RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Gymnasium Haganum VWO Plaats : 's-gravenhage BRIN nummer : 20LU C1 BRIN nummer : 20LU 00 VWO Onderzoeksnummer : 284020 Datum onderzoek : 28 mei 2015 Datum vaststelling : 31 augustus 2015
Pagina 2 van 12
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 28 mei 2015 een onderzoek uitgevoerd op het Gymnasium Haganum, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Gymnasium Haganum is een categoraal gymnasium dat gehuisvest is in een monumentaal gebouw en rond de 750 leerlingen heeft. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Op de school is in de afgelopen periode geen onderzoek uitgevoerd in het kader van risicogericht toezicht of themaonderzoek. De inspectie voert op deze scholen een zogenoemd vierjaarlijks bezoek uit. Onderzoeksopzet De inspectie vormt haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, vaksecties, leraren, zorgcoördinatoren, mentoren en leerlingen. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 3 van 12
Pagina 4 van 12
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter te veel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor het Gymnasium Haganum is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling het basisarrangement toe omdat zowel de opbrengsten als de kwaliteit van het onderwijsproces op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau zijn. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. De school dient nog wel een compleet en actueel schoolplan toe te sturen voor eind 2015, dan wel het huidige schoolplan te completeren en verlengen. Pagina 5 van 12
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Gymnasium Haganum. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs is voldoende. De opbrengsten en het onderwijsproces zijn van een voldoende niveau. De kwaliteitszorg is onvoldoende. Het Gymnasium Haganum is een school waar goede resultaten vanzelfsprekend waren. Docenten zijn gewend het onderwijs vanuit hun eigen professionaliteit en autonomie in te richten. Er was geen urgentie voor de schoolleiding om sterk te sturen op het onderwijskundig proces en op de resultaten. Afgelopen jaar echter vielen het slaagpercentage en de resultaten -alhoewel nog steeds boven het landelijk gemiddelde- tegen. Ook de uit- en afstroom van leerlingen is de afgelopen jaren gestegen. De school ziet daardoor nu de noodzaak om aan kwaliteitsverbeteringen te gaan werken. Het positieve leerklimaat dat op de school heerst, biedt daar genoeg ruimte toe. Docenten en leerlingen spreken veel waardering voor elkaar uit en dit zien we ook terug in de respectvolle manier waarop docenten en leerlingen met elkaar omgaan. Het didactisch handelen van de docenten is van voldoende niveau en het lesstofaanbod is van een hoog ambitieniveau. We zien nog wel verbetermogelijkheden. Zo zien we relatief weinig interactie in de lessen en hoewel differentiatie een van de speerpunten is van de school en we een aantal heel goede voorbeelden hebben gezien, gebeurt dit niet in het merendeel van de lessen. Buiten de reguliere lessen biedt de school veel extra mogelijkheden om te verbreden en te verdiepen. De kwaliteitszorg is van een onvoldoende niveau. De school werkt nog niet op een doelgerichte en samenhangende wijze aan verbetering van het onderwijsproces. Onderwerpen als taalbeleid, differentiatie en toetsbeleid vragen nog om verdere concretisering. De school kan aan kwaliteit winnen door meer Pagina 6 van 12
samenhang te brengen in de verbeterplannen en de individuele ontwikkeling van de docenten. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.5 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3.5 De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.5 Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. Pagina 7 van 12
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) (De school bestrijdt effectief achterstanden.) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). N4 Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). Pagina 8 van 12
