CBS ICHTHUS PROTOCOL LEZEN, LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE April 2013
Inhoud 1. Inleiding 2 1.1. Algemeen 1.2. Definitie 1.3. Competenties leerkrachten 2. Signalering 4 2.1. Intake 4 2.2. Kleuterperiode 4 2.2.1. Fonologische vaardigheden 2.2.2. Automatiseringsvaardigheden 2.3. Signaleringsmomenten 4 3. Interventies 5 4. Dyslexiedossier 5 5. De begeleiding van kinderen met 6 leesproblemen en dyslexie 6. Matrix met stappen voor elke groep 7 Groep 1 7 Groep 2 9 Groep 3 11 Groep 4 14 Groep 5 17 Groep 6 19 Groep 7 21 Groep 8 23 Bijlage 1 Gecomprimeerde Pravoo Bijlage 2 Signaleringslijst Beg geletterdheid Bijlage 3 Kleurentoets Bijlage 4 Letterblad Bijlage 5 Handelingsplan 5a Format en 5b Volglijst Bijlage 6 Maatregelen en compensaties Bijlage 7 Taal klinkt als muziek in de oren met taalliedje voor groep 1 en 2 zie excel document zie excel document zie document 4a zie document voor letterregistratie (klas), 4b zie document voor protocol zie document zie document zie kopie Bijlage 8 Stappen voor dyslexie-onderzoek Bijlage 9 Klanken en gebaren (visueel ondersteund) 1
1. INLEIDING 1.1. Algemeen Dit protocol: lezen, leesproblemen en dyslexie is geschreven voor het intensief opsporen en begeleiden van kinderen met leesproblemen. Lezen is een belangrijke vaardigheid voor kinderen, om zich te kunnen ontwikkelen en later te kunnen functioneren in de maatschappij. Hoe wij alle kinderen willen begeleiden in het leren lezen, is te zien in ons Taal-verbeterplan van 2012. We vinden het essentieel om kinderen met lees- en spellingproblemen optimaal te kunnen begeleiden, zodat ze de functionaliteit van lezen en spellen ontdekken en kunnen gebruiken. In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie 2011 wordt gesproken over een continuüm van zorg op het gebied van lezen, leesproblemen en dyslexie (Struiksma, 2005,) waarbij 4 zorgniveau s genoemd worden. Zorgniveau 1: Goed lees-spellingonderwijs in klassenverband (75%). Zorgniveau 2: Extra zorg in de groepssituatie door de groepsleraar (zwakste 25%). Zorgniveau 3: Specifieke interventies ondersteund of uitgevoerd door of in samenwerking met de zorgspecialist in de school (zwakste 10%). Zorgniveau 4: Diagnostiek en behandeling in zorginstituut (zwakste 4%). We proberen kinderen door middel van goed lees-en spellingonderwijs (zorgniveau 1: 75% van de leerlingen) en convergente differentiatie (intensief lees-en spellingonderwijs, zorgniveau 2 en 3) zo lang mogelijk bij de groep te houden en mee te laten doen. Zie ons zorgplan met zorgprofiel. Voor de extra zorg en interventies, proberen wij vroegtijdig te signaleren. Naar aanleiding van de signalering wordt een interventieprogramma opgesteld om kinderen met leesproblemen te helpen en te begeleiden. Hoe de signalering plaatsvindt en onze mogelijke interventies zijn te lezen in dit protocol. 1.2. Definitie Ichthus hanteert de definitie van de Stichting Dyslexie Nederland (SDN, 2008): Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezenen/of spellen op woordniveau. Kinderen met dyslexie hebben een ernstige lees- en/of spellingachterstand. De lees- en spellingproblemen zijn, volgens de SDN, een gevolg van 1. Moeite met inzicht in de alfabetische volgorde: koppelen van klanken en letters. 2. De automatisering: verloopt bij kinderen met dyslexie wat trager. Het wordt een doel om snelheid te hierin ontwikkelen, zonder dat het kind hier bewuste aandacht aan hoeft te geven. Kinderen met dyslexie hebben problemen met het vlot herkennen van de klankstructuur van woorden en het omzetten van schrift in een corresponderende 2
