Arbeidsongevallen Wat zijn de oorzaken? Hoe voorkom je een arbeidsongeval?
Veiligheid voorop! Iedereen heeft recht op een veilige werkplek. Dat is wat mij drijft. Daar zet ik mij al ruim tien jaar dagelijks met veel passie en enthousiasme voor in. Ik geloof namelijk dat met goede, regelmatige training en de juiste voorlichting veel bedrijfsongevallen te voorkomen zijn. De afgelopen jaren was er voor het eerst weer een stijging in het aantal arbeidsongevallen zichtbaar. De officiële cijfers laten een stijging zien van 14%. We weten allemaal dat lang niet alle gevallen gemeld worden, dus helaas is dit nog maar het topje van de ijsberg. Elk ongeval is er één teveel! Om het thema veiligheid op de werkvloer bij alle organisaties (opnieuw) op de agenda te krijgen, stelde ik dit e-book samen. In dit boek gaan we in op de oorzaken van arbeidsongevallen en we geven tips hoe je ongelukken kunt voorkomen. Ik maak mij hard om in elke situatie en in elke organisatie veiligheid voorop te stellen. Doe jij mee? John van Haren
Aantal ernstige ongevallen stijgt met 14% Jaarlijks vinden er zeker 200.000 bedrijfsongevallen plaats. Het aantal ongevallen met ernstig letsel is het afgelopen jaar zelfs met 14% gestegen! Zeventig slachtoffers kwamen door een arbeidsongeval om het leven. Met bijna 1.400 ongevallen per 100.000 werknemers zien we schokkende cijfers die een heel duidelijke conclusie laten zien: het veiligheidsbesef in organisaties moet omhoog! Waarom stijgt het aantal ongevallen? In 2016 telde de arbeidsinspectie 2.450 ernstige en fatale ongevallen. Dat is een stijging van 14%. Voorgaande jaren was er juist sprake van een licht dalende trend. Hoe komt het dat er nu weer een stijging zichtbaar is? ARBO opleidingscentrum signaleert drie belangrijke, overkoepelende factoren die deze stijging veroorzaken. Psychologische factor Het gebrek aan een solide veiligheidscultuur binnen een organisatie is de belangrijkste factor. In 40% van de gevallen is deze cultuur niet op orde. Het gebrek aan veiligheidsbewustzijn stijgt ieder jaar. Onveilige werkwijzen zijn vaak ingesleten en is er weinig toezicht op het naleven van regels. Met dit e-book wil ARBO opleidingscentrum bijdragen aan het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Economische factor Als het goed gaat met de economie, is er vaak minder tijd en aandacht voor veiligheid. Juist risicosectoren zoals de bouw, industrie, handel en afvalbeheer maakten de laatste jaren een economische groei door. Daarin ligt dus ook een verklaring van de stijging van het aantal bedrijfsongevallen. De werkdruk is hoog, de werkdagen zijn lang en goed personeel staat niet altijd in de rij. Vooral uitzendkrachten (18%) vormen een kwetsbare groep. Maatschappelijke factor De beroepsbevolking vergrijst. Uit onderzoek blijkt dat het risico op een ongeval stijgt met het ouder worden. Het meeste risico lopen werknemers na hun 65e levensjaar. In die leeftijdsgroep zijn er gemiddeld 1,8 dodelijke slachtoffers van arbeidsongevallen per 100.000 arbeidsjaren. Deze ontwikkeling is zorgelijk omdat juist deze oudere werknemers steeds vaker langer doorwerken. Deze groep is sinds 2009 verdubbeld 3
Wat gaat er mis? ARBO opleidingscentrum wil verdere stijging van het aantal arbeidsongevallen koste wat kost voorkomen. Daarom is het belangrijk om te leren van ongevallen. Tijd om in te zoomen op de vraag: wat gaat er mis? In welke beroepsgroep worden de meeste brokken gemaakt? En hoe zien die ongelukken eruit? Een aantal risicosectoren en soorten ongevallen steken met kop en schouders boven de rest uit. Risicosectoren 11% 26% 13% 19% Industrie Bouwnijverheid Handel Vervoer en opslag Risicosectoren Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat werknemers in de industrie zelf ook vinden dat binnen hun organisatie meer veiligheidsmaatregelen zouden moeten zijn. In 10,3 procent van de gevallen ontbreken zulke maatregelen helemaal. In 1,5 procent van de gevallen vinden werknemers de genomen stappen niet voldoende. Soorten ongevallen Op welke manieren gaat het mis? Bij ongevallen met dodelijke afloop is een duidelijke spreiding te zien van de oorzaken. Dat arbeidsongevallen vaak voortkomen uit onverwachtse situaties blijkt wel uit de volgende voorbeelden: 16% 28% 16,1% 19,3% Contact met bewegend object Vallen Contact met bewegende delen van een machine Vallen van hoogte Voorbeelden Bij het lossen van houten pallets ging het mis, omdat de vrachtwagenchauffeur en de heftruckchauffeur een onveilige werkwijze normaal vonden. De vrachtwagen was dusdanig volgeladen, dat de chauffeurs geen pompwagen konden gebruiken om de eerste rijen pallets te lossen. De derde rij pallets kon alleen worden gelost door met een heftruck naar de rand van de trailer te slepen. Hierdoor kwam de stapel schuin te staan. Om dat te verhelpen ging het slachtoffer vanaf de lepels van de heftruck aan de stapel pallets hangen. Door een draai van de heftruck viel het slachtoffer uit de trailer. Hij kreeg een aantal pallets over zich heen en overleed aan zijn verwondingen. Een ander slachtoffer raakte bekneld omdat de bewegende delen van een machine niet doelmatig waren afgeschermd. Het slachtoffer zou zelf tussen de draaiende machine zijn gestapt om een hapering te verhelpen. 4
