BESTANDSANALYSE SAMENLOPERS ZWOLLE Resumé bevindingen Inleiding Ekdé werk&mobiliteit BV is juli 07 gestart met een screening van samenlopers ingeschreven bij de gemeente Zwolle. Over elke kandidaat is een individuele rapportage geschreven. Om het UWV en de gemeente meer inzicht te geven in de doelgroep zijn in deze notitie de belangrijkste bevindingen op projectniveau geresumeerd. 1. Kader De doelgroep bestaat uit vrouwelijke uitkeringsgerechtigden behorende tot de groep samenlopers. Zij hebben zowel een uitkering van de sociale dienst Zwolle als wel van het UWV. De uitkering van de gemeente betreft vaak een beperkte aanvulling op de WAO arbeidsongeschiktheidsuitkering. Deze doelgroep wordt door de gemeente vrijwel ongemoeid gelaten. Behalve de basisgegevens, ontbreekt het dan ook veelal aan verdere informatie op zowel het individuele niveau als over de totale categorie. Met het gegeven dat er alleen beperkte informatie beschikbaar was, had Ekdé de opdracht om de doelgroep te screenen op mogelijkheden om een traject te volgen. Het kon hierbij gaan om een traject naar werk ofwel naar een activeringsplaats. Dit al naar gelang de mogelijkheden van het de betreffende kandidaat. Alhoewel er in eerste instantie sprake was van een groep van meer dan 100 personen, bleven er na nadere bestudering van de lijst gegadigden uiteindelijk 34 personen over. De gemeente Zwolle had in eerste instantie meer aangeleverd, maar een aantal personen bleek dusdanig zwaar ziek dat meedoen aan de screening niet aan de orde was. Daarnaast waren er nog een tweetal personen die medewerking geweigerd hebben. De kandidaten zijn thuis bezocht. Dit om enerzijds een indruk te krijgen van hun leefomgeving en anderzijds om diegenen die minder mobiel waren tegemoet te komen. De bestandsanalyse heeft in de maanden juni, juli en augustus 2007 plaatsgevonden. 2. Reacties van kandidaten De kandidaten reageerden over het algemeen verrast op de uitnodiging voor een intakegesprek. Zowel in negatieve als in positieve zin. In eerste instantie was er een zekere argwaan bij de kandidaten te bemerken. Velen waren net door allerlei herbeoordelingsrondes van het UWV gegaan en konden dit initiatief niet goed plaatsen. Driekwart van de kandidaten is volledig afgekeurd en voor hen was de bedoeling van de screening moeilijk te begrijpen. Men was immers afgekeurd, waar moest dan nog verder over gesproken worden. Sommigen dachten dat het weer om een soort van keuring ging van het UWV en dat maakte hen nerveus. Kandidaten moesten eerst gerustgesteld worden. Vervolgens is in de vraaggesprekken de nadruk gelegd op de mogelijkheden die er nog wel zijn voor de persoon in kwestie. Meedoen aan het project kan ook gezien worden als een kans tot verdere ontplooiing, waarin de mogelijkheden en de beperkingen serieus worden genomen. Het bleek dat gedurende de gesprekken de meeste kandidaten