klankcode. Kinderen met dyslexie lezen en spellen veel langzamer en maken meer fouten dan hun leeftijdgenoten. Hoe complexer de spelling en taaltaak wordt, hoe meer problemen er ontstaan. Tijdsdruk en spanning hebben ook invloed op het leesspellingproces. Bij kinderen met dyslexie is dit probleem hardnekkig. Extra planmatige en intensieve didactische maatregelen en remediëring leiden nauwelijks tot verbetering van leesen spellingvaardigheden bij deze kinderen, dit is bij ongeveer 4% van de kinderen het geval (gemiddeld 1 per klas). 1.3. Competenties leerkrachten Voor de competenties van leraren gaan wij uit van een blijvende professionele ontwikkeling op pedagogisch, didactisch en organisatorisch gebied. Blijf groeien is het motto. We gaan er hierbij vanuit, dat we nooit over de behoefte om te leren heen komen. De kwaliteitsaanpak is hierop gericht en de volgende aspecten zijn daarbij van belang: - Het verfijnen van huidige vaardigheden - Het uitproberen van nieuwe vaardigheden - Het oplossen van knelpunten - Het inzetten van de juiste middelen en materialen - Het overleg met het kind en de ouders Leraren gaan uit van de mogelijkheden van leerlingen en passen hun onderwijsaanbod hierop aan. Zij gaan ook uit van de sterke kanten van leerlingen en werken van hieruit aan interventies. Leraren zijn zich bewust van de interventies die er zijn en de mogelijkheden om daarin begeleid te worden. Leraren werken doelgericht op groepsniveau: maken effectief gebruik van de methode plannen voldoende leertijd in weten om te gaan met verschillen tussen kinderen bieden een stimulerende omgeving werken in een doorgaande lijn 3
2. SIGNALERING 2.1. Intake Bij de aanmelding en tussentijdse instroom van leerlingen wordt expliciet gevraagd of er in de familie dyslexie voorkomt. Als deze vraag met ja wordt beantwoord, wordt gevraagd wie van de familieleden dyslexie heeft. Hiervan wordt een aantekening gemaakt op het intakeformulier. Het intakeformulier komt in het dossier van het kind. 2.2. De kleuterperiode Lees- en spellingproblemen hebben vaak hun oorzaak in zwakke fonologische vaardigheden en automatiseringsproblemen. In de kleuterperiode worden deze vaardigheden geobserveerd en gestimuleerd. 2.2.1. Fonologische vaardigheden: - observatie van het aanleren van versjes, hoe is de algemene uitspraak (kinderen die langdurig onduidelijk spreken, veel woorden verbasteren), en kunnen de kinderen langere opdrachten onthouden. - naar aanleiding van de resultaten van kinderen op specifieke taken, zoals woorddiscriminatie, woordobjectivatie, rijm, auditieve analyse en synthese,kan worden vastgesteld in hoeverre zij in staat zijn fonologische vaardigheden te ontwikkelen. Ook het omgaan met pictogrammen, het leren van vormen en letters,de klank-teken koppeling zijn belangrijke registratieonderdelen. 2.2.3. Automatiseringsvaardigheden: - Namen leren van kinderen, dagen van de week, aanleren van routines. - Vlot kunnen benoemen van kleuren en plaatjes, woordvinding. 2.3. Signaleringsmomenten Voor het signaleren van kinderen met leesproblemen en dyslexie volgt de school voor de grote lijn het protocol leesproblemen en dyslexie van het Expertise centrum Nederlands (2011). Enige afwijkende punten zijn: - Groepen 1 en 2 We gebruiken de gecomprimeerde Pravoo (oorspronkelijk van Luc Koning).(zie bijlage1) De dik zwart omrande vlakken geven een indicatie van een mogelijke dyslexie-risicokind. Voor signalering wordt gebruik gemaakt van een overzichtelijke signaleringslijst Beginnende geletterdheid (zie bijlage 2), waarbij de stappen aangetekend worden, volgens het protocol. De afnamelijsten worden digitaal gebruikt via www.expertisecentrumnederlands.nl, zie werkdocumenten op de site. Voor respectievelijk de kleurentoets en de lettertoets, zie de bijlagen 3 en 4. 4
