Vroege interventie bij Borderline persoonlijkheidsstoornissen. Joost Hutsebaut Den Haag, 28 juni 2018 Symposium Vroegdetectie in de GGz

Vroege interventie bij Borderline persoonlijkheidsstoornissen Joost Hutsebaut Den Haag, 28 juni 2018 Symposium Vroegdetectie in de GGz

Evidentie voor vroege interventie Oncologie Als een melanoom bij een vrouw in stadium I wordt ontdekt, is de vijfjaarsoverlevingskans nagenoeg 100% In stadium IV is de vijfjaarsoverlevingskans slechts 28% (Bron: Stichting Kankerregister, 2012) Dankzij vroegere detectie is de overlevingskans bij kanker (5 jaar) bij mannen gestegen van 55 naar 61% (1999-2003 versus 2004-2008), bij vrouwen van 65 naar 68%

Evidentie voor vroege interventie Autisme Early start Denver Model Peuters tussen 18 en 30 maanden Gespecialiseerde vroege interventie voor autisme Toename van IQ met 17,6 punten op twee jaar tijd (i.v.m. 7.0 punten voor controlegroep) (Dawson et al., 2009) Recente (ongepubliceerde) data geven evidentie voor een winst van 25-30 IQ-punten bij interventie vanaf 6 maanden

Evidentie voor vroege interventie Terreur De-radicaliseringsprogramma s zijn effectiever wanneer ze eerder in het proces van radicalisering worden ingezet Ingrijpen op vroege signalen zorgt ervoor dat het allemaal niet zo escaleert De grootste fout die kan worden begaan, is het negeren ervan. Genre: het hoort bij de adolescentie en waait wel weer over Marion van San

The Diagnosis that Dare not speak its Name The Diagnoses that Dare not Speak its Name (Chanen & McCutcheon, 2008) 566 psychologen, 367 kinder- en jeugdpsychologen 57,8% erkent dat PS bij jongeren bestaan 8,7% stelt diagnose ook 6,5% biedt gespecialiseerde behandeling Waarom niet? PS in adolescentie zijn voorbijgaand (41,2%) DSM staat diagnose niet toe (25,9%) Laurenssen, E.M.P., Hutsebaut, J., Feenstra, D.J., Busschbach, J.J., & Luyten, P. (2013). Diagnosis of Personality Disorders in adolescents: A study among psychologists. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 7: 3.

Vroege interventie voor BPS Hoe zinvol is screening, vroege detectie en vroege interventie voor Borderline PS?

Wanneer komt een aandoening in aanmerking voor vroege interventie?

The condition should be an important health problem BPS op volwassen leeftijd is geassocieerd met: Erg hoge prevalentie van (andere) psychische stoornissen (> 85%) Hoge prevalentie van gezondheidsproblemen, zoals obesitas, cardiovasculaire problemen, kanker, diabetes Verminderde levensverwachting (57 resp. 63 jaar) Hoog risico op suïcide (8%) Hoge zorgconsumptie Hoge maatschappelijke kosten ( 11.000-17.000 / jaar) Lage levenskwaliteit (.56 op schaal 0-1) Lage participatie op arbeidsmarkt (40% werkt nooit)

There should be an accepted treatment 'Psychological therapies for people with borderline personality disorder' (Cochrane Review: Stoffers et al., 2012) Op basis van28 RCT s There are indications of beneficial effects for both comprehensive psychotherapies as well as noncomprehensive psychotherapeutic interventions for BPD core pathology and associated general psychopathology. DBT has been studied most intensely, followed by MBT, TFP, SFT and STEPPS. Overall the findings support a substantial role for psychotherapy in the treatment of people with BPD. However, none of the treatments has a very robust evidence base, and there are some concerns regarding the quality of individual studies.

There should be an accepted treatment 'Psychological therapies for people with borderline personality disorder' (Cochrane Review: Stoffers et al., 2012) DBT Op basis van28 RCT s MBT SFT There are indications of beneficial effects for both comprehensive psychotherapies as well as noncomprehensive psychotherapeutic interventions for BPD core pathology and associated general psychopathology. DBT has been studied most intensely, followed by MBT, TFP, SFT and STEPPS. Overall the findings TFP support a substantial role for psychotherapy in the treatment of people with BPD. However, none of the treatments has a very robust evidence base, and there are some concerns regarding the quality of individual studies. STEPPS

There should be an accepted treatment Borderline PS is goed en veilig te behandelen in een vroeg stadium / op jonge leeftijd Voor alle bewezen effectieve volwassen programma s voor BPS bestaan aanpassingen voor jongeren en hun gezinnen De effecten van deze behandelingen zijn bij jongeren (minstens) even groot als bij volwassenen, maar worden veel sneller behaald