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het voorgaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsleerproces, ondersteuning en begeleiding en kwaliteitszorg. Opbrengsten De opbrengsten van het Haganum zijn gemiddeld over drie jaar gemeten (2011-2012, 2012-2013, 2013-2014) voldoende. Dit geldt voor zowel het onderals het bovenbouwrendement. Leerlingen stromen gemiddeld genomen door naar het niveau dat het advies bij de toelating aangaf. Het tempo waarin leerlingen hun diploma behalen, lag in 2012 en 2013 boven het gemiddelde van de vergelijkingsgroep en in 2014 rond dat gemiddelde. Om uitstroom en doubleren in de bovenbouw tegen te gaan, heeft de school stringentere overgangsnormen in de onderbouw gehanteerd, meer ingezet op begeleiding en ondersteuning en het verzuimbeleid aangescherpt. De school verwacht met deze maatregelen dit jaar weer een hogere doorstroom en een hoger slaagpercentage te behalen. De school heeft geconstateerd dat de afstroom met name de leerlingen met taalachterstanden betreft. Er zijn nog onvoldoende maatregelen genomen om de afstroom van deze specifieke groep terug te dringen. Het gemiddelde eindexamencijfer is over drie jaar gemeten goed. De resultaten van het eindexamen in 2014 lagen met een 6,7 nog steeds ruim boven het landelijk gemiddelde. Het verschil tussen het centraal examen en het schriftelijk examen is met een 0,01 gemiddeld over de afgelopen drie jaar, ruim binnen de norm van 0,5 die de inspectie hiervoor hanteert. Onderwijsleerproces We hebben 14 (deel-)lessen bezocht. Het merendeel van de geobserveerde lessen is docentgestuurd. Docenten geven veelal kwalitatief goede instructie en uitleg, waarna leerlingen individueel of in tweetallen (huiswerk-)opdrachten maken voor de verdere verwerking van de leerstof. De lessen hebben een duidelijke structuur en een ambitieus niveau. Docenten geven over het algemeen aan wat ze gaan behandelen in de les op het niveau van de activiteiten. Er is weinig aandacht voor de leerdoelen en de betekenis ervan voor de leerlingen, zowel bij de start van de lessen als bij de afsluiting. We zien hier nog verbetermogelijkheden. Pagina 9 van 12
In de lessen heerst over het algemeen een goed werkklimaat en leraren weten door een hoog tempo en niveau de leerlingen veelal betrokken te houden. Het valt wel op dat de interactie tussen leraren en leerlingen en tussen leerlingen onderling gering is. We hebben een klein aantal leraren gebruik zien maken van meer actieve werkvormen zoals het doorspelen van vragen naar andere leerlingen en de gegeven uitleg laten samenvatten. De feedback die leerlingen krijgen is voldoende en positief. We hebben enkele voorbeelden gezien van lessen waarin leerlingen heel persoonlijke feedback kregen op hun producten. Sommige docenten zijn nog te veel gericht op het geven van het goede antwoord en vragen niet door naar de aanpak of de achterliggende redenering van de leerling. Hoewel differentiatie een van de speerpunten is van de school gebeurt dit niet in het merendeel van de lessen. We hebben wel een aantal heel goede voorbeelden gezien. Bij enkele vakken kunnen leerlingen voor verwerking van de stof kiezen uit verschillende onderwerpen en keuzes maken voor verdere verbreding of verdieping binnen de lessen. Zo kunnen leerlingen bij natuurkunde voor de bestudering van radioactiviteit kiezen uit opdrachten op gebied van de kernfysica, kernenergie en medische toepassingen. De meeste differentiatie vindt buiten de lessen plaats in de vorm van deelnames aan olympiades, bezoeken aan lezingen, projecten in samenwerking met bedrijven en universiteiten zoals het project olie voor Oman. Ondersteuning en begeleiding De zorg voor leerlingen die extra ondersteuning en begeleiding nodig hebben, is in voldoende mate geregeld. Leerlingen geven in gesprekken aan goed geholpen te worden door hun docenten wanneer zij extra hulp of begeleiding nodig hebben. Handelingsplannen voor leerlingen met een specifieke ondersteuning worden goed gecommuniceerd via het leerlingvolgsysteem, de