Koersdocument Horeo 1. Inleiding Het gebied van de Hollandse Oude Rijn en omgeving, kortweg Horeo heeft potentie om door te groeien tot een recreatief economische gebied van nationale betekenis. Dit leidt tot meer werkgelegenheid, regionale economische groei en versterkt het woon- en leefklimaat. Hiervoor is een planmatige aanpak nodig waarin alle gemeenten in het gebied vanuit één gezamenlijke visie de gastvrijheidseconomie ontwikkelen. Tot nu toe was de sense of urgency bij gemeenten om te investeren in recreatie en toerisme als economische sector beperkt. De tijd lijkt nu rijp voor een kanteling. Provincie, rijk en EU worden benaderd om in het gebied te investeren. De basis van het programma is een gezamenlijke ambitie en visie die aan veel eisen moet voldoen. De visie geeft richting aan het ontwikkelen van een interessant en samenhangend aanbod voor de zeven miljoen bezoekers in en om de Randstad. Daarbij moet deze onderscheidend en vernieuwend zijn, want dan alleen maakt het gebied kans op Europese subsidies en bovendien aansluiten bij de speerpunten innovatie, duurzame ontwikkeling en een sterke rol voor het MKB. De belangrijkste troef voor het gebied is de ligging midden in de Randstad met in en om het gebied bijna 7 miljoen inwoners die er om de hoek kunnen recreëren en ontspannen. Dit in combinatie met de kernkwaliteiten die het gebied koestert: rust en ruimte. De koers zal het komende jaar aanscherping nodig hebben 1 1 Temeer omdat recent onderzoek (www.pwc.nl/megatrends/urbanisatie.jhtml ) heeft uitgewezen dat in 2030 60% van de wereldbevolking in de grote steden woont. Dat heeft in Nederland ook zeker invloed op het gebied ertussen: Het Groene Hart van Holland. 1
Ambitie en visie Ambitie Het gebied recreatief verder ontwikkelen en een gastvrijheideconomie tot bloei brengen door gebruik te maken het water en de kwaliteiten van het gebied voor recreanten en toeristen die komen voor rust, ruimte, ontspanning en beleving in combinatie met de unieke ligging tussen de 7 mln inwoners in de Randstad. Bij de ontwikkeling van het gebied is water het leidend element in het gebied. Waterrecreatie is de drager en hierop ligt de focus. De traditionele functie van het water als transportader voor landbouw en industrie transformeert naar nieuwe meer op recreatie, beleving en ontspanning gerichte functie. Het omvat ook het opknappen en herinrichten van aan het water gelegen bedrijventerreinen, waterfronten van steden en dorpen en kadevoorzieningen. Uniek is ook de locatie van het gebied midden in de Randstad met in de omgeving 7 miljoen potentiële bezoekers. Hiermee onderscheidt het gebied zich van andere regio s zoals Friesland. In het gebied leeft de wens het vaarwegennet voor de recreatie uit te bouwen en de verbinding van Utrecht met Katwijk weer te herstellen. De focus op het water is breder dan het ontwikkelen van de waterrecreatie. Het water wordt nadrukkelijk als katalysator gezien om ook de recreatie op het land, beleving van dorpen, steden, erfgoed en natuur te bevorderen. In zo n visie op de recreatieve gebiedsontwikkeling past: Het ontwikkelen van iconen. Bijvoorbeeld: Fort Wierickerschans, Zilverstad Schoonhoven, de Waag in Oudewater, Leiden Museumstad, Gouda Kaasstad, Vestingsstad Woerden, het Maximapark in Leidsche Rijn en de traditionele badplaats Katwijk. Duurzaamheid door innovatieve vervoersmiddelen zoals het elektrisch varen. Gastvrijheid ontwikkelen rond het grootste