Met de zalm de Maas af

Transcriptie

1 Met de zalm de Maas af Mogelijkhed voor samwerking binn e NME- voor de basisvorming door datum vak vakcode studielast begeleiding Gilda Roozeboom 30 maart 2006 Master Thesis Ecohydrology (M-variant) ECTS Reina Kuiper (Stichting Reinwater), Maart Waterloo (VU) Bert van Oers (VU )

2 foto voorkant: IVN-Gelderland

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Onderzoeksopdracht Opbouw van het verslag 2 2. Opvatting over NME NME onderwijsvernieuwing Waardevolle natuur- milieueducatie Betrokkheid Kritische mingsvorming Handelingsperspectief De doct De leerling ctraal Plek van NME in de basisvorming Projectomschrijving Met voor e Maasgewet Schol voor Duurzaamheid Invulling van Met voor e Maasgewet Method Weer te gev informatie Educatieve De wijze waarop de informatie is verzameld Overzicht initiatiev Vooruitblik Het lesprogramma Aanvulling op uitgangspunt voor NME vanuit ervaring Verhald ontwerp Inspiratie voor e verhald ontwerp over de Maas Met de zalm de Maas af Samwerking Aandachtspunt Aanbeveling Conclusies 35 Literatuur 36 Dankwoord 37 Bijlag 1 Projectvoorstel Met voor e Maasgewet 2 Draaiboek voor de module Droge Voet (niet digitaal) 3 Overzicht initiatiev

4

5 1. Inleiding 1.1 Onderzoeksopdracht Dit onderzoek dit als voorbereiding voor e educatief in over het Maasstroomgebied. De ws om e educatie op te zett is ontstaan binn het netwerk Mosa Natura. Stichting Reinwater IVN Veriging voor natuur- milieueducatie (IVN), beide betrokk bij het netwerk, hebb de uitwerking hiervan op zich gom. Deze stage wordt begeleid vanuit Stichting Reinwater. Geschikte, al bestaande initiatiev van organisaties die actief zijn in het Maasstroomgebied zull e deel van de ingrediënt voor het nieuwe programma vorm. Hieronder vall bij voorbeeld educatieve activiteit material. Ook knis ervaring binn organisaties kunn e bijdrage lever aan het. Het invtariser van de al bestaande initiatiev vormt het doel van deze stage de eerste stap in het verder uitwerk van het. Dit valt uite in: - e overzicht mak van natuur- milieueducatieve initiatiev in het Maasstroomgebied daarin aangev hoe deze kunn bijdrag aan Met voor e Maasgewet. - aanbeveling schrijv voor de verdere ontwikkeling van het. Daarnaast heeft deze stage als nevdoel bij te drag aan de versterking van het netwerk Mosa Natura. Mosa Natura Verschillde organisaties in Nederland, België Frankrijk zett zich in voor e natuurlijker Maasstroomgebied. Om resultaat te kunn boek is samwerking tuss deze organisaties esstieel hebb zij het netwerk Mosa Natura opgericht. Het netwerk heeft twee hoofd. In e Maasatlas will zij e visie ontwikkel over natuur in het Maasstroomgebied rond e aantal voorbeeldgebied. Het tweede idee voor e is ontstaan tijds de netwerkbijekomst in december Tijds deze bijekomst is geconcludeerd dat de bewoners van het stroomgebied zich er te weinig van bewust zijn dat zij in e stroomgebied lev. E eerste opzet voor e educatief om bewustwording te vergrot is gemaakt door Stichting Reinwater. Dit draagt de werktitel Met voor e Maasgewet. Schets van Met voor e Maasgewet De onderbouw van de middelbare school is gekoz als voor het op te zett Met voor e Maasgewet. Het uiteindelijke moet in het hele stroomgebied van de Maas uitgevoerd kunn word. De scholier ler verschillde aspect van het stroomgebied beter kn zull zich daardoor meer betrokk verantwoordelijk voel. Met voor e Maasgewet is e vakoverstijgd gericht op het ler van zelf onderzoek do, e belangrijk leerdoel in de basisvorming. Leerling do het eig onderzoekje met behulp van de knis ervaring van ms die bij het Maasstroomgebied betrokk zijn, vanuit hun beroep, hobby of als bewoner. Door de opzet is het uitdagd motiverd voor de scholier: de onderwerp van de onderzoekjes zijn niet fictief, maar actueel in het stroomgebied maatschappelijk relevant. Ook ligt de keuze van het onderwerp bij de scholier zelf, waarmee het aansluit bij de interesse van de scholier. Het zal word afgeslot met e activiteit, waarin de leerling hun eindproduct of conclusies verwerk. Dit draagt bij aan het ontwikkel van e handelingsperspectief voor het omgaan met maatschappelijke problem. Zo kunn zij bijvoorbeeld de conclusies die zij uit de onderzoek trekk prester aan lokale bestuurders, waardoor ze knis mak met het invloed uitoef op beleid. Door de scholier ook handelingsperspectief te bied kunn ze de verworv betrokkheid ook uit omzett in handel. (Met voor e Maasgewet zal verder word toegelicht in hoofdstuk 3, het volledige voorstel is opgom in bijlage 1.) 1

6 Vervolg op de stage De resultat van deze stage zull als input di om de samwerking met de verschillde organisaties vorm te gev het lesmateriaal te ontwikkel. Hiermee zal eerst e pilot word uitgevoerd. Het Grsmaasgebied is uitgekoz als pilotgebied. Aan de pilot zull in ieder geval scholier in Nederlands Limburg meedo wellicht ook al Belgisch-Limburgse scholier. Na deze proeffase de evaluatie daarvan zal het ook door schol stroomop- -afwaarts word uitgevoerd. 1.2 Opbouw van het verslag Deze stage heeft geresulteerd in e overzicht van bestaande educatieve initiatiev in het Maasstroomgebied e invtarisatie van mogelijke bijdrag aan Met voor e Maasgewet. Onder deze initiatiev vall organisaties die educatie opzett uitvoer ook de, activiteit lesmaterial die zij aanbied. Om deze invtarisatie te mak aanbeveling te schrijv voor het verder uitwerk van het, valt deze stage uite in de volgde stapp. Verkning van NME Allereerst wordt in hoofdstuk 2 e inleiding gegev op de natuur- milieueducatie (NME) in relatie tot de onderwijsvernieuwing in het voortgezet onderwijs. Hierin wordt besprok wat het doel van NME is uit welke elemt e goed NME- bestaat dat aansluit bij de eis van de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Deze uitgangspunt kom voort uit literatuurstudie. Inzoom op Met voor e Maasgewet Het kader waarbinn Met voor e Maasgewet verder zal word ontwikkeld, wordt in hoofdstuk 3 gegev. Verschillde organisaties kunn binn dit kader e bijdrage lever aan Met voor e Maasgewet. In hoofdstuk 4 word de punt in het overzicht vastgesteld waarmee elke organisatie beschrev zal word. Speciale aandacht is er voor één of kele educatieve per organisatie. Aan de hand van aandachtspunt wordt nagegaan hoe deze initiatiev in Met voor e Maasgewet verwerkt zoud kunn word. De aandachtspunt zijn bepaald aan de hand van de inzicht vanuit de literatuurstudie (hoofdstuk 2) de ws vanuit het netwerk Mosa Natura. Beschrijving van de initiatiev Hoofdstuk 5 bevat de resultat van de stage. In dit hoofdstuk word de organisaties hun beschrev. Naast de lidorganisaties van het netwerk Mosa Natura, word hier ook organisaties meegom die nog niet bij het netwerk betrokk zijn. Voortgang Met de gedurde deze stage verzamelde informatie wordt in hoofdstuk 6 vooruitgekek op de verdere ontwikkeling van het. Hiervoor zijn aandachtspunt gegev word aanbeveling gedaan. Als inspiratie voor de verdere uitwerking van Met voor e Maasgewet wordt in dit hoofdstuk ook e voorstel gedaan voor e mogelijke vorm die het lesprogramma kan krijg. De conclusies die hieruit voortkom zijn weergegev in hoofdstuk 7. 2

