Begeleidingsnoei van bomen

Yves de Roder C U R S U S Begeleidingsnoei van bomen

Snoeien en probleembomen Snoeien = belangrijkste beheersmaatregel mits juiste aanplant Vanaf kwekerij tot het omhakken Volledig in handen van de beheerder (standaardbestek 250) Slechte snoei risico op latere probleembomen

Snoeien van bomen Doel van het snoeien van bomen TVB p 194 Snoeifasen Snoeibegrippen Boomgroei (lengte-dikte) TVB p 71 Wondafgrendeling (CODIT)- wondovergroeiing TVB p 195-202 Takaanzet TVB p 196 Snoeitechniek TVB p 204-207 Snoeitijdstip TVB p 202-203 Algemene snoeiregels TVB p 208-217

Snoeien is meer dan enkel wat takken afzagen

Doel van het snoeien van Bosbomen bomen Parkbomen Straatbomen Fruitbomen Vormbomen

Bosbomen Houtkwaliteit

Parkbomen Veiligheid Toegankelijkheid

Straatbomen Veiligheid Verkeer Nutsvoorzieningen

Opbrengst Fruitbomen

Vormbomen Uiterlijk Landschapelijke waarde en natuurwaarde Onderhoud

Leilinden

Knotwilgen

Dakplatanen

Groeifasen

Jeugdfase Beleidingssnoei Eindigt wanneer takvrije stamlengte is bereikt Snoei streeft naar een vooraf bepaald eindbeeld

Groeifasen

Volwassenfase Boom is nog niet volgroeid Geen structurele snoei meer Occasionele snoei bij storm of schade Weinig kosten Bij slechte groeiomstandigheden, slechte boomsoortenkeuze of bij vormbomen blijft de onderhoudssnoei

Groeifasen

Teruggroeifase Geleidelijk verkleinen van de levende kruin Dood hout Slechte afgrendeling bovenin Gevoeliger voor aantastingen Structurele problemen Kroonverzorging noodzakelijk

Belangrijkste bedreigingen voor stadsbomen: 1. Ongeschikte groeiplaats 2. Slechte en/of ontbrekende snoei 3. Onaangepaste soortkeuze 4. Herinrichting 5. Beschadiging 6. Ouderdom

Boomvergrijzing? Wat is er nodig om een stadsbomenbestand op peil te houden? Bij een duurzame aanplant: Stad Gent: 30.000 individueel beheerde bomen (voorbeeld gemiddelde stad) Waarde: 30.000 x 5.000 = 150 mln Bomen leven niet eeuwig: begeleiding 10 tot 20 jaar volle functieinvulling na 40 jaar aftakeling begint na 70 jaar maximum leeftijd 120 jaar 1% moet jaarlijks vervangen worden = 300 bomen aan 1.500 = 450.000 bron: Gemeente Apeldoorn

Boomvergrijzing? Wat is er nodig om een stadsbomenbestand op peil te houden? Bij slechte omstandigheden: Met een levensverwachting van 15 in plaats van 100 jaar heb je 7 maal zo veel bomen nodig. Waarde haalt maximum 500 in plaats van 5.000 euro. (1/10 e ) Slecht aanplanten kost maar 300 euro per boom (1/5!). jaarlijks moet 10% vervangen worden in plaats van 1% Jaarlijkse kost: 7 x 3.000 x 300 = 6.300.000 euro in plaats van 450.000 euro ( x14!) bron: Gemeente Apeldoorn

C U R S U S Snoeibegrippen

Snoeibegrippen - Boombiologie Boomgroei Lengtegroei Diktegroei Wondafgrendeling (CODIT) Wondovergroeiing Takaanzet

Lengtegroei of primaire groei

Lengtegroei of primaire groei Vindt plaats in de toppen van takken (en wortels) Geen lengtegroei in de stam of tak zelf Apicale dominantie (bovenste knop heeft voorrang) Secundair meristeem

Groeipatronen Gefixeerde groei: één korte groeiperiode Herhalende groei: verschillende groeiperiodes (St. Janslot bij Zomereik) Vrije groei: groei tot het einde van het seizoen

Diktegroei of secundaire groei

Diktegroei of secundaire groei Kernhout Spinthout Cambium Bast Schors

Wondafgrendeling (CODIT) Theoretisch model van afweer tegen aantastingen Verwondingen genezen niet bij bomen