zogenaamde pedagogische vergaderingen aan het begin van het jaar en de persoonlijke overdrachten van mentoren aan het eind van het jaar. De mentoren bewaken samen met de zorgcoördinator de uitvoering van de handelingsplannen. Om het sociaal en emotioneel welbevinden in de gaten te houden zet de school verschillende vragenlijsten in. Ook gebruikt de school landelijk genormeerde toetsen voor Nederlands, wiskunde en Engels. De uitslagen worden met de secties besproken en leerlingen krijgen zo nodig binnen de les extra aandacht. Voor alle leerlingen waarvan gedrag of prestaties opvallen, maken mentoren een plan van aanpak. Leerlingen kunnen vervolgens vakhulp krijgen, naar een extra Pagina 10 van 12
taaluur gaan of ondersteuning krijgen in plannen en organiseren. Hoewel we de indicatoren die de zorg en ondersteuning betreffen als voldoende beoordelen, menen we dat de school nog betere resultaten kan behalen wanneer zij gerichter beleid zet op leerlingen met taalachterstanden. Deze leerlingen krijgen nu een uur per week taalondersteuning. Dit is niet voldoende om met name de achterstanden wat betreft woordenschat te verkleinen. Er is aanvullend taalbeleid, meer bewustwording en kennis bij het team nodig om het taalniveau van anderstalige leerlingen te verhogen. Voor de zeer getalenteerde leerlingen heeft de school dit jaar een talentcoördinator aangesteld. Zij heeft voor een pilotgroep van een dertigtal leerlingen uit leerjaar 2 en 3 een programma gemaakt dat is afgestemd op hun wensen en mogelijkheden. Dit om eventueel onderpresteren te voorkomen. Kwaliteitszorg We beoordelen de kwaliteitszorg als onvoldoende. Dit betreft met name de bewaking van het onderwijsproces. De kwaliteitszorg van de opbrengsten is wel voldoende. Kwaliteitszorg opbrengsten Jaarlijks maakt het bestuur een zogenaamde pasfoto met daarin een overzicht van behaalde (examen-)resultaten per sectie, vak en docent. De schoolleiding bespreekt deze resultaten en de eventuele verbetermaatregelen met de secties en zo nodig met individuele docenten. Er valt nog winst te behalen wanneer de school meer gedetailleerde analyses maakt van bijvoorbeeld onderwijscohorten en van de leerlingen die afstromen. Kwaliteitszorg onderwijsproces Er is de afgelopen jaren weinig sturing geweest vanuit personeelsbeleid gericht op de kwaliteit van de lessen. Dit jaar pas heeft de rector ad interim lessen bezocht met daaraan gekoppeld functioneringsgesprekken. Komend jaar gaan de coördinatoren met de nieuwe rector de cyclus van functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken weer verder oppakken. Er zijn leerling- en oudertevredenheidsenquêtes gehouden maar analyses van de leskwaliteit op grond van lesbezoeken en daaraan gekoppeld eventuele verbetermaatregelen zijn er niet. Wel zijn er ontwikkelgroepen opgericht rond bepaalde thema's, zoals differentiatie, activerende didactiek en toetsbeleid. Deze Pagina 11 van 12
groepen moeten de komende maanden nog concrete plannen en doelen gaan formuleren. Het toetsbeleid en de samenwerking binnen secties verdienen nog aandacht omdat leerlingen nu nog grote verschillen ervaren bij de overgangen naar andere leerjaren en docenten. Er worden binnen vakgroepen veel initiatieven genomen. Zo ontwikkelen de moderne vreemde talen hun onderwijs door hun leerlingen voor te bereiden op het behalen van internationaal erkende certificaten en hebben de docenten natuurkunde, scheikunde en biologie een onderzoeksvaardighedenlijn voor hun leerlingen op de elektronische leeromgeving gezet. Leraren ervaren het als positief dat ze volop de ruimte krijgen om zich binnen en buiten de school te professionaliseren. Winst valt te behalen uit een betere afstemming van deze diverse initiatieven op de gewenste schoolontwikkeling. Deze schoolontwikkeling zal in een nieuw schoolplan vastgesteld gaan worden. Op dit moment is er geen vastgesteld en compleet schoolplan. Het huidige schoolplan dient vernieuwd dan wel verlengd te worden. We zien dit in het najaar van 2015 graag tegemoet. Pagina 12 van 12