7 2. Opvatting over NME In dit hoofdstuk wordt beschrev wat kmerk zijn van goede natuur- milieueducatie. Dit vormt de achtergrond voor het beschrijv van verschillde organisaties (hoofdstuk 5) voor de aanbeveling voor de verdere vormgeving van Met voor e Maasgewet (hoofdstuk 6). 2.1 NME onderwijsvernieuwing Met voor e Maasgewet wordt ontworp als natuur- milieueducatief. Daarom zal in dit hoofdstuk dieper word ingegaan op NME. Ook wordt aandacht besteed aan de verandering die spel gespeeld hebb in het voorgezet onderwijs, zoals de invoering van de basisvorming (de onderbouw van het voortgezet onderwijs) de tweede fase (bovbouw). Beide zijn tuss ingevoerd zijn van belang omdat Met voor e Maasgewet binn de basisvorming zal word uitgevoerd. Achtergrond van NME Onze levswijze belast onbedoeld de ecologische draagkracht van de natuur. Deze belasting is dusdanig hoog, dat e andere omgang met de natuur als noodzakelijk wordt gezi. De belasting vindt vaak plaats ver bij ons vandaan, maar ook wanneer de effect wel dichtbij zijn, zijn ze vaak onzichtbaar. Daardoor is niet ieder zich ervan bewust wat de gevolg zijn van zijn handel. Natuur milieueducatie is onderwijs dat inzicht geeft in deze complee milieuproblem ms aanzet om hierin hun verantwoordelijkheid te nem. Dit uitgangspunt heeft e negatieve basis, de slechte invloed van het mselijk handel op de natuur, maar NME werkt ook verrijkd. Natuur- milieueducatie brgt ms in contact met de natuur, iets wat niet meer voor iedere vanzelfsprekd is. Giet van natuur verhoogt de kwaliteit van ons lev. Dit wordt wel vergelek met het giet van kunst. Dit giet belev is steeds vaker de basis voor NME, in plaats van e milieuprobleem als uitgangspunt. Eén van de plekk waar NME aandacht krijgt is binn het voortgezet onderwijs. Onderwijstak in het voortgezet onderwijs Het onderwijs is e vakgebied dat zich steeds ontwikkelt, door nieuwe inzicht in leerprocess ontwikkeling in de. Discussies over de vernieuwing van het voortgezet onderwijs hebb geleid tot de invoering van de basisvorming tweede fase. Traditioneel werd in het voortgezet onderwijs e introductie gegev op de wetschappelijke disciplines. Daarmee werd niet goeg bijgedrag aan de bredere pedagogische taak die onderwijs heeft. Door de vernieuwing wordt hieraan beter tegemoet gekom. De onderwijstak kunn als volgt word samgevat (Alblas, 1999, naar Kieviet, 1993): - voorbereiding op het maatschappelijk functioner, nu in de toekomst - voorbereiding op studie beroep - persoonlijke ontwikkeling Deze tak word hieronder verder uitgewerkt. Onderwijsvernieuwing De basisvorming heeft erzijds e funderd karakter, net als het primaire onderwijs waar het op volgt. Deze basisknis vaardighed word voor iedere van belang geacht voor e goed functioner in de, nu later. Daarnaast is de basisvorming voor leerling e oriënterde fase op zichzelf (wie b ik, wat wil ik, wat kan ik?), op hun ontwikkelingsmogelijkhed (hoe zou ik will word, hoe zou mijn lev eruit kunn zi, wat wil ik ler?) op de wereld van studie beroep (van der Mol et al., 2005). Deze periode van 3 (soms 2 of 4) jaar bestaat daarom uit 15 vakk die elke leerling moet volg, ongeacht het opleidingsniveau. Zo krijg leerling meer gelijke kans wordt beroepskeuze uitgesteld is de basisvorming daadwerkelijk e oriënterde fase. In de onderwijsvernieuwing is geformuleerd dat het onderwijs prikkelder zou moet word voor leerling dat vakk aan de 3

8 orde gesteld moet word vanuit het belang dat zij voor leerling hebb. Hiervoor zijn twee algeme didactische principes gegev. De less moet zich niet uitsluitd op de theorie richt, maar meer op vaardighed leerling moet actiever bij de less betrokk word. Verdere vernieuwing Uit de evaluatie van de basisvorming blijkt dat deze vernieuwing om verschillde red moeilijk zijn in te voer (conceptdocumt van de Onderwijsinspectie, 1999). E groot probleem is dat de vakk versnipperd zijn, terwijl juist samhang tuss vakk gecreëerd moet word. Knis vanuit verschillde vakgebied moet elkaar aanvull. NME is multidisciplinair dus bij uitstek geschikt om verschillde vakk sam aan de orde te stell. De algeme bestaande structuur binn schol van losse eiland van vakgroep, die vrijwel niet samwerk, bemoeilijkt het creër van samhang. Ook vind doct vooral hun eig vakk de ontwikkeling daarvan belangrijker dan de vakoverstijgde onderwijsdoel, waaronder vaardighed. Dit focuss op integratie van vakk is, naast e aantal andere, de red dat er te weinig tijd was voor uitgevers om voldode aandacht te gev aan vaardighed in de lesmethodes. Vaardigheidsdoel die niet word gehaald zijn evoudig onderzoek verricht, samwerk standpunt verwoord. Om aan het probleem van de versnippering tegemoet te kom wordt momteel e nieuwe wetgeving voorbereidt, die de schol meer vrij laat in het bepal van de invulling van hun programma alle de kerndoel formuleert. Het ontwerp daarvoor noemt 38 kerndoel, verspreid over 7 domein. Alvors naar deze kerndoel te kijk om de plek van NME in het basisonderwijs te bepal, zal nagegaan word wat belangrijke aspect zijn binn waardevolle natuur- milieueducatie. 2.2 Waardevolle natuur- milieueducatie Om te bepal hoe goede NME eruit ziet, wordt eerst verder ingegaan op de van NME. In het begin van het hoofdstuk is gesteld dat NME gericht is op de vorming van natuurbetrokk ms. Dit hoofddoel is uit te splits in het ontwikkel van: - Betrokkheid: ieder voelt zich betrokk bij zijn omgeving, zowel de natuurlijke omgeving als de. Onder betrokkheid verstaan we hier de waardering die iemand voor e object (het onderwerp van betrokkheid) heeft, het belang dat hij eraan hecht, de verantwoordelijkheid die hij ervoor voelt de gevoels die het bij hem oproept (Alblas, 1999). - Kritische mingsvorming: ieder is in staat op e kritische manier zich e ming te vorm over onderwerp met betrekking tot natuur, milieu de verschillde belang serieus in zijn afweging mee te nem. Daarvoor is knis van de natuur maatschappelijke process nodig. - Handelingsperspectief: ieder is zich er van bewust dat hij of zij invloed heeft op zijn omgeving heeft zich manier eig gemaakt om daadwerkelijk invloed uit te oef. NME is pas volledig als alle drie deze doel word nagestreefd. Zij vorm sam de onderbouwing voor het handel in de, vanuit de ontwikkeling van de leerling. Deze drie punt kom aan de orde in de paragrav De doct heeft e belangrijke rol in het leerproces, deze zal daarom aan de orde kom in Uiteindelijk moet in het onderwijs in het algeme zeker ook bij NME in het oog word gehoud dat de leerstof slechts e middel is om het doel, dat de leerling zich ontwikkelt, te bereik: de leerling ctraal ( 2.2.5) Betrokkheid Werkelijke natuurervaring Om gevoels van waardering voor de natuur te ontwikkel, moet jonger daadwerkelijk in contact kom met de natuur. Voor veel jonger is dit contact niet meer vanzelfsprekd. Hier ligt e taak voor NME. Margadant (1994) voegt daaraan toe dat het op verschillde manier belev van de natuur (als rustzoeker activiteitzoeker, met de natuur als onderwerp of als decor) gestimuleerd moet word om leerling te lat ontdekk welke manier van (in e 4