- Groep 3 We volgen het protocol leesproblemen en dyslexie en de methode Veilig leren lezen (nieuwe versie) en alle signaleringsmomenten van de methode. We maken ook gebruik van de methode Zo leren kinderen Lezen en Spellen (handgebaren bij letters). Voor het lezen maken we gebruik van Cito en om te toetsen. Zie de matrix voor acties m.b.t het continuüm van zorg. - Groepen 4-8 We volgen het leesprotocol. Voor het lezen maken we gebruik van Cito en om te toetsen. Zie de matrix voor acties m.b.t het continuüm van zorg. 3. INTERVENTIES Interventies worden gedaan naar aanleiding van de signalering. Leerlingen worden zo lang mogelijk bij de groep gehouden volgens de convergente differentiatie. Zij krijgen extra ondersteuning en interventies. Daarbij worden zij vermeld in de Groepsplannen in de stergroep of het kind apart. Wanneer een leerling uitvalt en een eigen leerlijn krijgt, zal er een individueel persoonlijk plan geschreven worden, een OP of HP.(Voor HP: zie bijlage 5) De duur van de interventie is afhankelijk van de vooruitgang van het kind. In het GP kan tussentijdse evaluatie aangeven, dat de interventie verandert of stopt. Bij vermoeden van dyslexie wordt er gestart met het opbouwen van een dyslexiedossier, middels extra ondersteuning en activiteiten volgens de matrix.. 4. DYSLEXIEDOSSIER Volgens de Gezondheidsraad kan dyslexie pas aan het eind van groep 3 formeel worden vastgesteld. Voor een dyslexiedossier zijn minimaal 3 meetmomenten nodig en een interventieperiode van 15-20 weken. Signaleren en begeleiden: Vastleggen in leerling-dossier: Meetmoment 1 Toetsgegevens LOVS Interventie/ HP 1 Uitvoering HP/GP 1 Meetmoment 2 Toetsgegevens LOVS + evaluatie HP1/GP 1 Interventie/ HP 2 Uitvoering HP/GP 2 Meetmoment 3 Toetsgegevens LOVS + evaluatie HP?GP 2 Op basis van het leerling-dossier stelt de school in samenwerking met de ouders een onderbouwde motivering op voor een vermoeden van (ernstige) dyslexie. Met de gegevens van het dyslexiedossier kunnen ouders een dyslexieonderzoek aanvragen. 5
5. DE BEGELEIDING VAN KINDEREN BIJ LEESPROBLEMEN EN DYSLEXIE De begeleiding van dyslectische kinderen moet gericht zijn op: 1. het zo snel mogelijk bereiken van een zo hoog mogelijk niveau van automatisering van de woordherkenning en schriftbeeldvorming (technisch lezen en spellen) 2. het kunnen omgaan met een laag niveau van deze automatisering 3. het voorkomen van intellectuele achterstand in verhouding tot het geheel van individuele mogelijkheden 4. het voorkomen of verminderen van emotionele en sociale gevolgen 5. het accepteren van onmogelijkheden en het zoeken naar mogelijkheden Ernstige lees- en spellingachterstanden kunnen worden voorkomen, dan wel worden teruggedrongen door lees- en spellingproblemen in een zo vroeg mogelijk stadium van het taal/leesonderwijs te onderkennen en te behandelen. Het is belangrijk om te weten dat er geen andere belemmeringen meespelen bij het onderzoek naar dyslexie. Is er een senso-motorisch probleem (het niet goed kunnen schrijven van letters en klanken kunnen problemen geven), zijn de problemen met zien en horen uitgesloten? Ernstige spelling en leesproblemen kunnen grote gevolgen hebben voor een leerling: 1. Een laag leestempo geeft problemen met Begrijpend Lezen. 