Als een lopend vuurtje: rookstop in de alcohol- en drughulpverlening Onderzoek naar de houding van alcohol- en drughulpverleners over roken: vergelijking 2001-2012
1. Onderzoeksopzet Eind 20 e eeuw: onderzoek rond attitude hulpverleners m.b.t. roken en rookstop in A&D-programma s 1,2,3 epidemiologisch: personen met A&D-afhankelijkheid sterven eerder aan gevolgen van roken dan aan gevolgen van A&D therapeutisch: vooroordelen en negatieve attitudes en percepties van hulpverleners vormen een barrière voor de invoer van rookbeleid en/of programma s Roken bij de hulpverleners zelf vormt grootste barrière! Situatie nagegaan in de Vlaamse A&D-hulpverlening, anno 2001 en 2012
2. Onderzoeksmethode Vragenlijstonderzoek 2001 : 269 contactadressen Vragenlijstonderzoek 2012: 181 contactadressen Identieke vragenlijsten (= vergelijkbaarheid!), rond 4 clusters: 1. Setting en gevoerde rookbeleid 2. Rook- en drinkgedrag van hulpverlener 3. Attitude t.a.v. introductie rookstopprogramma s in A&D-behandeling 4. Perceptie van het verband alcohol en illegale drugs - nicotine Verschilpunt: In 2001 tot max. 5 ingevulde vragenlijsten per contactadres In 2012 maar 1 ingevulde vragenlijst per contactadres Geringere respons Verkennend, niet-representatief onderzoek
3. Literatuurbevindingen Epidemiologische aspecten 80%-98% van cliënten in A&D-hulpvelening rookt 4, 5 14%-40% van de hulpverleners rookt 6 Roken is bij cliënten uit de A&D-hulpverlening vaker doodsoorzaak dan alcohol- en/of drugmisbruik 4 De combinatie van zowel roken als alcohol drinken is dodelijker dan roken of alcohol drinken apart 4
3. Literatuurbevindingen Houding en beleid in A&D-hulpverlening Er zijn een aantal barrières bij hulpverleners: Roken stelt geen sociale of legale problemen 7 Voor rokende hulpverleners is rookstopbeleid bedreigend 7 Beperkte kennis van thema en good practices 4, 6 Nood aan sterkere implementatie rookstopbeleid, ook naar de hulpverleners, met als pijlers: Streven naar rookstop bij hulpverleners (incl. ondersteuning) Vorming voor personeel (aanbod en succesfactoren) 4,6
3. Literatuurbevindingen Evolutie rookstop in A&D-hulpverlening Begin vorig decennium: 1/2 van voorzieningen in A&D-hulpverlening heeft aanbod voor rookstophulp Meestal vrijblijvend en niet-intensief (groepstherapie) 8 Midden vorig decennium: 1/3 1/2 heeft behandelingsaanbod omtrent rookstop Naast groepstherapie meer en meer substitutiemedicatie (1/6) 4 Eind vorig decennium: 1/3 biedt rookstopprogramma aan o.b.v. substitutietherapie 9
4. Resultaten (n.s. = niet-significant; sign. = significant) Kenmerken van respondent en setting 2001 2012 Responsgraad 399/(269*5) = 29,7% 77/181 = 42,5% M/V-ratio [n.s] 40,6% / 59,4% 48,1% / 51,9% Ratio residentieel-ambulant [n.s.] 57,6% / 38,8% 46,8% / 50,6%
4. Resultaten Rookgedrag van respondent 2001 2012 Roken [sign.; p<0,01] Pogingen tot rookstop (bij ooit-rokers) [sign.; p<0,001] Nooit gerookt: 39,8% Gestopt met roken: 26,0% <1-5 sigaretten: 7,7% 6-10 sigaretten: 9,4% 11-20 sigaretten: 11,7% > 20 sigaretten: 4,3% Geen poging: 63,7% 1-2 pogingen: 23,6% 3-4 pogingen:12,7% >5 pogingen: 0,0% Nooit gerookt: 35,5% Gestopt met roken: 39,5% <1-5 sigaretten: 14,5% 6-10 sigaretten: 5,3% 11-20 sigaretten: 3,9% > 20 sigaretten: 1,3% Geen poging: 18,8% 1-2 pogingen: 54,2% 3-4 pogingen: 14,6% >5 pogingen: 12,5%
4. Resultaten Kenmerken van cliënt 2001 2012 Alcoholproblematiek Illegaledrugproblematiek Beide problematieken [n.s.] Aandeel rokers onder cliënteel (inschatting hulpverlener) [n.s.] 38,5% 21,2% 40,3% <50%: 5,7% 50%: 5,4% 75%: 27,8% >75%: 61,2% 28,9% 26,3% 44,7% <50%: 2,6% 50%: 13,0% 75%: 27,3% >75%: 57,1%
4. Resultaten Rookstopbeleid in de hulpverlening 2001 2012 Regels m.b.t. roken voor cliënten [n.s.] Wanneer rookstop aangewezen? [n.s.] Wanneer aanzetten tot rookstop? [sign.; p<0,001] 91,4% 96,1% Bij intake: 5,3% Behandeling: 37,3% Nooit: 57,4% Bij intake: 4,7% Behandeling: 15,9% Nooit: 79,5% Bij intake: 1,3% Behandeling: 46,8% Nooit: 51,9% Bij intake: 1,3% Behandeling: 46,8% Nooit: 51,9%
