Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES
PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2
Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling weer verdwijnt. Tijdens de zwangerschap vinden er grote veranderingen plaats in de hormoonhuishouding. Zwangerschapsdiabetes is een gevolg van een verminderde werking van de alvleesklier. Doordat er steeds meer zwangerschapshormonen worden aangemaakt, raakt de alvleesklier overbelast. De alvleesklier kan niet voldoende insuline aanmaken. Nog belangrijker is dat de zwangerschapshormonen het lichaam ongevoelig maken voor insuline (het lichaam wordt resistent). Insuline is nodig om glucose vanuit het bloed op te nemen in de lichaamscellen. Als er te weinig insuline is, stijgt de bloedglucosewaarde. Na de bevalling verdwijnen de zwangerschapshormonen en wordt de bloedglucose weer normaal. Zelden blijft diabetes na de bevalling bij de moeder bestaan. Er is wel 50% kans om binnen 5 jaar diabetes te ontwikkelen en een grotere kans op zwangerschapsdiabetes bij een eventuele volgende zwangerschap. Het is dan ook belangrijk om na de zwangerschap gezond te blijven eten en op uw gewicht te letten. Ongewenste gevolgen bij zwangerschapsdiabetes voor het kind zijn een te hoog geboortegewicht, lage bloedglucosewaarden, overgewicht en diabetes type 2. Om deze risico s te verkleinen, dienen de bloedglucosewaarden nuchter lager dan 5.3 mmol/l en 1,5 uur na de maaltijden lager dan 7.2 mmol/l te blijven. In eerste instantie zal er naar gestreefd worden dit te bereiken door het volgen van een dieet. Als de bloedglucosewaarden dan nog te hoog blijven, overlegt de diëtist met de internist of er gestart wordt met insuline. De basis van de voeding voor iemand met zwangerschapsdiabetes is een gezonde voeding, zoals die voor iedereen geldt. Aan de hand van wat u gewend bent te eten en drinken zal de diëtist met u bespreken hoe uw voeding eruit kan zien. De nadruk zal worden gelegd op de koolhydraten en de vetten in uw voeding. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 3
DOEL VAN HET DIEET Voorkomen van pieken in uw bloedglucosewaarden door: Gelijkmatig verdelen van voeding over de dag Door het verdelen van uw voeding komt er steeds een kleinere hoeveelheid glucose in het bloed, glucose is afkomstig van koolhydraten in uw voeding. Koolhydraten is een verzamelnaam voor zetmeel, melksuiker, vruchtensuiker, suiker en druivensuiker. Als u veel koolhydraten in één keer eet, heeft het lichaam ineens veel insuline nodig om de glucose door de cellen op te laten nemen. Normaal is dat geen probleem maar nu is de alvleesklier niet in staat om zoveel insuline ineens te maken. De glucose blijft dan in uw bloed, waardoor uw bloedglucosewaarde te hoog wordt. Het is dus beter om 6 kleine in plaats van 3 grote maaltijden per dag te gebruiken. Houdt minimaal 2 uur aan tussen de maaltijden en tussendoortjes. Beperken van suiker en suikerrijke producten Suiker en suikerrijke producten zorgen ervoor dat de bloedglucosewaarde sneller stijgt. Voeg daarom geen suiker toe aan koffie en thee en drink geen frisdrank, limonades en vruchtensappen. Vruchtensap zoals appel- en sinaasappelsap bevat van nature veel vruchtensuiker. Zuinig zijn met suiker betekent ook dat u liever geen producten neemt die veel suiker bevatten zoals koekjes, snoep, gebak, zoet broodbeleg, krokante muesli, zoete sauzen, zuivel met toegevoegde suikers en dergelijke. In overleg met de diëtist kunt u hierover individuele afspraken maken. Drink liever: (mineraal)water, thee en koffie zonder suiker (eventueel met een beetje zoetstof), limonadesiroop gezoet met zoetstof of light-frisdrank. Gebruik van voldoende voedingsvezels Voedingsvezels zijn de onverteerbare delen van plantaardige voedingsmiddelen. Ze zijn onder andere nodig voor een goede darmfunctie. Daarnaast zorgen vezels ervoor dat de bloedglucose minder snel stijgt. Vooral de vezels uit fruit, groente en peulvruchten zorgen ervoor dat de bloedglucosewaarde niet te snel stijgt. Gebruik daarnaast volkoren graanproducten zoals volkorenbrood, volkoren knäckebröd, volkoren pasta en zilvervliesrijst. Neem liever geen vezelarme soorten zoals witbrood, krentenbrood, licht knäckebröd, beschuit, witte rijst en gewone pasta. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 4