2. Woordenschat kan achterblijven, minder vaardigheid geeft minder leesplezier, waardoor minder boeken worden gelezen. 3. Het hele cognitieve functioneren loopt vertraging op, ook bij de informatieverwerking. 4. Het kan ook sociaal-emotionele problemen geven, frustraties, gedragsproblemen of juist teruggetrokken gedrag, het gevoel van eigenwaarde komt soms in het gedrang. Om de leraar te helpen richten op wat mogelijk mee kan spelen bij ernstige dyslexie en het kind te helpen bij acceptatie, is bijlage 6 Maatregelen en compensaties aan dit protocol toegevoegd (met dank aan het Mozaïek in Zeewolde). Om overzichtelijk te kunnen werken met het dyslexieprotocol is gekozen voor een matrix met de stappen in de tijd voor elke groep. Zie de volgende bladzijden. Mogelijk belangrijke informatie kan worden verkregen via de volgende web-sites: www.expertisecentrumnederlands.nl www.balansdigitaal.nl www.masterplandyslexie.nl www.tbraams.nl www.steunpuntdyslexie.nl (ouders) www.dyslexie-ict.nl www.makkelijklezenplein.nl (boeken en series) 6
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) LVS Kleuters gr 1 Bij binnenkomst alert zijn op: Dyslexie in familie Hoorproblemen Particuliere logopedie Meertaligheid Oogproblemen Signaleren/ analyseren Intake/ vragenformulier) oudergesprek risico Organisatie Bij achterstand IB-er op de hoogte stellen Preventie & Vroeg hulp (jeugdarts) IB r en leerkracht overwegen welke actie genomen moet worden Nadere observatie TAK-toets Pravoo-overzichtsblad Hele jaar, dagelijks Let op Zwart-omrande vlakken Eventueel vroegtijdige Logopedische screening 4-jarigen n.a.v. de door ouders ingevulde checklist Januari CITO Taal: M1 leerlingen 2 a 3 mnd op school Logopediste Verwijzen bespreking met IB GP bespreking met IB Particuliere logopedie Extra ondersteuning v/d leerkracht RT in de groep Ouders en kindgesprek Extra ondersteuning v/d leerkracht, Sterkinderen in GP/ Evaluatie Prentenboeken Ontwikkelingsmateriaal Meer voorlezen in kleine kring Uitspraak verbeteren (spreektempo vertragen, voorzeggen) Ontwikkelingmateriaal Strategieën oefenen Leerlijn Onderbouwd Intensief volgen/herhalen Inzet van muziek, zingend leren bij het leren van woorden en letters, het taalliedje. Zie bijlage 7 Mei/Juni CITO Taal: E1 leerlingen 2 a 3 mnd op school GP bespreking met IB Ouders en kindgesprek Extra ondersteuning v/d leerkracht, Ontwikkelingmateriaal Strategieën oefenen Begrippen 7
Juli overdracht naar volgende leerkracht Groep-in-Beeld (GIB) goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht. Sterkinderen in GP Evaluatie beschrijven in GP 8
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Kleuters gr 2 Logopedische screening 5-jarigen Signaleren/ analyseren Logopediste risico Organisatie Bij achterstand Verwijzen IB-er op de hoogte stellen Particuliere logopedie Extra ondersteuning v/d leerkracht Groepsplan: Sterkind/ ouders en kindgesprek Prentenboeken Ontwikkelingsmateriaal (o.a. auditief zintuiglijk ontwikkelingsmateriaal) Meer voorlezen Uitspraak verbeteren (spreektempo vertragen, voorzeggen) Oktober TAK-toets bij de leerlingen IB/ leraar IB Ouders kind Ontwikkelingsmateriaal Leerlijn Onderbouwd Intensief volgen/herhalen Woordsorteerspel Magneetletters Stempelletters Raad je woord Comp. programma Bas Dubbelwoord En ander materiaal Pravoo-overzichtsblad Hele jaar dagelijks Let op Zwart-omrande vlakken Signaleringslijst ontwikk tussdoelen beginnende geletterdheid Kan: Ondersteuning -overleg Orthopedagoog GGD SMW Januari CITO Taal.: M2 GP bespreking IB Februari Eigen samengestelde Signaleringslijst voor risicokinderen: Signalering ontwikkeling tussendoelen beginnende geletterdheid.