aaneengesloten sloepennetwerk van Europa. Innovatieve oplossingen voor het slechten van barrières in vaarwegen met conveyors. Belevingsroutes voor wandelen en fietsen langs de Limes en de Waterlinies. Bezienswaardigheden zichtbaar, bezoekbaar en beleefbaar maken (b.v. Avifauna, Archeon, Kasteel Haarzuilens, Molenviergang). en vele meer Er is al veel ontwikkeld! De uitgangsituatie voor een succesvolle recreatieve ontwikkeling van het gebied is goed. Er ligt een uitgebreid aaneengesloten netwerk van wandel- en fietspaden en vaarwegen en de bereikbaarheid is verbeterd door de aanleg van Toeristisch Opstap Punten (TOP s) en transferia. Het recreatieve netwerk voert langs historische steden, zoals Gouda, Woerden en Oudewater en verbindt de steden met het omliggende gebied, waarin nieuwe recreatiegebieden zijn aangelegd. Het gebied om de Oude Rijn - de historische verbinding tussen de stad Utrecht en de zee - kent een boeiende geschiedenis. De Oude Rijn en de Hollandse IJssel dienden als grens en verdedigingslinie 2
(Limes/Waterlinies) en waren cruciaal voor de ontwikkeling van de bewoning van het gebied, de landbouw, ambachten en industrie. Plaatsnamen, streekproducten, het landschap en vele monumenten maken deze historie zichtbaar en beleefbaar. Het gebied biedt meerdere recreatieve voorzieningen zoals: musea, Archeon, Avifauna en leisurecentra. Ook zijn er meerdere grote publieksevenementen die het gebied op de kaart zetten. Wat moet er gebeuren? Het gebied kiest voor een focus op waterrecreatie. In het gebied liggen veel projectinitiatieven om de waterrecreatie op en langs het water aantrekkelijk te maken. Deze initiatieven hebben ondersteuning nodig. Dit kan een bestuurlijk duwtje zijn, ondersteuning bij de financiën, of het verbinden van partijen die nodig zijn om het project te realiseren. Door gezamenlijk op te trekken ontstaat samenhang, komen bovenlokale projecten sneller tot realisatie en worden de krachten gebundeld richting provincie, Rijk en EU. Dit is nodig om voldoende financiering te krijgen voor deze gezamenlijke aanpak (procesvoering) en de realisatie van de projecten. Het accent ligt dus op: gezamenlijke realiseren van recreatieve projecten die het gebied op de kaart zetten en het belang van een individuele gemeente overstijgen verkrijgen van aanvullende financiering voor de procesvoering vanuit provincie en met name een Interreg subsidie EU. Dit opent ook de poort naar verkrijgen EU-middelen vanuit andere Euprogramma s voor de realisatie van projecten. een duurzame en innovatieve recreatieve ontwikkeling van het gebied in samenwerking met het lokale en regionale bedrijfsleven (MKB) Versterken attractieve recreatieve basisinfrastructuur Vergroten bekendheid gebied Verhogen hoogwaardig recreatief voorzieningenniveau Horeo Verruimen mogelijkheden verblijfsrecreatie Zorgen voor een duurzaam en veilig recreatief vervoer Vergroten gevarieerd aanbod recreatieve arrangementen Aansluiten op lopende programma s Horeo wil waar het kan gebruik maken van, en aansluiten op, initiatieven en projecten die in het gebied vanuit andere programma s worden opgepakt of gestart. Er lopen al diverse programma s in het gebied die bijdragen aan de recreatieve ontwikkeling die Horeo ambieert. Bijvoorbeeld het erfgoedprogramma Limes draagt, met het beleefbaar en zichtbaar maken van het erfgoed, bij aan de recreatieve ontwikkeling van het gebied. Promotie Horeo ligt voor het grootste deel in de kern van het Groene Hart. Voor promotie en merk en marketing maakt Horeo gebruik van de activiteiten van de Stichting Promotie Groene Hart. Een krachtige merk en marketing is een belangrijke randvoorwaarde voor een succesvolle ontwikkeling van Horeo. 3