9 bepaalde situatie) het best bij h past. Natuur die deel is van de belevingswereld van jonger roept gevoels op zoals verwondering bewondering. Deze subjectieve gevoels van waardering spel mee in het mak van keuzes, waarin natuur- milieubelang spel. Vooral in de eig omgeving is belangrijk, zodat waardering voor natuur-dichtbij ontstaat. Deze waardering kan makkelijk gekoppeld word aan de knis die ieder uit ervaring heeft opgedaan over zijn eig omgeving. Zo word de bedreiging van de natuur-dichtbij gekoppeld aan deze ervaringsknis, niet slechts aan e theorie over bedreiging van natuur, zo kom gevoel knis sam. Houding tegover de natuur Uit het bovstaande komt naar vor dat de basis is voor de vorming van betrokkheid bij de natuur. Van daar uit kunn gevoels van zorgzaamheid verantwoordelijkheid voor de natuur ontstaan. Er is binn NME ook aandacht nodig voor het ontwikkel van deze verantwoordelijkheidsgevoels. Het is onwaarschijnlijk dat e zorghouding zich ontwikkelt in e omgeving waar ge zorg respect voor elkaar bestaan. Het leerklimaat is erg belangrijk voor de ontwikkeling van betrokkheid. In e op leerklimaat kunn leerling sam met de leergroep ervaring opdo, zodat deze ervaring ook in dialoog verwoord geïnterpreteerd kunn word. Om eig ervaring betekis te gev te reflecter op eig houding is het nodig dat leerling hierover met elkaar communicer. Door ervaring te del met medeleerling kan de betekis ervan ook voor de leerling zelf duidelijker guanceerder word. Steegs (2004) mist in NME het formuler van specifieke voor het ontwikkel van gevoels. Doelstelling voor begrijp (zie 2.2.2) handel ( 2.2.3) zijn er wel, maar ook voor gevoel zoud die boemd moet word. Zelf noemt hij: plezier belev aan de ontmoeting met natuur, verwantschap voel met andere levde wezs, eerbied hebb voor het lev misschi zelfs liefde voel voor de natuur. Het is wellicht moeilijk, maar wel degelijk mogelijk om gevoels aan de orde te stell in het onderwijs, zoals bij voorbeeld in onderwijsprogramma s over pest al gebeurt. Persoonsvormd onderwijs Uit de vorige alinea blijkt, dat persoonsvorming belangrijk is in NME. Er is discussie over de mate waarin onderwijs persoonsvormd moet zijn. Alblas (1999) pleit voor het zoek naar evwicht tuss de aandacht voor persoonlijke maatschappelijke doel. Hiervoor kijk we terug naar de in paragraaf 2.1 goemde onderwijstak. Met name bij NME (als onderwijsvorm) is vorming belangrijk, vanwege het ontwikkel van betrokkheid. In de onderwijstak kunn we e persoonlijk e maatschappelijk doel onderscheid. De leerling ontwikkelt zichzelf voor zichzelf tegelijk om daarmee deel te nem dus bij te drag aan de. E methode om de maatschappelijke doel te bereik is met het aanler van gedrag. In NME is dat het aanler van milieubewust gedrag. Deze aanpak zou verleidelijk kunn zijn, vooral omdat de aanpak van milieuproblem dringd is. Het belang van persoonlijke ontwikkeling mag echter niet over het hoofd word gezi dit uiteindelijk juist het maatschappelijk belang. Het ontwikkel van e milieubewuste houding is alle mogelijk door het persoonlijk verwerk van invloed van buitaf, niet door het aanler van gedrag. Bijkomd probleem is t eerste dat de inzicht over milieuvridelijk handel verander. Wanneer iemand niet handelt vanuit e milieubewuste houding, maar naar aangeleerd gedrag, werkt verandering van inzicht frustrerd. Daarnaast kan, wanneer gedrag wordt opgelegd, schijnzorg ontstaan: sociaal wselijk gedrag, ge zelf onderschrev waard norm. Betrokkheid kan alle ontstaan in e omgeving waarin de leerling kan eperimter met zijn gedrag naar de natuur toe waar niet is vastgesteld hoe hij met de natuur hoort om te gaan. Handel vanuit betrokkheid leidt juist tot proactieve deelname aan de. Het ontwikkel daarvan is e geleidelijk proces is e persoonlijke keuze. E persoonlijke waard zal alle overekom met e maatschappelijke waarde (e uiting van groepsconssus), wanneer deze is verbond met eig ervaring. Juist bij waard met betrekking tot natuur milieu is dit e belangrijk gegev, aangezi er vaak conflict zijn tuss persoonlijke maatschappelijke waard. 5