(uitgaande Actie bij: Auditieve uitval: - beginklank niet herkennen ouders en kind gesprek En evaluatie ouders en kind gesprek (leraar) beschrijven in GP Uitbreiding En vervolg zie boven Idem Boekje: Kijk mijn letter Hebbes Gebaren en plaatjes 9
van Smits/ protocol dyslexie- Expertise Centrum Nederlands) - niet kunnen rijmen Niet tot schrijven komen Geen notie hebben van letters, woorden en tekst IB van groep 3 Materiaal om fonemisch en fonetisch bewustzijn te stimuleren: - Klanksorteerspel - Letterspelletjes - ABC-muuroef. (zie ook het Protocol Dyslexie boek en CD- Rom gr. 1 t/m 4 in Orthotheek) beschrijven in GP of HP Maart TAK-toets voor leerlingen Cito januari IB Zorgteam school Ondersteuningsoverleg. z.n. Logopediste inschakelen April/Mei Schoolrijpheidstoets risico l.l. volgens protocol/signaleringslijst en Teije de Vos. IB Actie bij: Auditieve uitval: - beginklank niet herkennen - niet kunnen rijmen Niet tot schrijven komen Geen notie hebben van letters, woorden en tekst Individuele begeleiding Keus voor doublure ouders en kind gesprek (leraar en IB) Ontwikkelingsmateriaal zie hierboven beschrijven in GP of HP Zorgoverleg leraar/ib Mei CITO Taal: E2 niveau GP bespreking met IB Ontwikkelingsmateriaal zie hierboven Juni/Juli Signaleringslijst Tussendoelen Beginnende Geletterdheid (Smits) updaten voor risicoleerlingen die naar groep 3 gaan) - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden Groep-in-Beeld goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht, leraren en IB. ouders en kind gesprek (leraar) beschrijven in GP of HP 10
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Groep 3 Signaleren/ risico Organisatie Bij achterstand analyseren Bij de start van groep 3 houdt de leerkracht rekening met de verschillende ontwikkelingsniveaus van de leerlingen. Bij start van schooljaar Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens, groepsoverdracht Groep-in-Beeld Startsignalering VLL: Lettertoets Woordentoets Zie toetssite VLL. Normering, zie toetssite Zie Groepsplan. Voor extra ondersteuning Eventueel met inzet van ouderhulp Gesprek Klikklakboekjes Voor + leerlingen, zie zon-materiaal. Gebaren en plaatjes Hakstroken uit ZLKLS Materiaal Uit Connect: Klanken en Letters Woordherkenning Spelmateriaal VLL Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 3, Blz 105-136 voor aanpak lees-en spellingproblemen beschrijven in GP 11
Okt./November Hoofdmeting 1 Herfstsignalering Fonemendictee Lettertoets Synthese-woorden Veilig en Vlot kern 3 Wisselwoorden Zinnen lezen Aanvulling: Tekstleesvaardigheid, zie www.expertisenederlands.nl Zie toetssite VLL Onder kern 3. IB: Bij risico: Fonologisch bewustzijn: Audant: Audisynt: Idem Audant: min 50%goed Audisynt: Min 80% goed /IB GP/sterkind Extra hulp in de groep aan de instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent buiten de groep) Gesprek Kilometers maken Huiswerk: -flitsletters, oefenbladen Auditieve oefeningen: analyse/synthese met hakstroken om klankpositie te bepalen Zie verder adviezen toetssite En zie boven RT tijdens stilleesbeleid Huiswerk met duidelijke