Grijze haren van het ondernemen? Onderzoek naar de leeftijd van de directeur grootaandeelhouder (DGA) Stichting Centrum voor Bedrijfsopvolging Oktober 2014
Samenvatting Het aantal ondernemers van 55+ en 60+ is de afgelopen 7 jaar enorm gestegen. De verkoop van ondernemingen stagneerde in de crisisjaren, waardoor veel ondernemers nog actief zijn, terwijl zij normaliter hun bedrijf al verkocht zouden hebben. In deze leeftijdscategorie was sowieso al een groei voorspeld in verband met de babyboomers. Deze twee ontwikkelingen opgeteld zorgen voor een stuwmeer aan bedrijven die eigenlijk al verkocht hadden moeten worden. Een actuele, derde ontwikkeling is de neiging van ondernemers om de verkoop uit te stellen totdat het bedrijf volledig hersteld is van de crisis. Ondernemers die aan deze neiging gehoor geven dreigen over drie tot vijf jaar in een kopersmarkt te belanden. Hun appeltje voor de dorst zal niet de prijs genereren waar ze op gehoopt hadden. Met het uitstellen van de verkoop riskeert de ondernemer dat hij straks tegen fiscale wachttijden aanloopt. Een verandering in BV-structuur bijvoorbeeld kan betekenen dat de ondernemer alsnog drie jaar lang zijn aandelen niet mag verkopen. Kortom: het is zaak dat de DGA van boven de 60 zich snel gaat voorbereiden op de verkoop. 1
Inleiding De stichting Centrum voor Bedrijfsopvolging (CvB) ziet het als haar taak om een bijdrage te leveren aan de verbetering van het proces van bedrijfsopvolging. Onderzoek is een van de middelen die daarbij behulpzaam zijn. Om die reden houdt het CvB een doorlopend onderzoek om meer inzicht te verkrijgen over de feitelijke status rond opvolging en de ideeën die daar over bestaan bij directeuren grootaandeelhouders (DGA s) van Nederlandse MKB-bedrijven. Eén van de aspecten in dat onderzoek behelst de leeftijd van de DGA. Zeker met alle veranderingen in de maatschappij met betrekking tot de leeftijd van werknemers en hun pensioen is het actueel om te kijken hoe de DGA tegen die laatste levensfase aankijkt. Daartoe is in 2007 door de stichting een onderzoek gehouden onder bijna 1000 ondernemers. Het betrof toen een telefonische enquête. In 2014 heeft de stichting opnieuw cijfers verzameld, deze keer door desk research onder een veel grotere groep ondernemers. In dit rapport presenteren we deze cijfers en bespeuren we ontwikkelingen in de afgelopen 7 jaar. 2
Leeftijd in het cohort 55+ en 60+ In ons rapport uit 2007 schreven we: Duidelijk is dat de vergrijzing van de DGA s doorzet. 40 procent is 50-plusser, 25 procent is ouder dan 55 jaar. In de zomer van 2014 hielden we een onderzoek door middel van desk research onder ruim 12.000 ondernemers. In dit onderzoek werden cijfers van de Kamer van Koophandel (KvK), Company Info en het CBS met elkaar vergeleken. Hieruit blijkt dat de aantallen DGA s van 55+ en 60+ enorm zijn gegroeid. Uit het onderzoek blijkt dat 29,8% van de DGA s 55 jaar of ouder is. Een percentage van 17,1 is ouder dan 60 jaar. Het aantal ondernemers van 55 jaar en ouder is dus tijdens de crisisjaren gestegen van 25% naar 29,8%. Volgens Statline van het CBS is een groei van 2,2% te verklaren door de vergrijzing. Het aantal Nederlanders in de categorie 55+ groeide namelijk met een percentage van 2,2%, dus logischerwijs het aantal ondernemers ook. Dan blijft een groei van 2,6% nog onverklaard. Waardoor is de groei van 2,6% in het