Protocol Leesproblemen en Dyslexie

Transcriptie

1 Protocol Leesproblemen en Dyslexie Inleiding In dit protocol is vastgelegd hoe op onze school goed leesonderwijs wordt gerealiseerd. Hoe leerlingen in hun leesontwikkeling worden gevolgd en hoe en met welke materialen interventies worden gepleegd. Het protocol is de vertaling van de landelijke Protocollen Leesproblemen en Dyslexie naar onze specifieke schoolsituatie. (Expertisecentrum Nederlands, 2012) We werken volgens een continuüm van zorg dat in deze protocollen wordt beschreven Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door: hardnekkige problemen in de automatisering van de woordidentificatie en/of schriftbeeldvorming, of anders gezegd: problemen met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op woordniveau.(stichting Dyslexie Nederland, 2008) Bij kinderen met dyslexie is het lees-/spellingprobleem hardnekkig. Dat wil zeggen dat extra, planmatige en intensieve didactische maatregelen en remediering nauwelijks leiden tot een verbetering van lees -/en spellingvaardigheid. Het leesonderwijs in de groepen Groep 1 en 2 Het onderwijs in geletterdheid begint al in de onderbouw van onze school. Volgens de tussendoelen beginnende geletterdheid en met behulp van de methode Schatkist, de methode Onderbouwd en Villa Letterpret, krijgen onze kleuters een (beredeneerd) onderwijsaanbod. De leerlingen volgen we met behulp van het observatie en het registratiesysteem KIJK. Bijlage bij dit protocol is het stappenplan Dyslexieprotocol en Groepsplannen. Hierop is te vinden wanneer KIJK wordt ingevuld. In dit stappenplan ook de verdere gegevens over het volgen van de ontwikkeling van beginnende geletterdheid van onze leerlingen, de in te zetten meetmaterialen en meetmomenten. Doelen, interventies/materialen en de evaluatie van de interventies zijn terug te vinden op het Groepsplan van groep 1 en 2 wat 2 keer per jaar gemaakt wordt en 4 keer per jaar geëvalueerd wordt. Groep 3 en 4 Het aanvankelijk lees/ spelling onderwijs op onze school wordt gerealiseerd met de leesmethode Veilig Leren Lezen (2 e Maanversie) Vanaf groep 4 wordt spelling gerealiseerd vanuit methoden Taalactief en PI-spello. Voor technisch lezen wordt gebruikt gemaakt van de methode Estafette. In de bijlage Dyslexieprotocol en Groepsplannen is opgenomen hoe, wanneer en met welke toetsen de lees/ spellingontwikkeling van onze leerlingen wordt gevolgd.

2 Op het groepsplan lezen en spelling van groep 3 en 4 zijn doelen, interventies/materialen en de evaluatie van de interventies te vinden voor leerlingen bij wie de lees/ spellingontwikkeling moeizaam verloopt. Groep 5 t/m 8 Wij bieden in de bovenbouw van onze school kwalitatief goed onderwijs in voortgezet technisch lezen en spellen. Voor de instructie van het technisch lezen gebruiken we de methode Estafette. Voor de instructie van het spellen gebruiken we de methoden Taalactief en Pi-spello. In de bijlage Dyslexieprotocol en Groepsplannen is opgenomen hoe, wanneer en met welke toetsen de lees/ spellingontwikkeling van onze leerlingen wordt gevolgd. Op de groepsplannen lezen en spelling van groep 5 t/m 8 zijn doelen, interventies/materialen en de evaluatie van de interventies te vinden, voor leerlingen bij wie de lees/ spellingontwikkeling moeizaam verloopt. Extra begeleiding Wij zijn ons ervan bewust dat bij een moeizame lees/ spelling ontwikkeling en/of dyslexie het reguliere lesprogramma niet volstaat. Alle leerlingen met (gediagnosticeerde) ernstige lees- en/of spellingproblemen en dyslexie hebben op de Rank extra lees- en/of spellingmomenten: Extra leesbegeleiding: - 2 extra leesmomenten per week (afhankelijk van de groep gaat dit om woordrijen en/of teksten) - Specifieke leesbegeleiding gericht op het aanvragen van dyslexie-onderzoek. (minimaal 3 keer per week Ralfi, Connect-lezen of Estafette-lezen) Extra spellingbegeleiding: - 30 min PI-spello-RT per week buiten de groep. (we streven naar max. 6 leerlingen per groepje) - Huiswerk PI-spello (vanuit RT) - Wekelijks gebruik van het computerprogramma: Woordenhaai of Ambrasoft. (indien mogelijk met hulp van onderwijsassistent) Ook kunnen er bij andere vakken problemen ontstaan. Wij zoeken dan voor de leerling naar de best passende compenserende en dispenserende maatregen. Deze worden beschreven in de bijlage Compenserende en Dispenserende Maatregelen.