het heel prettig vonden om hun verhaal te kunnen doen. Nadenken over wat men nog wel kon, over mogelijkheden was ook een nieuwe invalshoek. Dit gaf weer nieuw perspectief voor kandidaten die qua handicap in een vrij uitzichtloze situatie waren beland. Je toch nog nuttig kunnen maken, een zinvolle dagbesteding, dat was voor vele kandidaten iets waar zij eigenlijk al afscheid van genomen hadden. 3. Arbeids(on)geschiktheid Van de 34 kandidaten aan het project zijn er 23 personen volledig afgekeurd (80 tot 100 procent) Daarnaast waren er twee gedeeltelijk afgekeurd en de overige 9 waren niet afgekeurd op arbeidsgeschiktheid. Van deze laatste categorie zijn er in totaal 4 tijdens de herbeoordelingsrondes van het UWV recentelijk goedgekeurd. Kandidaten die arbeidsongeschikt waren is de vrije keus gelaten of ze uiteindelijk een traject wilden volgen of niet. Wel zijn zoveel mogelijk motiverende ingangen gezocht om kandidaten te stimuleren om dit daadwerkelijk te kiezen. Sommigen hadden voor zichzelf al een bevredigende invulling gevonden. Anderen dachten het niet te kunnen opbrengen qua lichamelijke of geestelijke gesteldheid. Voor kandidaten die niet arbeidsongeschikt waren is een traject naar werk geadviseerd. 26% volledig afgekeurd 6% 68% gedeeltelijk afgekeurd niet afgekeurd 4. Aard van de klachten In totaal 19 kandidaten had te kampen met psychische klachten. Bij 7 hiervan was er sprake van zowel psychische als lichamelijke klachten. De overige 15 kandidaten hadden lichamelijke klachten. De klachten van de kandidaten waren zeer divers. Opvallend is het grote aantal psychische klachten. Een aantal kandidaten waren er psychisch dusdanig slecht aan toe dat een vraaggesprek lastig was. Door verwardheid of vergeetachtigheid konden zij een heel aantal vragen niet beantwoorden, waardoor het lastig was bepaalde gegevens boven tafel te krijgen. Omdat wij geen achtergrondgegevens van het UWV hebben kunnen verkrijgen waren wij volledig afhankelijk van de informatie die de kandidaten ons konden geven. 44% 35% Psychische klachten Psychische en lichamelijke klachten lichamelijke klachten 21%
5. Opleidingsniveau Het opleidingsniveau van de kandidaten is over het algemeen laag. Meer dan driekwart van de kandidaten had lbo niveau of lager. Vier kandidaten hadden alleen basisonderwijs genoten en 21 kandidaten hadden een lbo opleiding gevolgd. Over het algemeen ging het om de richting LHNO (Huishoudschool). Op mbo niveau zaten 8 kandidaten en er was één persoon met hbo niveau. 24% 3% 12% Basisonderwijs LBO MBO HBO 61% 6. Leeftijd De jongste deelnemer was 24 jaar oud en de oudste deelnemer 58. Tussen de 50 en de 60 jaar oud waren dertien kandidaten, tussen de 40 en de 50 tien kandidaten, tussen de 30 en de 40 ook tien kandidaten. Er was één deelneemster onder de 30. Boven de dertig is het qua leeftijd aardig evenredig verdeeld. Landelijk gezien is het opmerkelijk dat er binnen de WAO populatie bijzonder veel jonge vrouwen instromen met psychische klachten. Het gaat dan ook vaak om jonge vrouwen met een hoog opleidingsniveau. Deze vrouwen zullen waarschijnlijk geen aanvulling nodig hebben vanuit de bijstand, omdat zij met een hoger inkomen de WAO zijn ingegaan. Om die reden zijn wij hen niet tegengekomen in de categorie Samenlopers. 3% 39% 29% 20 tot 30 30 tot 40 40 tot 50 50 tot 60 29% 7. Etniciteit Er waren slechts 2 allochtone vrouwen binnen de onderzochte groep uitkeringsgerechtigden. Afgezet tegen de landelijke percentages is dit een bijzonder lage score. Landelijk zijn Turkse vrouwen procentueel gezien oververtegenwoordigd in de WAO. Een verklaring voor het lage percentage zou kunnen zijn dat het hier gaat om gescheiden vrouwen zonder partner. In de Turkse cultuur is dat niet zo gebruikelijk. Vrouwen kunnen dan weliswaar in de WAO zitten, maar hebben wel een partner. Een aanvulling vanuit de bijstand is dan niet nodig.