10 Op toekomst NME is ontstaan to de grote negatieve effect van de ms op het milieu zichtbaar werd, vanuit e negatief beeld. Voor het overbrg van NME is het belangrijk de toekomst juist positief te bader. E negatief beeld roept gevoels op van angst, wat kan leid tot vlucht voor het onderwerp zodat verantwoordelijkheid niet wordt ontwikkeld. Steegs (2004) badrukt dat NME erzijds moet lat zi dat milieuproblem wel degelijk groot zijn, maar ook dat wij deg zijn die deze ecologische ramp kunn afwd. E positieve associatie motiveert juist tot e actieve houding. Om actief mee te kunn do, moet de leerling zelf zijn invulling aan zijn toekomstbeeld kunn gev, ge vaststaand beeld van de toekomst aangereikt krijg. NME moet de toekomst bader als e op toekomst Kritische mingsvorming Fleibel toepasbare knis Er werd eerder al gesteld dat NME niet alle betrokkheid bij de natuur moet ontwikkel, maar ook het vorm van e kritische ming over onderwerp met betrekking tot natuur milieu. De natuurbetrokk ms kan dan in zijn keuzes voor bepaald gedrag reking houd met effect op natuur milieu belang van ander meem. De eerste stap in kritische mingsvorming is de knis opdo om de ming te onderbouw. Voor de onderwerp rond natuur milieu is dit zowel knis van process in de natuur als in de. Margadant (1994) concludeert dat het gescheid natuur- milieubeeld dat de meeste jonger hebb verhindert dat de samhang tuss beide duidelijk wordt. Er zijn zeer veel onderwerp die belangrijk zijn om in NME aan de orde te stell. Eiglijk meer dan mogelijk is. Door slechts e paar onderwerp te behandel, kan wel e inzicht verkreg word dat in verschillde situaties toepasbaar is. Het is daarom belangrijk dat leerling zich niet richt op het reproducer van knis, maar de knis ook zodanig verwerk, dat die fleibel inzetbaar is. Hiervoor is ook de manier waarop deze knis wordt aangereikt van belang. Alblas (1999) stelt dat er te weinig aandacht is in het onderwijs voor het fleibel inzetbaar mak van knis. Begripsontwikkeling zou volgs hem moet beginn met e concrete situatie, e situatie waarin het leerobject zintuiglijk waargom wordt. Met behulp van e leermodel kan de knis vervolgs in e nieuwe situatie word ontdaan van contetgebond eigschapp, de knis wordt daarmee abstracter. Het ler gebruik van symbol is e goede manier om abstract dk te ontwikkel. Symbol zijn ook e belangrijk communicatiemiddel tuss leerling, leergroep doct in het aanschouwelijk mak van process. (Alblas, 1999) De doct uit het onderzoek van Alblas (1999) vind het belangrijk dat leerling kritisch blijv t opzichte van de beschikbare knis deze niet beschouw als e statisch gegev. Leerling zoud zich er in het algeme beter bewust van moet zijn dat opvatting, die als waarheid word gepresteerd, afhankelijk zijn van de informatie die op dat momt beschikbaar is. Zeker op het gebied van natuur milieu is dat het geval. Knisontwikkeling in het onderwijs zou zich dus niet zozeer op feitknis moet richt, maar op het omgaan met beschikbare knis: het ontsluit vervolgs op waarde beoordel van informatie daaruit conclusies trekk. Inbedding van knis in ervaring In paragraaf kwam het belang van het koppel van knis ervaring al naar vor. Om dit nader toe te licht verwijst Alblas (1999) naar het constructivisme. Deze theorie badrukt het belang van de knis die iemand in zijn lev opdoet vanuit ervaring. Leerling verbind deze leefwereldknis met de knis die zij op school opdo. Het blijkt dat knis die ge relatie heeft met de leefwereld van de leerling grote kans heeft om buit school betekisloos onbruikbaar te zijn. De ervaring is de specie om de theorie te bind aldus één van de respondt in het onderzoek van Alblas (1999, 153). Daarom zou in het onderwijs niet slechts aandacht besteed moet word aan voorknis die op school is opgedaan, maar ook aan de knis die voortkomt uit ervaring. Internalisatie van knis houdt niet alle e beter begrip van het geleerde, maar ook dat de knis voor diege e persoonlijke betekis heeft gekreg. Zeker voor NME is het van belang te realiser dat knis gevoels onderling verbond zijn (Alblas 1999, naar Kieviet, ). In 6

11 het mak van persoonlijke afweging is de waardering voor de natuur belangrijk. Deze waardering komt voort uit het zowel ervar van de natuur als het hebb van knis over de natuur. Werkvorm Alblas (1999) noemt twee werkvorm die bijdrag aan het internaliser van knis. Nauwkeurig waarnem is e efficiënte manier om knis op te nem persoonlijke ervaring te verbind met knis. De waarneming vormt e refertie voor de theorie, voor andere situaties is concreet. Door nauwkeurig te kijk valt er ook aan object die iedere kt veel nieuws op, wat leerling erg verrassd vind. Dit verrassde in het bekde draagt bij aan het aannem van e op houding. Leerling lat waarnem is daarom voor e doct goed begin om vervolgs de theorie daaraan op te hang. E manier om e betere waarneming e goede conctratie bij leerling te stimuler (noodzakelijk voor nauwkeurig waarnem) is h te lat verwoord of beschrijv van wat ze zi (Alblas, 1999, 114). Dit waarnem kan deel zijn van, maar werkt ook goed in de klas. (Alblas noemt als voorbeeld het bestuder van levde insect.) E doe-elemt is motiverder dan kijk- luisterless. Tevs draagt het uitvoer van handeling bij aan het interioriser van handel, aldus Gal perin (Alblas, 1999). Ook in de concept-contetbadering wordt het uitvoer van activiteit gezi als e belangrijke onderdeel van het onderwijs. (fig. 1). Concept-contet badering In het biologieonderwijs signaleert de Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs dezelfde overdaad aan te behandel onderwerp e gebrek aan internalisatie van knis als in NME (begin 2.2.2). De commissie stelt daarom voor om de concept-contet badering te gebruik in het biologieonderwijs, tevs bij andere eacte vakk. (Deze badering wordt in figuur met e voorbeeld geïllustreerd, e uitgebreide toelichting is te vind in het basisdocumt van de commissie; Boersma, 2005.) De voornaamste verandering van deze badering t opzichte van het traditionele biologieonderwijs is dat leerling niet slechts concept (begripp) ler, maar dat deze aan de orde kom vanuit contet waarbinn deze biologische concept van belang zijn. Geschikte concept word geselecteerd door eerst de biologische knis te abstraher tot esstiële algeme geldde systeemconcept deze uit te werk tot concept die (1) sam e volledig beeld gev van de betekis van biologische knis in de samleving (2) betekisvol zijn voor de leerling. De contet waarbinn concept betekisvol zijn, zijn de leefwereldcontet (inspel op ervaringsknis) of contet die voor de leerling van belang zijn doordat hij zich daarbinn kan oriënter op e beroep (beroepscontet), of vaardighed dkwijz opdoet voor wetschappelijk onderwijs (wetschappelijke contet). De laatste is alle van belang voor VWOleerling. Deze methode is e concrete uitwerking van e methode om knis fleibel toepasbaar te mak. Contet:huisartspraktijk; deelnemers: patiënt, huisarts assistt maagdarm kanaal voedsel vertering concept: gezondheid voeding voedingsmiddel vitamine Contet: het gezin (huis)dier ziekte medicijn Figuur 1. Concept-contet badering; begrippnetwerk van specifieke knis rond het ctrale concept gezondheid. Binn e contet heeft iedere deelnemer e eig rol. Om zijn tak (activiteit) adequaat uit te kunn voer heeft de deelnemer biologische knis nodig. Hoewel de hoofdactiviteit binn zowel de huisartspraktijk als het gezin hetzelfde is (verzorg), is niet dezelfde knis relevant. Welke knis iemand nodig heeft, hangt altijd sam met de contet. 7