Waarom gaat het mis? We zijn het erover eens: het aantal slachtoffers van arbeidsongevallen moet omlaag. Om dit te realiseren, is het allereerst belangrijk om te weten waarom het toch mis ging. Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van arbeidsongevallen? ARBO opleidingscentrum zet ze hier voor je op een rij. Psychologische factor Uit onderzoek blijkt dat menselijke fouten en het gedrag van werknemers een belangrijke rol spelen bij arbeidsongevallen. Het gebrek aan kennis en ervaring is een belangrijke reden van deze menselijke fouten. Mensen weten niet wat de risico s zijn en/of onderschatten deze gevaren. Dit beperkte risicobesef in combinatie met een onverwachtse situatie, zorgt voor hachelijke situaties. In veel gevallen maken medewerkers de verkeerde beslissing met als gevolg een ongeluk. Zorg dus dat je medewerkers zijn getraind op onverwachtse situaties. Economische factor Als het goed gaat met de economie, is er vaak minder tijd en aandacht voor veiligheid. Juist risicosectoren zoals de bouw, industrie, handel en afvalbeheer maakten de laatste jaren een economische groei door. Werknemers maken langere dagen en krijgen te maken met een hogere werkdruk om aan de vraag van de klant te kunnen voldoen. Goed gekwalificeerd personeel is steeds lastiger te vinden, dus de aanwezige werknemers gaan tot het gaatje om het werk snel en efficiënt te doen. Dit zijn belangrijke valkuilen in de strijd tegen minder arbeidsongevallen. Vermoeidheid en stress lokken onveilig gedrag uit. Controleer dus regelmatig of de werkdruk niet te groot is en communiceer over de gevaren. 5
Communicatie factor Werkgevers zijn wettelijk verantwoordelijk voor het feit dat werknemers verantwoord omgaan met de risico s op de werkvloer. Een belangrijk onderdeel van deze verantwoordelijkheid is het trainen en instrueren van werknemers. Maar de werkgeversverantwoordelijkheid stopt niet bij het behaalde certificaat. Onderzoek laat zien dat een belangrijke oorzaak van arbeidsongevallen het gebrek aan toezicht is. Werkgevers en collega s spreken elkaar niet aan op gevaarlijke situaties of onveilig gedrag. Daarnaast is er te weinig onderlinge afstemming en leidt muziek of mobiele telefoons de aandacht af. Preventietips: communiceren & (contro)leren Communicatie staat bij de preventie van arbeidsongevallen centraal. Zeker organisaties in de industrie, vervoer, opslag en bouw hebben hierin een grote verantwoordelijkheid. Maar hoe zorg je dat alle arbeidskrachten in onverwachte situaties beslagen ten ijs komen? Volgens de arbeidsinspectie draait het allemaal om veiligheidscultuur. Hoe creëer je die? Een aantal tips. 1. Communiceer duidelijk Informeer werknemers duidelijk over veiligheidsmaatregelen en de gevolgen van onveilig handelen. De Arbeidsomstandighedenwet stelt dat ook verplicht. Denk bij die communicatie ook aan de taal die werknemers spreken. Voorschriften moeten ook begrijpelijk zijn voor personeel met een andere moedertaal. Vergeet tijdelijke werknemers niet. Zorg dat ze gecertificeerd aan de slag gaan. Wist je dat ARBO opleidingscentrum ook cursussen en examens verzorgt in andere talen? Een volledige basis- of herhalingscursus heftruck & reachtruck is er bijvoorbeeld ook in het Engels. Voor de cursus hoogwerker (basis en herhaling) kan het examen worden afgenomen in het Engels, Pools of Duits. 6
2. Train onverwachtse situaties Een goede veiligheidscultuur speelt een belangrijke rol in de preventie van arbeidsongevallen. Medewerkers die regelmatig in de eigen omgeving trainen op onverwachtse situaties, hebben een beter veiligheidsbewustzijn. Zo zijn ze dus beter voorbereid. Wist je dat een in-companytraining ook positieve invloed heeft op de teambuilding? Je slaat dus twee vliegen in één klap. 3. Stel een verbeterteam in Een verbeterteam fungeert als een soort toezichthouder en inspirator op het gebied van veiligheid. Zo n team heeft zowel een praktische als een inspirerende rol. De groep zorgt ervoor dat veiligheid niet langer een abstract begrip is, maar dat er een continue dialoog op gang komt. Ze zijn hands on en denken mee over de aanpassingen van veiligheidsmaatregelen als dat nodig is. Zorg dat de mensen van de werkvloer goed vertegenwoordigd zijn in zo n team. Zij weten waar de risico s liggen en kunnen de beste praktijkvoorbeelden geven. 4. Organiseer toolbox meetings De toolbox meeting is een uitgelezen mogelijkheid om veiligheid te bespreken. In veel gevallen ontstaat er discussie en op dat moment komen de opmerkingen van de werkvloer boven water. Pak deze discussiepunten op en zet de uitkomsten om in beleid. Hulp bij het opzetten van een toolbox meeting? ARBO opleidingscentrum denkt graag mee. 5. Leer uit good practices Trek niet alleen lessen uit de situaties waarin het mis ging. Juist gevallen waarin personeel wél goed handelt, dienen als inspirerend voorbeeld tijdens toolbox meetings over veiligheid, bij BHV-oefeningen en voor veiligheidsteams. Beloon goed gedrag. Stel bijvoorbeeld een medewerker van de maand in. Deze persoon krijgt een voorbeeldfunctie en kan zo het gedrag van zijn/haar collega s positief beïnvloeden. 7
TEL 088 123 0 888 ARBOopleidingscentrum.nl opleidingscentrum