3 LOP Leerlingen met een lees-/spellingachterstand van meer dan één jaar krijgen een Leerling OntwikkelingsPerspectief (LOP) en een individueel handelingsplan. (Zie voor criteria ons protocol Individuele leerlijn). Doelen, interventies, materialen en evaluatie van de interventies zijn voor deze leerlingen te vinden in dit handelingsplan. Het ontwikkelingsperspectief geeft aan op welk niveau deze leerling gaat uitkomen aan het eind van groep 8. Dossiervorming Voor een optimale begeleiding van leerlingen met lees en/of spelling problemen / dyslexie en voor de onderkenning van dyslexie is het van groot belang dat een dossier met daarin de overzichten van de afgenomen toetsen, de gepleegde interventies (handelingsplannen) en de eventuele aanpassingen in het onderwijs aanwezig is. De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor het bijhouden en aanvullen van het leerling dossier met alle relevante toets- en interventiegegevens. s-gravenpolder, Maart 2014 Bijlagen: 1 : Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 1 en 2 stappenplan 2 : Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 3 en 4 stappenplan 3: Dyslexieprotocol en groepsplannen groep 5 t/m 8 stappenplan 4: Compenserende en Dispenserende Maatregelen 5: Praktische zaken, bronnen, adressen. links

4

5 Bijlage 1 bij Dyslexieprotocol Groep 1 Dyslexieprotocol en groepsplannen Moment in tijd Actie door leerkracht, IB en RT Stap 1 Aanvang groep 1 Intake Oudergesprek: Vaststellen van mogelijke risico kleuters (logopedie, dyslexie in familie) Groepsplan Interventieperiode 1 Stap 2 Januari Meetmoment 1 Alle leerlingen: KIJK invullen ( 6 mnd of langer op school) Alle leerlingen: Cito Taal voor kleuters Risicoleerlingen: Audisynt, Audant en Audist (Struiksma) Stap 3 Jan- Juni Groepsplan: Interventieperiode 2 Stap 4 Juni Meetmoment 2 Alle leerlingen: KIJK invullen ( 6 mnd of langer op school) Alle leerlingen: Cito Taal voor kleuters Risicoleerlingen: Audisynt, Audant en Audist (Struiksma)

6 Groep 2 Dyslexieprotocol en periodeplannen Dyslexieprotocol s-gravenpolder, Maart 2014 Moment in tijd Actie door leerkracht, IB en RT Stap 1 Aanvang groep 2 Beginsituatie vastleggen van alle leerlingen. acties zorgleerlingen (visuele, auditieve waarneming, mondelinge taalontwikkeling, ontwikkeling geletterdheid ) Stap 2 Aug- Okt/Nov Interventieperiode 1 (Groepsplan 1) Stap 3 Okt/Nov Meetmoment 1: Alle leerlingen: Screeningsinstrument Beginnende Geletterdheid Stap 4 Nov Januari Interventieperiode 2 (Groepsplan 1) Stap 5 Januari Meetmoment 2: Alle leerlingen: KIJK invullen + Cito Taal voor Kleuters Stap 6 Jan- Maart Interventieperiode 3 (Groepsplan 2) Stap 7 Maart Meetmoment 3: Alle leerlingen: Screeningsinstrument Beginnende Geletterdheid Stap 8 April-Juni Interventieperiode 4 (Groepsplan 2) Stap 9 Juni Meetmoment 4: Alle leerlingen: KIJK invullen+ Cito Taal voor kleuters

7 Bijlage 2 bij Dyslexieprotocol Groep 3 Dyslexieprotocol en groepsplannen Moment in tijd Stap 1a Aanvang groep 3 Actie door leerkracht, IB en RT Beginsituatie vastleggen voor alle leerlingen in groepsplan periode 1 Stap 1b Aug-Oktober Interventieperiode 1 n.a.v. periodeplan groep 2 Stap 2 Oktober-november Meetmoment 1 Herfstsignalering + Evaluatie periode 1 Alle leerlingen: alle onderdelen herfstsignalering (na kern 3) + Screeningsinstrument Beginnende Geletterdheid. Stap 3a Okt-Januari Interventieperiode 2 Elementaire leeshandeling Stap 3b Januari Meetmoment 2 (Toetskalender Technisch Lezen, Spelling) Stap 3c Jan- Februari Interventieperiode 3 Stap 4 Februari Meetmoment 3 Wintersignalering +Evaluatie periode 2 Alle leerlingen: Wintersignalering VLL Zorgleerlingen: PI-dictee Stap 5 Febr-Maart Interventieperiode 4 Volledige letterkennis en decodeersnelheid. Stap 6 Eind Maart Meetmoment 4: Letterkennis en decodeersnelheid Alle leerlingen: Lentesignalering VLL