Sturingsfilosofie Horeo De sturingsfilosofie van het programma is gericht op het creëren van de juiste kaders om slim, snel en innovatief de ambitie en doelen van Horeo na te streven en aan te jagen en deze uiteindelijk ook te kunnen realiseren. Dit gebeurt door: Krachten te bundelen: slim met elkaar samenwerken tussen gemeenten, marktpartijen (MKB), kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Successen vieren: succes benutten als katalysator voor de verdere ontwikkeling. Promoten gebied: promotie en marketing samen doen vanuit de Stichting Groene Hart Promotie. Duurzaam innoveren: duurzaamheid en innovatie als uitgangspunt voor ontwikkeling hanteren. Regionale economie versterken: recreatieve ontwikkeling versterkt de economie in de regio. Kennis delen: kennis uitwisselen tussen partijen en bij een EU-bijdrage ook met EU-partners en bevorderen educatie en scholing (door aan te sluiten bij andere (erfgoed)programma s). 2. Programmatische aanpak Horeo De programmatische aanpak bestaat uit twee pijlers en is uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma Horeo: De eerste pijler is het uitvoeren van projecten. Hiervoor zijn zes programmalijnen uitgewerkt. De tweede pijler zijn de flankerende activiteiten. Pijler 1: Uitvoeren van projecten in zes programmalijnen Programmalijn 1. Versterken attractieve recreatieve basisinfrastructuur Type projecten Realisatie van nieuwe verbindingen door aanleg van sluizen, conveyors en fietsbruggen, ophogen van bruggen, het water terug in de stad te brengen en het opheffen van barrières. Conveyors zijn een innovatieve oplossing voor het oplossen van barrières. Deze worden nu ontwikkeld in Zoetermeer, Woerden en Utrecht (verbinding Leidse Rijn met de Oude Rijn). Het kunnen iconen worden in het gebied. 2. Verhogen hoogwaardig recreatief voorzieningenniveau Realisatie van jachthavens en passantenplekken, herinrichten waterfronten en kades, ontwikkelen van transferia en TOP s en inrichten recreatieve netwerken en knooppuntsystemen In het gebied bestaan circa 8 initiatieven om jachthavens en passanten havens te ontwikkelen. Is het wenselijk de behoefte aan capaciteit af te stemmen? Gaan deze passen in een concept om het gebied duurzaam te ontwikkelen voor elektrisch varen. En komen er voldoende voorzieningen zoals elektropalen in het gebied?? 3. Vergroten gevarieerd aanbod recreatieve arrangementen 4. Zorgen voor een duurzaam en veilig recreatief vervoer Realisatie belevingsprojecten bij erfgoed, inrichten bezoekerscentra, ontwikkelen rondvaarten, themaroutes en uitbreiden aanbod evenementen Zorgen voor veilige verbindingen (veilige oversteek van het Amsterdam- Rijnkanaal en bevorderen van elektrisch varen). 4