4. Resultaten Perceptie voordeel rookstop door hulpverlener 2001 2012 Ontwikkeling rookstopprogramma voor A&D-cliënten interessant? [sign.; p<0,01] Zou u bestaand rookstopprogramma in uw werking integreren? [n.s.] Rookstopprogramma aan alle A&Dcliënten aanbieden? [n.s.] 58,2% ja 74,0% ja (Eerder) wel: 68,4% (Eerder) niet: 31,7% (Eerder) wel: 76,3% (Eerder) niet: 23,7% 46,3% ja 44,2% ja
4. Resultaten Perceptie invloed roken op behandelingsuitkomst 2001 2012 Rokers hebben.. kans op succes in behandeling A&D-probleem [n.s.] Rokers hebben.. kans om 1 jaar vrij te zijn van hun A&D-problematiek [sign.; p<0,05] minder : 16,2% evenveel : 81,5% meer : 2,3% minder : 16,0% evenveel : 81,4% meer : 2,6% minder : 26,0% evenveel : 72,7% meer : 1,3% minder : 30,7% evenveel : 68,0% meer : 1,3%
4. Resultaten Verbanden tussen bereidheid om rookstop te integreren ( wel en eerder wel ) en rookstatus Niet-roker Roker (Sign.) 2001 73,6% 59,8% P=0,010* 2012 80,4% 63,2% P=0,129
5. Conclusie Onder hulpverleners: aantal rokers en aantal rookstoppogingen interesse voor rookstopprogramma s en cliënten aanzetten tot rookstop meer kritische inschatting behandelsucces bij rokende cliënten Morele verplichting voor aanzetten rookstop vanuit een harm reduction-filosofie 10 moet voorzieningen stimuleren om een rookstopbeleid uit te werken en te implementeren (zowel t.a.v. medewerkers als t.a.v. cliënten)
5. Conclusie WAT WERKT? 4 Motivational interviewing Psychotherapie Farmacotherapie Telefonische ondersteuning (hulplijnen en nazorg) BELEIDSAANBEVELINGEN 4 Rookstopaanbod naar cliënten én staf Training geven aan staf om cliënten te helpen met rookstop Lijst maken voor cliënten en personeel, met opties over hoe en wanneer stoppen met roken
Hartelijk dank! johan.rosiers@vad.be
Referenties 1. Baljit, S.G. (2000). Addiction professionals attitudes regarding treatment of nicotine dependence. Journal of Substance Abuse Treatment 19, 317-318. 2. Bobo, J.K., & Davis, C.M. (1993). Recovering staff and smoking in chemical dependency programs in rural Nebraska. Journal of Substance Abuse Treatment, 10, 221-227. 3. Hurt, R.D., Croghan, I.T., Offord, K.P., Gomez-Dahl, L., Eberman, K.M., & Morse, R.M. (1996). Attitudes toward nicotine dependence among chemical dependency unit staff Before and after a smoking cessation trial. Journal of Substance Abuse Treatment, 12(4),247-252. 4. Baca, C.T., & Yahne, C.E. (2009). Smoking cessaction during substance abuse treatment: what you need to know. Journal of Substance Abuse Treatment, 36(2), 205-219. 5. Bowman, J., Wiggers, J., Colyvas, K., Wye, P., Walsh, R.A., & Bartlem, K. (2012). Smoking cessation among Australian methadone clients: prevalence, characteristics and a need for action. Drug and Alcohol Review, 31, 507-513. 6. Guydish, J., Passalacqua, E., Tajima, B, & Manser, S.T. (2007). Staff smoking and other barriers to nicotine dependence intervention in addiction treatment settings: a review. Journal of Psyachoactive Drugs, 39(4), 423-433. 7. Richter, K.P., hunt, J.J., Cupertino, A.P., Garrett, S., & Friedmann, P.D. (2012). Understanding the drug treatment community s ambivalence towards tobacco use and treatment. International Journal of Drug Policy, 23, 220-228. 8. Currie, S.R., Nesbitt, K., Wood, C., & Lwason, A. (2003). Survey of smoking cessation in Canadian addiction programs. Journal of Substance Abuse Treatment, 24(1), 59-65. 9. Knudsen, H.K., & Studts, J.L. (2010). The implementation of tobacco-related brief interventions in substance abuse treatment: a national study of counselors. Journal of Substance Abuse Treatment, 38(3), 212-219. 10. Prochaska, J.J. (2010). Failure to treat tobacco in mental health and addiction treatment settings: a form of harm reduction? Drug and Alcohol Dependence, 110, 177-182.