NIEMAND LATEN VALLEN Jaarverslag 2017 vzw Boeren op een Kruispunt Abstract Overzicht van activiteiten, waarnemingen en eigen interpretaties in een deelsector van boeren en tuinders in nood Riccy Focke info@boerenopeenkruispunt.be
1 Inhoud 1.Inleiding... 2 2.Statistieken... 4 2.1.Individuele begeleiding... 4 2.2.Sensibiliseren en preventie... 5 2.3.Vzw Boeren op een Kruispunt maakt het verschil... 6 3.Financiën:stand van zaken... 7 3.1.Nuttige besteding van de inkomsten... 7 3.2.Projectfinanciering is mogelijk.... 8 3.3.We zouden meer partners moeten vinden voor onderzoek.... 9 4. Besluit... 10
2 1.Inleiding Vzw Boeren op een Kruispunt bestaat elf jaar. Het statutaire doel is het welzijn van boeren en tuinders verhogen. Er zijn drie speerpunten: Met voordrachten en andere vormen van communicatie willen we aan preventie doen en sensibiliseren. Negentig procent van onze tijd besteden we aan de persoonlijke begeleiding van gezinnen in nood. Dit brengt ons tot de verschuiving van het welzijn van boeren en tuinders, naar het welzijn van boeren en tuinders in nood verhogen. Wekelijks contact met het beleid zorgt ervoor dat we beleidsondersteunende informatie laten doorstromen naar de mensen die iets aan de structurele problemen willen doen. Dit jaarverslag vertelt de lezer wat we doen en wat we zien in de deelsector die we door onze bezoeken kennen. Dit is geen algemeen sectorbeeld. In onze beschrijvingen verdedigen we de belangen van de minderheid in onze samenleving, een minderheid die soms niet gepast wordt geholpen en die soms voorwerp is van een automatisme dat hen met grote zekerheid in de problemen brengt en houdt. We erkennen dat de meerderheid van onze samenleving het goed heeft. We veronderstellen zelfs dat drie kwart van de landbouwbevolking uit het huidig systeem voordelen haalt. Maar we hebben nu eenmaal de opdracht gekregen om voor kwetsbare gezinnen op te komen. We worden betaald om systeemfouten kenbaar te maken en te proberen er iets aan te doen. Onze uitdaging bestaat erin die meerderheid ervan te overtuigen voor de zwakkere minderheid te zorgen. We herhalen in dit jaarverslag enkele vaststellingen die we al jaren in onze jaarverslagen vermelden. We vullen dit aan met nieuwe inzichten. Het viel ons in 2017 immers op dat we regelmatig vragen kregen die we in vorige jaarverslagen al hebben beschreven en beantwoord. Op de verschillende forums waar we aanwezig waren, stelden we vast dat men niet meer geïnteresseerd is in de analyses en ervaringen van professionele hulpverleners. Daarom wordt steeds vaker teruggegrepen naar de getuigenissen van ervaringsdeskundigen. Dank voor uw interesse.
3
4 2.Statistieken 2.1.Individuele begeleiding In 2017 kregen we 160 nieuwe aanmeldingen. Dit is 20 procent minder dan vorige jaren. In de elf jaar van ons bestaan hadden we 2140 aanmeldingen. Officieel zijn er in Vlaanderen zo n 23.000 bedrijven. Daarbij zijn ook veel parttimeboeren en -tuinders. Eigen onderzoek op gemeenteniveau geeft aan dat 30 procent van de tellingplichtigen landbouwer in bijberoep zijn. Daarom communiceren we dat 10 procent van de niet-hobbymatige land- en tuinbouwers ooit advies en ondersteuning vroeg aan vzw Boeren op een Kruispunt. Bij analyse zien we dat er zeer weinig verschillen zijn tussen de gemeenten en de sectoren. Afbeelding: spreiding over de verschillende provincies sinds start registratie
5 In 2017 registreerden we 721 bezoeken aan adviesvragers bij een vierhonderd verschillende gezinnen. In werkelijkheid lag dit aantal hoger, maar door problemen met onze informatica is een aantal bezoeken niet geregistreerd. In 2017 betaalden we 402 thuisbezoeken aan adviesvragers uitgevoerd door onze gespecialiseerde freelance psychologen. In vergelijking met vorige jaren 2016 (286) en 2015 (302) is dit een felle stijging. Hiermee kunnen we aangeven dat de aandacht voor psychosociale problemen belangrijk blijft. Voor de indicatoren en sectorgegevens willen we dit jaar een beroep doen op vorige jaarverslagen. Bij de nieuwe aanmelders zagen we dat 40 procent melkvee houdt, 13 procent vleesvee en 20 procent varkens. Door de verstrengde GPRD-regels een toenemende dreiging van computerinbraken en technische problemen met CRM-Dynamics, hebben we veiligheidsmaatregelen genomen. Een deel van de statistieken met persoonsgelinkte informatie hebben we definitief uit het systeem gehaald. Dit jaar nog willen we samenwerken met een externe partner, die de nodige garanties geeft voor computerveiligheid en die ons toch zal toelaten de gewenste analyses te maken. Voor statistische analyses verwijzen we graag door naar vorige publicaties: 5 jaar vzw Boeren op een Kruispunt. 