instructie naar ouders beschrijven in GP of HP Januari Hoofdmeting 2 Alle letters zijn aangeboden CITO: Spelling M3 Woordenschat M3 Foutenanalyse LOVS spelling Bij risico: Letters: Fonemendictee cito Spelling : PI-dictee Nieuwe GIB en GP IB/ Breedteoverleg Extra hulp in de groep door bijv uitvoeren van Connect lezen 3x per week bij stilleesbeleid gesprek Hakstroken Letterdoos Letters zeggen, letters schrijven WAS-lijsten (Veilig en Vlot) Febr./Maart Wintersignalering Tussenmeting Fonemendictee Lettertoets Leestekst Veilig en vlot kern 6 Zie toetssite IB Huiswerk Idem GP: Extra hulp in de groep aan de instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent/ collega leraar of RT-er buiten/binnen de groep) Aansprekende boekjes en/of teksten: -Leesleeuw -Leeslijn -Alle kinderen leren lezen -Sterboekjes -VLL-boekjes - Methode Veilig in Stapjes - WAS-lijsten (Veilig en Vlot) RT tijdens stilleesbeleid Duolezen of tutorlezen, beschrijven in GP of 12
maak gebruik van goede lezers uit andere groepen HP gesprek Mei/Juni Hoofdmeting 3 CITO: Spelling E3 Begrijpend Lezen Woordenschat Huiswerk RT methodiek Zingend Lezen uit Leessleutel beschrijven in GP of HP Nieuwe GIB en Breedteoverleg gesprek Juni/ Kern 11 Eindsignalering: Begrijpend lezen Spellingtoets Veilig en vlot kern 11 Zie toetssite Juli - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden Groep-in-Beeld goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht. gesprek bij ernstige stagnatie met IB beschrijven in GP Of HP 13
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Groep 4 Bij start schooljaar: Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens En Groep-in-Beeld Signaleren/ analyseren Scores Cito Spelling Begrijpend Lezen Scores Scores niveau risico Organisatie Bij achterstand < E3 GP/ sterkind Extra hulp in de groep, aan de aan instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent, collega leraar of RT-er buiten/binnen de groep) ZLKLS Materialen aansprekende boekjes en/ of teksten. BV. -Leesleeuw -Leeslijn -Alle kinderen leren lezen -Sterboekjes - Klipperserie -VLL-boekjes -VLL- spelletjes Extra hulp in de groep door bijv uitvoeren van Connect lezen 3x per week bij stilleesbeleid Duolezen of tutorlezen, maak gebruik van goede lezers uit andere groepen Gesprek Connect: Vloeiend Lezen. -WAS-lijsten Methodiek -De teksten worden met de kinderen gelezen. moeilijke woorden oefenen en markeren. -De tekst als huiswerk mee Een week lang, elke dag 10 min. Oefenen. -Een week later wordt de tekst opnieuw gelezen. Huiswerk Voorlezen van taalopdrachten aan de instructietafel. beschrijven in GP Of HP 14
Okt./November Meetmoment 1/ Tussenmeting 1: Voor zwakke lezers niveau. : < E3 Idem Voorlezen van taalopdrachten /toetsen voor cognitief zwakke of onzelfstandige leerlingen (aan de instructietafel) Voorinstructie Begrijpend lezen (aan de instructietafel) gesprek beschrijven in GP Of HP Januari/Februari Meetmoment 2/ Hoofdmeting 1: CITO: Spelling M4 Begrijpend Lezen (evaluatie zwakke lezers) Nieuwe GIB en GP : < M4 Breedte overleg Evaluatie en vooruitblik gesprek Vormen van Lezen: Tutorlezen Duolezen Ralfilezen Connect lezen Huiswerk T.L - WAS-lijsten Methodiek: - Tekst met de kinderen lezen. moeilijke woorden oefenen en markeren. -De tekst als huiswerk meegeven. - Een week lang, elke dag 10 min. Oefenen. -Een week later wordt de tekst opnieuw gelezen. òf Tutorlezen Tekst met de kinderen lezen. Leest het kind fout voor: de tekst markeren. Verhaal uit: wisselen van tekstblad en leest het kind de tekst opnieuw. Voorlezen van taalopdrachten en taaltoetsen (allerzwakste lezers aan de instructietafel) Huiswerk spellen Een week lang, elke dag 10 min. Oefenen van de tekst of stimuleren om boekjes te lezen. Materialen van Taal in Beeld (+ herhaling uit Taalactief) 2x p.w. RT Uit Taal in Beeld: 15