Met het stimuleren van elektrisch varen kan het gebied zich onderscheiden. Het is een geweldige kans maar er kleven ook risico s aan. Het is nodig dit goed te verkennen en een business case te ontwikkelen 5. Verruimen mogelijkheden verblijfsrecreatie Realisatie van een gevarieerd aanbod van verblijfsaccommodaties. Dit is nodig om mensen langer in het gebied te houden. Als we bezoekers langer in het gebied willen houden is het ontwikkelen van verblijfsrecreatie gewenst. Maar kan dat planologisch wel? Zit er een kans in leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen, combineren verschillende functies en kleinschalige parken met recreatiewoningen en een betere bezetting van B&B? 6. Vergroten bekendheid gebied Promotie is één van de belangrijkste kritische succesfactoren voor het realiseren van de ambitie. Deze ligt bij de Stichting Merk en Marketing Groene Hart. Door gemeenten, belangenorganisaties en bedrijfsleven zijn er ruim 140 projecten aangedragen voor Horeo. Deze kunnen niet allemaal tegelijkertijd worden opgepakt. Er is op basis van bestuurlijk vast te stellen criteria een selectie gemaakt van de projecten die in de komende 2 tot 3 jaar kansrijk zijn om te realiseren en die bijdragen aan het realiseren van de ambitie van Horeo. In deze shortlist zitten meerdere projecten waar al vele jaren energie op zit en die relatief dicht bij realisatie zitten, de zogenaamde quick wins. Een kleine procesmatige ondersteuning en/of het rondkomen van de afrondende financiering, maakt dat dergelijke projecten op korte termijn zijn te realiseren en feestelijk te openen. Het komende jaar zal duidelijk worden in hoeverre de projecten die zijn geinventariseerd voldoende aansluiten bij de gewenste ambitie. Pijler 2: Creëren van flankerende activiteiten Hieronder zijn vijf flankerende activiteiten genoemd die van belang zijn voor het succes van het programma als geheel. Accenten in de uitvoering Aansluiting op type projecten uit inventarisatie 1. Samenwerken in netwerken Dit is nodig bij de realisatie van projecten als: zeejachthaven Katwijk, conveyor Zoetermeer, of passantenhaven Bodegraven 2. Vieren van successen (onderdeel promotie en marketing) De start en/of oplevering van projecten benutten als katalysator van Horeo door succes samen te vieren 3. Duurzaam en innovatief Duurzaamheid en innovatie horen bij een moderne en aantrekkelijke recreatieve inrichting van het gebied en zijn een harde eis bij EU-subsidies 4. Kennis delen, inclusief educatie en scholing Zorgen voor kennisuitwisseling, scholing en educatie door het realiseren van themaroutes, educatieprojecten erfgoed, bezoekerscentra 5. Vinden van financieringsvormen Financieringsvormen om het programma en daarbinnen de projecten gerealiseerd te krijgen (cofinanciering, EU-subsidie, 5
vignetsysteem). Het programma Horeo is kansrijk voor een aanvraag in het Interreg 5c programma van de EU. Indien Horeo een succesvolle aanvraag kan doen worden de proceskosten van het programma voor een groot deel gecofinancierd. Een dergelijke programmafinanciering vergroot tevens de kansen op EUsubsidies voor afzonderlijke (of clusters van) projecten vanuit andere EU-programma s Jaarlijks te actualiseren uitvoeringsprogramma 2020 ev. In het uitvoeringsprogramma van Horeo kunnen niet alle projecten gelijktijdig worden opgepakt. Binnen het programma zit, naast de shortlist met daarbinnen de binnen enkele jaren te realiseren quick wins, ook een doorkijk naar de projecten die op de langere termijn wenselijk worden geacht om in het gebied te realiseren. De programmatische aanpak van Horeo houdt in dat gefaseerd te werk wordt gegaan mede op basis van kansen die zich in het gebied aandienen. Jaarlijks wordt een uitvoeringsprogramma op basis van de bestuurlijk te bepalen selectiecriteria opgesteld. De looptijd van het gehele uitvoeringsprogramma Horeo is 2015 tot 2030 en verder. 