Werken in bomen. De hoogwerker

Transcriptie

1 Werken in bomen De hoogwerker, Arnhem 2013

2 De hoogwerker Werken in bomen

3 Inhoud 1 Maatregelen voor veilig en gezond werken Arbowet Veiligheidsaspecten Wettelijke aansprakelijkheid 18 2 Soorten hoogwerkers Aandrijving Zelfrijdende wielhoogwerkers Getrokken wielhoogwerkers Autohoogwerkers Rupshoogwerkers Stabilisatiehulpmiddelen Mastopbouw Werkbak Kopen, leasen of huren? 26 3 Werken met de hoogwerker Ingebruikname Opstellen en stabiliseren Opstellen Stabiliseren Verplaatsen Manoeuvreren met de werkbak Werkafspraken Werken met zagen op hoogte Motorzaag Handgereedschap Cursus en instructie 40 4 Persoonlijke beschermingsmiddelen, gereedschappen en materialen PBM s Zaagjas Zaagbroek Zaagschoenen Helm Oorkappen en oordoppen Veiligheidsbril en gelaatsscherm Handschoenen Valbeveiliging Motorzaag Handgereedschappen 49

4 De hoogwerker Werken in bomen 4.4 Afvangmaterialen Materiaal en veiligheid Vanglijn Bolder Afvangkatrollen en slings Karabijnhaken en vangstroppen 55 5 Boomverzorgingswerkzaamheden Werkwijze bij snoeien en afbreken Werkwijze bij bomen snoeien Werkwijze bij bomen afbreken Zaagtechnieken Zaagwijze in verband met wondafgrendeling Zaagwijze bij horizontale en licht opgaande takken Zaagwijze bij sterk opgaande takken en toppen Zaagwijze bij afblokken Afvangen Afvangen van licht hout Afvangen van zwaar hout Takelen Verticaal takelen Horizontaal takelen Werken met een kabelbaan Werken met een hijskraan Kantelgevaar Technieken om hout te laten hangen 68 6 Knopen Schuifknopen Verbindingsknopen Bevestigingsknopen Ogen en lussen Stopperknopen Overige knopen 82 7 Hulpverlening Bedrijfshulpverlening Reddingsacties Redden van een slachtoffer in de werkbak Redden van een klimmer 86 Bronnen 93 Register 95

5 De hoogwerker Werken in bomen BHV In de Arbowet staat dat ieder bedrijf moet zorgen voor een adequate bedrijfshulpverlening (BHV). Voor de invulling hiervan bestaan richtlijnen die zijn omschreven door het Nederlands Instituut voor BedrijfsHulpVerlening (NIBHV). Een bedrijf moet voor zijn eigen situatie bepalen welke maatregelen nodig zijn. De Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) is hiervoor het uitgangspunt. De RI&E is sinds 1 januari 1994 verplicht voor alle werkgevers. Aanvullend hierop moet een bedrijf een BHV-plan hebben en onderhouden. In hoofdstuk 7 staat meer informatie over de BHV. 1.2 Veiligheidsaspecten Veel risico s kun je in de voorbereiding al wegnemen of verminderen door de juiste maatregelen te nemen. Soms is het te risicovol om met een hoogwerker te werken. Dan zul je de werkzaamheden uit moeten stellen tot de situatie is verbeterd. Het is handig om elke keer voor aanvang van de werkzaamheden een checklist af te werken om de situatie te beoordelen. Hierdoor wordt de kans dat je iets over het hoofd ziet kleiner. Een aantal van de veiligheidsaspecten uit de checklist worden hierna kort toegelicht. De ingebruikname en de dagelijkse controle van de hoogwerker worden in hoofdstuk 3 toegelicht. Boom Er zijn geen twee bomen hetzelfde. Elke boom kan risico s met zich meebrengen bij werkzaamheden met de hoogwerker. Je moet kijken naar de houteigenschappen en naar gebreken in de boom. Houteigenschappen De houtsterkte kan per boomsoort en jaargetijde erg verschillen. Ook zijn er boomsoorten met veel zwakke takaanhechtingen, zoals waterlot en plakoksels. Als boomverzorger moet je deze soorten kunnen herkennen en situaties kunnen beoordelen, zowel voor als tijdens het werk. Er bestaat geen eenduidige lijst waarin je kunt vinden hoe sterk een bepaalde houtsoort is. Door ervaring op te doen en trainingen te volgen kun je meer leren over houteigenschappen. Biologische en mechanische gebreken Een boom kan gebreken vertonen die zowel van biologische aard (insecten, houtrot) als van mechanische aard (scheuren, holten) kunnen zijn. Als boomverzorger moet je de gevaren kunnen herkennen en beoordelen aan de hand van uiterlijke kenmerken. Hierbij let je niet alleen op de gebreken zelf, maar ook op indicaties voor gebreken, zoals een slechte bladbezetting. 10