Voorinstructie Technisch lezen (instructietafel) Begrijpend lezen (instructietafel) -spellingkaarten & uitlegkaarten herhalen Aanvulling uit: Map: Zelfstandig Spellen - n.a.v. CITO voorinstructie voor lezers die teksten slecht begrijpen. beschrijven in GP Of HP Maart Meetmoment 3/ tussenmeting 2: Assistent: kan bij goede lezers : (bij zwakke lezer: < M4) : : < M4 Evaluatie en vooruitblik Gesprek Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 5-8, Blz 119-152 voor aanpak lees-en spellingproblemen Niveaulezen Niveaulezen voor de kinderen < 5 beschrijven in GP Of HP Mei/Juni Meetmoment 4/ hoofdmeting 2: CITO: Spelling E4 Begrijpend Lezen bij zwakke lezers LVS-toetsen / ( zwakke lezers) Nieuwe GIB en aangepast GP : < E4 gesprek Juli: Breedteoverleg - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden Nieuwe GIB goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht, Leraren en IB. beschrijven in GP Of HP 16
Wanneer Wat Groep 5 Bij de start schooljaar Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens Wie Norm Hoe (en waar) Signaleren/ analyseren : Scores Cito Analyse dictees, eventueel PI-dictee Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) risico Organisatie Bij achterstand : < E4 GP: Extra hulp in de groep, aan de aan instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent buiten de groep) Materialen technisch lezen: - Zuid-Vallei -Map speciale leesbegeleiding -Kinderliteratuur -Informatie Junior - WAS-lijsten - leesteksten Timboektoe Vormen van lezen: Duolezen Tutorlezen Ralfilezen Connect lezen Diagn.gesprek spelling: Persoonlijk stappenplan Opstellen HP gesprek Huiswerk RT, tijdens stilleesbeleid. Materialen spelling: -Woordkaarten TA -Zuid-Vallei -Spelling i.d. Lift -Zelfstandig Spellen - Spellingstraten - Persoonlijk Spellingboekje Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 5-8, Blz 119-152 voor aanpak lees-en spellingproblemen. Oktober/november Meetmoment 1/ Tussenmeting 1: en Januari Meetmoment 2/ Hoofdmeting 1 Meetmoment 2: CITO: spelling M5 beschrijven in GP Of HP 17
CITO: begrijp. Lezen M5 Nieuwe GIB en GP < M5 Breedteoverleg Maart Meetmoment 3/ Tussenmeting 2: Juni Meetmoment 4/ Hoofdmeting 2: CITO: spelling E5 (zwakke lezers ) Juli: - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden : LVS-toetsen / (bij zwakke lezers) Nieuwe GIB en aangepast GP Groep-in-Beeld goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht, leraren en IB. < E5 < E5 Breedteoverleg 18
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar: in de klas, buiten de klas) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Groep 6 Bij de start schooljaar Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens Signaleren/ analyseren : Scores Cito Scores Scores Analyse dictees Eventueel PI-dictee risico Organisatie Bij achterstand < E5 Breedteoverleg GP Extra hulp in de groep, aan de aan instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent buiten de groep) Materialen technisch lezen: - Zuid-Vallei -Map speciale leesbegeleiding -Kinderliteratuur - -Informatie Junior - WAS-lijsten -Teksten Timboektoe Vormen van lezen: Duolezen Tutorlezen Ralfilezen Diagn.gesprek spelling: Persoonlijk stappenplan Opstellen HP gesprek Materialen spelling: -Woordkaarten TA -Zuid-Vallei -Zelfstandig Spellen Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 5-8, Blz 119-152 voor aanpak lees-en spellingproblemen Huiswerk RT, tijdens stilleesbeleid beschrijven in GP Of HP Oktober/November Meetmoment 1/ Tussenmeting 1: en Zwakke lezers <E5 Januari Meetmoment 2/ Hoofdmeting 1: CITO: spelling M6 CITO: begrijp. Lezen M6 < M6 19