8 Zorgleerlingen: Letterkennis Stap 7 Maart-April Vervolg interventieperiode 4 Automatisering van het leesproces Stap 8 April Evaluatie periode 3 Stap 9 Mei Meetmoment 5: Alle leerlingen: Na kern 11 Eindsignalering VLL Zorgleerlingen: Letterkennis en auditieve V. Stap 9 Mei-Juni/Juli Interventieperiode 5 Verdere automatisering van het leesproces Stap 10 Juni/Juli Evaluatie periode 4 Beginsituatie groep 4 vastleggen. Meetmoment 6: Toetskalender TBL(SVR/SBR) SVS en TTL, zorgleerlingen PI- Dictee

9 Groep 4 Dyslexieprotocol en groepsplannen Dyslexieprotocol s-gravenpolder, Maart 2014 Moment in tijd Stap 1 Aanvang groep 4 Actie door leerkracht, IB en RT Beginsituatie vastleggen van alle leerlingen in groepsplan periode 1. + acties zorgleerlingen(niveau 2,3 en 4) Stap 2 Aug- Oktober Interventieperiode 1 (groepsplanperiode 1) Stap 3 Oktober Meetmoment 1 Zorgleerlingen DMT (C,D,E) Alle leerlingen: PI-dictee Stap 4 November Evaluatie periode 1 Stap 5 Nov- Jan Interventieperiode 2 ( groepsplanperiode 2) Stap 6 Januari Meetmoment 2 Alle leerlingen: DMT, LOVS Technisch Lezen, LOVS Spelling en PI-dictee Stap 7 Februari Evaluatie periode 2 Stap 8 Febr-April Interventieperiode 3 (groepsplanperiode 3) Stap 9 April Meetmoment en Evaluatie periode 3 (DMT C-D-E) Stap 10 April-Juni Interventieperiode 4 (groepsplanperiode 4) Stap 11 Juni Meetmoment 4 Alle leerlingen DMT, LOVS Technisch Lezen en LOVS Spelling Zorgleerlingen: PI-dictee

10 Bijlage 3 bij Dyslexieprotocol Groep 5 t/m 8 Dyslexieprotocol en Groepsplannen Moment in tijd Actie door leerkracht, IB en RT Stap 1 Aanvang groep Beginsituatie vaststellen op groepsplan periode 1 Doelen stellen, acties voorbereiden. Stap 2 Aanvang tot Groepsplanperiode 1 November Stap 3 Eind oktober Meetmoment 1 Zorgleerlingen: DMT (C,D,E) Stap 4 November Evaluatie Groepsplanperiode 1 Stap 5 November Groepsplanperiode 2 Eind januari Stap 6 Eind januari Meetmoment 2: Leesvaardigheid en Spellingvaardigheid toetsen bij alle leerlingen ( DMT, LOVS Technisch Lezen en LOVS Spelling) Zorgleerlingen: PI-dictee Stap 7 Februari- April Groepsplanperiode 3 Stap 8 April Evaluatie groepsplanperiode 3, Meetmoment 3 (DMT C-D-E Stap 9 April-Juni Groepsplanperiode 4 Stap 10 Juni Meetmoment 4 Leesvaardigheid en Spellingvaardigheid toetsen bij alle leerlingen (DMT, LOVS Technisch Lezen en LOVS Spelling) Zorgleerlingen: PI-dictee Eindsituatie vastleggen op groepsplan periode 4 of op IHP. Advies begeleiding voor de volgende groep formuleren op groepsplan periode 1 of op IHP