12 Optimaal leerproces Ler is het meest effectief wanneer de leerling betrokk wordt bij het gehele leertraject. Dan ontdekt hij zelf welke knis vaardighed hij nog ontbeert. Als hij dan kan wil deelnem aan de activiteit, maar dat nog niet zelfstàndig kan, is hij klaar voor e volgde stap in zijn ontwikkeling. Deze situatie noemt Vygotski (van Oers, 1995) de zone van naaste ontwikkeling. De leraar heeft in ontwikkeld onderwijs de taak om steeds deze situatie op te zoek de leerling te begeleid in het eig mak van de nieuwe knis vaardighed. Prikkelde, uitdagde educatie stimuleert leerling om zelf op onderzoek uit te gaan de daarvoor bodigde vaardighed te ler. E probleem dat de leerling niet met zijn huidige knis kan oploss, leidt tot de behoefte aan verdieping in informatie of het ler van vaardighed om het probleem op te loss. Volgs doct is de meest ideale leersituatie één waarin de leerling zo zelfstandig mogelijk leert (Alblas, 1999). De doct blijft in dit leerproces e belangrijke rol houd, waarop in paragraaf wordt teruggekom. In dit probleemgestuurd ler is steeds dezelfde opevolging te herkn. De stapp word weergegev in het IPPD-schema: Invtarisatie, Plan opstell, bevinding Prester Discussie met de klas naar aanleiding van de bevinding. Wanneer volgs dit schema in het onderwijs verschillde praktijksituaties met hetzelfde ctrale principe aan de orde word gebracht, oef leerling in het fleibel toepasbaar mak van knis. Doct zoud volgs Alblas (1999) het onderwijs eplicieter hierop moet richt, omdat dat nu meestal slechts terloops aan de orde komt. Met name tijds de invtarisatiefase in het IPPD-schema kan het nodig zijn dat de doct e ctrale rol inneemt als overdrager van knis. In dat geval sluit de theorie aan op het schema, doordat die nodig is voor het begrijp van het onderwerp krijgt de theorie betekis voor de leerling. Discussie Door discussie in de klas (zie bovgoemd IPPD-schema) ontwikkel leerling zowel de cognitieve als de affectieve aspect van het wet. Het uitwissel van ideeën draagt bij aan de verwerking van knis ervaring. Daarmee ontwikkelt de leerling e persoonlijk refertiekader waarin hij eig gevoels opvatting plaatst. Wat betreft begripsmatige knis hebb gesprekk in verschillde fases van het leertraject e functie. E inleidd gesprek activeert de voorknis van leerling. Discussie naar aanleiding van leerstof helpt om begripp te verduidelijk. Hieruit wordt duidelijk welke verdere verdieping gewst is, waarmee leerling betrokk word bij de vormgeving van het leertraject. Ook komt de veranderlijkheid van knis naar vor uit discussie. Naast dat de begripsmatige knis wordt geïnterioriseerd, wordt ook de houding van leerling door discussie verder ontwikkeld. Leerpsychologie ging lange tijd uit van het individu als onderwerp van studie keek daarin slechts weinig naar zijn omgeving. Het belang van de sociale omgeving (in schoolsituaties: medeleerling doct) werd hierdoor ondergewaardeerd in deze persoonlijke ontwikkeling. In het ler op school zou dat ook naar vor moet kom door leerling sam te lat ler, dus met feedback vanuit de sociale omgeving, de klas. In dergelijke discussies leert iemand ook reking te houd met belang van ander oeft hij in perspectiefwisseling. Het individu moet afstand kunn nem van zijn eig gezichtspunt zich kunn inlev in andermans ideeën, ming invalshoek. Zo kunn respect voor andere individu zorg voor de natuur ontstaan. Leerling moet vaardighed ontwikkel om met mingsverschill in zijn sociale omgeving om te gaan. Vraagstukk rondom natuur milieu kunn hiervoor e goed aanknopingspunt vorm. Standpunt zijn hierin in het algeme zeer uitelopd. Alblas (1999) constateert dat discussies over het milieu in het agrarisch onderwijs gevaar lop te verhard, waardoor het leerproces stagneert. Daarom mag in de leersituatie e sociaal cognitief conflict niet bedreigd onoverbrugbaar zijn. Alblas (1999) doet de volgde aanbeveling voor e op groepsdiscussie, die het liefst mede door de leerling inhoudelijk wordt bepaald: - De doct stelt milieuproblem verpakt aan de orde, als integraal onderdeel van e thema, e contet overstijgde vraag. - Van tevor moet door doct leerling overe gekom zijn volgs welke regels het gesprek verloopt. - De leerling moet inhoudelijk voorbereid zijn op het onderwerp, door inleidde less, e praktijkopdracht of zelfstudie. 8

13 - Er moet e logische aanleiding zijn voor het gesprek de resultat van het gesprek moet bruikbaar zijn voor e volgde leerstap. Vanuit e breder beeld van belang ming kan het individu zijn ming heroverweg. Dit proces versterkt iemands attitude waard. Voorwaarde voor deze reflectie in onderwijs is e goed pedagogisch klimaat, waaronder de sfeer in de klas. Zowel doct als leerling moet de discussie zi als volwaardige leermethode niet als tijd die nuttiger besteed zou word aan andere vorm van ler Handelingsperspectief Bruikbaar Door leerling handelingsperspectief te bied kunn zij hun betrokkheid bij de natuur omzett naar gedrag. Het geleerde wordt bruikbaar in de praktijk is niet slechts theoretische knis. In paragraaf kwam het belang van in de eig omgeving al naar vor om betrokkheid bij de natuur te ontwikkel. Onderwijs dat gericht is op actuele problem die in de leefomgeving van de leerling spel e relatie hebb met de lokale natuur, bied tevs handelingsperspectief, wanneer leerling ook zelf iets aan het geanalyseerde probleem kunn do. De selectie van concept binn de concept-contetbadering gaat ook uit van bruikbaarheid voor de leerling. Eerst wordt gekek naar contet die betekisvol zijn voor de leerling, daarna wordt bepaald welke inhoud daarvoor van belang is. De meeste schoolboek do dit andersom: belangrijke concept binn het vakgebied word behandeld tslotte wordt (soms) vermeld in welke contet de knis van belang is. E goede manier om leerling te motiver tot handel, is h e rol te gev binn e opdracht. Zo word ze aangezet om deel te nem aan de activiteit die in die rol, binn de contet van belang zijn. Vaardighed E belangrijk deel van het bied van handelingsperspectief bestaat uit het ler van bepaalde vaardighed. Veel vaardighed vall onder het zelfstandig ler onderzoek. Dit is e overkoepeld doel in het voortgezet onderwijs is iets dat leerling gaandeweg moet ontwikkel. Deze vaardighed kom epliciet, dan wel impliciet aan de orde bij het do van onderzoek. Leerling moet ler om zelf het onderzoekstraject te overzi doorlop: het formuler van de vraagstelling, het opstell van e hypothese, deze hypothese toets de resultat evaluer. De vaardighed die zij daarvoor nodig hebb zijn niet alle belangrijk binn de wetschappelijke contet, maar ook in de leefwereld- beroepscontet. Dk hierbij aan vaardighed als informatie opzoek op waarde schatt, helder formuler, eig ming vorm op grond van de resultat, samwerk, communicer prester. Ontwikkeling: breed of diep? De basisvorming is e overgangsfase voor leerling, stelt de Inspectie voor het Onderwijs (1999). Enerzijds moet het onderwijs alle jarig dezelfde basis gev de beroepskeuze uit stell. Anderzijds is de basisvorming oriënterd, zoud leerling keuzes moet kunn mak om hun interesses te ontdekk capaciteit te ontwikkel. Eén vlak binn NME waarbij oriëntatie voor leerling van belang is kwam al aan de orde in paragraaf 2.2.1: het knismak met verschillde manier om de natuur te belev (Margadant, 1994). Alblas noemt daarnaast het breed ontwikkel van persoonlijkheidsstijl. E respondt in zijn onderzoek onderscheidt 3 stijl: de gevoelsms (waarbij vooral betrokkheid ontwikkeld is), de verstandsms (gericht op knis) de wilsms (gericht op handel). In iedere zijn de 3 typ aanwezig, maar vaak is bij e persoon 1 stijl dominant. Door alle 3 aspect te verwerk word de verschillde typ leerling aangesprok ler zij ook de andere kant bij zichzelf te ontwikkel. Door leerling de mogelijkheid te gev om keuzes te mak krijg zij de kans om zich te richt op hun capaciteit interesses zich te oriënter op wat zij in de toekomst will. Welke onderwerp leerling aansprek is ook deels leeftijdsafhankelijk. Wat betreft het aansnijd van 9

