Standard Operating Procedure STZ SOP: O3 Ontwikkelen, implementeren en beheren van SOP s Distributielijst : STZ Datum : 15-10-2012 Revisiedatum : 15-10-2013 Veranderingen ten opzichte van eerdere versies Versiedatum Hoofdstuk Versiedatum Hoofdstuk Versiedatum 15-10-2012 Pagina 1 van 7
1. Doel Het beschrijven hoe om moet worden gegaan met het ontwikkelen, implementeren en beheren van de SOP s die behoren tot het STZ kwaliteitshandboek en de verspreiding daarvan binnen de verschillende STZ ziekenhuizen. 2. Afkortingen, definities en termen GCP METC PI SOP WMO Good Clinical Practice Medisch Ethische Toetsing Commissie Principal Investigator Standard Operating Procedure Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met mensen Essential Documents / Essentiële documenten: Documenten die het elk afzonderlijk en als geheel mogelijk maken de uitvoering van een klinisch onderzoek en de kwaliteit van de verkregen gegevens te evalueren. GCP: Een standaard voor het ontwerpen, opzetten, uitvoeren, monitoren, auditen, vastleggen, analyseren en rapporteren van klinisch onderzoek, die zeker stelt dat de gegevens en de gerapporteerde resultaten betrouwbaar en nauwkeurig zijn en dat de rechten, integriteit en vertrouwelijkheid van proefpersonen beschermd worden. Lokale toetsingscommissie: Commissie waaraan de instellingsleiding advies kan vragen met betrekking tot de lokale uitvoerbaarheid van het onderzoek in een deelnemend centrum. Principal Investigator (PI; hoofdonderzoeker): De persoon die verantwoordelijk is voor de uitvoering van een klinisch onderzoek op één onderzoekslocatie. De onderzoeker die landelijk verantwoordelijk is voor de studie wordt de CCI (country co-ordinating investigator) genoemd. Als een klinisch onderzoek op één onderzoekslocatie door één team van personen wordt uitgevoerd dan is de hoofdonderzoeker de verantwoordelijke teamleider en zijn de overige onderzoekers sub-investigators. Standard Operating Procedure (SOP): Dit zijn gedetailleerde schriftelijke instructies om uniformiteit te bereiken in de uitvoering van een bepaalde taak. Sponsor/verrichter: Een persoon, bedrijf, instelling of organisatie die de verantwoordelijkheid neemt voor het initiëren, organiseren en/of financieren van een klinisch onderzoek. In de WMO spreekt men van verrichter als zijnde diegene die opdracht heeft gegeven voor de organisatie en/of uitvoering van een klinisch onderzoek. Wetenschapsbureau: Afdeling binnen een ziekenhuis die ondersteuning biedt op allerlei gebieden om het doen van onderzoek in het ziekenhuis te faciliteren. WMO: De WMO heeft tot doel het beschermen van de proefpersonen die deelnemen aan medisch wetenschappelijk onderzoek waarbij personen aan handelingen worden onderworpen of hen gedragregels worden opgelegd. In de praktijk betekent dit dat onderzoek waarbij op de een of andere manier inbreuk wordt gemaakt op de integriteit van personen onder de wet valt. Bijzondere aandacht schenkt de wet aan het onderzoek met wilsonbekwame mensen. 3. Verantwoordelijkheden Hieronder worden de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen met betrekking tot deze STZ SOP O3 Ontwikkelen, implementeren en beheren van SOP s benoemd. STZ werkgroep SOP is eindverantwoordelijk voor: Jaarlijkse revisie van het STZ kwaliteitshandboek of eerder wanneer daartoe aanleiding is; Publicatie van het STZ kwaliteitshandboek zodat de SOP s voor alle medewerkers binnen de STZ ziekenhuizen toegankelijk zijn; Onder de aandacht brengen van gereviseerde SOP s bij de contactpersonen in de verschillende STZ ziekenhuizen; Versiedatum 15-10-2012 Pagina 2 van 7