Maart Meetmoment 3/ Tussenmeting 2: Zwakke lezers Juni Meetmoment 4: CITO: spelling E6 : LVS-toetsen / (zwakke lezers) < M6 < E6 Juli: - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden Nieuwe GIB en aangepast GP Groep-in-Beeld goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht. Leraren en IB. Breedteoverleg 20
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar: in de klas, buiten de klas) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Groep 7 Bij de start schooljaar Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens Signaleren/ analyseren : Scores Cito Scores Scores analyse dictees LVS PI-dictee risico Organisatie Bij achterstand < E6 leraar/ IB GP Extra hulp in de groep, aan de aan instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent in of buiten de groep) Materialen technisch lezen: - Zuid-Vallei -Map speciale leesbegeleiding -Kinderliteratuur - WAS-lijsten - Teksten Timboektoe Vormen van lezen: Duolezen Tutorlezen Ralfilezen Diagn.gesprek spelling: Persoonlijk stappenplan Opstellen HP gesprek Materialen spelling: -Woordkaarten TA -Zuid-Vallei -Spelling i.d. Lift -Zelfstandig Spellen Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 5-8, Blz 119-152 voor aanpak lees-en spellingproblemen Oktober/november Meetmoment 1/ Tussenmeting 1: < E6 leraar/ IB Huiswerk RT beschrijven in GP Of HP Januari Meetmoment 2 Hoofdmeting 1: CITO Spelling M 7 Begrijp. Lezen M7 Nieuwe GIB en GP < M7 Breedte- 21
Maart Meetmoment 3/ Tussenmeting 2: Juni Meetmoment 4/ Hoofdmeting 2: CITO spelling E7 ww spelling gr. 7 - overdracht naar volgende leerkracht, zodat de leeshulp in het nieuwe schooljaar direct opgestart kan worden : LVS-toetsen / (bij zwakke lezers) Nieuwe GIB en aangepast GP Groep-in-Beeld goed ingevuld als overdrachtdocument. Warme overdracht. Leraren en IB. overleg < M7 < E7 Breedteoverleg 22
Wanneer Wat Wie Norm Hoe (en waar) Welk Materiaal + werkwijze (waar nodig ook de manier van aanbieden vermelden) Groep 8 Bij de start schooljaar Beginsituatie vaststellen van alle leerlingen op basis van laatste LVS-gegevens Signaleren/ analyseren : Scores Cito analyse dictees eventueel PI-dictee risico Organisatie Bij achterstand < E7 GP Extra hulp in de groep, aan de aan instructietafel, (indien mogelijk met stagiaire en/of onderwijs assistent buiten de groep) Materialen technisch lezen: - Zuid-Vallei -Map speciale leesbegeleiding -Kinderliteratuur - WAS-lijsten - Teksten Timboektoe Vormen van lezen: Duolezen Tutorlezen Ralfilezen Diagn.gesprek spelling: Persoonlijk stappenplan Opstellen HP gesprek Materialen spelling: -Zuid-Vallei -Zelfstandig Spellen Zie voor meer ideeën Het boek Protocol leesproblemen en dyslexie groep 5-8, Blz 119-152 voor aanpak lees-en spellingproblemen Huiswerk RT Pre-teaching Meer tijd Minder werk Oktober/november Meetmoment 1: en Zwakke lezers < E7 Januari Meetmoment 2: CITO Spelling M8 begrijp. Lezen M8 < Plus 23
April Meetmoment 3: Voor lezers die <P en IV en V behaalden in januari Overdracht V.O. 24