,47 500 tot 999 100 90,10 96,92 97,12 98,12 98,14 98,28 100,30 > 999 100 99,72 88,18 89,79 87,27 84,32 76,63 74,72 Totaal 100 95,13 103,08 105,20 105,47 105,70 105,61 105,11 18

Arbeiders : schommelingen en verhoudingen Verschil 80/94 Verschil 89/94 Aandeel omvang Aandeel BHG/Land Omvang inrichting In A.W. in % In A.W. in % 1980 1994 1980 1994 < 5 3.080 8,73-827 -2,11 6,04 6,91 15,00 13,11 5 tot 9 2.253 8,14-1.519-4,83 4,73 5,39 15,00 12,94 10 tot 19 803 2,15-771 -1,98 6,38 6,86 16,16 13,70 20 tot 49-227 -0,38-2.716-4,33 10,31 10,81 15,76 13,23 Brusse l KMO (< 50) 5.909 3,68-5.833-3,39 27,46 29,97 15,54 13,25 50 tot 99-1.052-2,04 2.469 5,14 8,82 9,10 16,78 14,55 100 tot 499-8.633-5,73-2.004-1,39 25,77 25,58 19,46 17,56 500 tot 999 3.232 5,20 4.321 7,07 10,64 11,78 20,86 21,88 > 999-28.665-17,95-16.691-11,30 27,31 23,58 27,76 30,48 Totaal -29.209-5,00-17.738-3,09 100,00 100,00 19,57 17,69 Verschil 80/94 Verschil 89/94 Aandeel omvang Aandeel Brabant/Land Omvang inrichting In A.W. in % In A.W. in % 1980 1994 1980 1994 < 5 12.613 21,64 2.609 3,82 6,70 7,84 24,77 24,22 5 tot 9 10.619 22,84 1.596 2,88 5,34 6,31 25,18 24,68 10 tot 19 11.164 18,69 3.618 5,38 6,87 7,84 25,87 25,48 20 tot 49 19.835 20,33 7.448 6,77 11,21 12,98 25,51 25,87 Brabant KMO (< 50) 54.231 20,69 15.271 5,07 30,12 34,97 25,36 25,18 50 tot 99 4.217 4,85 7.699 9,23 9,99 10,08 28,28 26,25 100 tot 499 4.525 1,97 78 0,03 26,42 25,91 29,68 28,97 500 tot 999 8.149 9,46 6.747 7,70 9,90 10,43 28,90 31,54 > 999-36.735-17,92-20.122-10,68 23,56 18,61 35,63 39,15 Totaal 34.387 3,95 9.673 1,08 100,00 100,00 29,11 28,79 Verschil 80/94 Verschil 89/94 Aandeel omvang Omvang inrichting In A.W. in % In A.W. in % 1980 1994 < 5 57.366 24,38 14.554 5,23 7,87 9,32 5 tot 9 46.743 25,32 14.101 6,49 6,18 7,36 10 tot 19 47.306 20,49 25.709 10,18 7,73 8,86 20 tot 49 71.400 18,67 35.249 8,42 12,80 14,45 Be lgië KMO (< 50) 222.815 21,56 89.613 7,68 34,57 39,99 50 tot 99 39.784 12,94 33.448 10,66 10,29 11,05 100 tot 499 34.585 4,47 4.832 0,60 25,91 25,75 500 tot 999 885 0,30 10.058 3,48 9,98 9,52 > 999-145.431-25,28-77.428-15,26 19,25 13,69 Totaal 152.638 5,11 60.523 1,96 100,00 100,00 19