Op de hoogte blijven van de laatste wijzigingen in wet- en regelgeving zodat de SOP s actueel blijven. Wetenschapsbureau of lokale coördinator SOP s is eindverantwoordelijk voor: Maken en beheren van eventuele lokale bijlagen bij de SOP s in het STZ kwaliteitshandboek; Algemeen beheer van het STZ kwaliteitshandboek binnen het ziekenhuis (lokaal); Intern beschikbaar stellen van de op dat moment geldende versies van de verschillende SOP s, formulieren en bijbehorende documenten die binnen het STZ kwaliteitshandboek vallen; Training van (nieuwe) medewerkers in het ziekenhuis in de van toepassing zijnde SOP s; Onder de aandacht brengen van gereviseerde SOP s bij de betrokkenen binnen het ziekenhuis (lokaal); Jaarlijkse revisie van de lokale bijlagen bij de SOP s of eerder wanneer daartoe aanleiding is; Communicatie naar STZ werkgroep indien de revisie mogelijk ook van toepassing kan zijn op STZ niveau; Het informeren van de STZ werkgroep SOP s wanneer er vanuit het ziekenhuis signalen zijn dat actuele procedures aangepast dienen te worden. Principal Investigator is eindverantwoordelijk voor: Raadplegen van de meest recente versie van het STZ kwaliteitshandboek ter voorbereiding, gedurende de looptijd en de afsluiting van een studie; Informeren van het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s wanneer de SOP s dienen te worden aangepast volgens de zienswijze van de PI. Betrokken afdelingen zijn eindverantwoordelijk voor: Informeren van betrokken medewerkers op de afdeling over de SOP s die betrekking hebben op zijn/haar werkzaamheden; Informeren van het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s wanneer de actuele procedures dienen te worden aangepast volgens de zienswijze van desbetreffende afdeling. Versiedatum 15-10-2012 Pagina 3 van 7
4. Stroomdiagram 5.1 controleer SOP of aanpassing nodig is 5.1.1 review door STZ werkgroep SOP s 5.2 (her)schrijven van de SOP Nee 5.3 beoordeling STZ werkgroep SOP s. Akkoord? Ja 5.4 publicatie en distributie (nieuwe of gereviseerde) SOP 5.5 implementatieplan en training betrokkenen Versiedatum 15-10-2012 Pagina 4 van 7
5. Werkwijze Een STZ SOP wordt ingedeeld in één van de volgende categorieën: - Voorbereiding Centraal (VC) - Voorbereiding Lokaal (VL) - Uitvoering (U) - Afsluiting (A) - Organisatie (O) Elke STZ SOP heeft een unieke naam en code. Allereerst de letters STZ SOP, gevolgd door de eerste of eerste twee letters van de afkorting van de categorie waartoe de STZ SOP behoort, gevolgd door een opeenvolgend nummer. De STZ SOP s worden volgens een gestandaardiseerde opmaak opgesteld. De eerste pagina van de SOP is altijd de titelpagina en bevat de volgende gegevens: titel van de SOP; naam, functie, instelling en handtekening van de auteur van de SOP; naam, functie, instelling en handtekening van de persoon die de SOP bekrachtigd; distributielijst, datum, revisiedatum en tabel met veranderingen ten opzichte van eerdere versies (versiedatum en hoofdstuk). De SOP is bij voorkeur opgebouwd uit de volgende hoofdstukken: doel; afkortingen, definities en termen; verantwoordelijkheden; stroomdiagram; werkwijze; referenties; archivering literatuur, bijlage(n) en eventueel een ziekenhuisspecifieke bijlage. 5.1 Periodiek (elk jaar) wordt door de STZ werkgroep SOP s nagegaan of er aanpassing van een SOP en bijbehorende documenten noodzakelijk is. Hierbij wordt met name gekeken naar wijzigingen in wet- en regelgeving en wijzigingen in praktische uitvoering. Daarnaast kan het wetenschapsbureau of een lokale coördinator SOP s in een STZ ziekenhuis aan de STZ werkgroep SOP s aangeven dat een SOP gewijzigd moet worden. Een nieuwe of aangepaste SOP moet worden geïmplementeerd (zie 5.4 en 5.5). 5.1.1 review: Review van STZ SOP s wordt gedaan door één van de leden van de STZ werkgroep SOP s of personen die daarvoor zijn aangewezen door de STZ werkgroep SOP s. De voorzitter van de STZ werkgroep SOP s is altijd eindverantwoordelijk. 