3. Organisatie Wat moet er gebeuren (taken)? Taken en activiteiten die tenminste moeten worden geregeld om het programma succesvol op te kunnen pakken vanuit de gemeenten en provincies in samenwerking met marktpartijen zijn: Project gerelateerd: Aanjagen verdere uitwerking en uitvoeringsgereed maken van aangedragen projecten. Selecteren van projecten die actief worden aangejaagd en ondersteund. Afstemming tussen projecten en uitvoerende organisaties: betrekken marktpartijen, kennisinstituten en maatschappelijke organisaties in samenwerking bij projecten. Verwerven van financiële middelen voor projecten inclusief het initiëren, assisteren en waar nodig nemen van het voortouw bij subsidieaanvragen. Zorgdragen voor het delen van successen en de promotie rond de realisatie van projecten. Initiëren van nieuwe projecten. Programma gerelateerd: Afstemming met andere programma s en Merk & Marketing. Afstemmen met betrokken partijen. Verwerven van financiële middelen voor het programmamanagement, waaronder een Interreg-C aanvraag (als opdracht uitgezet bij VRW) en provinciale bijdragen. Beleggen van programmabrede bijeenkomsten. Monitoren en voortgang programma verantwoorden. Secretariaatsvoering programma (agenda & afstemming). Bestuurlijke ondersteuning van wethouders en bestuurlijke ambassadeur(s). Verantwoorden subsidies en bijdragen. Hoe wordt het georganiseerd Pm 6
Bijlage selectie van 55 projecten. tilel Gemeente Trekker Fase 1 Waterfront Oude Rijn in Alphen aan de Rijn Alphen a/d Rijn Gemeente Alphen aan den 5. realisatiefase Rijn 2 Ontwikkelen waterrecreatief knooppunt met Alphen a/d Rijn Gemeente Alphen aan den 2. definitiefase vaarmogelijkheden in en rond Boskoop Rijn 3 Laad- en Losplaats Hazerswoude Rijndijk Alphen a/d Rijn Gemeente Alphen ad Rijn 5. realisatiefase 4 Rijnhaven Oost Alphen aan den Rijn Alphen a/d Rijn Gemeente Alphen ad Rijn 3. ontwerpfase 5 Themawandelroutes Alphen aan den Rijn Alphen a/d Rijn Gemeente Alphen ad Rijn 3. ontwerpfase 6 Sloepennetwerk Oude Rijn - Hollandse IJssel - Boskoop Alphen a/d Rijn, Gemeente Bodegraven- 2. definitiefase Bodegraven,, Oudewater, Vlist en Gouda 7 F437 Fietspad se Hout - Fort Wierickerschans Bodegraven- Provincie Zuid-Holland 3. ontwerpfase 8 Kanoroutes Bodegraven - Bodegraven- Gemeente Bodegraven- 3. ontwerpfase 9 Optimaliseren aanlegplaatsen in en om centrum Bodegraven- Gemeente Bodegraven- 4. voorbereidingsfase Bodegraven 10 TOP Fort Wierickerschans Bodegraven- Gemeente Bodegraven- 2. definitiefase 11 Servicepunt kleine recreatievaart Oude Rijn Bodegraven- Stichting Fort 1. initiatieffase Wierickerschans 12 Fietspad F437 Prinsendijk - Gouda en upgrade naar Bodegraven- Struinen en Vorsen 5. realisatiefase belevenisfietspad 13 Opwaarderen fietspad Wiericke naar beleefpad Bodegraven- Struinen en Vorsen 4. voorbereidingsfase 15 Brug- en sluisregime Staande Mastroute Zeeland - GH Provinicie Zuid-Holland, 3. ontwerpfase Amsterdam Provincie Noord-Holland 16 Varen langs de grens GH Gemeente Woerden 3. ontwerpfase 17 Sloepenroute Ronde Rijn - Ijssel Gouda Gemeente Bodegraven- 3. ontwerpfase 18 Bed&Breakfast VNWAL Kaag en Braassem Kaag en Braassem John Willemsen uit 3. ontwerpfase Roelofarendsveen 19 Brug- en sluisregime (pilot 3) Rijn-Schiekanaal Kaag en Braassem, Provincie Zuid-Holland 4. voorbereidingsfase Leiden, Voorschoten, Leidschendam-Voorburg, Den Haag, Delft 20 Opwaarderen voorzieningen centrum Katwijk Katwijk Gemeente Katwijk 3. ontwerpfase 21 Voorziening voor sloepen Katwijk Katwijk Gemeente Katwijk 