6 Maatregelen voor veilig en gezond werken Voorbeeld checklist hoogwerkerwerkzaamheden Project: Datum: Aanwezigen: oké niet oké n.v.t. Boom Omgeving Weersomstandigheden Hoogwerker Overige materialen PBM's Team Bedrijfshulpverlening houteigenschappen mechanische gebreken biologische gebreken objecten (hoogspannings)leidingen verkeer publiek ondergrond harde wind langdurige regen sneeuw ijzel of rijp mist extreme koude of warmte bliksem eerste ingebruikname/ dagelijkse controle motorzaag afvangmaterialen helm oog- en/of gelaatsbescherming gehoorbescherming handschoenen zaagbroek zaagschoenen zaagjas valbescherming personeel in de bak fysiek en mentaal fi t vakbekwaam grondpersoneel taakverdeling bekend communicatie BHV'er op grond aanwezig noodbediening bij BHV'er bekend EHBO-trommel aanwezig telefoon aanwezig locatie bekend 11

7 De hoogwerker Werken in bomen 3.2 Opstellen en stabiliseren Na de controle kun je de hoogwerker gaan opstellen en stabiliseren Opstellen Bij het opstellen van de machine houd je rekening met het soort hoogwerker, het soort werk dat je gaat uitvoeren, de grootte van de bomen en de locatie van de bomen. Voor het opstellen en stabiliseren van de machine verricht je de volgende handelingen. 1. Controleer de draagkracht van de ondergrond. 2. Controleer op obstakels in de rijbaan van de hoogwerker. 3. Controleer op obstakels in de hoogte. 4. Stel de machine horizontaal op en stempel de machine horizontaal af. 5. Zorg voor een veilig werkgebied op de grond; gebruik eventueel een afzetting. Draagkracht controleren Bij het controleren van de draagkracht kijk je naar zwakke plekken of aanwijzingen daarvoor in de ondergrond. Zwakke plekken zijn bijvoorbeeld putdeksels, straatkolken of een nieuw bestrate klinkerweg. Een voetpad mag je alleen bij heel lichte hoogwerkers als ondergrond gebruiken, omdat de draagkracht daarvan heel gering is. In onverharde grond kijk je hoe de bodemgesteldheid is. Is er sprake van vers opgebrachte of geroerde grond, is de grond verzadigd met water en hoe sterk is de bodemsoort? In een waterige, veenachtige grond zakt de hoogwerker sneller weg dan in droge, zware klei. Op obstakels in de rijbaan controleren Voorafgaand aan het werk controleer je of er obstakels in de rijbaan zijn. Dat kunnen verkeersborden zijn, geparkeerde auto s et cetera. Tijdens zaagwerkzaamheden vanuit de hoogwerker vallen er steeds stukken hout en takken naar beneden. Die kunnen ook in de rijbaan van de hoogwerker terechtkomen. Als je over een dikke tak of een stuk hout rijdt, kan de tak of het hout wegschieten en iets of iemand raken. Ook kan de hoogwerker kantelen als je met je werkbak op hoogte je zelfrijdende hoogwerker aan het verrijden bent. 30