8. Arbeidsverleden Alhoewel de achtergronden qua werkervaring divers zijn, heeft een groot percentage van de vrouwen gewerkt als schoonmaakster. Het ging hierbij ook nooit om fulltime banen. De vrouwen die werkzaam waren in andere beroepen werkten ook parttime. De hoogte van hun WAO uitkering is gebaseerd op het laatst verdiende loon. Dit verklaart ook waarom vrouwen dan ook gedeeltelijk afhankelijk worden van de bijstand. Omdat het merendeel van de dames laagopgeleid is, kwamen zij terecht in slecht betaalde banen. Opleidingsniveau, burgerlijke staat en fulltime versus parttime werken zijn belangrijke bepalende factoren bij de onderzochte populatie. 9. Vervolgstappen Als uitkomst van de bestandsanalyse is voor 15 kandidaten een traject geadviseerd. Zes van de kandidaten gaan een traject naar werk volgen en negen een activeringstraject. Deze trajecten starten najaar 2007 en lopen tot najaar 2008. Voor de overige kandidaten die geen traject als vervolgstap is aangeboden, waren er verschillende redenen waarom een traject geen meerwaarde had of niet mogelijk was. Sommige kandidaten waren ernstig ziek en zagen voor zichzelf geen mogelijkheid om aan een traject deel te nemen. Anderen hadden al enige vorm van vrijwilligerswerk of zinvolle tijdsbesteding georganiseerd. Voor de kandidaten die een traject naar werk krijgen aangeboden, is het voor de meeste wel een omschakeling. Alhoewel ze zijn goedgekeurd ervaren ze nog wel klachten. Er is veel onzekerheid of ze zich kunnen handhaven in een reguliere baan. De activeringstrajecten kunnen ofwel richting vrijwilligerswerk zijn of bijvoorbeeld een cursus voor verdere ontplooiing. Belangrijk doel is dat men uit een sociaal isolement komt en weer maatschappelijk meedoet. De meeste vrouwen uit de onderzochte groep woonden alleen en waren de gehele dag thuis. Vanwege de beperkte invloeden van buitenaf was er weinig inspiratie om zelf nieuwe initiatieven te ontplooien. Voor veel kandidaten was de screening een mogelijkheid om eindelijk in beeld te komen en samen met een professional naar de eigen toekomst te kijken. 18% traject naar werk 56% 26% activeringstraject geen traject Aanbevelingen en conclusies Voor de deelnemers die geen traject gaan volgen zijn wel een aantal significante aandachtspunten. Het ontbreken van werk in combinatie met lichamelijke en psychische klachten en daarnaast nog de factor alleenstaand, maakt dat deze categorie deelnemers tot een kwetsbare groep. De situatie van de deelnemers in ogenschouw nemende was er in veel gevallen sprake van een geïsoleerde positie in de samenleving. Juist het feit dat deze categorie deelnemers volledig is afgekeurd, draagt ertoe bij dat zij bij instanties uit beeld verdwijnen.
De personen in kwestie nemen zelf weinig initiatief om hun eigen situatie te verbeteren of zien daartoe geen mogelijkheden. Wellicht zou de Gemeente Zwolle vanuit de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) initiatieven kunnen ontplooien om voor deze kwetsbare groep een aanbod te formuleren. Voor de groep die wel een vervolgtraject gaat volgen komend jaar zijn er een aantal speerpunten vastgesteld. Voor de deelnemers is het van belang dat zij sociale contacten opdoen en in contact kunnen treden met personen in dezelfde situatie. Vandaar dat wij gedeeltelijk een groepsgewijze aanpak voorstaan, zodat deelnemers ook van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen ondersteunen waarnodig. Ook willen wij fysieke training inzetten als middel ter activering van de deelnemers. Precies toegespitst op de mogelijkheden van de individuele kandidaten wordt fysieke training aangeboden. Voor de kandidaten die een activeringstraject gaan volgen wordt activering gezocht die aansluit bij de belangstelling van de individuele kandidaat. Voor kandidaten die scholing nodig hebben worden passende cursussen ingezet. Voor de kandidaten die richting arbeidsmarkt een traject gaan volgen, wordt passende loopbaancoaching aangeboden en zij krijgen ondersteuning in het zoeken van passende vacatures. Daarnaast behoren een sollicitatietraining, een training persoonlijke effectiviteit of andere trainingen tot de mogelijkheid. Namens, Ekdé werk & mobiliteit bv november 2007 Claudia Alves Loopbaancoach