Beperken van verzadigd vet Het is voor niemand goed om te veel verzadigd vet te eten. In de voeding zitten verschillende soorten vet: Onverzadigd vet Onverzadigd vet is gezonder vet. Dit kan helpen het cholesterolgehalte in het bloed te verlagen of laag te houden. Verzadigd vet Dit stimuleert de aanmaak van cholesterol in het lichaam waardoor het cholesterol in het bloed stijgt. Het is belangrijk om vooral onverzadigd vet te eten. Onverzadigd vet zit vooral in vloeibare margarine, olie (slaolie, zonnebloemolie, olijfolie, notenolie), vette vis (zalm, makreel, haring, paling, sardines) en in noten en pinda s. Advies: - besmeer brood met halvarine en gebruik vloeibare margarine voor de bereiding van de warme maaltijd want hier zijn de vitamines A en D aan toegevoegd. - gebruik 1 keer per week vette vis bij de warme maaltijd of de broodmaaltijd. Wees matig met zout Het is goed om tijdens uw zwangerschap zuinig te zijn met het gebruik van zout om een hoge bloeddruk te voorkomen. Eten met minder zout hoeft niet flauw te zijn. U kunt gebruik maken van andere smaakmakers! Specerijen als peper, nootmuskaat, kruidnagel, kerrie, verse of gedroogde kruiden maken het eten smakelijker. Wanneer u op de bloeddruk moet letten, betekent dit ook oppassen met drop. In drop zit glycyrrhizine(zuur), een stof die de bloeddruk verhoogt. Zorg voor een gezond gewichtsverloop Een normale gewichtstoename tijdens de zwangerschap is 8 à 10 kg. Een klein gedeelte van deze gewichtstoename komt door de vorming van vet, dat gebruikt wordt als reservebron van energie voor de borstvoeding. Door na uw zwangerschap borstvoeding te geven, komt u sneller terug op uw oude gewicht. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 5
Hanteer een gezonde leefstijl Bewegen Regelmatig extra lichaamsbeweging is goed voor iedereen. Het zorgt voor verlaging van de bloeddruk, het cholesterolgehalte en de bloedglucosewaarde. Probeer tijdens de zwangerschap minimaal een half uur per dag te bewegen. Denk hierbij ook aan simpele vormen van bewegen zoals stevig wandelen, traplopen en fietsen. Bent u er niet zeker van of u een dergelijke inspanning aankunt? Overleg dan met uw huisarts. Een goede conditie is een fijn uitgangspunt voor de bevalling. Roken, alcohol, drugs en koffie Alcohol- en koffiegebruik, roken en drugsgebruik tijdens de zwangerschap hebben nadelige gevolgen voor het ongeboren kind. Moeders die roken en veel koffie gebruiken, krijgen over het algemeen kinderen met een lager geboortegewicht. Door het gebruik van alcohol, koffie en drugs is de kans op afwijkingen groter. Het advies is om niet te roken, geen drugs en geen alcohol te gebruiken. Daarnaast wordt geadviseerd het gebruik van koffie te beperken tot 1 kopje per dag. Een goede start begint al voor de zwangerschap. Overige aandachtspunten Voedselinfectie Er zijn twee voedselinfecties waarvan het ongeboren kind schade kan ondervinden. Dit zijn toxoplasmose en listeriose. Bij beide betekent het dat rauwe producten vermeden moeten worden. - Eet geen rauw of halfgaar vlees (rosbief, tartaar, filet American, biefstuk, entrecote). - Was rauwe groenten goed. - Drink of eet geen rauwe boerenmelk of kaas die gemaakt is van rauwe melk (staat vermeld op verpakking als au lait cru ). - Ga hygiënisch te werk bij het koken en bewaren van producten. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 6
Een gezonde voeding tijdens de zwangerschap bevat gemiddeld per dag: Brood Aardappelen, volkoren pasta, zilvervliesrijst, peulvruchten (200 gram) Groenten (250 gram) Fruit Ongezouten noten Melk en melkproducten Kaas Vlees, vis, kip, ei 1 x per week vette vis op het menu Vleeswaren (15-30 gram) (Dieet)halvarine op brood Vloeibaar bak & braad of olie voor de bereiding (komt overeen met 1 eetlepel) Vocht Vitaminepreparaat: Foliumzuur (vóór de bevruchting en tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap) Vitamine D 4-7 sneetjes 4-5 stuks 5 groentelepels 2 stuks 25 gram 2-3 glazen 2 plakken 100 gram 1-2 plakjes 5 gram per snee 15 gram minimaal 1.5 liter 0.5 mg per dag 10 μg/400 I.E per dag Voor meer informatie zie www.voedingscentrum.nl PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 7
155231 0718 Ziekenhuis Rivierenland Heeft u nog vragen dan kunt u altijd contact opnemen met ons: 0344-674911 info@zrt.nl www.ziekenhuisrivierenland.nl