14 maatschappelijke onderwerp in het onderwijs merkt Alblas (1999, 116) op, dat leerling vanaf 15 jaar gevoeliger voor de maatschappelijke actualisering van onze omgang met de natuur het milieu. Leerling hebb in het ontwikkel van handelingsperspectief daarom baat bij e brede ontwikkeling, de basisvorming zou tevs ruimte moet bied om vanuit deze brede oriëntatie keuzes te mak De doct Rol doct Deze paragraaf gaat in op de belangrijke rol die de doct in het leerproces van de leerling speelt. Ook wanneer leerling word gestimuleerd zo veel mogelijk zelfstandig te ler, houdt de leraar e actieve rol. De doct is niet alle epert ( uitlegger ), maar ook ontwerper, model coach. De door de Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs voorgestelde concept-contetbadering bepaalt al deels het ontwerp van de less, het aanbied van begripp in relevante contet. Als coach probeert de doct steeds de leerling bij e opdracht te betrekk door aan te sluit op hun niveau (zone van naaste ontwikkeling) de succesverwachting optimaal te mak. Belangrijk coachtak zijn: duidelijke opdracht gev, zorg voor e heldere taakverdeling ondersteuning bied in het onderzoeksproces (Beishuiz, 2004). Er werd al gesteld dat NME e op, kritische actieve houding van de leerling vraagt. De doct heeft e belangrijke taak in het schepp van e pedagogisch klimaat waarin leerling zich op durv will opstell, tegover hun medeleerling de doct. De respondt in het onderzoek van Alblas (1999) gev aan dat e positieve band met de leraar belangrijk is voor betrokkheidontwikkeling. In e actieve opstelling naar het vakgebied vervult de doct zelf in de klas e voorbeeldfunctie. Om recte onderzoek ontwikkeling in zijn vakgebied bij te houd, zou e doct contact met collega s vakdidactici eperts moet hebb of vaktijdschrift raadpleg (Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs). Dit kan alle van doct word verwacht, als de school h de gelegheid geeft hier tijd in te stek. Nieuwe vaardighed In het onderzoek van Alblas (1999) kwam naar vor dat doct het moeilijk vind om nieuwe didactische werkvorm uit te voer, met name buitless interactieve less. Ook het houd van op discussies reflectie vraagt wellicht om e andere manier van lesgev dan de doct gewd is. De doct kan deze process niet geheel stur, moet leerling veel ruimte gev. Nieuwe manier van onderwijz moet doct zich geleidelijk aan eig mak. In de leraropleiding nascholing zoud dergelijke vaardighed aan de orde moet kom (Margadant, 1994). Deze vaardighed, die nieuw zijn voor de doct, zal ook voor de leerling betek dat het onderwijs er anders uit ziet. De dk- werkwijz die zij gebruik om te ler, moet word uitgebreid. Ook leerling hebb tijd nodig om te groei in zelfstandig ler, reflectie, etc. De doct binn de school De doct kan e leerklimaat waarin leerling e op kritische houding aannem niet alle bewerkstellig. De manier van lesgev binn de onderwijsinstelling kan ervoor zorg dat die houding voor leerling vanzelfsprekd wordt. In het begin van dit hoofdstuk werd het hoofddoel van NME geformuleerd als de vorming van natuurbetrokk ms. Dit is e proces dat tijd nodig heeft. Steegs (2004) zou dan ook graag zi dat NME e apart vak in het schoolprogramma wordt. Er wordt immers erkd dat milieuproblem belangrijke maatschappelijke problem zijn. Toch lijkt NME deze aandacht niet te krijg. Integratie van NME in het onderwijs is daarom gewst. Het heeft de voorkeur deze integratie met het hele team van e school vorm te gev, waarbij ook aandacht kan word geschonk aan het vergrot van de samhang tuss vakk. Zo wordt voorkom dat onderwerp herhaald word of juist word weggeïntegreerd, waardoor ze niet meer herkbaar in het curriculum aanwezig zijn. E school kan doct tegemoet kom, bijvoorbeeld door ctraal informatie op milieugebied voor doct te verzamel, h zo veel voorbereidingstijd te bespar. 10

15 2.2.5 De leerling ctraal Persoonsnabij De overkoepelde gedachte achter betekisvol onderwijs is, blijkt uit de vorige paragraf: stel de leerling ctraal in het onderwijs, de leerstof is ge doel maar slechts e middel dat dit ter ontwikkeling van de leerling (Boersma 2003). Zeker in NME is persoonsnabijheid belangrijk, omdat betrokkheid met persoonlijke ervaring emoties verbond is. Als aandachtspunt in peroonsnabij onderwijs zijn al naar vor gekom: actuele lokale onderwerp (Vankan, 1995) doet voor verschillde vakk praktische tips voor omgevingsonderwijs), inspel op ervaring, voorknis capaciteit van leerling h betrekk bij het leertraject. Persoonsnabij onderwijs motiveert leerling om actief deel te nem aan het onderwijs. Motivatie Motivatie kan voortkom uit interesse voor het onderwerp (intrinsieke motivatie) uit inzicht in het nut of doel van het onderwijs de wil dit doel te bereik (etrinsieke motivatie). Interesse voor e onderwerp kan ontstaan door te start vanuit e invalshoek die de belangstelling heeft van de. Margadant (1994) stelt dat jonger tijds veldwerk veel interesse hebb voor dier, naar bruikbare knis zoek simpele vrag stell. Zij geeft als voorbeeld het bestuder van begrazing. Dit onderwerp wordt toegankelijk gemaakt voor jonger door h eerst e kudde te lat bestuder, wat de belangstelling voor het onderwerp wekt, vanzelf vrag oproept daardoor de interesse wekt voor process bij begrazing. Alblas verwoordt dit als volgt: leerling kunn de abstractie van de theorie beter accepter, wanneer de aangebod knis samhangt met ervaring, die daardoor betekisvol zijn (Alblas, 1999). E andere manier om interesse in het onderwerp te wekk is e verhaal zo te vertell dat leerling zich inlev. Door leerling e rol te gev in het verhaal, krijg zij e doel om naartoe te werk. Cognitief conflict Etrinsieke motivatie ontstaat uit de wil om e doel te bereik, waarvoor de leerling zich nieuwe vaardighed inzicht eig moet mak. In het onderwijs is het doel in ieder geval het hal van het ttam. Wanneer leerling daadwerkelijk e bijdrage kunn lever ervar dat eig inbrg belangrijk is, werkt dat als etra motivatie. De leerling heeft dan de rol van serieuze partner in het proces van knisverwerking. Om gemotiveerd te zijn het doel te bereik, moet de leerling verwacht dat het doel haalbaar is. De doct heeft de taak om de succesverwachting optimaal te mak. In probleemgestuurd ler wordt de leerling e situatie voorgelegd met e probleemstelling die opgelost moet word. Dit kan bij voorbeeld e belangconflict zijn. In plaats van deze belang uit te legg, komt de leerling deze al dode teg. Deze manier van ler staat dichter bij de praktijk dan klassikaal uitlegg is daardoor herkbaar, het nut is duidelijk daarmee motiverd. Factor in keuze voor milieuvridelijk handel NME kan bijdrag aan de vorming van natuurbetrokk ms, door zowel betrokkheid bij de natuur, kritische mingsvorming handelingsperspectief te ontwikkel. Daarnaast spel uiteraard andere factor e rol die iemands houding vorm. Iemands houding de omstandighed bepal de uiteindelijke keuze voor meer of minder milieuvridelijk gedrag. 2.3 Plek van NME in de basisvorming Er wordt in de omschrijving van de basisvorming niet met zoveel woord gezegd dat NME onderwez moet word. Er wordt slechts gesteld dat (kerndoel 35:) De leerling leert over zorg leert zorg voor zichzelf, ander zijn omgeving, (kerndoel 43:) De leerling (.) leert de betekis voor de samleving te zi van respect voor elkaars opvatting leefwijz. 11