5. realisatiefase 22 Watertaxi Katwijk Katwijk Watertaxi ondernemer 2. definitiefase 23 Vaarverbinding Utrecht - Katwijk: traject Leiden - Leiden, Leiderdorp, nn 1. initiatieffase Alphen verfraaien Rijnwoude, Alphen aan den Rijn 24 Transferium Leiderdorp Leiderdorp Gemeente Leiderdorp 1. initiatieffase 25 Pontje Zoeterwoude over Oude Rijn Leiderdorp en Gemeente Leiderdorp of 2. definitiefase Zoeterwoude gemeente Zoeterwoude 26 Fietsverbinding Mastwijk Reijerscop Montfoort Dienst Landelijk Gebied 1. initiatieffase 27 Molen op voormalige vuilstort Montfoort Montfoort Gemeente Montfoort 2. definitiefase 28 Jachthaven Montfoort Montfoort Gemeente Montfoort 1. initiatieffase 7
29 Vaarweg Nieuwkoopse Plassen Nieuwkoop Gemeente Nieuwkoop 1. initiatieffase 30 Vlonderpad Nieuwkoopse Plassen Nieuwkoop Gemeente Nieuwkoop 5. realisatiefase 31 Jachthavenontwikkeling Aarkanaal Nieuwkoop Tom Blasse 4. voorbereidingsfase 32 Sloepenroute: elektro oplaadpunt voor sloepen bij De Nieuwkoop Blauwe Meije 3. ontwerpfase Blauwe Meije in Nieuwkoop 33 Brug- en sluisregime (pilot 2) Aarkanaal - Nieuwkoopse Nieuwkoop, Alphen a/d Provincie Zuid-Holland 4. voorbereidingsfase Plassen Rijn 34 Jachthaven Oegstgeest Oegstgeest Gemeente Oegstgeest 3. ontwerpfase 35 Versterken recreatievaart Lange Linschoten Oudewater Gemeente 3. ontwerpfase Oudewater/HDSR 36 Passantenhaven Oudewater Oudewater Gemeente Oudewater 2. definitiefase 37 Jachthaven Oudewater Oudewater Pieter Six 1. initiatieffase 38 Doorvaart de Heul Ronde Venen Stichting Ontwikkeling 2. definitiefase Achter de Heul te Vinkeveen 14 Herhuisvesting mueseum De Ronde Venen De Ronde Venen gemeente De ronde Venen 3. ontwerpfase (veenmuseum). 39 Verhogen bruggen in vaarverbinding Vlist - Schoonhoven Gemeente Krimpenerwaard 1. initiatieffase binnenhaven Schoonhoven (voor dit project Vlist en Schoonhoven) 40 Buiten de Veerpont Schoonhoven Gemeente Krimpenerwaard 3. ontwerpfase (Gemeente Schoonhoven) 41 Gouden eeuw driehoek Schoonhoven, Gouda, Gemeente Krimpenerwaard 3. ontwerpfase Oudewater (Gemeente Oudewater) 42 Jachthaven Leidsche Rijn Utrecht Stichting Behoud 1. initiatieffase Heycopgebied 43 Beveiligen oversteek Leidsche Rijn - ARK - stad Utrecht Utrecht RWS Midden Nederland, 2. definitiefase via de Merwedekanaal en Muntsluis Utrecht 44 Bezoekerscentrum langs de Vlist Vlist Gemeente Vlist 1. initiatieffase 45 Elektrisch varen op de Vlist Vlist NRS Krimpenerwaard 2. definitiefase 46 De Gouwe Boulevard &recreatiehaven Waddinxveen Waddinxveen Gemeente Waddinxveen 1. initiatieffase 47 Recreantenhaven Waddinxveen Waddinxveen Gemeente Waddinxveen 1. initiatieffase 48 Conveyer Woerden Gemeente Woerden 1. initiatieffase 49 Jachthaven de Greft Woerden Provincie Utrecht 1. initiatieffase 50 Fietsvriendelijk inrichten oevers Oude Rijn Woerden, Bodegraven en Gemeente Bodegraven- 1. initiatieffase Alphen a/d Rijn 51 Thematische geocoachingroutes Woerden, Bodegraven- Stichting Struinen en 4. voorbereidingsfase, Oudewater Vorsen 52 Landschapsafari's (Struinen en Vorsen) Woerden, Montfoort, Stichting Struinen en 2. definitiefase Oudewater, Lopik, IJsselstein Vorsen 53 Aanlegsteigers kleine recreatievaart Grecht Woerden, Ronde Venen Provincie Utrecht 2. definitiefase 54 Ophogen bruggen naar BRTN DM niveau over Oude Woerden, Utrecht Gemeente Woerden 1. initiatieffase Rijn tussen Woerden - Leidsche Rijn 55 Sloepenverbinding Zoetermeer - Den Haag Zoetermeer Gemeente Zoetermeer 3. ontwerpfase 8