5.2 Er wordt een SOP van een procedure beschreven wanneer het wenselijk is dat alle betrokkenen de procedure op dezelfde wijze interpreteren en uitvoeren. Herschrijven van een SOP wordt gedaan wanneer duidelijk in de praktijk is gebleken dat een aanpassing op een bestaande procedure noodzakelijk is. Het (her)schrijven wordt gedaan door degene die de SOP als auteur in beheer heeft. In geval van een nieuwe SOP wordt eerst gekeken onder welke indeling de SOP valt: Voorbereiding Centraal, Voorbereiding Lokaal, Uitvoering, Afsluiting of Organisatie. Daarmee wordt de letteraanduiding bepaald (VC, VL, U, A of O), vervolgens wordt een opvolgnummer en een titel gegeven. De actuele schrijfdatum wordt als versiedatum gehanteerd zowel voor concept als finale versies. De datum van goedkeuring of laatste aanpassing is de finale versie datum. Input voor de SOP wordt verkregen bij relevante personen. De ondertekende versie wordt centraal bewaard en beheerd door de voorzitter van de STZ werkgroep SOP s. 5.3 De schrijver van een SOP vraagt na afronding van het schrijven beoordeling en goedkeuring aan bij alle leden van de STZ werkgroep SOP s, waarna de voorzitter van de STZ werkgroep SOP s vervolgens autorisatie geeft. Indien er vragen zijn of aanpassingen gemaakt moeten worden dan moet de SOP worden herschreven dan wel de vragen beantwoord worden. De STZ werkgroep SOP s zal dan opnieuw de SOP beoordelen. Als de STZ werkgroep SOP s akkoord gaat wordt autorisatie gegeven en kan worden overgegaan tot implementatie van de nieuwe/aangepaste SOP en/of bijbehorende documenten. 5.4 Publicatie: De nieuwe SOP kan nu gepubliceerd worden. In de meeste gevallen zal dat gaan om digitale publicatie op STZ Extranet (centraal) en op intranet binnen een STZ ziekenhuis (lokaal). Versiedatum 15-10-2012 Pagina 5 van 7
Verouderde versies van een SOP worden ongeldig met implementatie van een nieuwe versie. De oude versies zullen uit de publieke media (STZ Extranet / intranet) verwijderd worden door respectievelijk de voorzitter van de STZ werkgroep SOP s en het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s. Distributie: Distributie vindt plaats door de STZ werkgroep SOP s: De voorzitter van de STZ werkgroep SOP s bewaart de gecontroleerde versie; De elektronische versie van de SOP s wordt beschikbaar gemaakt via STZ Extranet/ intranet. Deze versie is ter inzage of met de mogelijkheid tot kopiëren en/of invullen in geval van ziekenhuisspecifieke aanvullingen/bijlagen; De verouderde elektronische versie op STZ extranet / intranet (lokaal) worden verwijderd. Ze blijven wel in het archief van de voorzitter van de STZ werkgroep SOP s beschikbaar met een scan van de handtekeningenpagina. 5.5 Implementatieplan: Er wordt een implementatieplan gemaakt door de STZ werkgroep SOP s. Dit omvat het volgende: Een aankondiging naar het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s van de betreffende ziekenhuizen van het kwaliteitshandboek STZ SOP s; Organiseren van een bijeenkomst voor de SOP verantwoordelijke personen van de verschillende ziekenhuizen aangaande implementatie van de SOP s in de ziekenhuizen en de bijbehorende training; Een tijdslimiet waarin de implementatie plaatsvindt; Elektronisch beschikbaar stellen van de SOP s. Implementatie: De werkelijke implementatie van de SOP s in de verschillende ziekenhuizen wordt gecoördineerd door het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s. Dit omvat het volgende: Het implementatieplan wordt uitgevoerd; Eventuele training van een SOP aan relevante personen wordt per ziekenhuis vastgelegd in de Training Log; zie voorbeeld bijlage 9.1. Het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en de scholing aangaande SOP s. 6. Archivering De STZ werkgroep SOP s verzorgt centraal de archivering van de oude en nieuwe versies van de SOP s. Het wetenschapsbureau of de lokale coördinator SOP s zorgt voor de lokale archivering van de eventuele ziekenhuis specifieke bijlagen. 7. Referenties Richtsnoer voor Good Clinical Practice (CPMP/ICH/135/95), officiële Nederlandse vertaling 8. Literatuur - 9. Bijlage(n) 9.1 Training Log voor een nieuw / aangepaste SOP 10. MGG specifieke informatie N.v.t. Versiedatum 15-10-2012 Pagina 6 van 7
9.1 Training Log voor een nieuw / aangepaste SOP Training Log voor een nieuw / aangepaste SOP Hierbij bevestig ik door aftekenen met initialen dat ik training heb gekregen in de inhoud en/of veranderingen van de volgende SOP Implementatie SOP Nummer :... Versie nummer :... Titel :... Naam Functie Initialen Naam Trainer : Datum : Handtekening : Versiedatum 15-10-2012 Pagina 7 van 7