16 NME biedt echter wel veel mogelijkhed om de ideeën van de onderwijsvernieuwing uit te voer kan daarom goed verwev word. Zoals in paragraaf 2.1 al ter sprake kwam, zou in het onderwijs de samhang tuss vakk beter naar vor moet kom. Voor het begrijp oploss van milieuproblem is knis op verschillde terrein nodig. Daardoor is NME geschikt om de samhang tuss vakk duidelijk te mak. Door interdisciplinair te werk, kan ook respect voor andere standpunt vergroot word. De interdisciplinaire aanpak van problem speelt in op verschill in interesse capaciteit tuss leerling. Het actief betrekk van leerling bij het onderwijs, kan in NME vorm krijg door actuele locale problem onder de loep te nem. In dit onderzoek ler de scholier vaardighed zoals eig onderzoek do, zelf informatie te zoek, bijdrage aan assertiviteit zelfstandigheid. NME biedt dus veel aanknopingspunt voor de basisvorming om onderwijs te mak dat voor de leerling betekisvol is. De kerndoel, die dus niet specifiek zijn voor NME, maar wel in e NME- aan de orde kunn kom, word goemd in de voorzet voor het lesprogramma ( 6.3.3). 12

17 3. Projectomschrijving Het IVN Stichting Reinwater hebb het kader vastgesteld waarbinn Met voor e Maasgewet verder ontwikkeld zal word. In de volgde paragraf wordt dit kader beschrev, om vervolgs te bepal hoe de verschillde organisaties hier e bijdrage aan kunn lever. 3.1 Met voor e Maasgewet Met voor e Maasgewet moet de betrokkheid van leerling bij het Maasstroomgebied vergrot. Het stroomgebied moet deel gaan uitmak van de belevingswereld van leerling. Daarvoor focuss de leerling zich eerst op het deel van het stroomgebied in hun omgeving. Ze ler de kwaliteit van de natuur in dit stukje stroomgebied bepal, door zelf waarneming te do. Hoofdthema s hierin zijn de ecologische waarde, de waterkwaliteit de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied. Dit zijn tevs de thema s van de Kaderrichtlijn Water, waardoor het belang van hun waarneming in het licht van deze richtlijn duidelijk wordt. Door het letterlijk figuurlijk dicht bij huis te start, wordt de interesse van de leerling gewekt voor andere, met hun gebied samhangde factor. Dit zijn de relatie die het heeft met natuurlijke process in stroomopwaartse del van de Maas de invloed die verschillde activiteit hebb op hun deel van het stroomgebied. Deze relaties gaan zij nader onderzoek door e probleem dat in het stroomgebied speelt te analyser. Zij kiez hiervoor uit verschillde onderwerp dege die h het meest aanspreekt. De knis van organisaties, bewoners ms die door hun beroep bij het stroomgebied betrokk zijn is e belangrijke informatiebron voor het onderzoek van de leerling. Deze betrokk, all epert op hun gebied, zijn bijvoorbeeld vissers, kunstaars, beheerders van natuurgebied, vogelaars, werknemers van grindbedrijv, etc. Hun knis is toepasbare knis, het onderwerp heeft de interesse van de leerling, is actueel duidelijk gerelateerd aan het stroomgebied. De resultat van hun onderzoek zull ze prester aan belanghebbd, waardoor ze e bijdrage kunn lever aan het oploss van het probleem. Door deze aanpak word de leerling actief bij actuele lokale onderwerp betrokk. Vanuit de ervarings- begripsmatige knis die ze tijds het opdo, ontwikkel ze verantwoordelijkheidsgevoel voor het stroomgebied hebb ze zich mogelijkhed eig gemaakt om hiernaar te handel. Deze opzet zal word ingepast binn Schol voor duurzaamheid, e methode die door het IVN ontwikkeld is gefaciliteerd wordt. 3.2 Schol voor Duurzaamheid Schol voor duurzaamheid is e van het IVN voor middelbare schol. Hierin krijg leerling van e bedrijf of maatschappelijke organisatie e opdracht binn het thema duurzaamheid. De website van Schol voor Duurzaamheid is steeds e belangrijk medium kan op verschillde manier gebruikt word. Leerling kunn op de site zelf op zoek gaan naar e opdracht voor hun profielwerkstuk vind er ook informatie voor die opdracht. E school kan ook klassikaal meedo wel op twee manier. In de e vorm richt de klas e advies- (bovbouw HAVO-VWO) of ontwerpbureau (VMBO) op brg zij gezamlijk advies uit aan hun opdrachtgever. De tweede vorm is e module, waarin de leerling word meegom in e verhald ontwerp. In dit verhaal wordt de leerling e probleem voorgelegd wordt h gevraagd om dit op te loss. Met voor e Maasgewet kan in beide vorm word uitgevoerd. Het adviesbureau De opdracht die de leerling kunn uitvoer zijn verzameld op de website van het adviesbureau ( Alle opdracht hebb betrekking op duurzame ontwikkeling. Voorbeeld van onderwerp zijn: ergiebesparing op school, gebiedsinrichting, duurzaam toerisme, gezondheid streekgeschiedis. De leerling voer deze opdracht als adviseurs uit. De 13

18 doct houdt overzicht, zodat hij de leerling waar nodig kan stimuler adviser. Hij begeleidt de leerling in het opzett van hun onderzoeksplan het uitvoer van de opdracht. Module De opdracht die de leerling in de modulevorm van Schol voor duurzaamheid uitvoer komt voort uit e verhaal. De basisgedachte van de modulevorm is dat het verhaal de leerling thousiast nieuwsgierig maakt zij zelf onderzoek hoe ze het probleem kunn oploss dit vervolgs uitvoer. De methode wordt verder toegelicht in paragraaf Om doct met de lesmethode knis te lat mak, krijg zij e training. Vervolgs kunn ze aan de slag met het draaiboek. In het draaiboek wordt de verhaallijn gegev material die de doct kan gebruik. Meestal kom meerdere vakk aan de orde in e ontwerp, maar de doct of school die het uitvoert kan het ontwerp makkelijk aanpass. De uitvoerders bepal of ze alle vakk aan de orde stell hoeveel tijd zij aan het bested. Behalve de training verzorgt het IVN ook de website het draaiboek voor de doct. Website Bij de module Droge Voet is e uitgebreide website gemaakt om de leerling op weg te help. In deze module verdiep leerling zich als journalist in het onderwerp waterbeleid. Op de site staan de opdracht beschrev de locatie waarop de opdracht betrekking heeft. Ze vind er contactgegevs van eperts die h bij het onderzoek kunn help. In het bronnboek wordt e groot aantal (ca. 100) definities van belangrijke term in waterbeheer gegev staan verwijzing naar pagina s waar meer informatie over het betreffde onderwerp wordt gegev. Educatief makelaar De opdracht de informatie over eperts wordt verzameld door de educatief makelaar, e medewerker van het Schol voor Duurzaamheid binn de betreffde provincie. De educatief makelaar zoekt tevs naar schol die het will uitvoer koppelt zo schol aan opdrachtgevers. Financiering Schol voor Duurzaamheid word deels gefinancierd door de deelnemde schol opdrachtgevers. Deze manier van financiering is dus ook van toepassing op Met voor e Maasgewet. De schol die deelnem aan e Schol voor Duurzaamheid betal voor de training van de doct om gebruik te kunn mak van het draaiboek de website. De opdrachtgevers betal om door de leerling geadviseerd te word. 3.3 Invulling van Met voor e Maasgewet De verhaallijn voor Met voor e Maasgewet moet nog bedacht word. (E idee hiervoor is gegev in paragraaf 7.2.) De twee initiatiefnemde organisaties, het IVN Stichting Reinwater, zull dit verder uitwerk. Hun inbrg aan het is als volgt. Basis door IVN Stichting Reinwater De basis voor Met voor e Maasgewet wordt gelegd door het IVN Stichting Reinwater. Deze organisaties vull elkaar aan door de ervaring die beide organisaties hebb opgedaan de inzet van materiaal. Het in de vorige paragraaf beschrev Schol voor duurzaamheid van het IVN heeft naamsbekdheid er ligt e infrastructuur voor het koppel van schol opdrachtgevers. Het is al e aantal jar in Noord-Nederland uitgevoerd wordt ook in Limburg opgezet. In het huidige, eerste stadium, is e educatief makelaar op zoek naar opdrachtgevers. Later zal hij hierbij schol zoek, die deze opdracht uit zull voer. Het IVN heeft water gekoz als thema voor Schol voor duurzaamheid in de provincie Limburg. Bij het IVN is ook veel knis over water, met name bij de watergids die door het IVN word opgeleid. Deze knis is in te zett bij Met voor e Maasgewet. 14