10 jaar vzw Boeren op een Kruispunt. 2.2.Sensibiliseren en preventie. In 2017 registreerden we 48 presentaties aan de doelgroep of erfbetreders. Hierbij moet worden opgemerkt dat verschillende van onze workshopgevers rechtstreeks door organisatoren worden gecontacteerd zonder ons hierover te informeren. Ons digitale kanaal voor informatieverspreiding blijft werken. Op onze website http://www.boerenopeenkruispunt.be werden sinds de start meer dan twee miljoen pageviews geregistreerd. We brachten 165 tips op onze nieuwspagina en verdeelden die ook
6 via onze Facebookpagina http://www.facebook.com/boerenopeenkruispunt Deze Facebookpagina heeft intussen 2800 volgers, die automatisch de tips op hun scherm krijgen. De vijf meest gelezen tips per maand worden verspreid met onze maandelijkse Nieuwsbrief. Die wordt verstuurd naar 5300 abonnees. We zijn verheugd dat 38,8 procent van de abonnees de nieuwsbrief openen en zelfs 20,6 procent doorklikt op een deelbericht. Dit is in vergelijking met de industriestandaard erg hoog (20,6% openen en 2.5% doorklikken). We rekenen erop dat een groot deel van onze lezers interessante berichten en tips doorvertelt aan vrienden, familie en collega s. Hiermee hopen we zoveel mogelijk kwetsbare gezinnen te inspireren om problemen te voorkomen of tijdig hulp te vragen. 2.3.Vzw Boeren op een Kruispunt maakt het verschil Het valt op dat onze adviseurs bij hun eerste bezoek zeer veel verhalen te horen krijgen, alles wat de boer of tuinder zorgen baart, komt op tafel. vzw Boeren op een Kruispunt is meedenker, en gaat zonder beschuldiging op zoek naar de mogelijkheden binnen de beperkingen. Zonder beschuldiging: zoeken naar oorzaken en schuld helpt het probleem niet oplossen. Door ernaar te vragen voelt de adviesvrager zich aangesproken en klapt hij in mekaar. Zijn/haar aandeel in de schuld of oorzaak hoeft niet te worden benadrukt. Wat betrokkene nog kan rechtzetten, zal hij/zij automatisch doen. Wat niet kan worden rechtgezet door de betrokken zelf, moet dan maar door de omgeving worden aangepakt. Mogelijkheden binnen de beperkingen. Aan markt en wetgeving kunnen we als vzw weinig veranderen. We zoeken op basis van talenten van de boer/tuinder naar kansen om problemen op te lossen, en houden rekening met hun beperkingen. Het is voor boeren en tuinders zelf heel lastig om onze tips (nog maar) te lezen. Verschillende mensen geven toe dat ze onze berichten snel wegklikken. De aangeboden oplossingen voor courante problemen vragen hen immers er iets aan te doen. We zijn te moe, we zien dat niet meer zitten. De aangeleerde hulpeloosheid maakt mensen lam.
7 3.Financiën:stand van zaken 3.1.Nuttige besteding van de inkomsten 70 procent van onze inkomsten krijgen we rechtstreeks van de Vlaamse Overheid. 15 procent komt van de landbouworganisaties en 10 procent van de provincies. De overige inkomsten hebben we ontvangen van private schenkers, die voor hun gift een fiscaal attest kregen. Voor 2018 tot 2023 zijn we trouwens opnieuw erkend om fiscale attesten af te leveren. 10 procent van onze bestedingen gaat naar onze freelance psychologen en de kilometervergoeding voor vrijwilligers. Van de resterende 90 procent gaat 88 procent naar personeelskosten. We waren zelf verwonderd dat we slechts 12 procent werkingskosten hebben op de werking van vzw Boeren op een Kruispunt.
8 3.2.Projectfinanciering is mogelijk. We krijgen regelmatig aanbiedingen voor projectfinanciering, maar we zijn hier niet goed voor georganiseerd. Bij projectfinanciering vraagt de subsidiënt naar innoverende acties. Reeds bij de oprichting van de vzw hebben we onze acties afgestemd op de behoeften van de adviesvrager. Iedere nieuwe behoefte of actie werd snel geïmplementeerd. Dit maakt dat we geen reservelijst van innoverende acties ter beschikking hebben en we bij voorbesprekingen voor projectfinanciering niet als kandidaat worden aanvaard. Indien nodig zullen we hier in de toekomst op moeten letten door onze innovatie af te stemmen op het tempo van de projectfinanciering en de eisen van de subsidie verlenende organisator.