11 Bijlage 4 bij dyslexieprotocol Compenserende de dispenserende maatregelen/hulpmiddelen: Om leerlingen met gediagnosticeerde dyslexie te ondersteunen bij hun schoolwerk zijn er diverse hulpmiddelen waarvan we gebruik kunnen maken. Omdat er soms (hoge) kosten verbonden zijn aan het gebruik van deze middelen is afstemming met ouders belangrijk en noodzakelijk. Omdat niet alle acties en hulpmiddelen voor alle kinderen zinvol of gewenst zijn, is afstemming met het betreffende kind noodzakelijk. Kinderen kunnen vaak zelf goed aangeven waar ze mee geholpen zijn. Acties worden vastgelegd op groepsplan of IHP. De lijst van compenserende en dispenserende maatregelen is voortdurend in ontwikkeling. Binnen onze mogelijkheden als reguliere basisschool proberen we de begeleiding zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de onderwijsbehoeften van het betreffende kind. In de klas kunnen we, los van de extra lees- en spellingbegeleiding, de volgende aanpassingen doen: Eventuele hulpmiddelen: 1. Gesproken boeken of computersoftware om boeken voor te lezen. (ouders bestellen via dedicon/ schoolaccount) 2. Computer (of laptop, I-pad) bij verwerking van opdrachten. De leerling moet over voldoende typevaardigheid beschikken. (De school kan niet garanderen dat er voor ieder kind elke les een computer / laptop beschikbaar is). 3. Daisyspeler (aanschaf in overleg met ouders vanuit Zorgverzekering) M.b.t. de dagelijkse lesstof (lettend op de individuele onderwijsbehoeften van het kind): 1. Compensatie qua tijd bij schriftelijke taken, leestaken. 2. Verwerkingsopdrachten aanpassen qua lay-out: vergroten of vereenvoudigen. 3. Bij rekenen: (routeboekje) minimumstof laten maken. 4. Bij begrijpend lezen: verwerkingsbladen en teksten m.b.v. cd met koptelefoon of leesmaatje + gebruik van arceerstiften. 5. Bij geschiedenis: leesteksten een week van te voren mee naar huis om vast door te nemen of pre-teaching op school. (op school wel meelezen!) 6. Bij aardrijkskunde: vergrote boeken. 7. Leesmaatje voor problemen met leesvraagstukken. 8. Leesboeken voor zwakke lezers (zoeklicht Dyslexie). M.b.t. het toetsen van de dagelijkse lesstof: 1. De mogelijkheid om een toets mondeling te herkansen als het cijfer lager is dan een 5 en het technisch leesniveau, cq de leesbeperking, een rol heeft gespeeld.

12 2. Compensatie m.b.t. de toetsnorm bij spelling (dyslexienorm 60%- in ontwikkeling!) 3. Compensatie m.b.t. de toets tijd 4. Gebruik van PI-spello-stiften bij spellingtoetsen. 5. Gebruik van arceerstiften bij begrijpend lezen. M.b.t. het afnemen van Cito-toetsen: 1. Toetsen op niveau van het kind (bij kinderen met een LOP = Leerling Ontwikkeling Perspectief). 2. Compensatie m.b.t. de toetstijd als de handleiding dit toelaat. (Niet bij DMT en Leestempo) 3. Gebruik van PI-spello-stiften bij spellingtoetsen. 4. Gebruik van digitale toetsen bij rekenen en begrijpend lezen 5. Gebruik van arceerstiften bij begrijpend lezen. 6. De leerling leest de toets hardop en maakt de opdrachten onder begeleiding van een leerkracht of onderwijsassistent. (m.n. begrijpend lezen) 7. Gebruik van de Toetsen voor speciale leerlingen in de groepen 3 t/m 8 Cito Primair Onderwijs heeft een speciale flyer gemaakt met daarin de aanpassingen die we mogen doen voor kinderen met dyslexie zonder dat de resultaten al te veel beïnvloed worden en we nog steeds betrouwbare interpretaties kunnen doen. Deze bijlage is te vinden in de orthotheek van de school. (Cito en gebruik van hulpmiddelen)

13 Bijlage 5 bij Dyslexieprotocol Praktische zaken Als leerkracht ben je verantwoordelijk voor toetsafname en dossiervorming. Aan het eind van het betreffende jaar moet het leerling-dossier van de betreffende leerling zijn bijgewerkt. In een snelhechter achter in het dossier worden formulieren aangaande het dyslexieprotocol opgeborgen. De volgende leerkracht heeft dan direct de beschikking over alle gegevens Het afnemen van de toetsen uit het stappenplan gebeurt in overleg tussen leerkracht, RT-er en IB-er. Volg als leerkracht het stappenplan goed. Met name groep 3 en 4 kennen veel toetsmomenten. De persoon die de toets afneemt voert deze ook in Parnassys in. Als dit een groepstoets is dan invoeren bij de groep. Individuele toets momenten (bijv DMT C,D,E en PIdictee) invoeren bij de leerling. Bronnen Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 1 en 2 Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 3 Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 4 Protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 5 t/m 8 Technische maatjes bij Dyslexie Dyslectische kinderen leren lezen (Connect en Ralfi) Toetskalender CBS de Rank (jaarlijkse update) Websites ( De school is lid van deze landelijke (ouder) vereniging