8 Werken met de hoogwerker Laat tijdens het werk altijd de grondwerkers meekijken of er obstakels zijn, zodat ze op tijd verwijderd kunnen worden. Op obstakels in de hoogte controleren Tijdens het rijden met de hoogwerker en het manoeuvreren met de werkbak moet je ook rekening houden met obstakels in de hoogte. Laat ook hier altijd de grondwerkers of collega s in de werkbak meekijken of zich obstakels voordoen. Probeer tijdens het verrijden van de hoogwerker zachte ondergronden te vermijden. Machine horizontaal opstellen (en afstempelen) Een hoogwerker moet waterpas staan. Iedere hoogwerker heeft een waterpas waarop te zien is wat de scheefstand is. Bij sommige autohoogwerkers kun je tijdens het afstempelen op het glaasje van de waterpas kijken om te zien wat de scheefstand is. De nieuwere autohoogwerkers stempelen automatisch zo af dat de hoogwerker waterpas staat. Bij zelfrijdende hoogwerkers kun je de waterpas vaak niet zien, omdat die zich onder de motorkap bevindt. Bij deze hoogwerkers gaat er een signaal af en blokkeren sommige functies van de machine als je scheef staat. Je moet dan de machine opnieuw (waterpas) opstellen, voordat je verder kunt werken. Veilig werkgebied creëren Een veilig werkgebied houdt in dat de situatie binnen het werkgebied steeds veilig is voor zowel omstanders, weggebruikers als personeel. In hoofdstuk 1 is al gesproken over veiligheidsaspecten van het werkgebied. De rol van de grondwerkers en de werkers in de werkbak is net zo belangrijk als die van de bestuurder van de hoogwerker. Het hele team moet constant alert zijn op de veiligheid binnen het werkgebied. 31

9 De hoogwerker Werken in bomen Horizontaal takelen Om takken horizontaal te laten zakken, moet je takken uitbalanceren. Dit kan met één of meer bevestigingslijnen (balancers) gebeuren. Het vergt ervaring om in te schatten waar het evenwichtspunt zit. Als dit niet goed gebeurt, zal de tak alsnog kantelen en verticaal gaan hangen. Het vangpunt moet boven het zwaartepunt van de tak hangen. Als zaagtechniek kun je het beste de combi-snede toepassen. Hierdoor kun je gemakkelijker inschatten of de zaag gaat klemmen. Wanneer dit het geval is, kun je wisselen van zaagsnede. Ook hier moet je de breuklijst helemaal doorzagen. Deze techniek wordt in de praktijk niet vaak gebruikt. Vaak wordt ervoor gekozen om de tak in meerdere kleinere delen af te vangen. Van balancers wordt tijdens het takelen en hijsen wel gebruikgemaakt als de afstand tussen de tak en het niet te beschadigen object te klein is om de tak ook maar iets te laten zakken. Om takken horizontaal te laten zakken, moet je takken uitbalanceren. 66

10 Boomverzorgingswerkzaamheden 5.5 Werken met een kabelbaan In uitzonderlijke situaties kan de inzet van een kabelbaan het werk verlichten. Hiermee kun je afgevangen hout en takken door de lucht vervoeren. Dit heeft voordelen bij het werken boven water of op plaatsen waar de landingsplaats niet direct onder de kroon ligt. Je kunt snel de kabelbaan ont- en opspannen. Hierdoor kun je op verschillende hoogten werken zonder dat je de hele baan opnieuw moet installeren. De afstand van de kabelbaan tot het niet te beschadigen object bepaalt in hoeverre een kabelbaan inzetbaar is. De meest gebruikte kabelbaan. 5.6 Werken met een hijskraan De inzet van een hijskraan kan een aanzienlijke lastenvermindering betekenen. Je kunt hiermee het hout over een bepaalde afstand door de lucht vervoeren. Dit scheelt vaak veel sleepwerk, maar ook veel afvangwerk. Het werken met kranen brengt andere risico s met zich mee dan het afvangen. Toch zijn er ook overeenkomsten. In beide gevallen moet de machinist goed samenwerken met de anderen. De werkwijze verschilt niet veel van die bij het takelen van takken. Vaak zijn het grote takken, boomdelen of zelfs hele bomen die worden gehesen. Ook hier bestaat de kans dat de hoogwerker wordt geraakt door zwaaiend en vallend hout. 67