segment 55+ ontstaan? Laten we eerst één mogelijke verklaring elimineren. In dit onderzoek zijn alleen Bv s meegenomen met meer dan één personeelslid. Op die manier hebben we de stamrecht-bv s uit de telling gefilterd. Het is namelijk goed mogelijk dat door de crisis meer werknemers ontslagen zijn en dat dus ook meer ex-werknemers besloten hebben een eventuele ontslagvergoeding in een stamrecht-bv te steken. Dat effect hebben we uitgesloten. In onze opinie blijft er slechts één verklaring over: de crisis. Het is niet makkelijk om een bedrijf te verkoop dat slechte cijfers draait in een tijd waarin banken de kopende partij minder snel financiering geven. Bedrijven hebben dus al dan niet vrijwillig de verkoop uitgesteld. Nu de economische signalen divers maar optimistisch zijn, zien we een stuwmeer aan ondernemers die eigenlijk al eerder hadden willen verkopen. Dat stuwmeer van 2,6% is in aantal 9480. We hebben dan de bedrijven met maar 1 werknemer niet meegerekend, omdat deze over het algemeen niet verkoopbaar zijn. Denk aan stamrecht-bv s of zelfstandige adviseurs. Maar daarmee sluiten we ook een gamebedrijf van 5 miljoen uit van die ene programmeur. Dat is echter eerder uitzondering dan regel. 3
Conclusie De file in ondernemersland is op een hoogtepunt aanbeland. Maar liefst 9.500 ondernemers hebben de verkoop van hun bedrijf de afgelopen jaren uitgesteld. Door de vergrijzing was er sowieso al sprake van een extra aanbod van 2,2% van alle bedrijven, oftewel zo n 8.000 bedrijven. Normaal gesproken wisselen zo n 15.000 bedrijven per jaar van eigenaar, dus we hebben ruim een jaar aan bedrijven in te halen. Een ontwikkeling die de file nog enkele jaren stil kan laten staan, is de neiging van ondernemers om de verkoop uit te stellen totdat het bedrijf volledig hersteld is van de crisis. Als ondernemers voor die strategie kiezen, lopen ze een aantal fikse risico s. Allereerst dreigen deze ondernemers over drie tot vijf jaar in een kopersmarkt te belanden. Hun appeltje voor de dorst zal niet de prijs genereren waar ze op gehoopt hadden. Met het uitstellen van de verkoop riskeert de ondernemer dat hij straks tegen fiscale wachttijden aanloopt. Een verandering in BV-structuur bijvoorbeeld kan betekenen dat de ondernemer alsnog drie jaar lang zijn aandelen niet mag verkopen. Maar uitstel op de leeftijd van 65 jaar of ouder brengt ook spanning met zich mee in de privésfeer en extra risico op het vlak van gezondheid. Kortom: het is zaak dat de DGA van boven de 60 zich snel gaat voorbereiden op de verkoop. 4
Colofon Het CvB heeft twee kantoorlocaties. Een vestiging centraal gelegen in Utrecht, het centrum van het land. Sinds 1 januari 2013 is een nieuwe vestiging geopend in de toegangspoort naar Noord en Oost Nederland Zwolle. Van beide treft u de adresgegevens hieronder aan. Kantoor Maartensdijk Centrum voor Bedrijfsopvolging BV Tolakkerweg 219 3738 JM Maartensdijk (De Bilt) Telefoon: 030-27 40 647 Fax: 084-22 46 911 Kantoor Zwolle Centrum voor Bedrijfsopvolging BV Burgemeester van Roijensingel 6 8011 CS Zwolle Telefoon: 038-82 00 239 Fax: 084-22 46 911 Website: www.cvbinfo.nl Email: contact@cvbinfo.nl KvK: Utrecht nr.30246724 Bank: 22.72.59.416 Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Anton Verbunt (06 2703 3331) en David Uijl (06 1853 1659), partners bij het CvB. U kunt hen rechtstreeks benaderen met vragen. 5