Wondafgrendeling (CODIT) CODIT I: Reactiezones: Afgrendeling in het bestaande hout (mechanisch en chemisch) Wand 1: Axiaal (houtvaten) Wand 2: Radiaal (jaarringen) Wand 3: Tangentiaal (houtstralen) Deze wanden kunnen op termijn doorbroken worden

Wondafgrendeling (CODIT) CODIT II: Barrièrezone: afgrendeling na de verwonding van het nieuwe hout (chemisch) Zeer stevige wand Bij beschading moet er terug een afgrendeling ge- maakt worden

Wondovergroeiing Levend cambium rond de wonde maakt callus of wondweefsel aan Gaat de wonde zo snel mogelijk dichten met een rolbeweging Bij sluiting is er een vergroeiing

Takaanzet Diktegroei begint in de takken Diktegroei aan de takbasis maakt een hoek Later gaat de diktegroei van de stam over die voorjaarsbundel van de tak Vorming van een takkraag (verdikking)

Takaanzet

Takvergroeiing en plakoksels

C U R S U S Snoeitechniek

Snoeitechniek Juist buiten de takkraag zagen Haaks op de tak Lange en zware takken in twee keer doorzagen

Snoeitechniek

Snoeitechniek Te kort langs de stam Beschadiging stam Grote, ovale wonde Langdurige overgroeiing Waterlotvorming Op stomp gezaagd Geen overgroeiing Voeding voor microorganismen

C U R S U S Snoeitijdstip

Snoeitijstip In principe heel het jaar Uitzondering: Bij vorst Tussen ontluiken van knop en volle bladstand

Wintersnoei Nadelen Geen afgrendeling Uitgestelde wondovergroeiing Grote kans op bloeden Vorst Meer noodgroei (waterloten) Compensatie van onderuit

Lentesnoei Nadelen Uitputting van de reserves van de boom Trage wondovergroeiing Grote kans op bloeden Sterk gevaar op inscheuren van de bast

Herfstsnoei Nadelen Minder afgrendeling Geen wondovergroeiing Verhoogd infectiegevaar Uitputting van de reserves van de boom Compensatie van onderuit

Zomersnoei Beste snoeiperiode Voordelen Weinig kans op sapstroomverlies Beste zicht op kruinstructuur Matig gevaar voor bastinscheuring Goede afgrendeling Goede wondovergroeiing Minder kans op waterlotvorming Minder kans op aantastingen Compensatie over de hele kruin

Zomersnoei Nadelen Veel ander werk Meer snoeiafval Beste snoeiperiode

C U R S U S Algemene snoeiregels begeleidingssnoei

Algemene snoeiregels 1 begeleidingssnoei Bepaal de toekomstige takvrije stamlengte afhankelijk van boomsoort en standplaats

Algemene snoeiregels 1 begeleidingssnoei Bepaal de toekomstige takvrije stamlengte afhankelijk van boomsoort Bepaal de probleemtakken in die tijdelijke kroon

Algemene snoeiregels 1 begeleidingssnoei Bepaal de toekomstige takvrije stamlengte afhankelijk van boomsoort Bepaal de probleemtakken in die tijdelijke kroon Haal de belangrijkste probleemtakken uit de tijdelijke kroon Begin tijdig met de snoeiwerken Max. 20% van de bladmassa Wacht ± 2 jaar voor de volgende beurt

Algemene snoeiregels 2 begeleidingssnoei Probleemtakken Zieke, beschadigde en dode takken

Probleemtakken Algemene snoeiregels 2 begeleidingssnoei Zieke, beschadigde en dode takken Dubbele toppen

Probleemtakken Algemene snoeiregels 2 begeleidingssnoei Zieke, beschadigde en dode takken Dubbele toppen Zuigers

Probleemtakken Algemene snoeiregels 2 begeleidingssnoei Zieke, beschadigde en dode takken Dubbele toppen Zuigers Takkrans

Takkrans snoeien

Probleemtakken Algemene snoeiregels 2 begeleidingssnoei Zieke, beschadigde en dode takken Dubbele toppen Zuigers Takkrans Dikke takken (tijdelijke kroon!)