19 Stichting Reinwater zal het schip MS Reinwater inzett als Maasmeetschip, e plek waar de leerling onderzoek kunn do e ctrale ontmoetingsplek voor het start- het slotmomt van het. De inzet van het schip is niet noodzakelijk voor het, maar wel voor leerling school e aansprekd ctraal punt. Daarnaast dit het schip, zeker de eerste ker dat het wordt uitgevoerd, als het gezicht van Met voor e Maasgewet om het bekdheid te gev. Naast deze materiële inzet vormt ook de ervaring die Stichting Reinwater heeft opgedaan met e stroomgebied langs de Rijn e belangrijke bijdrage aan het. Dit Rivières d Images et Fleuves de Mots besteedde behalve aan de natuurlijke aspect van het stroomgebied de invloed van de ms daarop ook aandacht aan epressie cultuurhistorie. Met voor e Maasgewet zou wellicht in e volgd stadium daar ook e (keuze)onderdeel aan kunn wijd. Binn Reinwater is veel knis over water aanwezig. Ook heeft Reinwater gemakkelijk toegang tot knis van ander door haar plek in het netwerk van waterorganisaties. Fleibel invulbaar Zowel het IVN als Stichting Reinwater zijn lid van het netwerk Mosa Natura, waardoor ze contact hebb met verschillde organisaties die ook will bijdrag aan Met voor e Maasgewet. Deze, wellicht ook andere organisaties die in het Maasstroomgebied actief zijn, zull e bijdrage lever aan Met voor e Maasgewet om zo dit te ontwikkel tot e evwichtig NME programma. (De aspect waaruit waardevolle NME is opgebouwd zijn in hoofdstuk 2 beschrev.) Uit de bovstaande schets van het kom de volgde mogelijke bijdrag naar vor: Klankbordgroep De organisaties binn het netwerk Mosa Natura hebb de aanzet gegev voor e educatief, dat verder is uitgewerkt tot het bovstaande voorstel voor Met voor e Maasgewet. De contactperson van de lidorganisaties will graag blijv meedk, zodat de ervaring die zij hebb opgedaan met bewustwordings met jonger gebruikt kan word in het ontwikkelingsproces van het. Dit kan door mondeling (tijds netwerkbijekomst) of schriftelijk feedback te gev op plann over de voortgang. De betreffde contactperson vorm dan e klankbordgroep voor het verder ontwikkel van Met voor e Maasgewet. Locale natuur ontdekk De van Met voor e Maasgewet is het vergrot van de betrokkheid bij het Maasstroomgebied de leerling het belang het mooie van e natuurlijke Maas te lat zi. Natuurbeleving zal daarom e onderdeel van het moet zijn. Organisaties kunn hieraan bijdrag door natuurgebied op te stell voor het /of door sam met leerling e gebied in te gaan. Eigar beheerder van natuurgebied hebb veel algeme knis van de natuur, maar vooral ook veel specifieke knis over het gebied, waardoor leerling de waarde van de natuur in hun omgeving kunn ervar ontdekk. Eperts In hun onderzoek zull de leerling gebruik mak van knis van ms die bij het onderwerp (in dit geval het Maasstroomgebied) betrokk zijn, zoals steeds in van Schol voor Duurzaamheid gebeurt. Leerling kunn op eig initiatief contact zoek met betrokk (bijvoorbeeld bewoners) of gebruik mak van de contact die de educatief makelaar heeft gelegd. Op de website van de module rond waterbeheer Droge Voet zijn daarvoor de contactgegevs van eperts van waterbeheer verzameld. In de module van Met voor e Maasgewet zull de leerling ook gebruik mak van knis van andere groep betrokk, omdat deze module inzicht moet gev in de relaties tuss betrokk in het stroomgebied. Alle betrokk word hier gezi als eperts, ongeacht hoe zij hun knis hebb opgedaan; vanuit hun beroep of vanuit interesse. Binn de organisaties die bij Met voor e Maasgewet betrokk zijn in hun netwerk zijn veel eperts (beroepsmatig of als vrijwilliger) actief, die de leerling bij hun onderzoek kunn help. 15

20 Opdrachtgever De leerling zull tijds het e actueel probleem analyser er e oplossing voor zoek. Deze opdracht kan word gegev door e bedrijf, (semi)overheidsinstelling of organisatie; ook één of e groep organisaties binn het netwerk Mosa Natura kan opdrachtgever voor de leerling zijn. Educatie De schol die meedo aan Met voor e Maasgewet bepal zelf hoe het er precies uitziet. In de uitvoering kunn zij samwerk met organisaties die gespecialiseerd zijn in NME. Door Met voor e Maasgewet fleibel op te zett, kunn deze organisaties del invull met gebiedsgericht lesmateriaal, ecursies belevingstocht. De educatieve die organisaties uitvoer zijn vaak gericht op het vergrot van de betrokkheid van leerling bij het gebied of het vergrot van het inzicht op e bepaald vlak (bijvoorbeeld natuurlijke process, waterkwaliteit of belang van verschillde groep in het gebied). Het verwev van deze educatie in Met voor e Maasgewet versterkt het inhoudelijk. Wanneer NME organisaties e deel van de educatie op zich nem, kunn ze het ook opnem in hun aanbod aan schol. Verbreding De mogelijke verbreding van Met voor e Maasgewet met e epressief of cultuurhistorisch deel is hierbov al goemd. Zowel het IVN als Stichting Reinwater zoud het graag in e later stadium op deze manier will uitbreid. Hoewel dit zich vooral richt op de waarde van de natuur de relaties in het gebied, ligt het wel voor de hand Met voor e Maasgewet te verbred met deze (keuze)onderdel. Veel spor van activiteit die de ms in het verled in zijn omgeving uitvoerde zijn nog in gebied aanwezig. Het ligt daarom voor de hand om in het verkn van e gebied, om het gebied te kunn begrijp, ook aandacht te bested aan cultuurhistorie. Tevs kan de zichtbare invloed van de ms bij het Maasstroomgebied in het verled ook e aanknopingspunt zijn om de invloed van de ms op de Maas in het hed te bekijk. Het belang van epressie ligt er vooral in dat verschillde vorm van epressie (dicht, tek, toneel, ruimtelijk werk, etc.) kunn bijdrag aan het persoonlijke verwerkingsproces. De verwerking van ervaring is belangrijk voor de ontwikkeling van betrokkheid. 16