List en meertaligheid

Transcriptie

1 List en meertaligheid Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

2 Programma Welkom Moedertaal als springplank Van DAT naar CAT Taken van de lezer Rol van scaffolding bij lezen

3 Moedertaal als springplank gebruiken a Hajer 19 maart, 2017, NRC Migrantenkinderen krijgen nu één of twee jaar taalles in de opvang, waarna ze meegaan in het reguliere onderwijs. Onderzoek plaatst vraagtekens bij de effectiviteit van deze aanpak. Contact met Nederlandstalige leeftijdsgenootjes is vanaf het eerste moment cruciaal Het leren van kinderen verloopt via de moedertaal, dát is de springplank Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

4

5 Twee keer hetzelfde?

6 In vijf jaar van DAT naar CAT DAT : Dagelijks Algemene Taalvaardigheden (mondelinge taal) CAT : Cognitief Academische Taalvaardigheden (o.a. schriftelijke taal)

7 Leren spreken van de taal, leren over de taal (grammatica/cultuur) en leren in de taal Van DAT naar CAT. Wat vraagt dit van taalonderwijs? Luisteren/ Spreken: Interactie/ taalgelegenheid creëren Feedback op taalgebruik Lezen/ Schrijven: Schriftelijke taal bevat veel CAT

8 Taken van de lezer (Gibbons, 2015) Decoderen: klank- letter koppeling Lezen van links naar rechts Participeren: connectie tussen tekst en kennis over het onderwerp (woordenschat, cultuur en constructen bv logeren) Tekst gebruiker: Hoe sta je als gebruiker tegenover lezen voor plezier of lezen ter informatie bv religieuze teksten of praktische informatie Analyseren: kritisch lezen, visie van de schrijver herkennen, tussen de regels lezen Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

9 nieuwkomers en geletterdheid 1 Decoderen lezen en schrijven in het Latijnse schrift Lezen en schrijven in een ander schrift nog analfabeet

10 Nieuwkomers die in het Latijnse schrift zijn gealfabetiseerd Schriftelijke ondersteuning (bv een schrift met Nederlandse woorden en omschrijving in hun moedertaal) Eenvoudige teksten. Zorg voor variatie: fictie en non-fictie, instructief en betogend. Introduceer de kernwoorden. Typische Nederlandse combinaties als ui, eu, ei/ij, ou/au, oe(i), sch, ng/nk eerst horen en verklanken voordat ze die kunnen lezen. Van samen hardop lezen (duo/ tutor/digitaal) naar individueel lezen Laat de kinderen geregeld in hun moedertaal lezen en schrijven om ontwikkelingsstagnatie te voorkomen. Laat ze nadien de verhalen in het Nederlands toelichten. Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

11 Nieuwkomers met een ander schrift Eerst leren decoderen Schriftsysteem dat ze al kennen gebruiken. Op internet zijn vergelijkingslijstjes en soms ook toetsenbordstickers te vinden. De wellicht andere schrijfrichting van links naar rechts vraagt extra aandacht. In aanvang is (samen) lezen en schrijven vooral gericht op het leren herkennen en lezen van het nieuwe schriftsysteem. (Connect klanken en letters)

12 Twee talig lezen

13 6 jaar start leren lezen Doen mee met de reguliere methode voor aanvankelijk lezen mits: Voldoende woordkennis Een idee van schriftelijke communicatie Enig fonemisch bewustzijn (functie van boeken, de leesactiviteit zelf, symboliek van letters en de relatie met klanken). Lees vooral veel prentenboeken voor. Laat de kinderen zelf lezen en iets tekenen wat ze met anderen willen delen en laat van daaruit het schrijven op gang komen.

14 Connect klanken en letters _en_letters.pdf is een eenvoudig uit te voeren programma zonder voor het leesproces overbodige toevoegingen. Dit maakt het mogelijk om lezen op een niet kinderlijke wijze vorm te geven bij leerlingen die ouder zijn dan zes jaar. Is beschreven in het boek De essentie van het programma is heel geschikt voor nieuwe taal-leerders.

15 Participeren: Connectie tussen tekst en kennis over het onderwerp (woordenschat, cultuur en constructen bv logeren) 1. Taalontwikkeling moet plaatsvinden door taalstimulering in alle onderwijsactiviteiten 2. Betekenisontwikkeling en woordenschatuitbreiding verdienen een centrale plaats 3. Integratie van taalontwikkeling in zaakvakken (ook bekend als taalgericht vakonderwijs) 4. Kwaliteitsverbetering van interactie in de klas 5. Kennis en vaardigheden van leerkrachten uitbreiden op dit terrein. Emmelot et al. (2001) 5 pijlers van taalbevordering

16 L. Ehri Begrip is een integraal onderdeel van de automatisering van de woordherkenning. Als kinderen met lezen oefenen is het van belang om de woorden niet alleen te laten uitspreken, maar ook de betekenis te activeren. Dit is nodig om een geschreven woord zodanig in het geheugen te verankeren dat directe woordherkenning mogelijk wordt Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

17 Activiteiten voor tijdens en na het lezen non fictie Connectie tussen tekst en kennis over het onderwerp (woordenschat/ betekenisontwikkeling bv Verpopping )

18 Voorafgaand Bespreek niet teveel woorden maar geef de essentie van de tekst Bespreek eventuele nieuwe concepten (logeren) of vaktaal Haal voorkennis op of breng die aan Laat het verhaal vooraf in eigen taal lezen Open ook het moedertaal netwerk: Maak een woordveld in Ned. en eigen taal (talen)

19 Tijdens Lees langzaam Laat ze meelezen van een eigen kopie/ koorlezen/ duo lezen Wijs de leesrichting aan Herhaald lezen/ digitaal prentenboek/ digitaal voorleesboek

20 Herhaald lezen Bereslim.nl Leesplanet.nl Zwerfboeken lowan Karaokelezen.nl kar Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

21 Na afloop Gebruik de tekst voor grammatica doeleinden Laat reageren op de tekst middels gesprekjes/ drama/ creatieve activiteiten

22 Tekst gebruiker: Hoe sta je als gebruiker tegenover lezen voor plezier of lezen ter informatie bv religieuze teksten of praktische informatie Voeren van leesgesprekken Boeken babbels Ondersteuning boekkeuze (leeftijdsadequaat!)

23 http

24 Rol van scaffolding bij lezen

25 Welke scaffolding gebruik je nu voor nieuwkomers binnen LIST? Voorbereidend lezen: voorlezen (op welke wijze? Herhaling? Thema s? Fictie- non fictie?), letters/klanken en schrijven Aanvankelijk lezen: blokken (letters, leeshandeling, ondersteund lezen, duo lezen, zelfstandig lezen). In laag 2 en 3 pre teaching van de tekst en Connect Hommel: duo, tutor, voorleessoftware, Ralfi Stillezen: boekkeuze, leesgesprekken, lezen in eigen taal, boekenbabbels, Ralfi light Karin Elferink Hogeschool Utrecht/ SvO

26 Terugblik Wat is voor u een eye-opener deze middag?