Mag het? DSM-5 (2013, p. 647): PS in de kindertijd en adolescentie mogen gesteld worden Wees voorzichtig Sluit uit dat de symptomen te herleiden zijn tot as 1 stoornissen of ontwikkelingsfenomenen Het volstaat dat er gedurende één jaar aan de criteria van de PS voldaan werd Uitzondering: stel geen diagnose van antisociale PS voor de leeftijd van 18 jaar (wel gedragsstoornis) ICD-11: geen leeftijdsgrens (wel late onset PS) NICE guideline + Nederlandse richtlijn: vanaf 12-13 jaar

Is BPS betrouwbaar vast te stellen op jonge leeftijd? BPS kan betrouwbaar worden vastgesteld vanaf de puberteit Children in the Community Study & Girls Personality Study Epidemiologische studies Beide studies meten PS vanaf 14 jaar Prevalentie 12-15%, BPS: 1-2% volledige, 3-5% subklinisch Prevalentie gelijk op 14, 16, 22 en 33 jaar Geen overdiagnostiek als we de DSM-criteria toepassen

There should be a suitable / acceptable test Screening Mc Lean screening Instrument for Borderline Personality Disorder Classificatie Structured Clinical Interview for DSM-5 Personality Disorders (SCID-P) Borderline Personality Disorder Severity Index Adolescent versions Borderline Personality Disorder Severity Index Parent version

There should be an agreed policy on whom to treat as patients Hoe valide is de classificatie? Gaat het hier wel echt om probleem jongeren? Hoe predictief is de classificatie van BPS bij adolescenten naar actueel en toekomstig functioneren?

There should be an agreed policy on whom to treat as patients Een adolescent met een BPS heeft meer kans op: Suïcidegedachten en -pogingen (Westen et al., 2003; Braun-Scharm, 1996) Problemen op school en minder vrienden (Westen en al., 2003) Gedragsproblemen en moeilijkheden op school (Johnson et al., 2005) Alcoholmisbruik, drugsgebruik en roken (Serman et al., 2002) Meer seksuele partners en onveilig seksueel gedrag (Lavan & Johnson, 2002) Gewelddaden (aanrandingen, inbraak, starten van gevechten, bedreigingen) Crisisopnames en medicatiegebruik (Kasen et al., 2007) Hoe hoger de comorbiditeit met vooral depressie, des te hoger de kans op persisteren (Cohen et al., 2005)

There should be an agreed policy on whom to treat as patients BPS-diagnose in puberteit voorspelt toekomstige problemen als volwassene Beste voorspeller van BPS in volwassenheid (Chanen et al., 2005) Academische problemen (Johnson e.a. 2005) Sociale problemen (Westen e.a., 2003 Relationele problemen (Daley e.a., 2002; Johnson e.a., 2004; Lavan en Johnson 2002) Financiële problemen (Chen e.a. 2006) Maatschappelijke problemen (criminaliteit) Gezondheidsproblemen (Chen e.a., 2006) Ongezonde levensgewoonten en vroege mortaliteit (Serman e.a., 2002) Veelvuldig gebruik van gezondheidszorg (Kasen e.a., 2007; Levy e.a., 1999)

Klinische stadiëring en vroege detectie / interventie Vroege screening/detectie en interventie is vooral bruikbaar voor ernstige aandoeningen die een chronisch verloop (kunnen) kennen en zich progressief ontwikkelen. Klinische stadiëring wordt vaak als een heuristische strategie gebruikt om dit verloop te beschrijven (McGorry, Killackey & Yung, 2008) Klinische stadiëring: gedetailleerde beschrijving van waar een individu zich bevindt op een continuum van diroder progression gaande van een stage 0 (at risk of latency stage) naar stage IV (late of end-stage disease) (Scott et al., 2013)

Klinische stadiëring & BPS Stadium 0 Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV

Klinische stadiëring & BPS (Hutsebaut & Hessels, 2017) Stadium 0 Stadium I Stadium II Stadium III Stadium IV

Conclusie BPS op jonge leeftijd mag worden gesteld en is een betrouwbare en valide diagnose die uitermate voorspellend is voor ernstige problemen op lange termijn BPS op jonge leeftijd kan goed worden vastgesteld BPS op jonge leeftijd is goed te behandelen vanuit een verscheidenheid aan modellen Kortom: er is voldoende evaluatie dat full-blown BPS vroegtijdig onderkend en behandeld kan worden, ook bij pubers

Conclusie De eerste modellen van klinische stadiëring worden beschreven Onduidelijk is hoe jongeren met borderline kwetsbaarheid zich bewegen doorheen deze stadia en hoe predictief de vroege stadia zijn op langere termijn Onderzoek is nodig naar: Validiteit van vroege stadia van BPS Risico- en beschermende factoren voor transitie Effectiviteit en kosteneffectiviteit van vroege-interventieprogramma s voor BPS

Contact Joost.Hutsebaut@deviersprong.nl