b. Inrichtingen Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 20.478 19.842 22.455 22.404 22.527 22.528 22.295 22.166 5 tot 9 4.227 4.194 4.800 4.751 4.722 4.760 4.612 4.568 10 tot 19 2.741 2.589 2.895 2.969 2.979 2.871 2.851 2.815 20 tot 49 1.949 1.768 2.063 2.083 2.037 2.041 2.027 1.963 Brusse l KMO (< 50) 29.395 28.393 32.213 32.207 32.265 32.200 31.785 31.512 50 tot 99 734 667 690 681 705 729 728 719 100 tot 499 729 643 710 688 675 677 712 705 500 tot 999 90 83 85 84 89 81 89 92 > 999 59 65 59 66 61 61 60 57 Totaal 31.007 29.851 33.757 33.726 33.795 33.748 33.374 33.085 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 33.469 33.723 38.892 39.343 39.858 40.079 39.933 40.267 5 tot 9 7.109 7.135 8.479 8.542 8.638 8.745 8.663 8.717 10 tot 19 4.407 4.243 5.003 5.144 5.269 5.195 5.239 5.244 20 tot 49 3.168 2.956 3.598 3.704 3.693 3.780 3.869 3.834 Brabant KMO (< 50) 48.153 48.057 55.972 56.733 57.458 57.799 57.704 58.062 50 tot 99 1.243 1.151 1.203 1.245 1.270 1.275 1.318 1.307 100 tot 499 1.125 1.031 1.177 1.161 1.152 1.173 1.179 1.191 500 tot 999 126 121 125 127 134 126 132 133 > 999 80 87 78 84 80 77 76 73 Totaal 50.727 50.447 58.555 59.350 60.094 60.450 60.409 60.766 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 133.165 135.200 156.381 158.266 159.553 160.736 160.830 163.197 5 tot 9 28.287 27.731 33.304 33.741 34.283 34.615 34.926 35.400 10 tot 19 17.048 15.900 18.751 19.288 19.702 19.845 20.282 20.614 20 tot 49 12.436 11.415 13.594 14.114 14.301 14.440 14.894 14.829 Be lgië KMO (< 50) 190.936 190.246 222.030 225.409 227.839 229.636 230.932 234.040 50 tot 99 4.394 3.970 4.492 4.603 4.680 4.745 4.971 4.982 100 tot 499 3.873 3.654 4.015 4.070 4.089 4.156 4.099 4.096 500 tot 999 439 398 423 424 429 421 422 431 > 999 236 257 227 236 231 224 219 213 Totaal 199.878 198.525 231.187 234.742 237.268 239.182 240.643 243.762 20

Inrichtingen (1980 = 100) Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 96,89 109,65 109,41 110,01 110,01 108,87 108,24 5 tot 9 100 99,22 113,56 112,40 111,71 112,61 109,11 108,07 10 tot 19 100 94,45 105,62 108,32 108,68 104,74 104,01 102,70 20 tot 49 100 90,71 105,85 106,88 104,52 104,72 104,00 100,72 Brussel KMO (< 50) 100 96,59 109,59 109,57 109,76 109,54 108,13 107,20 50 tot 99 100 90,87 94,01 92,78 96,05 99,32 99,18 97,96 100 tot 499 100 88,20 97,39 94,38 92,59 92,87 97,67 96,71 500 tot 999 100 92,22 94,44 93,33 98,89 90,00 98,89 102,22 > 999 100 110,17 100,00 111,86 103,39 103,39 101,69 96,61 Totaal 100 96,27 108,87 108,77 108,99 108,84 107,63 106,70 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 100,76 116,20 117,55 119,09 119,75 119,31 120,31 5 tot 9 100 100,37 119,27 120,16 121,51 123,01 121,86 122,62 10 tot 19 100 96,28 113,52 116,72 119,56 117,88 118,88 118,99 20 tot 49 100 93,31 113,57 116,92 116,57 119,32 122,13 121,02 Brabant KMO (< 50) 100 99,80 116,24 117,82 119,32 120,03 119,83 120,58 50 tot 99 100 92,60 96,78 100,16 102,17 102,57 106,03 105,15 100 tot 499 100 91,64 104,62 103,20 102,40 104,27 104,80 105,87 500 tot 999 100 96,03 99,21 100,79 106,35 100,00 104,76 105,56 > 999 100 108,75 97,50 105,00 100,00 96,25 95,00 91,25 Totaal 100 99,45 115,43 117,00 118,47 119,17 119,09 119,79 Omvang inrichting Juni 80 Juni 85 Juni 89 Juni 90 Juni 91 Juni 92 Juni 93 Juni 94 < 5 100 101,53 117,43 118,85 119,82 120,70 120,77 122,55 5 tot 9 100 98,03 117,74 119,28 121,20 122,37 123,47 125,15 10 tot 19 100 93,27 109,99 113,14 115,57 116,41 118,97 120,92 20 tot 49 100 91,79 109,31 113,49 115,00 116,11 119,77 119,24 Be lgië KMO (< 50) 100 99,64 116,29 118,05 119,33 120,27 120,95 122,58 50 tot 99 100 90,35 102,23 104,76 106,51 107,99 113,13 113,38 100 tot 499 100 94,35 103,67 105,09 105,58 107,31 105,84 105,76 500 tot 999 100 90,66 96,36 96,58 97,72 95,90 96,13 98,18 > 999 100 108,90 96,19 100,00 97,88 94,92 92,80 90,25 Totaal 100 99,32 115,66 117,44 118,71 119,66 120,39 121,96 21