9 3.3.We zouden meer partners moeten vinden voor onderzoek. We moeten investeren in een medewerker die samenwerkingsakkoorden opmaakt met de verschillende gemeenten. Nu hebben we die niet en worden veel mensen door de sociale diensten verkeerdelijk doorgestuurd naar Dyzo die zulke akkoorden wel hebben met de gemeenten. We moeten investeren in een medewerker die onderzoeksopdrachten schrijft voor geïnteresseerde academici en erkende onderzoekers, zodat we onze waarnemingen aan de frontlinie kunnen toetsen aan theoretisch en fundamenteel onderzoek. Hiermee kunnen onze waarnemingen gekaderd worden of verbeterd door fouten recht te zetten. We zouden gangmakers moeten vinden die bij de organisatoren van subsidieverlening luisteren naar wat ze gerealiseerd willen zien. Als we hun verwachtingen kunnen realiseren binnen onze werking, dan kunnen we fondsen binnenhalen voor extra werkingsmiddelen. We vermoeden trouwens dat we heel wat van die doelstellingen al hebben gerealiseerd, maar nog niet aan de organisator hebben getoond.
10 4. Besluit In 11 jaar tijd bezocht vzw Boeren op een Kruispunt meer dan 10% van de actieve land- en tuinbouwers. De werkelijke doelgroep is veel groter. Het aantal aanmeldingen zakt geleidelijk van gemiddeld 200 gezinnen/ jaar naar 160 gezinnen in 2017, maar de werkdruk (aantal bezoeken en telefonische ondersteuning) blijft constant (721 geregistreerde adviseursbezoeken per jaar). Veel bekende adviesvragers blijven beroep doen op onze dienstverlening. De geestelijke ondersteuning stijgt in belangrijke mate (402 betaalde bezoeken). Uit die gesprekken leerden we waarom boeren en tuinders bang zijn om zich aan te melden en hoe moeilijk het is om hen tot verandering te motiveren. In 2018 zal onze opdracht niet gemakkelijker worden. We hebben geen vroegdetectie voor kwetsbare bedrijven. Dit maakt dat we meestal te laat op de bedrijven komen om een herstel mogelijk te maken. De andere haalbare piste is moeilijk te verkopen aan gepassioneerde ondernemers, die graag hun stiel verder willen zetten. Marktinformatie en marktversterking van de individuele ondernemers is moeilijk. Het alleszins niet de opdracht van vzw Boeren op een Kruispunt. In verschillende sectoren verwachten we in 2018 meer bedrijven die gaan vastlopen. In de melkveehouderij konden veel bedrijven hun verlies 2015-2016 tijdig stoppen door de hoogconjunctuur van 2017. Nu de opbrengst weer gezakt is onder de kostprijs van bedrijven, die recent investeerden, zullen een aantal grote bedrijven vastlopen. In de varkenshouderij hebben veel bedrijven met kortlopende schulden hun verlies niet kunnen terugverdienen met de korte hoogconjunctuur van 2017. Nu de opbrengst van biggen en vleesvarkens weer bij (of onder de) kostprijs zitten, weigeren de leveranciers nieuwe betalingsregelingen. In de vollegrondsgroenten- en aardappelsector hebben veel ondernemers hun teeltkosten van 2017 nog niet terugverdiend. Zij moeten hun nieuwe teeltplan 2018 opstarten zonder te weten hoe ze hun teeltkosten gaan financieren.
11 De nieuwe insolventiewet (die ingaat op 1 mei 2018) heeft meer aandacht voor kwetsbare bedrijven. Door een doorgedreven screening zullen meer bedrijven uitgenodigd worden bij de kamers van handelsonderzoek. Zonder degelijke boekhouding wordt het voor sommige bedrijven moeilijk om vertrouwen te herstellen. Leveranciers worden door deze nieuwe wetgeving gemotiveerd om alerter hun vorderingen te innen. In 2017 ontdekten we het belang van de personalisering van de schuld. Hulpverlening naar mensen, die (bewust of onbewust) fouten maakten, moet steeds meer verantwoord worden. De psychische gevolgen voor de doelgroep worden een steeds belangrijker element in de gewenste verandering. Hierop zal verder moeten geïnvesteerd worden. Namens het vzw Boeren op een Kruispunt team. Riccy Focke 02/03/2018 Directeur vzw Boeren op een Kruispunt. Dirk Lips Voorzitter Raad van Bestuur en woordvoerder
12 Geboren als boer Om met passie en liefde Te ondernemen als betrouwbare voedselproducent Met het geloof en vertrouwen Dat deze inzet wel een leefbaar inkomen zal leveren