Dyslexie bij nieuwkomers LOWAN dinsdag 10 en woensdag 11 april 2018
Voorstelrondje Voorstellen workshopleider Wie is leerkracht, IB, RT, andere functie? Hoeveel jaar ervaring met meertaligheid? Hoe vaak in werk met dit onderwerp te maken?
Opbouw workshop Stukje theorie (begripsverkenning) Wat is dyslexie? Hoe leren kinderen lezen? Hoe goede diagnostiek? Verkenning problemen Wanneer verder onderzoek en diagnose? Na een eventuele diagnose Voorbeeld: Jamal Rondvraag
Van te voren
Dyslexie & meertaligheid Dyslexie is een specifieke leerstoornis die zich kenmerkt door een hardnekkig probleem in het aanleren van accuraat en vlot lezen en/of spellen op woordniveau dat niet het gevolg is van omgevingsfactoren en/of een lichamelijke, neurologische of algemene verstandelijke beperking - SDN, 2016. Met meertaligheid wordt meestal bedoeld dat iemand zich in verschillende situaties vloeiend van meer dan één taal kan bedienen.
Woordidentificatieproces bij normale lezers Fonologisch coherentiemodel voor lezen en spellen (Bosman, 2003) letters letterknopen klanken foneemknopen betekenis semantische kenmerkknopen
Hoe goede diagnostiek? 1. Analyse Grondige leesanalyse in NL: - zijn er tempoproblemen? - leest het kind veel fouten? - welke fouten? - hoe is het leesbegrip? - leesbegrip beter bij stillezen? Spellinganalyse - welke fouten? - waar worden fouten gemaakt (klanken/woorden/zinnen)
Hoe goede diagnostiek? 1. Analyse Moedertaal NT2 Foutenanalyse: Is er sprake van transferfouten op het niveau van woordvormen en zinsbouw, klanken, betekenis en taalgebruik? - Foneem in ene taal is niet altijd foneem in andere taal bv. onderscheid lang/kort niet altijd betekenisvol - Combinaties van fonemen in sommige talen niet toegestaan - Verschil in leesrichting - Wat is het kleinste betekenisonderscheidende taalelement? bv. foneem vs. morfeem: moeite met fonologische taken
Hoe goede diagnostiek? 1. Analyse Herkennen van transferfouten: Campbell & King (2013). Compendium of the World s Languages. New York: Routledge McLeod (2007). The International Guide to Speach Acquisition. Clifton Park, New York: Thomson Delmar Learning
Hoe goede diagnostiek? 2. Hoe is mondelinge taalbeheersing Nederlands? Onderscheid - Dagelijks Algemeen Taalgebruik (2-3 jaar voor nodig): - Cognitieve Academische Taalvaardigheid (5-7 jaar voor nodig) Een goede beheersing DAT is belangrijk voor het leren van CAT. Moeite met benoemen van kleuren, dagen van de week e.d.? Checklist Taaltoets Alle Kinderen
Hoe goede diagnostiek? 2. Hoe is mondelinge taalbeheersing moedertaal? De taalvaardigheid in de tweede taal bouwt voort op die van de moedertaal (geleerd om kapstok/concepten te ontwikkelen). Kwaliteit van moedertaal dus erg bepalend! Kwaliteit moedertaal niet goed => kwaliteit NL niet goed. Kwaliteit moedertaal wel goed en kwaliteit NL niet: taalverschil (dan vaak transferfouten). Aanbeveling: leer kind ook basis aan van lezen in moedertaal!
Hoe goede diagnostiek? In moedertaal ook moeite met benoemen van kleuren, dagen van de week e.d.? Als uit het voorgaande voldoende redenen worden gevonden voor een vermoeden van dyslexie, volgt verder lees- en/of taalonderzoek: - Goede mondelinge beheersing moedertaal en NL (m.u.v. onvolkomenheden die door dyslexie veroorzaakt kunnen zijn) - Gemaakte fouten zijn (vrijwel) geen transferfouten - Meer aanwijzingen, zoals moeite met het benoemen van kleuren of dagen van de week, of dyslexie in de familie zijn een pré.
Hoe goede diagnostiek? 3. Verder lees- en/of taalonderzoek - Het gewone dyslexie-onderzoek: Hoe is de achterstand op lezen en spellen? Zijn er voldoende dyslexie-indicatoren? Zijn er geen contra-indicaties? - Onderzoeken hoe leesvaardigheid in moedertaal is Observatie: ontspannen, aarzelen, herhalen Samenwerken met tolk of taalanalist (www.kentalis.nl) Analyse zoals bij NL leesanalyse Symptomen van leesstoornis gaan over talen heen, al kan uitingsvorm verschillen.
Hoe goede diagnostiek? 4. Sterkte-zwakteanalyse van kind zelf en van omgeving Diagnose dyslexie (in het algemeen) mogelijk als er 1. in beide talen problemen zijn, 2. problemen in NL lezen en/of spellen niet (alleen) veroorzaakt worden door transferfouten, 3. de mondelinge NL taalvaardigheid voldoende is, 4. de leerling voldoende achterstand heeft bij lezen en/of spelling en hardnekkigheid is aangetoond, 5. voldoende dyslexie-indictoren heeft, 6. er geen contra-indicaties zijn.
Hoe goede diagnostiek? Voldoende achterstand: gebruik normen overeenkomstig de tijd dat de leerling met NL lees- en spellingonderwijs bezig is. Voorbeelden van contra-indicaties: Als de genoemde contra-indicaties geen invloed hebben op de resultaten bij andere vakken dan lezen en/of spelling, is het waarschijnlijk toch geen contra-indicatie voor de diagnose dyslexie.
Diagnose. en dan? Psycho-educatie: maak dyslexie visueel Schaamtecultuur / Hoe denkt men over ontwikkelen? Bij wie ligt verantwoording? Behandelplan zo concreet mogelijk maken
Diagnose. en dan? Tips: Creëren van oefennetwerk Goede uitspraak aanleren. Tip: WhatsApp Visueel maken / context voor woorden maken Leefwereld van leerling verkennen Gebruik maken van luisterboeken of van www.superboek.nl Hoe voorbereiden op VO? Leerling bij doel betrekken! Gebruik dyslexiesoftware: L2S, Into Words Claro Read Sprint
Mag ik u voorstellen Jamal Geboren in Bagdad Sinds 2013 in NL Zit nu in groep 8 Thuistaal Arabisch 3,5 jaar leesonderwijs gehad Leest nu M4 IQ gemiddeld Wil makelaar worden
Vragenronde
Vragenronde Als u een handout van deze presentatie wilt ontvangen, mail dan naar m.e.c.dewit@driestar-educatief.nl Dank voor uw aandacht!