1 Dubbele toppen 2 Zuigers 3 Takkrans 4 Zieke en dode takken 5 Dikke takken

Begeleidingssnoei : aanvaard b oombeeld E i s e n t i j d e l i j k e k r o o n : G e e n p r o b l e e m t a k k e n -Dode takken dikker dan 4 cm, zieke en beschadigde takken - Dubbele toppen - Zuigers en elleboogtakken - ( Ongedunde) takkransen, takparen en te dichte takstanden - Situaties waarbij de afstand tussen de takken kleiner is dan de diameter van de (dikste) tak mogen niet voorkomen, ze moeten uitgedund zijn. Niet alleen takkransen en takparen vallen daaronder, maar ook die takken die dicht tegen elkaar zitten zonder dat ze in een krans staan. - Dikke takken - De takken zijn te dik vanaf het moment hun dikte in cm meer is dan de boomhoogte gemeten in m, met max. toegelaten dikte van 8 cm. -In geval er veel takken zijn van dezelfde dikte, mag het gezamenlijk bladvolume van die takken, vanaf het moment dat ze dikker zijn dan 6 cm,niet meer bedragen dan 20% van het totale bladvolume van de boom. Max. dikte van 8 cm: om geen problemen te krijgen met afgrendeling. Gezamelijk bladvolume: om te verplichten op tijd te snoeien; op die manier kun je vermijden dat een boom die op beeld is en veel takken heeft van dezelfde dikte ineens in klasse verwaarloosd komt ( als alle takken tegelijkertijd ineens 8 cm dik zijn ).

Onderhoudstoestand Op beeld = geen probleemtakken in de (tijdelijke) kroon Achterstallig = met één snoeibeurt ( 20% ) terug op beeld Verwaarloosd = min twee snoeibeurten om op beeld te krijgen Problematisch = vergt nadere toelichting van beheerder ( vb: meerstammigheid in tijdelijke kroon)

Algemene snoeiregels 3 begeleidingssnoei Zorg voor kroon-stam verhouding van 2-1 Kort geen takken in Gebruik geen wondafdekmiddel

Te zware snoei?

Snoei in de definitieve kroon Dood hout Externe schade (storm, bliksem, mens, ) Topzware takken Veranderde omgeving Plaatsgebrek Beheervormen (knot-, leibomen, )

Snoei in de definitieve kroon Vaste cycli (1, 3 of 6 jaar), beheerplan Door gespecialiseerde boomverzorgers (ETW) Bij voorkeur met klimtechnieken Vormbomen door geschoolde werkkrachten

Snoei in de definitieve kroon Goed Fout

Snoei in de definitieve kroon Uitlichten

Snoei in de definitieve kroon Uitdunnen

Snoei in de definitieve kroon Innemen van topzware takken

Leibomen

Sleunen van bosbomen Ook begeleidingsnoei, maar sneller (max 4cm) Takkraag wordt onderaan minder gerespecteerd Economisch aspect belangrijk (200-300 bomen/dag)

Sleunen van bosbomen

Snoeigereedschappen Hand- en stokzagen

Snoeigereedschappen Hoogsnoeiers

Snoeigereedschappen Snoei- en takkenscharen

Snoeigereedschappen Tophandle kettingzaag

Tips en werktechniek - Zorg voor scherp en gepast snoeigereedschap; - Gebruik de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen (handschoenen, helm met vizier,...); - Let op voor vallende takken en zaagsel, - Baken het werkgebied af voor het publiek of verkeer; - Gebruik de juiste snoeitechniek en beschadig de takkraag of schors niet; - Ontlast zwaardere takken en zaag op trap (inscheuren vermijden); - Zorg voor een goede werkhouding die je spieren en gewrichten niet belast; - Let op waar je snoeigereedschap achterlaat (veiligheid, hakselaar,...); - Werk overzichtelijk.

Signalisatie en werfbeveiliging - Zorg ervoor dat er geen personen, dieren en voertuigen onder de vallende takken komen ( gebied vrij maken, gedeelte afsluiten ) - Op de openbare weg de politie verwittigen en toestemming vragen - Werkzaamheden vooraf aanduiden ( borden, zwaailampen, volgwagen, ) - (Grond)personeel voorzien van reflecterende kleding

Signalisatie en werfbeveiliging